جزوه درس مغالطات PDF

‫بسم الله الرحمن الرحیم‬ ‫جامعۀ الزهرا (سلام الله علیها) قم‬ ‫جزوه درس «مغالطات»‬ ‫گروه کلام اسلامی‪/‬سطح ‪3‬‬ ‫پائیز ‪4331‬‬ ‫بختیاروند‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪2.................................................................................................................‬‬ ‫ساختار اصلی ترتیب مغالطات و تعریف آنها بر اساس کتاب «مغالطات» آقای خندان میباشد که‬ ‫تغییراتی در برخی دسته بندی ها و تعاریف نیز صورت گرفته است‪.‬علاوه بر کتاب مغالطات‪ ،‬از‬ ‫کتاب «منطق پیشرفته» استاد عسگری سلیمانی نیز استفاده شده است‪.‬‬ ‫سعی شده است که علاوه بر مثالهای رایجی که در کتابهای مختلف تکرار شدهاند‪ ،‬مثالهای‬ ‫بیشتر و متنوعتری که مرتبط با دروس حوزوی میباشند نیز بیان شود‪.‬‬ ‫این جزوه‪ ،‬اثر علمی نبوده و تنها برای آمادگی بیشتر طلاب و دانشجویان با مباحث عمومی و‬ ‫مثالهای مغالطات تهیه شده است‪.‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪3.................................................................................................................‬‬ ‫فهرست‬ ‫بخش اول‪ :‬کلیاتی در مورد مغالطات‪8.........................................................................................................................................................‬‬ ‫جایگاه مغالطه در صناعات خمس‪8............................................................................................................................................................‬‬ ‫تعریف مغالطه‪8..........................................................................................................................................................................................‬‬ ‫سخن ابن رشد در مورد مغالطه‪8.................................................................................................................................................................‬‬ ‫تعریف عام تر ‪8........................................................................................................................................................................................‬‬ ‫تفاوت در فراگیری برهان و مغالطه‪3...........................................................................................................................................................‬‬ ‫بخش دوم‪ :‬مغالطات ‪41.............................................................................................................................................................................‬‬ ‫فصل اول‪ :‬تبیین های مغالطی‪41.................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4‬مغالطه اشتراک لفظ ‪41..........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.2‬مغالطه ابهام ساختاری‪44......................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه ترکیب مفصل ‪42........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.1‬مغالطه تفصیل مرکب ‪42........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.5‬مغالطه واژه های مبهم‪42.......................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.6‬مغالطه گزاره های بدون سور‪43............................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.7‬مغالطه سورهای کلی نما‪41...................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.8‬مغالطه تعریف دوری‪45.........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه کنه و وجه‪45.............................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.41‬مغالطه علت جعلی‪46.........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.44‬مغالطه بزرگ نمائی‪48........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.42‬مغالطه کوچک نمائی‪48......................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.43‬مغالطات آماری (‪:)4‬متوسط ‪48...........................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.41‬مغالطات آماری (‪ : )2‬نمودارهای گمراه کننده‪43..................................................................................................................................‬‬ ‫‪.45‬مغالطات آماری (‪ : )3‬تصاویر یک بعدی‪21.........................................................................................................................................‬‬ ‫‪.46‬مغالطه دروغ‪24..................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.47‬مغالطه توریه ‪24.................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.48‬مغالطه نقل قول ناقص‪22....................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.43‬مغالطه تحریف‪22...............................................................................................................................................................................‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪4.................................................................................................................‬‬ ‫‪.21‬مغالطه تفسیر نادرست‪22....................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.24‬مغالطه تأکید لفظی‪23..........................................................................................................................................................................‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬ادعای بدون استدلال‪21.............................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4‬مغالطه بستن راه استدلال‪21...................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.2‬مغالطه هر بچه مدرسه ای می داند‪21.....................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه مسموم کردن چاه ‪25..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.1‬مغالطه تله گذاری ‪25............................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.5‬مغالطه توسل به جهل‪25.......................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.6‬مغالطه طلب برهان از مخالفان ‪25..........................................................................................................................................................‬‬ ‫انواع آن‪26...............................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.7‬مغالطه طرد شقوق دیگر ‪26...................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.8‬مغالطه تکرار‪27....................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه فضل فروشی‪27.........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.41‬مغالطه کمیت گرائی‪27........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.44‬مغالطه بار ارزشی کلمات ‪27...............................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.42‬مغالطه توسل به احساسات‪28.............................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.43‬مغالطه تهدید ‪28.................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.41‬مغالطه تطمیع‪28.................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.45‬مغالطه جلب ترحم‪23.........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.46‬مغالطه آرزو اندیشی‪23.......................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.47‬مغالطه عوام فریبی‪23.........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.48‬مغالطه توسل به مرجع کاذب‪31..........................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.43‬مغالطه تجسم‪31.................................................................................................................................................................................‬‬ ‫فصل سوم‪ :‬مغالطات مقام نقد‪34.................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4‬مغالطه پارازیت‪34................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.2‬مغالطه حرف شما مبهم است‪32.............................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه تکذیب‪32.................................................................................................................................................................................‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪5.................................................................................................................‬‬ ‫‪.1‬مغالطه این که چیزی نیست‪33...............................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.5‬مغالطه اینکه مغالطه است‪33..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.6‬مغالطه انگیزه و انگیخته‪33....................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.7‬مغالطه توهین‪31...................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.8‬مغالطه منشأ‪31.....................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه پهلوان پنبه‪35............................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.41‬مغالطه کامل نامیسر‪35........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.44‬مغالطه ارزیابی یک طرفه‪35...............................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.42‬مغالطه خلط علت و دلیل‪36...............................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.43‬مغالطه رد دلیل به جای رد مدعا‪37.....................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.41‬مغالطه مناقشه در مثال‪37...................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.45‬مغالطه تخصیص ‪38............................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.46‬مغالطه بهانه‪38...................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.47‬مغالطه سؤال مرکب‪33........................................................................................................................................................................‬‬ ‫فصل چهارم‪ :‬مغالطات مقام دفاع ‪33...........................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4‬مغالطه نکته انحرافی‪33.........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.2‬مغالطه شوخی بی ربط‪11......................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه توسل به واژه های مبهم‪11.........................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.1‬مغالطه توسل به معنای تحت اللفظی‪14..................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.5‬مغالطه تغییر تعریف‪14..........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.6‬مغالطه تغییر موضع‪14...........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.7‬مغالطه استثنای قابل چشم پوشی ‪14......................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.8‬مغالطه خودت هم ‪12............................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه تبعیض طلبی‪12.........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.41‬مغالطه رها نکردن پیش فرض‪13........................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.44‬مغالطه البته‪ ،‬اما‪13..............................................................................................................................................................................‬‬ ‫فصل پنجم‪ :‬مغالطه در استدلال (‪ )4‬؛ مغالطات صوری‪11.............................................................................................................................‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪6.................................................................................................................‬‬ ‫‪.4‬مغالطه عدم تکرار حد وسط‪11..............................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.2‬مغالطه وضع تالی‪15.............................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه رفع مقدم ‪16..............................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.1‬مغالطه مقدمات منفی‪17........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.6‬مغالطه مقدمات ناسازگار (متناقض)‪17...................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.6‬مغالطه افراد غیر موجود‪18....................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.7‬مغالطه ایهام انعکاس‪18.........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.8‬مغالطه سوء تألیف‪13............................................................................................................................................................................‬‬ ‫فصل ششم‪ :‬مغالطه در استدلال (‪ )2‬؛ مغالطات ناشی از یک پیش فرض نادرست‪51......................................................................................‬‬ ‫‪.4‬مغالطه سنت گرائی‪51...........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.2‬مغالطه عدم سابقه‪51.............................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه تجدد‪54....................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.1‬مغالطه سنت گریزی‪54.........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.5‬مغالطه برتری فقر‪54.............................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.6‬مغالطه برتری ثروت‪52.........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.7‬مغالطه توسل به اکثریت‪52....................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.8‬مغالطه علت شمردن امر مقدم‪53............................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه علت شمردن امر مقارن‪53..........................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.41‬مغالطه ترکیب‪53................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.44‬مغالطه تقسیم‪51.................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.42‬مغالطه میانه روی‪51...........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.43‬مغالطه قماربازان‪55............................................................................................................................................................................‬‬ ‫فصل هفتم‪ :‬مغالطه در استدلال (‪ )3‬؛ مغالطات ربطی‪56................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4‬مغالطه قیاس مضمر مردود‪56................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.2‬مغالطه یا این یا آن‪56...........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه ذوالحدین جعلی‪57....................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.1‬مغالطه خلط نسبت‪58...........................................................................................................................................................................‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪7.................................................................................................................‬‬ ‫‪.5‬مغالطه دلیل نامربوط ‪53........................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.6‬مغالطه مصادره به مطلوب‪61.................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.7‬مغالطه استدلال دوری‪64.......................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.8‬مغالطه تعمیم شتاب زده‪64....................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه آماری (‪)1‬؛ نمونه ناکافی‪64........................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.41‬مغالطه آماری (‪)5‬؛ نمونه غیرتصادفی‪62..............................................................................................................................................‬‬ ‫‪.44‬مغالطه آماری (‪)6‬؛ عدم واقع نمائی نمونه ها‪62....................................................................................................................................‬‬ ‫‪.42‬مغالطه تمثیل ‪63.................................................................................................................................................................................‬‬ ‫بخش سوم‪ :‬تمرینات‪65.............................................................................................................................................................................‬‬ ‫تمرین‪65..................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪8.................................................................................................................‬‬ ‫بخش اول‪ :‬کلیاتی در مورد مغالطات‬ ‫جایگاه مغالطه در صناعات خمس‬ ‫افاده تصدیق جازم‬ ‫در آن اعتبار حق‬ ‫ندارد‪ :‬خطابه‬ ‫مفید تصدیق است‬ ‫واقعا بر حق منطبق‬ ‫نشده است‪ :‬جدل‬ ‫افاده تصدیق جازم‬ ‫استدالل‬ ‫است‪ :‬برهان‬ ‫در آن اعتبار حق‬ ‫دارد‬ ‫مفید تصدیق نیست‪:‬‬ ‫واقعا بر حق منطبق‬ ‫شده است‬ ‫شعر‬ ‫نیست‪ :‬مغالطه‬ ‫تعریف مغالطه‬ ‫مغالطه قیاس فاسدی است که منتج به نتیجه صحیح نباشد و فساد آن یا از جهت ماده است یا صورت و یا هر دو‪.‬‬ ‫سخن ابن رشد در مورد مغالطه‬ ‫همانطور که برخی واقعا عابد هستند و برخی عابدنما (که در واقع اهل ریا و خودنمائی اند) و همانطور که برخی‬ ‫طلا و نقره ها واقعی هستند و چیزهائی وجود دارند که به نظر می رسد طلا و نقره اند‪ ،‬هم چنین برخی قیاس ها‬ ‫نیز واقعا قیاس اند و برخی شبیه قیاس‪ ،‬یعنی در حقیقت قیاس نیستند و آنها را مغالطه می نامیم‪(.‬ابی الولید ابن‬ ‫رشد‪ ،‬تلخیص السفسطه‪ ،‬تحقیق محمد سلیم سالم‪ ،‬ص ‪.)1-2‬‬ ‫تعریف عام تر ‪....‬‬ ‫مغالطه منحصر به استدلال نیست‪ ،‬بلکه به طور کلی شکل نامعتبری از استدلال دانسته شده است‪.‬به بیان دقیق تر‪،‬‬ ‫شکل هائی از استدلال که نتیجه آن تابع مقدمه یا مقدمه هایش نیست‪(.‬پل ادوارد)‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪9.................................................................................................................‬‬ ‫تفاوت در فراگیری برهان و مغالطه‬ ‫فراگیری صنعت برهان‪ ،‬بالذات است و فراگیری صناعت مغالطه‪ ،‬بالعرض می باشد‪.‬‬ ‫وقتی گفته می شود فراگیری صناعت برهان‪ ،‬بالذات است‪ ،‬یعنی برهان را به خاطر خود برهان می آموزند تا به‬ ‫کمک آن به مقصود نایل شوند‪.‬اما فراگیری صناعت مغالطه بالذات نیست و بالعرض است‪.‬یعنی اگر کسی مغالطه‬ ‫می آموزد‪ ،‬نه به این خاطر است که مغالطه می تواند او را مقصود برساند‪.‬بلکه آموختن مغالطه به خاطر آن است‬ ‫‪4‬‬ ‫که از گرفتاری در غلط ها و اشتباهاتی که مانع نیل به مقصود است‪ ،‬اجتناب شود‪.‬‬ ‫‪ 4‬مظفر‪ ،‬محمدرضا‪ ،‬کتاب المنطق‪ ،‬صناعات خمس‪.‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪01.................................................................................................................‬‬ ‫بخش دوم‪ :‬مغالطات‬ ‫فصل اول‪ :‬تبیین های مغالطی‬ ‫وقوع مغالطه در بیان یک گزاره ساده‪ ،‬بدون جنبه استدلالی نیز امکان پذیر است‪.‬هر چند او در حال دلیل آوردن‬ ‫است‪ ،‬اما در پی اثبات مدعائی نیست و صرفا در صدد بیان گزاره ای است که در این زمینه نیز احتمال مغالطه‬ ‫منتفی نیست‪.‬‬ ‫‪.1‬مغالطه اشتراک لفظ‬ ‫زمینه وقوع این مغالطه‪ ،‬وجود الفاظ مشترک در تمام زبان هاست‪.‬کلماتی که بیش از یک معنا دارند و می توان‬ ‫هر کلمه را در معنائی به کار برد‪:‬‬ ‫انگور شیرین است‬ ‫شیرین معشوق فرهاد است‪.‬‬ ‫انگور معشوق فرهاد است‪.‬‬ ‫خانه ارزان کمیاب است‪.‬‬ ‫هر چیز کمیاب گران است‪.‬‬ ‫پس خانه ارزان گران است‪.‬‬ ‫اشتراک اسم و صفت‬ ‫او و همسرش پنج سال اختلاف داشتند‪(.‬اختلاف‪ :‬تفاوت یا مشاجره!!)‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫حمید دوست بیست ساله من است‪(.‬مدت بیست سال یا سن بیست ساله)‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اشتراک فعل‬ ‫آنها از ما چند عکس گرفتند‪(.‬دریافت عکس یا عکس انداختن!!!)‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫این کتاب قیمت ندارد‪(.‬بسیار باارزش بودن یا بسیار بی ارزش بودن)‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪00.................................................................................................................‬‬ ‫اشتراک حرف‬ ‫دهمین و آخرین فصل کتاب درباره عبادت است‪(.‬واو عطف با‪ ،‬یا بیان «یعنی»)‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪.2‬مغالطه ابهام ساختاری‬ ‫این مغالطه نیز مانند مغالطه اشتراک لفظی است‪ ،‬با این تفاوت که معانی گوناگون اینجا ناشی از اشتراک لفظ نیست‪،‬‬ ‫بلکه جمله با ترکیب خاص خود به گونه ای است که بیش از یک معنا را افاده می کند‪.‬‬ ‫چون از او گشتی همه چیز از تو گشت‬ ‫‪‬‬ ‫چون ازو گشتی همه چیز از تو گشت‬ ‫او گفت این کتاب مال من است‪(.‬کتاب از گوینده است یا از من؟؟)‪(.‬مشخص نبودن نقش دستوری‬ ‫‪‬‬ ‫کلمات)پ‬ ‫من از راهنمائی شما پشیمانم‪(.‬شما‪ :‬فاعل یا مفعول)‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫من مثل تو زودباور نیستم‪(.‬تو زودباور هستی یا نیستی!!)‪(.‬مشخص نبودن ممثل)‬ ‫‪‬‬ ‫هندوانه مثل قند‪(.‬شیرین یا سفید)‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫در برخی از موارد هم‪ ،‬به خاطر تغییر نقطه بعد از کلمه معنای جمله عوض می شود‪.‬‬ ‫عفو لازم نیست اعدامش کنید‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اجناس دزدیده شده توسط مأمورین کشف شد‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫او برای بازدیدی ‪ 5‬روزه به اصفهان آمد‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫نکته مهم‪ :‬اگر مقصود نویسنده‪ ،‬با وجود احتمال مغالطه‪ ،‬روشن باشد‪ ،‬نمی توان به او چنین گفت که دچار مغالطه‬ ‫شده است‪.‬مانند ابیات زیر که مراد شاعر با توجه به قرائن روشن است‪.‬‬ ‫شعر مولانا‬ ‫کار نیکان را قیاس از خود مگیر‪ /‬گرچه باشد در نوشتن شیر شیر‬ ‫آن یکی شیر است اندر بادیه‪ /‬وان دگر شیر است اندر بادیه‬ ‫‪ 2‬ممارات‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪02.................................................................................................................‬‬ ‫آن یکی شیر است کادم می خورد‪ /‬وان یکی شیر است کادم می خورد‬ ‫داستان ابن جوزی‬ ‫خلیفه بلافصل پیامبر کیست؟‬ ‫من کان بنته فی بیته‪(.‬کسی که دخترش در خانه او بود)‪.‬‬ ‫دختر پیامبر در خانه امام علی علیه السلام بود‪.‬یا دختر ابوبکر در خانه پیامبر بود!!‬ ‫‪.3‬مغالطه ترکیب مفصل‬ ‫گاهی دو جمله به صورت مجزا درست هستند‪ ،‬اما ترکیب آنها نادرست است‪.‬‬ ‫به طور مثال این دو جمله را در یک جمله بیاوریم‪:‬‬ ‫او نویسنده است‪ /.‬او ورزشکار ماهری است‪.‬‬ ‫او نویسنده ماهری است‪.‬یا او نویسنده و ورزشکار ماهری است‪.‬‬ ‫‪.4‬مغالطه تفصیل مرکب‬ ‫این مغالطه کاملا عکس مغالطه قبل است‪ ،‬و وقتی واقع می شود که در جمله ای به موضوع یا مبتدای جمله یک‬ ‫صفت یا محمول مرکب اسناد داده شده باشد و حکم این جمله در حالت ترکیبی صادق باشد‪ ،‬اما اگر بخواهیم‬ ‫جمله را از حالت ترکیبی خارج کنیم و موضوع را به طور جداگانه با هر یک از اجزای محمول در دو جمله‬ ‫مستقل بیان کنیم به نتیجه نادرستی می رسیم‪.‬‬ ‫او یک ژاپنی قدبلند است‪ ،‬پس او بلند قد است‪(.‬ژاپنی قد بلند غیر از ژاپنی و یا قد بلند به تنهائی است‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫یعنی دو مفهوم متفاوت دارند)‪.‬‬ ‫‪.5‬مغالطه واژه های مبهم‬ ‫این مغالطه در جائی که گوینده یا نویسنده از لغات و واژه هائی استفاده کند که به علت ابهام و عدم تعین‪ ،‬سخن‬ ‫او را غیر قابل نقد نماید‪.‬به این ترتیب که در هر شرائطی بتواند ادعا کند که سخن او هنوز پابرجاست و به این‬ ‫وسیله خود را از هر گونه اعتراض و انتقادی مصون بدارد‪.‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪03.................................................................................................................‬‬ ‫مثلا آمریکا ادعا کند‪ :‬ما در کشورهای دیگر مداخله نظامی تمام عیار نمی کنیم ولی در شرائط خاص‬ ‫‪‬‬ ‫جنگ محدود را می پذیریم‪.‬‬ ‫این جمله مغالطه آمیز است زیرا هر چه دامنه جنگ را هم گسترش دهند‪ ،‬باز می توانند ادعا کنند جنگ محدود‬ ‫است‪.‬‬ ‫برخی واژه های مبهم «صفات نسبی» هستند‪ ،‬مانند دور و نزدیک‪ ،‬کوچک و بزرگ و ‪....‬‬ ‫مثلا می گوئیم‪« :‬قم از شهرهای نزدیک تهران است»‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫کمیات مبهم مانند زیاد‪ ،‬اندک‪ ،‬کم‪ ،‬خیلی و ‪(...‬در برابر کمیات معین مانند اعداد حقیقی و اعشاری) ابزار رایجی‬ ‫برای مغالطات هستند‪« :‬بیست میلیون که پول زیادی نیست‪ ،‬با آن یک خانه مناسب هم نمی توان خرید!»‪(.‬منظور‬ ‫از خانه مناسب چیست؟) یا کسی بگوید‪ :‬من زیاد پول ندارم‪ ،‬و گرنه به تو غرض می دادم!! منظورش از زیاد‬ ‫چقدر است؟؟‬ ‫یکی از متداولترین استفاده از این مغالطه در فال گیری ها و پیشگوئی هاست‪.‬در پیش گوئی معمولا از لغات و‬ ‫عبارت هائی استفاده می شود که مبهم باشد و قابلیت انطباق با مصادیق گوناگونی را داشته باشد‪.‬مثلا می گویند‪:‬‬ ‫«شما استعداد زیادی در بعضی از رشته ها دارید و به زودی موفقیت بزرگی نصیب شما می شود»‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫و مانند پیشگوئی های نوستر آداموس فرانسوی‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.6‬مغالطه گزاره های بدون سور‬ ‫برخی قضایا در مورد یک فرد است و شخصی است‪« :‬سعید شاعر است»‪.‬‬ ‫اما برخی قضایا در مورد یک مجموعه است‪.‬‬ ‫به طور کلی‪« :‬هر مسلمانی موحد است»‪.‬‬ ‫به طور جزئی‪« :‬بعضی دانش آموزان کوشا هستند»‪.‬‬ ‫اگر گزاره ای بدون ذکر سور باشد‪ ،‬در منطق مهمله نامیده می شود‪.‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪04.................................................................................................................‬‬ ‫قضایای مهمله به خودی خود جنبه مغالطه ندارند‪ ،‬بلکه مغالطه بودن این قضایا وقتی است که گوینده با غرض‬ ‫خاصی بخواهد از اهمال سور سوء استفاده کند‪.‬‬ ‫موارد استفاده این مغالطه‬ ‫‪.4‬با نسبت دادن به همه سریعا خطای گفتارش مشخص می شود‪.‬پس سور را نمی آورد‪:‬‬ ‫«غذاخوری های بین راه بهداشتی نیستند»‪.‬پس این غذاخوری هم بهداشتی نیست‪.‬‬ ‫‪.7‬مغالطه سورهای کلی نما‬ ‫در مغالطات بدون ذکر سور‪ ،‬سوری ذکر نشده بود تا کلیت رسانده شود‪ ،‬اما در اینجا از سورهائی استفاده می شود‬ ‫که مبهم هستند‪.‬ابهام آنها بدین صورت است که یک حالت محدود و غیر کلی را بیان کند‪ ،‬اما طرز بیان و ساختار‬ ‫گزاره طوری است که حالت کلی و ادعای فراگیر به ذهن تبادر پیدا می کند‪.‬‬ ‫«غالب افراد بزهکار جامعه متعلق به طبقات پائین هستند»‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫نکته مهم‬ ‫استفاده از سورهای مبهم در فلسفه و علوم رایج مناسب نیست‪.‬زیرا با ابهام به وجود آمده در این گزاره ها‪ ،‬استفاده‬ ‫آنها از بین می رود‪.‬‬ ‫مثلا «بیشتر اجسام در اثر کشش زمین به سمت آن حرکت می کنند!!»‪.‬‬ ‫بنابراین یا باید قضایا به صورت کلی باشند و یا با استفاده از قانون آماری باید راه مغالطه بسته شود‪.‬یعنی مثلا به‬ ‫جای «بیشتر افراد ‪ »....‬بگوئیم ‪ 11‬درصد یا ‪ 61‬درصد‪....‬‬ ‫اگر گزاره ای به گونه ای باشد که قصد القای مغالطه ای را نداشته باشد و بتوان آن را به طور اغلب پذیرفت‪،‬‬ ‫استفاده از آن اشکال ندارد‪:‬‬ ‫«در شمال کشور اکثر روزهای سال بارانی است و در سیستان به ندرت باران می بارد»‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪05.................................................................................................................‬‬ ‫‪.8‬مغالطه تعریف دوری‬ ‫تعریف دوری جائی است که برای معنا کردن یک واژه از واژه ی دیگری استفاده شود که برای فهم آن واژه دوم‪،‬‬ ‫نیازمند فهم اولین واژه باشیم‪.‬‬ ‫مخصوصا جائی که واژه های بعد خود نیز غریب باشند‪.‬‬ ‫خاخام یعنی حبر؛ حبر یعنی خاخام‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫جوهر‪ :‬آنچه عرض نیست؛ عرض آنچه جوهر نیست‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫دو مثال ادبی‬ ‫عارفی مدعی را پرسیدند جوانمردی چیست؟گفت‪ :‬ترک کامجویی؛ گفتند‪:‬کامجویی کدام است؟ پاسخ داد‪:‬ترک‬ ‫جوانمردی ‪.‬‬ ‫محتسب در نیم شب جایی رسید‪ /‬در بن دیوار مستی خفته دید‬ ‫گفت هی مستی چه خوردستی بگو‪ /‬گفت ازین خوردم که هست اندر سبو‬ ‫گفت آخر در سبو واگو که چیست‪ /‬گفت از آنک خوردهام گفت این خفیست‬ ‫گفت آنچ خوردهای آن چیست آن‪ /‬گفت آنک در سبو مخفیست آن‬ ‫دور میشد این سؤال و این جواب‪ /‬ماند چون خر محتسب اندر خلاب‬ ‫‪.9‬مغالطه کنه و وجه‬ ‫ممکن است دانشمندی یکی از پدیده های طبیعی را مورد مطالعه قرار دهد و در حین مطالعه و تحقیقات خود به‬ ‫صفت یا خصوصیتی برسد که به خاطر رابطه تنگاتنگ با موجود مورد بررسی‪ ،‬بپندارد که این صفت از لوازم آن‬ ‫پدیده است‪.‬یعنی گمان کند که قوام ذات و کنه آن پدیده تنها به آن صفت است و صفات دیگر نقشی در ذات و‬ ‫هویت آن پدیده ندارند‪(.‬اشاره شده توسط وایتهد)‪.‬‬ ‫وقتی داروین نظریه تکاملی خود را در عالم زیست شناسی مطرح کرد‪ ،‬در آن عصر عده زیادی مرتکب مغالطه‬ ‫کنه و وجه شدند و گفتند‪ :‬از اینکه موهای بدن میمون ریخته و به شکل انسان در آمده است‪ ،‬پس انسان هیچ چیز‬ ‫نیست مگر میمون برهنه!!!‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪06.................................................................................................................‬‬ ‫در این عصر توماس هاکسل متوجه این مغالطه شد و کفت‪ :‬فرضا اگر تئوری داروین درست باشد و سیر تکاملی‬ ‫جانداران را بپذیریم‪ ،‬می توانیم بگوئیم انسان ابتدا میمون بوده است و بعد به انسانیت رسیده است‪ ،‬اما نمی توان‬ ‫گفت‪ :‬انسانی هیچ چیز نیست جز میمونی که به سطح انسان ارتقاء پیدا کرده است‪.‬‬ ‫از آنجا که این مغالطه معمولا با عبارت «پدیده الف چیزی نیست جر صفت ب» بیان می شود‪ ،‬نام دیگر آن در‬ ‫برخی کتب کاربردی اینگونه است‪:‬‬ ‫«مغالطه هیچ چیز نیست به جز»‪.‬‬ ‫هر چند وایتهد این مغالطه را در مورد علوم تجربی و طبیعی مطرح کرد‪ ،‬اما خطر ارتکاب آن در علوم انسانی به‬ ‫مراتب بیشتر است و با توجه به اثر گذاری مهم علوم انسانی در زندگی بشر باید بیشتر نسبت به این مغالطه‬ ‫حساسیت نشان داد‪.‬‬ ‫مانند‪« :‬پدیده دین در میان جوامع بشری چیزی نیست به جز برنامه ای تنظیم شده از سوی اقویا و‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ثروتمندان برای عقب نگهداشتن طبقات ضعیف»‪.‬‬ ‫استفاده از کلماتی مانند خرما و شتر و سخن گفتن از مسائلی مثل برده داری و شلاق زدن و ‪...‬بیانگر‬ ‫‪‬‬ ‫آن است که قرآن فقط کتابی است برای عرب ‪ 4111‬سال پیش که با این مسائل انس داشته است‪.‬و گرنه‬ ‫‪1‬‬ ‫چرا در قرآن سخنی از پرتقال‪ ،‬موز یا حیواناتی که در دیگر قاره بودهاند چیزی گفته نشده است!!!‬ ‫‪.11‬مغالطه علت جعلی‬ ‫مغالطه علت جعلی دارای دو شکل اصلی است‪.‬‬ ‫نوع اول این مغالطه وقتی است که در یک استدلال‪ ،‬چیزی به عنوان «علت» وانمود میشود که در واقع «علت»‬ ‫نیست؛ یعنی در تحلیل عقلی و منطقی آن چیز نمیتواند جنبه علّی و تاثیرگذاری داشته باشد‪ ،‬اما گوینده یا نویسنده‬ ‫در استدلال خود آن را سبب یک امر خاص به حساب میآورد‪.‬‬ ‫‪ 3‬این سخن درست نیست‪.‬زیرا اصل دین مانند اثبات وجود خداوند و صفات او‪ ،‬برگرفته از حکم عقل و مطابق با گرایش های فطری است‪/.‬ع‪.‬‬ ‫‪ 1‬استناد گزینشی به برخی واژگان یا مثالهای یک کتاب نمیتواند گویایی کنه و واقعیت آن باشد‪.‬برای مطالعه بیشتر به کتب علوم قرآن و تفسیر مراجعه شود‪/.‬ع‪.‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪07.................................................................................................................‬‬ ‫«امروزه تجربه نشان داده است که مجلس و قوه قانونگذاری در کشورهای مختلف هر چه قانون های‬ ‫‪‬‬ ‫پیچیده تری تصویب کنند‪ ،‬آمار جرم و جنایت و نقض قانون بیشتر می شود‪ ،‬بهترین راه برای جلوگیری‬ ‫از تخلفات قانونی‪ ،‬کنار گذاشتن این قوانین دست و پا گیر است»‪.‬‬ ‫علت وقوع این مغالطه یا جهل است و یا غرض ورزی‪.‬‬ ‫جهل در اینجا یعنی کم اطلاعی و تحلیل واقعه بدون پشتوانه علمی و غرض ورزی یعنی اینکه فرد حقیقت را می‬ ‫داند‪ ،‬اما می خواهد بر آن سرپوش بگذارد و علتی دیگری را به جای علت اصلی جایگزین کند‪.‬‬ ‫غرض ورزی‪ « :‬آقا اجازه‪ ،‬دیشب مهمان داشتیم و نتوانستم درسم را آماده کنم‪.‬به همین خاطر نمره‬ ‫‪‬‬ ‫امتحانم کم شد»‪.‬‬ ‫یک لطیفه‬ ‫نقل است که در دوران قدیم‪ ،‬فرزند سادهلوح یکی از طبیبان از پدر خود شنیده بود که هرگاه حال یکی از بیمارانت‬ ‫بد شد‪ ،‬بر بالین او حاضر شو و به اطراف او نگاه کن؛ ببین چه میبینی! اگر مثلا پوست خربزهای دیدی‪ ،‬بگو که‬ ‫بیمار خربزه خورده و مرضش شدت یافته؛ یا اگر هستهآلو دیدی‪ ،‬بدان که آلو خورده و ‪...‬جوان سادهلوح روزی‬ ‫باخبر شد که حال یکی از بیمارانش وخیم است‪ ،‬لذا بر بالین او حاضر شد و مرتب میگفت که بیمار ناپرهیزی‬ ‫کرده و برای اثبات مدعای خویش به اطراف نگاه کرد و چیزی نیافت جز یک پالان‪ ،‬لذا خطاب به اطرافیان بیمار‬ ‫کرد و گفت‪ :‬بیمار خر خورده!‬ ‫نوع دیگر مغالطه ی علت جعلی این است که بخشی از علت به عنوان کل علت معرفی شود؛ یعنی اگر برای تحقق‬ ‫معلولی‪ ،‬مثلا لازم است ‪ 5‬عامل دست به دست هم بدهند تا آن معلول محقق شود‪ ،‬شخص مغالطهکننده آن معلول‬ ‫را تنها به یکی از آن علل استناد میدهد مثل‪:‬‬ ‫«ما در دهه اخیر شاهد افت تحصیلی شدید در مدارس راهنمایی و دبیرستانهای کشور هستیم‪.‬واضح‬ ‫‪‬‬ ‫است که آموزگاران و دبیران در انجام وظایف خود بسیار کوتاهی میکنند»‪.‬‬ ‫افت تحصیلی دانشآموزان راهنمایی و دبیرستان میتواند ناشی از علل بسیار زیادی باشد‪ ،‬مانند تغییرات متون‬ ‫درسی‪ ،‬سطح پایین آموزش در دوره ابتدایی‪ ،‬افزایش چشمگیر برنامههای تلویزیون و دیگر تفریحات‪.‬کوتاهی‬ ‫آموزگاران در انجام وظایف خود نیز میتواند یکی از علل افت تحصیلی باشد‪ ،‬اما در استدلال فوق شخص‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪08.................................................................................................................‬‬ ‫مغالطهکننده با چشمپوشی نسبت به علل و عوامل دیگر‪ ،‬تنها علت افت تحصیلی در دهه اخیر را کمکاری معلمان‬ ‫معرفی میکند‪.‬‬ ‫‪.11‬مغالطه بزرگ نمائی‬ ‫در این مغالطه‪ ،‬فرد سعی می کند به گونه ای مطلب را بیان نماید‪ ،‬که قصد و غرض خاص او بیشتر تأمین شود‪.‬‬ ‫مثلا کسی دارای سه کتاب و ‪ 38‬مقاله باشد و در تعریف او بگوئیم‪:‬‬ ‫«نویسنده بیش از صد کتاب و مقاله علمی»‪.‬‬ ‫این مغالطه می تواند با حالت تصویرهای تبلیغاتی همراه باشد‪.‬‬ ‫‪.12‬مغالطه کوچک نمائی‬ ‫در این مغالطه فرد سعی می کند با بی اهمیت نشان دادن مطلبی‪ ،‬آن را کوچک و کم ارزش نشان دهد‪.‬‬ ‫«در کشوری که ‪ 411‬میلیون جمعیت دارد‪ ،‬این مسائل طبیعی است که تعدادی هم اهل خشونت باشند‪( ».‬ولی‬ ‫نمیگوید این تعداد حدود نیمی از جمعیت آن کشور هستند که وقتی نیم آنها خشن باشند غیر طبیعی است)‪.‬‬ ‫‪.13‬مغالطات آماری (‪:)1‬متوسط‬ ‫کلمه «متوسط» می تواند معانی مختلفی داشته باشد‪.‬معانی چون‪ :‬میانگین‪ ،‬میانه و نما‪.‬‬ ‫اگر مراد گوینده از واژه متوسط مشخص نباشد‪ ،‬باعث مغالطه آماری متوسط در گفتار او می شود‪.‬‬ ‫مثلا در یک کلاس ‪ 21‬نفری می خواهیم متوسط میزان مطالعه دانشجویان را در یک هفته محاسبه کنیم‪.‬‬ ‫آمار متوسط به معنای میانگین‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪09.................................................................................................................‬‬ ‫میانگین مطالعه دانشجویان در هفته‪ 7 ،‬ساعت می باشد‪.‬زیرا نتیجه تقسیم کل ساعات (‪ )468‬بر نفرات (‪ )21‬می‬ ‫شود ‪.7‬‬ ‫آمار متوسط به معنای میانه مطالعه دانشجویان‬ ‫میانه مطالعه دانشجویان سه ساعت در هفته است‪.‬در میانه‪ ،‬مجموعه عددی را به دو نیم تقسیم می کنند‪ ،‬نیمی که‬ ‫هر یک از اعداد آن بیشتر از میانه و نیمی که کمتر از میانه است‪.‬‬ ‫در مثال ما‪ ،‬میانه یعنی عدد سه به ما می گوید که در کلاس فوق نیمی از دانشجویان‪ ،‬یعنی ‪ 42‬نفر بیش از سه‬ ‫ساعت و نیمی دیگر کمتر از سه ساعت در هفته مطالعه می کنند‪.‬‬ ‫آمار متوسط به معنای نما مطالعه دانشجویان‬ ‫نما در یک مجموعه عددی است که بیشتر از دیگر اعداد تکرار شده است‪.‬‬ ‫در مسأله ما عدد دو بیش از اعداد دیگر تکرار شده است‪.‬زیرا ‪ 42‬نفر از دانشجویان هفته ای ‪ 2‬ساعت مطالعه‬ ‫دارند‪.‬‬ ‫پس متوسط مطالعه این دانشجویان با محاسبات مذکور سه نتیجه مختلف داشت‪ 2 :‬و ‪ 3‬و ‪ 7‬ساعت در هفته!!!‬ ‫‪.14‬مغالطات آماری (‪ : )2‬نمودارهای گمراه کننده‬ ‫سود واقعی شرکتی‪ ،‬در طول یک سال از ‪ 51‬میلیون به ‪ 55‬میلیون رسیده است‪.‬این را به گونه های مختلفی می‬ ‫توان نمایش آماری داد‪.‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪21.................................................................................................................‬‬ ‫‪.15‬مغالطات آماری (‪ : )3‬تصاویر یک بعدی‬ ‫قرار است گفته شود که سود رستوران های اروپائی سه برابر سود رستوران های آسیائی است‪ ،‬اما در تصویر‬ ‫سمت چپ‪ ،‬گویا سود ‪ 27‬برابر است‪.‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪20.................................................................................................................‬‬ ‫‪.16‬مغالطه دروغ‬ ‫کارکرد مغالطه دروغ اینگونه است که شخص به دروغ مدعی گزاره نادرستی می شود و در فرایند استدلال خود از‬ ‫آن گزاره استفاده می کند که طبعا نتیجه ی اخذ شده از این استدلال نادرست است‪.‬‬ ‫مثال‪ :‬این فرد دارای سوابق جبهه و جهاد است‪.‬کسی که دارای چنین سوابقی باشد‪ ،‬بیش از دیگران برای برعهده‬ ‫گرفتن سمت های انقلابی مناسب است‪(.‬در حالی که فرد متولد ‪ 4381‬است)‪.‬‬ ‫‪.17‬مغالطه توریه‬ ‫هدف کسی که مرتکب مغالطه توریه می شود‪ ،‬همان هدف شخص دروغگوست‪.‬یعنی ارائه اطلاعات نادرست به‬ ‫منظور فریفتن مخاطب‪ ،‬اما اختلاف توریه با دروغ این است که در توریه‪ ،‬ظاهر سخن معنای درستی دارد اما آنچه‬ ‫مخاطب از آن درک می کند نادرست و دروغین است‪.‬‬ ‫اگر تلفن با من کار داشت بگو پدرم در خانه نیست‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪22.................................................................................................................‬‬ ‫‪.18‬مغالطه نقل قول ناقص‬ ‫اگر در بازگو کردن سخن دیگران‪ ،‬این نقل به گونه ای باشد که با غرض خاصی صورت گیرد و مفهومی غیر از‬ ‫مراد گوینده را انتقال دهد‪ ،‬دچار مغالطه «نقل قول ناقص» شده ایم‪.‬‬ ‫مثال‪ :‬پاپ وارد فرودگاه لندن شد‪.‬خبرنگاری از او پرسید آیا او قصد دارد به کلوپ های شبانه برود؟‬ ‫‪‬‬ ‫پاپ با تعجب گفت‪ :‬آیا در لندن کلوپ شبانه و میکده وجود دارد؟!‬ ‫فردا روزنامه تیتر زدند‪« :‬اولین سؤال پاپ هنگام ورود به لندن‪ :‬آیا در لندن کلوپ شبانه و میکده وجود‬ ‫دارد؟»‪.‬‬ ‫‪.19‬مغالطه تحریف‬ ‫تحریف یعنی منحرف کردن چیزی از مسیر و وضع اصلی آن‪.‬منظور از مغالطه تحریف‪ ،‬تغییر و تبدیل و دخل و‬ ‫تصرف در سخنان دیگران است‪.‬‬ ‫مانند‪ :‬تحریفات تورات (یحرفون الکلم عن مواضعه)‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫تحریفات عاشورا (عروسی حضرت قاسم‪ ،‬کشته شدگان هزاران نفری توسط اهل بیت و اوصاف مبالغه‬ ‫‪‬‬ ‫آمیز‪.)....‬‬ ‫‪5‬‬ ‫کربلا‪ ،‬حادثه ای بود که شیعیان امام خود را دعوت کردند و به شهادت رساندند‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.21‬مغالطه تفسیر نادرست‬ ‫این مغالطه نیز مربوط به نقل و بازگو کردن سخن دیگران است‪.‬اما در این مغالطه هیچ تغییر یا دخل و تصرفی‬ ‫صورت نمی گیرد و همه مطالب مطابق واقع بازگو می شود‪ ،‬اما جنبه مغالطه آن در توجیه و تفسیر وارونه گفتار‬ ‫و رفتار دیگران است به گونه ای که مغایر با قصد اصلی آنهاست‪.‬‬ ‫مثال‪ :‬داستان کشته شدن عمار در جنگ صفین و نقل سخن پیامبر که ‪ :‬عمار را افراد یاغی می کشند‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫یا تفسیر نادرست از شهادت امام حسین علیه السلام در مورد کفاره گناهان بودن شهادت ایشان‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 5‬مدتی نیز این شبهه با این مضمون پیامک می شد که‪ :‬منتظران مراقب باشید که منتظران امامشان را کشتند!! در صورتی که قاتلان امام حسین (علیهالسلام)‬ ‫شیعه ابوسفیان و خاندان او بودند نه شیعه علی بن ابی طالب‪.‬شیعیان واقعی کسانی بودند که در کنار امام به شهادت رسیدند‪.‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪23.................................................................................................................‬‬ ‫نکته مهم‪ :‬تفاوت مغالطات دروغ‪ ،‬نقل قول ناقص‪ ،‬تحریف و تفسیر نادرست‬ ‫«دروغ مطابقت خارجی ندارد‪ ،‬در تحریف چیزی در بیرون اتفاق افتاده که به گونه ی دیگر نقل می شود‪ ،‬و در‬ ‫تفسیر نادرست چیزی که در خارج اتفاق افتاده است به گونه ای وارونه تفسیر می شود و در نقل قول ناقص‪ ،‬نقل‬ ‫‪6‬‬ ‫به دچار سانسور و بریدگی شده است»‪.‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪.21‬مغالطه تأکید لفظی‬ ‫در این مغالطه‪ ،‬چیزی از جمله کم و زیاد نمی شود‪.‬اما مغالطه آمیز بودن آن به این دلیل است که گاهی در نقل و‬ ‫بازگوئی یک جمله‪ ،‬تأکید بر برخی کلمات آن سبب می شود مفاهیمی اضافی و خارج از جمله القا شوند‪.‬مفاهیمی‬ ‫که بدون اینکه کلمه ای متکفل آن باشد به مخاطب القا می شود‪.‬‬ ‫(توضیح بیشتر‪ :‬این عبارت «لباس مرا اطو کن» با تأکید بر هر کلمه مفهوم جدیدی خواهد یافت‪ :‬تأکید بر لباس‪:‬‬ ‫لباسم نه چیز دیگر‪.‬یا مرا ‪ :‬نه لباس دیگری ‪ ،‬یا اطو کن‪ :‬نه اینکه مثلا بشور؛ )‬ ‫این مغالطه بیشتر یک مغالطه شفاهی است تا کتبی‪.‬‬ ‫و معمولا در جائی استفاده می شود که می خواهند کار حرام یا ممنوعی را مجاز جلوه دهند‪ ،‬به این ترتیب که گویا‬ ‫تکیه بر نفی و تحریم بعضی عناصر به منزله جواز برخی عناصر دیگر است‪.‬‬ ‫کسی همسرش را با دست بزند و بگوید‪ :‬من شنیدم پیامبر فرموده اند‪ :‬من در شگفتم از کسى که همسرش را مىزند‬ ‫با اینکه خود به کتک خوردن سزاوارتر است زنانتان را با چوب نزنید چرا که در آن قصاص است (یعنی با زنجیر‬ ‫و یا تعداد متفاوت اشکالی ندارد)‪.‬‬ ‫مثال‬ ‫و ممکن است کسی در نقل سخن دیگران با تأکید لفظی‪ ،‬منظور گوینده را تغییر دهد‪.‬‬ ‫ما نباید به هم وطنان خود دروغ بگوئیم‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫ما نباید به هم وطنان خود دروغ بگوئیم‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 6‬بختیاروند‪.‬‬ ‫‪ 7‬معادل انگلیسی آن‪ accent :‬است‪.‬برخی کتب به «تکیه کلام» ترجمه شده است‪.‬مانند‪ :‬منطق پیشرفته‪ ،‬ص ‪.721‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪24.................................................................................................................‬‬ ‫آقای مدیر گفت‪ :‬سعید دانش آموز درس خوانی است‪(.‬اگر حمید برادر سعید و هم کلاسش باشد‪ ،‬این‬ ‫‪‬‬ ‫جمله معنا می دهد که حمید در خوان نیست)‪.‬‬ ‫نکته‪ :‬برای دفع این مغالطه توجه کردکه اثبات شی نفی ما عدا نمی کند‪.‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬ادعای بدون استدلال‬ ‫در این فصل با مغالطاتی آشنا می شوید که گوینده یا نویسنده مدعائی را مطرح می کند که برای آن دلیلی ندارد‪،‬‬ ‫اما به جای استدلال از ترفندهائی استفاده می کند تا مدعای خود را به گونه ای دیگر به مخاطبان بقبولاند‪.‬‬ ‫‪.1‬مغالطه بستن راه استدلال‬ ‫در حالت طبیعی بنا براین است که برای اثبات یک مدعا دلیل اقامه شود‪.‬اما گاهی فرد به جای انتخاب این راه‪،‬‬ ‫پس از بیان ادعای خود سخنی می گوید که رابطه آن مدعا با استدلال های موافق و مخالف را قطع می کند و به‬ ‫این ترتیب خود را از بیان ادله مدعایش بی نیاز می نماید‪.‬یعنی نه جائی برای اثبات می ماند و نه راهی برای رد‪.‬‬ ‫مثال‪ :‬من حاضر به همکاری با او نیستم و به نظرم آدم متقلبی است‪.‬از قیافه اش می فهمم چه جور آدمی‬ ‫‪‬‬ ‫است‪.‬‬ ‫من سخن تو را قبول نمی کنم‪.‬تو نحس هستی‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫تو آدم دروغ گویی هستی ‪(....‬در این صورت گوینده دیگر نمی تواند چیزی به مخاطبش بگوید‪ ،‬زیرا او‬ ‫‪‬‬ ‫هیچ کدام از سخنانش را نمی پذیرد)‪.‬‬ ‫‪.2‬مغالطه هر بچه مدرسه ای می داند‬ ‫در این مغالطه فرد سعی می کند با بدیهی و ساده نشان دادن درک مدعایش‪ ،‬فرد را شرمنده کند و به این گونه از‬ ‫او مقبولیت بگیرد‪.‬‬ ‫این حساب دو دو تا چهارتاست و هر کودکی آن را درک می کند که در جامعه دچار تورم باید به‬ ‫‪‬‬ ‫مطبوعات آزادی بیشتری در بیان نظرات داد و بر آنها سخت نگرفت‪.‬‬ ‫قبول نکردن این سخن‪ ،‬از سر بیسوادی است‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪25.................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬مغالطه مسموم کردن چاه‬ ‫در این مغالطه فرد نسبت به مخالفان مدعایش صفت مذمومی را نسبت می دهد که فرد مخالف به خاطر گریز از‬ ‫مصداق شدن برای این صفت مذموم ساکت می ماند‪.‬‬ ‫همه افراد با شخصیت موافق اختلاط دختر و پسر در مدرسه ها هستند جز کسانی که در مسائل جنسی‬ ‫‪‬‬ ‫دچار عقده جنسی می باشند‪.‬‬ ‫‪.4‬مغالطه تله گذاری‬ ‫در این مغالطه بر خلاف مغالطه مسموم کردن چاه‪ ،‬فرد برای موافقان مدعایش صفت ممدوحی را در نظر می گیرد‬ ‫که مخاطب برای مصداق شدن در این صفت ممدوح‪ ،‬مدعای فرد مغالطه کننده را می پذیرد‪.‬‬ ‫پیشنهاد من برای نام شرکت «فخر ایرانیان» است که هر فرد وطن دوست و اهل ذوقی این را می پسندد‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫قربون مرام پهلوونیت! این کار را برای من انجام بده‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.5‬مغالطه توسل به جهل‬ ‫مغالطه از را جهل دو جنبه دارد‪:‬‬ ‫جنبه سلبی‪ :‬چون کسی آن را اثبات نکرده است مردود است‪.‬‬ ‫مثال‪ :‬اعتقاد به جن خرافه ای بیش نیست‪.‬زیرا من کتابی در این زمینه ندیده ام‪.‬‬ ‫جنبه اثباتی‪ :‬چون کسی مطلب را رد نکرده است پس درست است‪.‬‬ ‫مثال‪ :‬قطعا فال درست است‪.‬چون کسی آن را رد نکرده است‪.‬‬ ‫‪.6‬مغالطه طلب برهان از مخالفان‬ ‫نوع خاصی از مغالطه توسل به جهل است‪.‬بدین گونه که فرد مدعائی را بدون استدلال مطرح می کند و سپس از‬ ‫آن دفاع کرده و از دیگران می خواهد که اگر مخالفت یا اعتراضی دارد بیان کند‪.‬در حالی او باید برای سخنش‬ ‫دلیل اقامه کند و شواهدی بیاورد‪.‬‬ ‫«به نظر می رسد این بهترین راه کار است و اگر کسی مخالفتی دارد بعدا به ما منتقل نماید»‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪26.................................................................................................................‬‬ ‫منشأ این مغالطه چنین پیش فرض غلطی است که هر چیزی را باید پذیرفت و قبول کرد مگر اینکه مخالف آن‬ ‫ثابت شود‪.‬‬ ‫«تحلیل من از مسائل جاری اینگونه است‪ ،‬کسی نظر دیگری دارد بگوید تا من حرفم را پس بگیرم!!!»‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫وقتی کسی می گوید‪« :‬ثابت کن اینطور نیست» یعنی سخن مرا بدون دلیل قبول کنید‪.‬پس باید به او گفت‪ :‬اگر‬ ‫بر فرض که من هم دلیلی بر مخالفت شما نداشته باشم‪ ،‬دلیل شما بر صحت سخنتان چیست؟‬ ‫انواع آن‬ ‫طلب برهان از مخالفان به طور ایجابی‪ :‬مدعی سخنی را بدون اینکه دلیلی بر اثبات آن داشته باشد بیان می کند و‬ ‫سپس برای پوشاندن ضعف استدلال خود می گوید‪« :‬ثابت کن اینطور نیست»‪.‬‬ ‫طلب برهان از مخالفان به طور سلبی‪ :‬مدعی سخنی را بدون دلیل رد می کند و برای جبران ناتوانی خود می گوید‪:‬‬ ‫«ثابت کن اینطور است»‪.‬‬ ‫داستان‬ ‫روزی کسی در نقطه ای ایستاده بود و می گفت‪ :‬اینجا وسط زمین است‪.‬‬ ‫گفتند‪ :‬دلیلت چیست؟‬ ‫گفت‪ :‬اگر می توانید ثابت کنید اینطور نیست‪.‬می توانید متر بیاورید و اندازه بگیرید‪.‬‬ ‫‪.7‬مغالطه طرد شقوق دیگر‬ ‫این مغالطه در جائی است که ما نه با یک حصر عقلی‪ ،‬بلکه با یک حصر استقرائی رو به رو باشیم‪.‬یعنی حالات‬ ‫و شقوق مذکور‪ ،‬همه ی شقوق ممکن نیست‪.‬در این وضعیت فرضا اگر پنج حالت در نظر گرفته شده باشد‪ ،‬با‬ ‫نفی چهار حالت‪ ،‬حالت پنجم اثبات نمی شود‪.‬زیرا ممکن است حالات و شقوق دیگری نیز وجود داشته باشد‪.‬‬ ‫مثال‪ :‬کشت گندم انتخاب بهترین زراعت برای این منطقه است‪ ،‬زیرا سیب زمینی‪ ،‬هویج و گوجه در این خاک‬ ‫آزمایش شده اند و رشد خوبی نداشته اند‪.‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪27.................................................................................................................‬‬ ‫‪.8‬مغالطه تکرار‬ ‫برای اثبات یک مدعا‪ ،‬یک بار گفتن آن کافی است و سپس لازم است که ادله ذکر شوند‪.‬اما در اینجا شخص برای‬ ‫اثرگذاری بر مخاطبین‪ ،‬به جای دلیل آوردن شروع به تکرار مدعا می کند‪.‬‬ ‫مانند‪ :‬پودر لباسشوئی «برف» لباس های شما را مانند برف سفید می کند‪ ،‬مثل برف سفید می کند‪.‬آری‬ ‫‪‬‬ ‫مثل برف‪.‬‬ ‫‪.9‬مغالطه فضل فروشی‬ ‫این مغالطه وقتی صورت می گیرد که فرد بخواهد با استفاده از کلمات ثقیل و پیچیده مخاطب را مرعوب خود‬ ‫نموده و چنین وانمود کند که او دارای فضل و کمال است و بدین گونه نقص و عیب سخن خود را بپوشاند‪.‬‬ ‫مانند‪ :‬حب الذات در انسان مفطور است و قاطبه انسان ها جبلتا میل به جلب المنفعه و دفع المضره دارند‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫به قول پل سارتر فیلسوف معروف اگزیستانسیالیسم در مقدمه کتاب «ادبیات چیست» باید میخ را کوبید‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.11‬مغالطه کمیت گرائی‬ ‫ذکر عدد و آمار معمولا نشان دهنده دقت در اظهار نظر است‪.‬اما گاهی از آن سوء استفاده شده و در جائی که‬ ‫قابل اندازه گیری نیست‪ ،‬مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬ ‫مثلا‪ :‬این مطلب را جدی عرض می کنم‪.‬من سه برابر برادرم به شما اعتماد دارم‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫آمار شادی در سوئیس بیست برابر بیشتر از ایران است‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 31/63‬مردم از نان ‪ x‬راضی نیستند‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.11‬مغالطه بار ارزشی کلمات‬ ‫این مغالطه ناشی از این حقیقت است که می توان قضاوت دیگران را در باره یک موضوع به وسیله بیان آن موضوع‬ ‫با تعبیرهای مختلف عوض کرد‪.‬‬ ‫هنگامی که در بیان و توضیح یک موضوع‪ ،‬از کلماتی استفاده کنیم که دارای بار ارزشی مثبت یا منفی باشد و بدین‬ ‫وسیله بخواهیم آن موضوع را پسندیده تر یا ناپسندیده تر از حالت عادی آن نشان دهیم‪ ،‬به این معنا که بدون بار‬ ‫ارزشی کلمات آن جمله را بیان کنیم‪ ،‬مرتکب این مغالطه شده ایم‪.‬‬ ‫جزوه ردس مغالطات ‪28.................................................................................................................‬‬ ‫مانند‪ :‬میلوشویچ فرماندهان جنگی خود را احضار کرد‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫آقای کلینتون با مسئولان نیروهای دفاعی به مشورت پرداخت‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫من در اعتقادات خود ثابت قدم و استوار هستم و شما نسبت به من لجاجت و تعصب نشان می دهید‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫فرمایشات آقای گیلانی با اراجیف کرمی خیلی متفاوت

جزوه درس مغالطات PDF

Document Details

Tags

Related

Summary

Full Transcript