Γ5 - Νομισματικές Αρχές PDF

Μέρος 3ο: Συνολική Ζήτηση και Προσφορά Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη Ενότητα Γ5 Νομισματική Πολιτική Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D. Χειμερινό Εξάμηνο 2024 Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D. ([email protected]) ...

Μέρος 3ο: Συνολική Ζήτηση και Προσφορά Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη Ενότητα Γ5 Νομισματική Πολιτική Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D. Χειμερινό Εξάμηνο 2024 Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D. ([email protected])  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Περίγραμμα Πέμπτου Μέρους 1. Ο Ρόλος των Κεντρικών Τραπεζών 2. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα 3. Νομισματική Πολιτική  Εργαλεία Νομισματικής Πολιτικής  Νομισματική Πολιτκή και Πληθωρισμός 4. Συναλλαγματική Πολιτική 5. Μακροπροληπτική Πολιτική Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 5.1 Ο Ρόλος των Κεντρικών Τραπεζών Κεντρική τράπεζα είναι ένα ίδρυμα που σχεδιάστηκε για να ρυθμίζει την ποσότητα του χρήματος που είναι διαθέσιμη στην οικονομία. Όταν μια οικονομία βασίζεται σε παραστατικό χρήμα, πρέπει να υπάρχει ένας φορέας που ρυθμίζει το σύστημα. ◦ Ο φορέας είναι γνωστός ως κεντρική τράπεζα. Η προσφορά χρήματος είναι η συνολική ποσότητα χρήματος που είναι διαθέσιμη σε μια οικονομία. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 5.1 Ο Ρόλος των Κεντρικών Τραπεζών Οι ουσιαστικές λειτουργίες μιας ΚΤ είναι οι εξής: α) Έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να εκδίδει χαρτονομίσματα. β) Παρότι είναι ανεξάρτητη ως προς την διαμόρφωση της νομισματικής πολιτικής, είναι η τράπεζα μέσω της οποίας ο δημόσιος τομέας διεκπεραιώνει σημαντικές οικονομικές συναλλαγές του. γ) Ασκεί έλεγχο στη γενική λειτουργία των εμπορικών τραπεζών. δ) Ασκεί τη νομισματική και πιστωτική πολιτική και προσδιορίζει την ποσότητα του χρήματος που κυκλοφορεί στην οικονομία. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Οι Λειτουργίες των Κεντρικών Τραπεζών 1. Νομισματική Πολιτική: χαμηλός πληθωρισμός (και ανεργία;) με στόχο τη μακροοικονομική σταθερότητα 2. Συναλλαγματική Πολιτική: σταθερή συναλ- λαγματική ισοτιμία με στοχο τη νομισματική σταθερότητα 3. Μακροπροληπτική Πολιτκή: Περιορισμούς σε Τράπεζες (και Νοικοκυριά) με στόχο τη διατήρηση της σταθερότητας του χρηματοπι- στωτικού συστήματος. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Νομισματικές Αρχές στην Ευρωζώνη  Η νομισματική πολιτική στην Ευρωζώνη ασκείται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και από τις Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες.  Η ΕΚΤ είναι η γενική κεντρική τράπεζα των 19 χωρών που απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση (από τις 27 της ΕΕ). ◦ Η ΕΚΤ ιδρύθηκε επίσημα την 1 Ιουνίου 1998, και εδρεύει στη Φρανκφούρτη. ◦ Ιδρύθηκε, επειδή 11 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάσισαν ότι επιθυμούν να εισέλθουν στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση και να χρησιμοποιούν το ίδιο νόμισμα. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 5.2 Νομισματική Πολιτική Νομισματική πολιτική είναι το σύνολο των ενεργειών της κεντρικής τράπεζας που αποσκοπούν στον επηρεασμό της προσφοράς χρήματος. Μια κεντρική τράπεζα διαθέτει τρία βασικά συμβατικά εργαλεία στη νομισματική εργαλειοθήκη της: ① Πράξεις ανοιχτής αγοράς. ② Μεταβολής των τραπεζικών διαθεσίμων ③ Μεταβολή επιτοκίου αναχρηματοδότησης. Μη συμβατικά εργαλεία: Ποσοτική χαράλωση Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Η Αγορά Χρήματος Ο Keynes ανέπτυξε τη θεωρία προτίμησης ρευστότητας για να εξηγήσει ποιοι παράγοντες καθορίζουν το επιτόκιο της οικονομίας. Σύμφωνα με τη θεωρία, το επιτόκιο προσαρμόζεται, έτσι ώστε να εξισορροπήσει την προσφορά και τη ζήτησης χρήματος. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Η Θεωρία Προτίμησης Ρευστότητας Προσφορά Χρήματος ◦ Η προσφορά χρήματος ελέγχεται από την κεντρική τράπεζα μέσω: 1. Πράξεων ανοιχτής αγοράς 2. Μεταβολής των τραπεζικών διαθεσίμων 3. Μεταβολής του επιτοκίου αναχρηματοδότησης ◦ Επειδή ορίζεται από την κεντρική τράπεζα, η προσφερόμενη ποσότητα χρήματος δεν εξαρτάται από το επιτόκιο. ◦ Η σταθερή προσφορά χρήματος αντιπροσωπεύεται από μια κάθετη καμπύλη προσφοράς. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Η Θεωρία Προτίμησης Ρευστότητας Ζήτηση Χρήματος ◦ Η ζήτηση χρήματος καθορίζεται από αρκετούς παράγοντες. ◦ Η ρευστότητα οποιουδήποτε περιουσιακού στοιχείου αναφέρεται στην ευκολία με την οποία αυτό μπορεί να μετατραπεί σε μέσο συναλλαγών. ◦ Η ρευστότητα του χρήματος εξηγεί γιατί οι άνθρωποι επιλέγουν να το διακρατούν, αντί για άλλα περιουσιακά στοιχεία, τα οποία μπορούν να προσφέρουν υψηλότερα ποσοστά απόδοσης. ◦ Το κόστος ευκαιρίας της διακράτησης χρήματος είναι το επιτόκιο που θα μπορούσε να κερδηθεί από άλλα περιουσιακά στοιχεία που αποφέρουν τόκους. ◦ Μια αύξηση στο επιτόκιο αυξάνει το κόστος ευκαιρίας διακράτησης χρήματος, συνεπώς η ζητούμενη ποσότητα χρήματος μειώνεται. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Η Θεωρία Προτίμησης Ρευστότητας Ισορροπία στην Αγορά Χρήματος ◦ Σύμφωνα με τη θεωρία προτίμησης ρευστότητας: ◦ Το επιτόκιο προσαρμόζεται για να εξισορροπήσει την προσφορά και τη ζήτηση χρήματος. ◦ Υπάρχει ένα επιτόκιο, το οποίο αποκαλείται το επιτόκιο ισορροπίας, στο οποίο η ζητούμενη ποσότητα χρήματος ισούται με την προσφερόμενη ποσότητα χρήματος. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Αγορά Χρήματος Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Νομισματική Πολιτική: Επεκτατική ή Συσταλτική Προσφορά Χρήματος και Επιτόκια Καθώς οι μεταβολές στην προσφορά χρήματος οδη- γούν σε μεταβολές στα επιτόκια, η νομισματική πολι- τική μπορεί να περιγραφεί είτε ως προς την προσφορά χρήματος, είτε ως προς το επιτόκιο. Νομισματική Πολιτική  Επεκτατική: αύξηση προσφοράς χρήματος ή μείωση επιτοκίων  Συσταλτική: μείωση προσφοράς χρήματος ή αύξηση επιτοκίων Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 1. Συναλλαγές Ανοιχτής Αγοράς  Οι συναλλαγές ανοιχτής αγοράς (open market operations) αναφέρονται στην αγοραπωλησία κρατικών ομολόγων από την κεντρική τράπεζα.  Για να αυξήσει την προσφορά χρήματος, η κεντρική τράπεζα αγοράζει ομόλογα είτε από από τα πιστωτικά ιδρύματα (και πιστώνει τους λογαριασμούς αυτών με ρευστό χρήμα) είτε από το κοινό. Η ποσότητα νομίσματος που βρίσκεται στα χέρια του κοινού αυξάνεται, το οποίο έχει πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στην προσφορά χρήματος.  Για να μειώσει την προσφορά χρήματος, η κεντρική τράπεζα πουλά ομόλογα είτε σε πιστωιτκά ιδρύματα είτε στο κοινό. η Κεντρική Τράπεζα ουσιαστικά δανείζεται χρήματα από τις εμπορικές τράπεζες ή το κοινό και περιορίζει την συνολική ποσότητα χρήματος που βρίσκεται σε κυκλοφορία Η ποσότητα νομίσματος που βρίσκεται στα χέρια του κοινού μειώνεται.  Οι συναλλαγές ανοιχτής αγοράς πραγματοποιούνται με πρωτοβουλία της ΕΚΤ, η οποία αποφασίζει για τους όρους, τις προϋποθέσεις και το μέσο που θα χρησιμοποιήσει, αλλά συνήθως εκτελούνται από τις Εθν.ΚΤ. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 1. Συναλλαγές Ανοιχτής Αγοράς  Στην Ευρωζώνη, οι πράξεις ανοικτής αγοράς διενεργούνται κατά κύριο λόγο με τη μορφή αντιστρεπτέων συναλλαγών, δηλαδή συναλλαγών μέσω των οποίων το Ευρωσύστημα αγοράζει ή πωλεί αποδεκτούς τίτλους με συμφωνία επαναγοράς ή χορηγεί δάνεια έναντι ενεχύρου επί αποδεκτών περιουσιακών στοιχείων.  Ανάλογα με την τακτικότητα και τον τρόπο εκτέλεσής τους, οι πράξεις ανοικτής αγοράς μπορούν να ταξινομηθούν στις ακόλουθες τέσσερις κατηγορίες: 1. πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης, 2. πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης, 3. πράξεις εξομάλυνσης βραχυχρόνιων διακυμάνσεων της ρευστότητας, 4. διαρθρωτικές πράξεις. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 1. Συναλλαγές Ανοιχτής Αγοράς Οι πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης είναι οι σημαντικότερες πράξεις ανοικτής αγοράς που διενεργεί το Ευρωσύστημα και αποτελούν βασικό άξονα για την επίτευξη των σκοπών του. Διενεργούνται κάθε εβδομάδα και παρέχουν ρευστότητα στις εμπορικές τράπεζες διάρκειας μίας εβδομάδας. Αυτές οι πράξεις εκτελούνται από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες με τη μορφή τακτικών δημοπρασιών. Οι πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης στοχεύουν στην παροχή πρόσθετης πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης του χρηματοπιστωτικού τομέα. Διενεργούνται σε τακτική βάση και παρέχουν ρευστότητα διάρκειας συνήθως τριών μηνών. Σε αυτές τις πράξεις, το Ευρωσύστημα ενεργεί ως αποδέκτης τιμών, δέχεται δηλαδή προσφορές τιμών ή επιτοκίων, χωρίς να σκοπεύει να σηματοδοτήσει το επίπεδο των επιτοκίων στην αγορά. Οι κύριες και οι πιο μακροπρόθεσμες πράξεις αναχρηματοδότη- σης εκτελούνται σύμφωνα με το ημερολόγιο τακτικών δημοπρασιών του Ευρω- συστήματος, που ανακοινώνεται τουλάχιστον τρεις μήνες πριν από την αρχή κάθε έτους. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 1. Συναλλαγές Ανοιχτής Αγοράς Οι πράξεις εξομάλυνσης βραχυχρόνιων διακυμάνσεων της ρευστότητας εκτελούνται εκτάκτως με σκοπό τη διαχείριση της ρευστότητας στην αγορά και, ειδικότερα, προκειμένου να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις στα επιτόκια που προκαλούνται από απροσδόκητες διακυμάνσεις ρευστότητας στην αγορά. Οι πράξεις εξομάλυνσης βραχυχρόνιων διακυμάνσεων της ρευστότητας, εκτελούνται πρωτίστως ως αντιστρεπτέες συναλλαγές, αλλά μπορούν επίσης να λάβουν τη μορφή οριστικής πράξης (αγοράς ή πώλησης), ανταλλαγής νομισμάτων και αποδοχής καταθέσεων καθορισμένης διάρκειας. Οι πράξεις αυτές διενεργούνται συνήθως από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες με έκτακτες δημοπρασίες, αν και μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν διμερείς διαδικασίες. Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ μπορεί να αποφασίσει εάν, σε εξαιρετικές περιστάσεις, οι πράξεις εξομάλυνσης βραχυχρόνιων διακυμάνσεων της ρευστότητας μπορούν να διενεργηθούν από την ίδια την ΕΚΤ. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 1. Συναλλαγές Ανοιχτής Αγοράς Επιπλέον, το Ευρωσύστημα μπορεί να διενεργήσει διαρθρωτικές πράξεις προκειμένου να ρυθμιστεί η διαρθρωτική θέση του Ευρωσυστήματος έναντι του χρηματοπιστωτικού τομέα. Οι διαρθρωτικές πράξεις υπό τη μορφή των αντιστρεπτέων συναλλαγών και η έκδοση των πιστοποιητικών χρέους, διενεργούνται από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες, συνήθως μέσω τακτικών δημοπρασιών. Οι διαρθρωτικές πράξεις υπό μορφή οριστικών συναλλαγών εκτελούνται συνήθως μέσω των διμερών διαδικασιών. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 2. Μεταβολή των Τραπεζικών Διαθεσίμων  Ο όρος ρευστά διαθέσιμα αναφέρεται στο ποσοστό των κατθέσεων το οποίο τα πιστωτικά ιδρύματα είναι υποχρεωμένα να διακρατούν υπό τη μορφή ρευστών στα ταμεία τους.  Η ΕΚΤ, αν μεταβάλει το ποσοστό των ρευστών διαθεσίμων, μπορεί να επηρεάσει τον όγκο των δανείων που χορηγούν οι εμπορικές τράπεζες και με τον τρόπο αυτό να πετύχει αύξηση ή μείωση της ποσότητας του χρήματος που κυκλοφορεί.  Παράδειγμα: Αν το ποσοστό ρευστών διαθεσίμων είναι 20%, οι εμπορικές τράπεζες είναι υποχρεωμένες αϊτό κάθε κατάθεση 100 ευρώ να κρατούν στο ταμείο τους 20 ευρώ και μπορούν να διαθέσουν για δάνεια το υπόλοιπο ποσό των 80 ευρώ. Αν αυξηθεί σε 30% μπορούν να διαθέσουν 70 ευρώ σε δάνεια. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 2. Μεταβολή των Τραπεζικών Διαθεσίμων  Στο πλαίσιο του συστήματος υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών του Ευρωσυστήματος, η ΕΚΤ απαιτεί από όλα τα πιστωτικά ιδρύματα να τηρούν ένα ορισμένο ύψος κεφαλαίων σε λογαριασμούς στις εθνικές κεντρικές τράπεζες που αποτελεί το ύψος των υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών. Τα πιστωτικά ιδρύματα είναι υποχρεωμένα να πληρούν την υποχρέωση ελάχιστων αποθεματικών με βάση τα μέσα ημερήσια υπόλοιπα των λογαριασμών αποθεματικών τους για μια περίοδο περίπου έξι εβδομάδων, η οποία ονομάζεται περίοδος τήρησης.  Το ύψος των υποχρεωτικών αποθεματικών υπολογίζεται με βάση στοιχεία ισολογισμού των πιστωτικών ιδρυμάτων (κυρίως καταθέσεις ιδιωτών) πριν από την έναρξη της περιόδου τήρησης. Από τον Ιανουάριο 2012, η υποχρέωση ελάχιστων αποθεματικών υπολογίζεται με την εφαρμογή του συντελεστή 1% στα στοιχεία ισολογισμού των πιστωτικών ιδρυμάτων που περιλαμβάνονται στη βάση υπολογισμού των υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών. Στο τέλος της περιόδου τήρησης, η εθνική κεντρική τράπεζα καταβάλλει στα πιστωτικά ιδρύματα τόκο επί των υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών τους, με βάση το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης. Η ΕΚΤ καταρτίζει και τηρεί κατάλογο των ιδρυμάτων που υπόκεινται στο σύστημα υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών του Ευρωσυστήματος. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 3. Μεταβολή επιτοκίου αναχρηματοδότησης Το επιτόκιο αναχρηματοδότησης είναι το επιτόκιο με το οποίο η ΕΚΤ δανείζει σε βραχυχρόνια βάση τον τραπεζικό τομέα της Ευρωζώνης. ◦ Η αύξηση του επιτοκίου αναχρηματοδότησης μειώνει την προσφορά χρήματος. ◦ Η μείωση του επιτοκίου αναχρηματοδότησης αυξάνει την προσφορά χρήματος. ◦ Στις ΗΠΑ, το επιτόκιο αναχρηματοδότησης ονομάζεται προεξοφλητικό επιτόκιο, και στο ΗΒ ονομάζεται επιτόκιο επαναγοράς. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 3. Μεταβολή επιτοκίου αναχρηματοδότησης Στο πλαίσιο της άσκησης της ενιαίας νομισματικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, καθορίζει τρία βασικά επιτόκια: i. Επιτόκιο προσφοράς για πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης (main refinancing operations rate) Είναι το επιτόκιο με βάση το οποίο καταρτίζονται οι πράξεις ανοικτής αγοράς μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των Τραπεζών που λειτουργούν στα κράτη μέλη της ζώνης του ΕΥΡΩ. Με τις εν λόγω πράξεις παρέχεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στις Τράπεζες ο κύριος όγκος της ρευστότητας. Το επιτόκιο αυτό έχει διαμορφωθεί στο ακόλουθο επίπεδο από 16 Μαρτίου 2016: 0,00% Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 3. Μεταβολή επιτοκίου αναχρηματοδότησης ii. Επιτόκιο διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων (deposit facility rate) Είναι το επιτόκιο για καταθέσεις διάρκειας μιας ημέρας από τις Τράπεζες στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το επιτόκιο αυτό έχει διαμορφωθεί στο ακόλουθο επίπεδο από 18 Σεπτεμβρίου 2019: -0,50% iii. Επιτόκιο διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης (marginal lending facility rate) Είναι το επιτόκιο με το οποίο οι Τράπεζες δανείζονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κεφάλαια για διάρκεια μίας ημέρας Το επιτόκιο αυτό έχει διαμορφωθεί στο ακόλουθο επίπεδο από 16 Μαρτίου 2016: 0,25% Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Γιατί μία ΚΤ δεν τυπώνει συνεχώς χρήμα;  Η συνεχής τύπωση χρήματος οδηγεί σε υψηλό πληθωρισμό. Κλασσική Θεωρία Πληθωρισμού  Οι τιμές αυξάνονται, όταν το κράτος τυπώνει πάρα πολύ χρήμα.  Ο πληθωρισμός είναι ένα γενικό οικονομικό φαινόμενο που σχετίζεται με την αξία του χρήματος, του μέσου ανταλλαγής της οικονομίας. Όταν το γενικό επίπεδο των τιμών αυξάνεται, η αξία του χρήματος μειώνεται, και οι άνθρωποι πληρώνουν περισσότερα για αγαθά και υπηρεσίες. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Eξήγηση μέσω του Υποδείγματος AD-AS Μια αύξηση της προσφοράς χρήματος δημιουργεί μια υπερβάλλουσα προσφορά χρήματος. ◦ Οι άνθρωποι μπορεί να χρησιμοποιήσουν αυτήν την υπερβάλλουσα προσφορά χρήματος για: 1. Να αγοράσουν αγαθά και υπηρεσίες. 2. Να χορηγήσουν δάνεια σε άλλους, τα οποία μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών. ◦ Επομένως, η αύξηση της προσφοράς χρήματος οδηγεί σε αύξηση της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών. ◦ Η αύξηση της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών θα έχει ως αποτέλεσμα υψηλότερες τιμές, επειδή η προσφορά παραμένει αμετάβλητη. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Σχήμα: Μια Νομισματική Ενίσχυση Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Eξήγηση μέσω του Υποδείγματος AD-AS  Το τύπωμα χρήματος οδήγεί, λοιπόν, σε υψηλό πληθωρισμό.  Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει σε περιόδους κρίσης...  Κρίση: ύφεση, άρα AD μετατοπίζεται αριστερά  Το τύπωμα χρήματος αυξάνει την προσφορά χρήματος μετατοπίζοντας την AD δεξιά  Η νομισματική πολιτική μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο αντιμετώπισης μιας ύφεσης.  Μονεταριστές: Milton Friedman (1912-2006) και Ben Bernanke - Helicopter Ben (1953-.) Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Νομισματικοί Κανόνες Πρωταρχικός στόχος των ΚΤ είναι, λοιπόν, η διατήρηση του πληθωρισμού σε χαμηλά επίπεδα. Το βασικό εργαλείο για να το πετύχουν αυτό είναι το επιτόκιο αναχρηματοδότησης. Ένα κομβικής σημασίας ερώτημα είναι πώς μία ΚΤ θα καθορίζει το επιτόκιο αυτό: ελέυθερα ή ακολουθώντας κάποιο κανόνα; Πολλές κεντρικές τράπεζες δεν δίνουν βαρύτητα μόνο στον πληθωρισμό, αλλά και στην οικονομική δραστηριότητα (και/ή ανεργία). Ο καθηγητής Taylor (1993) ανέπτυξε έναν κανόνα, ο οποίος βασίζεται τόσο στον πληθωρισμό όσο και το συνολικό προϊόν της οικονομίας. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Νομισματικοί Κανόνες Ο κανόνας Taylor (1993) είναι ο εξής: 𝑖𝑖𝑡𝑡 = 𝑖𝑖 ∗ + 𝜑𝜑𝜋𝜋 𝜋𝜋𝑡𝑡 − 𝜋𝜋 ∗ + 𝜑𝜑𝑦𝑦 𝑦𝑦𝑡𝑡 − 𝑦𝑦 𝑁𝑁 + 𝜀𝜀𝑡𝑡 Όπου 𝑦𝑦𝑡𝑡 είναι το συνολικό προϊόν της οικονομίας, 𝑦𝑦 𝑁𝑁 το φυσικό επίπεδο προϊόντος (με πλήρη απασχόληση), 𝜋𝜋𝑡𝑡 ο τρέχον πληθωρισμός και 𝜋𝜋 ∗ ο επιθυμητός πληθωρισμός (δηλ. ο στόχος) της ΚΤ, και 𝜀𝜀𝑡𝑡 είναι ένας στοχαστικός όρος. Με βάση τον κανόνα αυτό, η κεντρική τράπεζα θα αυξήσει το επιτόκιο αν ο πληθωρισμός ή το προϊόν είναι πολύ υψηλό σε σχέση με τις επιθυμητές τιμές τους. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Μη συμβατικά νομισματικά εργαλεία Σε περιόδους κρίσης, τα συμβατικά εργαλεία νομισματικής πολιτκής που παρουσιάσαμε παραπάνω καθίστανται αναποτελεσματικά και η ΚΤ θα πρέπει να καταφύγει στα λεγόμενα μη συμβατικά εργαλεία. Η παγίδα ρευστότητας Σε περιόδους κρίσης, η ΚΤ ακολουθεί επεκτατική νομισματική πολιτική μειώνοντας συνεχώς το επιτόκιο μέχρι να γίνει σχεδόν μηδενικό. Σε αυτό το επίπεδο, η ΚΤ δεν μπορεί να επηρεάσει τη προσφορά χρήματος με τα συμαβτικά εργαλεία. Μη συμβατικό εργαλείο: Ποσοτική χαράλωση Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Ποσοτική Χαλάρωση  Ποσοτική χαλάρωση (QE) είναι μια νομισματική πολιτική στην οποία η κεντρική τράπεζα αγοράζει κρατικά χρεόγραφα ή περιουσιακά στοιχεία από τη δευτερογενή αγορά και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα προκειμένου να τονωθεί η οικονομία σε περιόδους όπου η παραδοσιακή νομισματική πολιτική δεν φέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.  Η κεντρική τράπεζα αγοράζοντας χρεόγραφα προκαλεί άνοδο των τιμών τους και μείωση της απόδοσης (επιτοκίων) τους, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται η προσφορά χρήματος στην οικονομία.  Η πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης έχει σαν αποτέλεσμα να αυξηθούν τα διαθέσιμα κεφάλαια των εμπορικών τραπεζών, τα οποία θα επενδυθούν στην αγορά νέων χρηματοπιστωτικών προϊόντων, προκαλώντας αύξηση των επιπέδων δανεισμού και της ρευστότητας.  Προϋπόθεση των παραπάνω είναι οι εμπορικές τράπεζες να διαθέσουν τα πλεονάζοντα κεφάλαια στην αγορά αλλιώς η ποσοτική χαλάρωση κρίνεται αναποτελεσματική. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Ποσοτική Χαλάρωση Ο Μηχανισμός  Η Κεντρική Τράπεζα μιας χώρας ή μιας νομισματικής ένωσης δημιουργεί χρήμα.  Το νέο χρήμα χρησιμοποιείται για την αγορά χρεογράφων από τα χρηματοπι- στωτικά ιδρύματα και την χρηματαγορά  Αυτή η κίνηση προκαλεί πτώση των επιτοκίων  Τα κεφάλαια των τραπεζών αυξάνονται από την πώληση των χρεογράφων στην Κεντρική Τράπεζα  Λόγω χαμηλών επιτοκίων (άρα χαμηλής απόδοσης εναλλακτικών επενδύσεων) και υψηλών αποθεματικών οι τράπεζες αυξάνουν την χορήγηση δανείων  Οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις εκμεταλλεύονται τα χαμηλά επιτόκια κι αυξάνουν το δανεισμό τους  Η αύξηση διαθέσιμου εισοδήματος των καταναλωτών αυξάνει την κίνηση της αγοράς και προκαλεί ανάπτυξη της οικονομίας Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή Ποσοτική Χαλάρωση  Η ΕΚΤ άρχισε να αγοράζει κρατικά ομόλογα και τίτλους από τις εμπορικές τράπεζες τον Μάρτιο του 2015 στο πλαίσιο των μη συμβατικών μέτρων νομισματικής πολιτικής της.  Με την ποσοτική χαλάρωση, η ΕΚΤ έχει δηλώσει ότι είναι έτοιμη να αγοράσει μεγάλο μέρος κρατικού και ιδιωτικού χρέους (ομόλογα = χρέος). Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένας μεγάλος δανειστής στην αγορά. Τα επιτόκια του δημόσιου χρέους έχουν ήδη αρχίσει να μειώνονται, κάνοντας πιο εύκολο για τις κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν ταμειακή ανεπάρκεια, να αποκτήσουν κεφάλαια. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 5.3 Συναλλαγματική Πολιτική  Μία ΚΤ ασκεί τη συναλλαγματική πολιτική μέσω των συναλλαγματικών διαθεσίμων που διακρατεί.  Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα μπορεί να είναι σε χρυσό, σε ξένα νομίσματα ή/και κρατικά αξιό- γραφα των κυριότερων βιομηχανικών οικονομιών, καταθέσεις ξένων τραπεζών και ειδικά αξιόγραφα που έχουν δημιουργηθεί από το ΔΝΤ.  Οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να μεταβάλλουν τα αποθέματα που κατέχουν πουλώντας ή αγο- ράζοντας συναλλαγματικά διαθέσιμα στην ανοικτή αγορά συναλλάγματος. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 5.3 Συναλλαγματική Πολιτική Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα  Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της ΕΚΤ εξασφαλίζουν ότι η ΕΚΤ διαθέτει επαρκή ρευστότητα για τη διενέργεια πράξεων συναλλάγματος, εφόσον χρειαστεί.  Αρχικά συγκροτήθηκαν από τα συναλλαγματικά διαθέσιμα που μεταβίβασαν οι ΕθνΚΤ της ζώνης του ευρώ κατά την έναρξη του Τρίτου Σταδίου της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, την 1η Ιανουαρίου 1999.  Το χαρτοφυλάκιο συναλλαγματικών διαθεσίμων της ΕΚΤ αποτελείται από δολάρια ΗΠΑ, γιεν Ιαπωνίας, γιουάν Κίνας, και. Η σύνθεση των διαθεσίμων αλλάζει με την πάροδο του χρόνου, αντανακλώντας τις μεταβολές της αγοραίας αξίας των επενδεδυμένων περιουσιακών στοιχείων, καθώς και τις συναλλαγές της ΕΚΤ σε ξένο νόμισμα και χρυσό.  Η διαχείριση των διαθεσίμων σε δολάρια ΗΠΑ, γιεν Ιαπωνίας και γιουάν Κίνας γίνεται από την ΕΚΤ και από επιλεγμένες ΕθνΚΤ της ζώνης του ευρώ (που ενεργούν ως εντολοδόχοι της ΕΚΤ) οι οποίες επιθυμούν να συμμετέχουν σε αυτή τη δραστηριότητα. Οι ΕθνΚΤ μπορούν να επιλέξουν να μοιράζονται τις λειτουργικές δραστηριότητές τους για τη διαχείριση των συναλλαγματικών διαθεσίμων της ΕΚΤ με άλλες ΕθνΚΤ. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 5.3 Συναλλαγματική Πολιτική  Βασικός στόχος της συναλλαγματικής πολιτικής είναι η σταθερότητα της συναλλαγματικής ισοτιμίας (η μία ελεγχόμενη υποτίμηση/ανατίμηση αν το αποφασίσουν οι νομισματικές και δημοσιονομικές αρχές). Παρεμβάσεις στην Αγορά Συναλλάγματος  Μια μείωση της ζήτησης για το εγχώριο νόμισμα (ΝΧ) - για το οποίο είναι υπεύθυνη η ΚΤ - ασκεί πιέσεις υποτίμησης στο νόμισμα.  Η ΚΤ πωλώντας συναλλαγματικά διαθέσιμα (ζητάει δηλ. εγχώριο νόμισμα σε αντάλλαγμα ξένου συναλλάγματος, χρυσού ή χρεογράφων) τονώνει τη ζήτηση για το εγχώριο νόμισμα αμβλύνοντας τις πιέσεις υποτίμησης. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 5.3 Συναλλαγματική Πολιτική Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 5.4 Μακροπροληπτική Πολιτική  Η μακροπροληπτική πολιτική έχει ως στόχο τη διασφάλιση της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος (ΕΚΤ: Financial Stability Report).  Στην Ε.Ε., η μακροπροληπτική πολιτική ασκείται από τις Εθν.Κ.Τ. ενώ η μακροπροληπτική εποπτεία από την ΕΚΤ.  Στην Ελλάδα ασκείται από την Τράπεζα της Ελλάδος. Η ΤΤΕ παρακολουθεί τις εξελίξεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και εντοπίζει πιθανούς συστημικούς κινδύνους.  Στη συνέχεια σχεδιάζει και εφαρμόζει μέτρα για τη μείωση της συσσώρευσης των συστημικών κινδύνων και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Το σύνολο αυτών των μέτρων αποτελεί τη μακροπροληπτική πολιτική. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 5.4 Μακροπροληπτική Πολιτική  Η μακροπροληπτική πολιτική έχει δύο σκέλη: 1. Πιστωτικούς Περιορισμούς στις Τράπεζες (κύριο) 2. Πιστωτικούς Περιορισμούς στα Νοικοκυριά (δευτε- ρεύον)  Ανάλυση του 1  Κάθε τράπεζα υποχρεούται να διακρατεί ένα συγκεκριμένο κεφαλαιακό απόθεμα βάσει της Βασιλείας ΙΙΙ.  Βασιλεία ΙΙΙ (2017): ρυθμικό πλαίσιο χρηματοπι- στωτικών ιδρυμάτων που καθορίζει μεταξύ άλλων το ποσοστό κεφαλαιακής επάρκειας για τα ΧΙ. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 5.4 Μακροπροληπτική Πολιτική Ανάλυση του 1  Η ΤΤΕ μέσω κάποιων επιπλέων ρυθμίσεων αυξάνει το ποσοστό κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών.  Αντικυκλικό Κεφαλαιακό Απόθεμα Ασφαλείας (CCyB): Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει την αρμοδιότητα να καθορίζει το ποσοστό αντικυκλικού κεφαλαιακού αποθέματος ασφαλείας για την Ελλάδα, σε τριμηνιαία βάση. Το αντικυκλικό κεφα- λαιακό απόθεμα ασφαλείας αποβλέπει στην αντιμετώπιση της υπερκυκλικότητας (procyclicality) της πιστωτικής επέ- κτασης και μόχλευσης, δηλαδή στη διαμόρφωση κατάλλη- λου επιπέδου πιστωτικής επέκτασης και μόχλευσης, τόσο στην ανοδική όσο και στην καθοδική φάση του οικονομικού κύκλου. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.  Γ5: Νομισματικές Αρχές και Νομισματική Πολιτκή 5.4 Μακροπροληπτική Πολιτική Ανάλυση του 2  Μπορεί να επιβληθούν (συνήθως νομοθετικά) περιορι- σμοί στο δανεισμό των νοικοκυριό.  Παράδειγμα: δείκτης loan-to-value LTV ΎΨΟΣ ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΟΥ ΔΑΝΕΙΟΥ 𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿 = ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΑΞΙΑ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ  Στην Ελλάδα δεν υπάρχει μακροπροληπτική πολιτική που να βασίζεται στα νοικοκυριά. Διδάσκων: Στέλιος Γιαννουλάκης, Ph.D.