فلسفۀ اخلاق غربی10 PDF

‫فلسفۀ اخالق‬ ‫پیامدگرایی‬  ‫فلسفۀ‬ ‫اخالق‬ ‫لذتگرایی‬ ‫بنتامی‬ ‫فایده گرایی‪ :‬کدام فایده؟‬ ‫لذت گرایی کثرتگرا...

‫فلسفۀ اخالق‬ ‫پیامدگرایی‬  ‫فلسفۀ‬ ‫اخالق‬ ‫لذتگرایی‬ ‫بنتامی‬ ‫فایده گرایی‪ :‬کدام فایده؟‬ ‫لذت گرایی کثرتگرایی جان استوارت میل ‪ :‬لذت ‪ +‬آزادی‪ ،‬معرفت‪،‬‬ ‫پیامدگرایی‬ ‫فضیلت‬ ‫خودم‪ :‬خودگزینی‬ ‫متعلق‬ ‫دیگران‪ :‬دیگرگرایی ‪ :‬کدام دیگران؟ خانواده‪ ،‬انسانهای دیگر همه موجودات زنده ‪ ،‬همۀ‬ ‫پیامد‪/‬فایده‬ ‫محیط زیست‪....‬‬ ‫؟‬ ‫اخالق‬ ‫فایدهگرایی عملنگر‬ ‫هنجاری‬ ‫فایده گرایی قاعدهنگر‬ ‫وظیفه گرایی کانتی‪ :‬ارادۀ خیر‪ ،‬امر مطلق و نامشروط‪ ،‬خیر اعلی‬ ‫ناپیامدگرایی‬ ‫وظیفۀ در نگاه نخست دیوید راس‪ :‬پنج وظیفۀ ابتدایی و چهار خیر‬ ‫فضیلت گرایی‪:‬‬ ‫فلسفۀ‬ ‫اخالق‬ ‫دورغ مصلحتآمیز؛ بگوییم یا نه؟‬ ‫پیامدگرا ‪ :‬بستگی به پیامدهایش دارد‪.‬تمام!‬ ‫این نزاع در ادبیات کالسیک هم مطرح است‪:‬‬ ‫نمونۀ مشهور آن در گلستان سعدی باب سیرت پادشاهان‪:‬‬ ‫پادشاهی را شنیدم به کشتنِ اسیری اشارت کرد‪.‬بیچاره در آن حالت نومیدی ملک را دشنام دادن گرفت و سقط‬ ‫گفتن‪ ،‬که گفته‌اند هر که دست از جان بشوید‪ ،‬هر چه در دل دارد بگوید‪.‬‬ ‫دست بگیرد سر شمشیر تیز‬ ‫وقت ضرورت چو نماند گریز‬ ‫کَسنّورِ مغلوب یَصولُ عَلی الکلبِ‬ ‫اذا یئسَ االنسانُ طالَ لِسانُهُ‬ ‫ْظ ‌وَ‬ ‫ملک پرسید چه می‌گوید؟ یکی از وزرای نیک محضر گفت‪ :‬ای خداوند همی‌ گوید‪ :‬وَ الْکاظِمینَ الغَی ‌‬ ‫سِ ‪.‬ملک را رحمت آمد و از سر خون او در گذشت‪.‬وزیر دیگر که ضدّ او بود گفت ‪:‬ابنای جنس‬ ‫الْعافِینَ عَنِ النّا ‌‬ ‫ما را نشاید در حضرت پادشاهان جز به راستی سخن گفتن‪.‬این ملک را دشنام داد و ناسزا گفت‪.‬ملک روی از‬ ‫این سخن در هم آورد و گفت‪ :‬آن دروغ وی پسندیده‌تر آمد مرا زین راست که تو گفتی که روی آن در مصلحتی‬ ‫بود و بنای این بر خبثی‪.‬و خردمندان گفته‌اند‪ :‬دروغی مصلحت آمیز به که راستی فتنه‌انگیز‪.‬‬ ‫حیف باشد که جز نکو گوید‬ ‫هر که شاه آن کند که او گوید‬ ‫کانت در مقالۀ ‪:‬حقِ موهوم دورغ گفتن به انگیزه‌های نوعدوستانه‬ ‫فلسفۀ‬ ‫اخالق‬ ‫جذابیت و عمومیت پیامدگرایی‪:‬‬ ‫اگر این کار را بهجای آن کار انجام دهیم چه تفاوتی در جهان پدید میآید؟‬ ‫مثل دروغ گفتن به دوست متبال به سرطان العالج؛ به او نگوییم سرطان دارد‪.‬‬ ‫فلسفۀ‬ ‫اخالق‬ ‫پرسشها‪:‬‬ ‫ معیار و مالکی که پیامدها بر اساس آن ارزیابی شوند‪ ،‬چیست؟‬ ‫تعریف سود؟ لذت؟ خوشبختی؟ برآوردن ترجیحات؟‬ ‫ پیامدها چگونه ارزیابی شوند؟‬ ‫ برای چه میزان سود‪ /‬فایده باید بکوشیم؟‬ ‫ چه چیزهایی بر حسب پیامدهایشان ارزیابی و قضاوت شوند؟‬ ‫اعمال‪ ،‬قواعد یا رویهها‬ ‫ پیامدهایی چه افرادی؟ خود عامل؟ دیگران؟ سایر موجودات؟‬ ‫نسلهای بعدی یا قبلی؟ برای محیط زیست؟‬ ‫فلسفۀ‬ ‫اخالق‬ ‫ـ‪3‬‬ ‫‪1+‬‬ ‫نيما‬ ‫‪1+‬‬ ‫‪3‬ـ‬ ‫پويا‬ ‫‪5+‬‬ ‫‪4+‬‬ ‫سينا‬  ‫مشکالت قواعد بیاستثناء‪/‬علیه ناپیامدگرایی‬ ‫ تعارض قواعد‪ :‬نظام اخالقی سازگار نمیتواند بیش از یک قاعدۀ بدون‬ ‫استثنا داشته باشد‪.‬‬ ‫ منجر شدن به نتایج غیرانسانی‪ :‬اگر دزدی خطاست مطلق درست باشد در‬ ‫مورد خانوادهای که دارد تلف میشود چه باید گفت‪.‬‬ ‫ شیطان شرور‪ :‬تنها به خاطر عدم تخطی از قواعد بیاستثنا جهان را نابود‬ ‫میکند‪.‬‬  ‫فایده برای چه کسی؟ اقسام پیامدگرایی‬ ‫ برای خودمان؟ خودگرایی به حداکثر رساندن نتایج خوب فقط‬ ‫برای خودمان‪ ،‬خانوادهمان‪ ،‬گروهمان‬ ‫ یا برای همه انسانها ؟‬ ‫ یا برای موجودات ذیشعور؟‬  ‫علیه خودگرایی‪:‬‬ ‫ بنابر اصل سازگاری← با حفظ سازگاری نمیتوانیم این اصل را بپذیریم‪.‬‬ ‫ با تبعیت از خودگرایی به وضعیت بدی دچار میشویم به نفع ماست که به‬ ‫فکر هم باشیم‪.‬‬ ‫ اگر برای باال بردن خیر هم افراد بکوشیم سعادتمندتر خواهیم شد‪.‬‬  ‫کدام پیامد؟‬ ‫لذتگرایی‬ ‫یک عمل تا اندازهای خوب است که‪:‬‬ ‫ خودش لذتبخش‪/‬خوشایند باشد‪.‬‬ ‫ لذت آتی را موجب شود‪.‬‬ ‫ مانع درد و آلم آتی شود‪.‬‬  ‫لذتگرایی بنتام‪:‬‬ ‫بنتام در فصل چهارم کتاب مقدمه‌ای بر اصول اخالق و قانونگذاری مال ک سنجش خوب‬ ‫بودن فعل را لذتبخش بودن پیامدهای آن می‌داند‪ ،‬اما راه اندازه‌گیری لذت چیست و‬ ‫معیار سنجش فایده کدام است؟ بنتام معتقد است که هر لذتی را باید از هفت جهت مورد‬ ‫محاسبه و ارزیابی قرار داد‪.‬وی بحث خود را در این زمینه به این صورت شروع می‌کند که‬ ‫می گوید‪ :‬نسبت به هر شخصی افزایش یا کاهش ارزش لذت یا دردی که فینفسه در نظر‬ ‫گرفته می شود‪.‬براساس این چند شرط خواهد بود‪:‬‬ ‫شدت‪: Intensity‬شدت و تأثیر آن باالست یا کم؟ مثالً لذت غذا پس از گرسنگی زیاد‬ ‫شدیدتر و قوی تر از لذت آن در حالت عادی است‪.‬‬ ‫مدت و پایداری‪: Duration‬دوام دارد یا گذراست؟‬ ‫مطمئنالحصول بودن یا نبودن‪ : Certainty or Uncertainty‬یقینی و قطعی است یا‬ ‫احتمالی؟‬ ‫نزدیکی یا دوری‪ Propinquity or remoteness :‬قریب و نقد است یا بعید الحصول و‬ ‫نسیه؟‬ ‫باروری‪: Fecundity‬برخی از لذات‪ ،‬لذات دیگری را در پی دارند یا نه؟‬ ‫خلوص‪: Purity‬مالزم با درد و الم هست یا نیست؟‬ ‫شمولیت و گستردگی‪ extendicy /‬چه تعداد انسان از لذت بهرهمند میشوند؟‬  ‫لوازم عجیب و غریب فایدهگرایی بنتامی‪:‬‬ ‫ تماشاچیهایی که از اعدام شما ( که بیگناه و بیجرم هستید) لذت میبرند‪.‬‬ ‫ لذت بردن از دروغگویی‪ :‬کودکی که راست می گوید تنبیه میشود و به قاتلی راست‬ ‫می‌گوییم و جان کسی را به خطر می‌اندازیم‪.‬‬ ‫ حقوق‪ :‬حق آزادی بیان و حیات و آزادی‬ ‫ عدالت‪ :‬مثال تعهدی که برادر زادۀ ساندرا وست به او داده بود در دفن فراری او به همراه‬ ‫جنازه اش‪ :‬آیا به صیت او عمل کند؟‬ ‫ برده میگیرید و با خوراندن دارو به آنها از برده بودن خود لذت میبرند‪.‬‬ ‫ پدر ثروتمند خود را میکشید و داراییاش را وقف خرید پارکی برای کودکان فقیر یا‬ ‫پژوهشی در جهت نوعی بیماری نادر که در بلند مدت زندگی بسیاری را نجات میدهد‪.‬‬ ‫یا مثال راسکُلنیکف در رمان جنایت و مکافات داستایفسکی‪ :‬پیرزنی ثروتمند و رباخوار‬ ‫را میکشد تا ‪...‬‬ ‫ آِیا هدف وسیله را توجیه می‌کند؟‬ ‫ ماشین لذت‪/ :‬مثال نازیک‪ :‬اگر به ماشین لذت متصل شویم و همیشه لذات بی روح و‬ ‫مکانیکی ببریم تا اینکه لذت محصول قوای طبیعی و تالش ما باشد؟‬  ‫جان استوارت میل و دو گذر از بنتام‪:‬‬ ‫‪.1‬از لذات دانی به لذات عالی‬ ‫میل در محاسبۀ لذت‪ ،‬مالک کیفیّت را هم میافزاید‬ ‫ترجیح می دهم یک سقراط ناکام باشم تا خوکی کامیاب‬ ‫‪.2‬از فایدهگرایی عملنگر به فایدهگرایی قاعدهنگر‬ ‫میل معتقد است نه تنها الزم نیست نتایج اعمالمان را برای کل جهانیان سبک‬ ‫و سنگین کنیم بلکه لزومی ندارد همواره نتایج اعمالمان را حتی برای کسانی که‬ ‫به مستقیم‌ترین شکل از کردار ما اثر می پذیرند بسنجیم‪.‬‬ ‫وقتی در یک موقعیت مجالی برای محاسبه پیامدها و فایده‌ها نداریم –‬ ‫مشکل زمان محاسبه ‪-‬باید به اصول تبعی‪-‬اصطالح خود او‪ -‬و قواعد فرعی‬ ‫مراجعه کنیم‪.‬‬ ‫ فایدهگرایی عملنگر← فایدهباوری کالسیک (‪ :)AU‬باید عملی را انجام‬ ‫دهیم که بهترین پیامدها را دارد‪.‬‬ ‫ فایدهگرایی قاعدهنگر← (‪)RU‬‬ ‫کابرد دو مرحلهای‪:‬‬ ‫‪ -1‬ابتدا میپرسیم چه قواعدی بهترین پیامدها را از آن مردم جامعهای میکند‬ ‫که میکوشند از آن پیروی کنند‪.‬‬ ‫‪ -2‬به کار گرفتن در مورد عمل خودمان‪.‬‬ ‫اگر انسانها از قواعد سفت و سخت یا حتی قواعد بیاستثنا پیروی میکردند‬ ‫در بلند مدت نتایج بسیار بهتری به بار میآمد‪.‬‬ ‫مورد قتل‪:‬‬ ‫‪ :AU‬قتل کار درستی است اگر و تنها اگر بهترین پیامدها را به بار آورد‪ ←.‬جامعهای‬ ‫هراسآور‬ ‫‪ :RU‬قتل اکیداً خطاست با استثناهای احتمالی برای معدود موارد دقیقا معیّن (نظیر دفاع‬ ‫از خود )‬  ‫خالصۀ روایت اصالح شدۀ فایدهگرایی‪:‬‬ ‫ باید پیامدها را برحسب خوبیهای گوناگون را جمله فضیلت دانش لذت‪،‬‬ ‫زندگی آزادی ارزیابی کنیم‪.‬‬ ‫ باید از قواعدی پیروی کنیم که بهترین نتایج را برای جامعهای دارد که از آن‬ ‫پیروی میکند‪.‬‬  ‫اشکاالت ‪RU‬‬ ‫ اگر جامعه شما افراد بسیار کند ذهناند و تنها آموزش قواعد بسیار سادۀ‬ ‫اخالقی به آنها سودمند است چرا شما که باهوشترید باید موظف باشید از‬ ‫این قواعد ساده پیروی کنید‪.‬‬ ‫ با دالیل نادرستی به داوری درستی منتهی میشود چون از نظر اجتماعی‬ ‫داشتن قاعدهای دقیق و سفت و سخت علیه قتل سودمند است کشتن‬ ‫پدرتان نادرست است یا چون قتل فینفسه خطاست‪.‬‬ ‫ اگر قواعدی که از نظر اجتماعی سودمندترین قواعد بودند قتل پدرتان را‬ ‫مجاز میدانستند چه؟‬