คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ PDF

สำนักงบประมำณของรัฐสภำ (สงร.) คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ เรื่อง คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ จัดพิมพ์ครั้งที่ 1/2565 จำนวนหน้า 136 หน้า จำนวนที่พิมพ์ 20 เล่ม จัดทำโดย สำนักงบประมาณของรัฐสภา สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร 1111 ถนนสามเสน...

สำนักงบประมำณของรัฐสภำ (สงร.) คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ เรื่อง คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ จัดพิมพ์ครั้งที่ 1/2565 จำนวนหน้า 136 หน้า จำนวนที่พิมพ์ 20 เล่ม จัดทำโดย สำนักงบประมาณของรัฐสภา สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร 1111 ถนนสามเสน แขวงถนนนครไชยศรี เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร 10300 โทร. 0 2442 5900 ต่อ 7420 ที่ปรึกษา นายนพรัตน์ ทวี ผู้อำนวยการสำนักงบประมาณของรัฐสภา นางณิชา รักจ้อย นักวิเคราะห์งบประมาณเชีย่ วชาญ ผู้จัดทำ นางสาวสาวิตรี วาระคำ นักวิเคราะห์งบประมาณชำนาญการพิเศษ พิมพ์ที่ สำนักการพิมพ์ สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร 1111 ถนนสามเสน แขวงถนนนครไชยศรี เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร 10300 โทร. 0 2242 5900 ต่อ 5421 ___________________  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ คำนำ สำนักงบประมาณของรัฐสภาเป็นหน่วยงานในสังกัดสำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร ทำหน้าที่ ในวิเคราะห์ข้อมูลเชิงวิชาการเกี่ยวกั บสถานการณ์เศรษฐกิจและสังคม การเงินและบัญชี การคลัง งบประมาณ การประเมิ นโครงการการติ ด ตามประเมิ น ผล ฐานข้อ มู ล และเทคโนโลยีส ารสนเทศ ตลอดจนกฎหมาย ที่เกี่ยวข้อง เพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็ง และเพิ่มขีดความสามารถให้กับฝ่ายนิติบัญญัติในการพิจารณา งบประมาณรายจ่ายประจำปี การควบคุม กำกับ ติดตาม ตรวจสอบ การใช้จ่ายงบประมาณแผ่นดินของรัฐบาล ในเชิงนโยบายและการบริหารจัดการทรัพยากรของประเทศของรัฐบาลให้เป็นไปอย่างเหมาะสม คุ้มค่า สอดคล้อง กับวัตถุประสงค์ของพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายที่รัฐสภาให้ความเห็นชอบ ตามหลักธรรมาธิบาล ดังนั้น เพื่อให้สำนักงบประมาณของรัฐสภาสามารถปฏิบัติหน้าที่ในการสนับสนุนข้อมูลเชิงวิชาการ ให้ฝ่ายนิติบัญญัติได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยมีแนวทางในการปฏิบัติงานที่ชัดเจนและสามารถวิเคราะห์เชิงลึก ในมิติของการวิเคราะห์รายงานทางการเงิน นำไปสู่การตอบสนองความต้องการของฝ่ายนิติบัญญัติในการ พิจารณางบประมาณรายจ่ายประจำปีให้เป็นไปอย่างเหมาะสม จึงได้จัดทำ “คู่มือการวิเคราะห์งบการเงิน ภาครัฐ” ขึ้น จากการศึกษากฎหมาย ระเบียบ ข้อบังคับ มาตรฐาน แนวคิด ทฤษฎี และวรรณกรรมต่าง ๆ ที่ เกี่ ย วข้ อ ง พร้ อ มระดมความเห็ น จากการสั ม ภาษณ์ ผู้ บั ง คั บ บั ญ ชาสำนั ก งบประมาณของรั ฐ สภา และนักวิเคราะห์งบประมาณ เพื่อการประยุกต์ทฤษฎีสำหรับกำหนดแนวทางการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ ให้นักวิเคราะห์งบประมาณใช้เป็นแนวทางในการปฏิบัติงานในส่วนที่เกี่ยวข้องต่อไป สาวิตรี วาระคำ สิงหาคม 2565 หน้า ก สำนักงบประมาณของรัฐสภา  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ สารบัญ หน้าที่ คำนำ ก สารบัญ ข สารบัญตาราง ค สารบัญแผนภาพ ง บทที่ 1 บทนำ 1.1 เหตุผลและความสำคัญ........................................................................................................... 1 1.2 วัตถุประสงค์........................................................................................................................... 2 1.3 ขอบเขตและข้อจำกัด.............................................................................................................. 2 1.4 ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ...................................................................................................... 4 1.5 นิยามศัพท์เฉพาะ.................................................................................................................... 4 บทที่ 2 หลักการ นโยบาย และมาตรฐานการบัญชี 2.1 ความหมายของงบการเงิน...................................................................................................... 5 2.2 วัตถุประสงค์ของงบการเงิน................................................................................................ 115 2.3 องค์ประกอบของรายงานการเงิน............................................................................................ 6 2.4 หลักการ นโยบาย และมาตรฐานการบัญชี............................................................................11 2.5 รายงานของผู้สอบบัญชี.........................................................................................................15 บทที่ 3 การวิเคราะห์งบการเงิน 3.1 ความหมาย และวัตถุประสงค์ของการวิเคราะห์งบการเงิน 18 3.2 เครื่องมือในการวิเคราะห์งบการเงิน 21 3.3 ขั้นตอนการวิเคราะห์งบการเงิน 31 บทที่ 4 กระบวนการงบประมาณ....................................................................................................... 33 4.1 รัฐธรรมนูญ และกฎหมายที่เกี่ยวข้อง....................................................................................33 4.2 กระบวนการงบประมาณ......................................................................................................35 บทที่ 5 แนวทางการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ................................................................................. 41 5.1 สรุปผลการศึกษา..................................................................................................................41 5.2 แนวทางการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ................................................................................43 บรรณานุกรม 54 ภาคผนวก หน้า ก สำนักงบประมาณของรัฐสภา  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ สารบัญตาราง หน้าที่ ตารางที่ 1 เกณฑ์การจัดทำงบการเงินจำแนกตามลักษณะประเภทของหน่วยงานของรัฐ 41 ตารางที่ 2 ประเด็นบัญชีที่สำคัญสำหรับการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ 42 ตารางที่ 3 ตัวอย่าง Common Size Analysis และ Horizontal Analysis or Trend 44 Analysis ตารางที่ 4 อัตราส่วนทางการสำหรับการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ 46 หน้า ข สำนักงบประมาณของรัฐสภา  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ สารบัญแผนภาพ หน้าที่ แผนภาพที่ 1 ความสัมพันธ์ของงบการเงินตามมาตรฐานการบัญชีภาครัฐ 10 แผนภาพที่ 2 สรุปขั้นตอนการวิเคราะห์งบการเงิน 32 แผนภาพที่ 3 อำนาจหน้าที่ของสำนักงบประมาณของรัฐสภาจำแนกรายกลุ่มงาน 40 แผนภาพที่ 4 การเข้าใช้งานระบบ CFS 49 แผนภาพที่ 5 เมนูรายงานงบการเงินรวมภาครัฐในระบบ CFS 49 แผนภาพที่ 6 การเรียกรายงานและบันทึกข้อมูลงบการเงิน ไฟล์ pdf. 50 แผนภาพที่ 7 การเรียกรายงานและบันทึกข้อมูลงบการเงิน ไฟล์ Excel 51 แผนภาพที่ 8 ตัวอย่าง แนวทางการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐด้วยการวิเคราะห์ตามแนวดิ่ง 52 (Common Size Analysis) และแนวโน้ม (Trend Analysis) : หน่วยงานไม่แสวงหารายได้ แผนภาพที่ 9 แนวทางการวิเคราะห์งบการเงินด้วยอัตราส่วนทางการเงิน 53 หน้า ค สำนักงบประมาณของรัฐสภา  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ บทที่ 1 บทนำ 1.1 เหตุผลและความสำคัญ รัฐสภาเป็นหนึ่งในสามสถาบันหลักของการปกครองในระบบประชาธิปไตย ทำหน้าที่เป็นตัวแทน ของประชาชนในการพิจารณางบประมาณแผ่นดิน ทั้งการอนุมัติงบประมาณรายจ่ายประจำปี และการควบคุม และติดตามตรวจสอบการใช้จ่ายงบประมาณของรัฐบาล ซึ่งต้องพิจารณาด้วยความละเอียดรอบคอบ โดยใช้ ข้ อมู ล ทางวิ ชาการและข้ อมู ลสารสนเทศที่ ถู กต้ องแม่ นยำและเพี ยงพอ โดยมี สำนั กงานเลขาธิ การสภา ผู้แทนราษฎร และสำนั กงานเลขาธิการวุฒิ สภาเป็นหน่วยงานทางธุรการทำหน้าในการสนับสนุ นข้อมู ลทาง วิชาการที่ เพื่อให้การจัดสรรงบประมาณมีประสิทธิภาพ เกิดประโยชน์สูงสุดแก่ประเทศชาติและประชาชน อย่ างแท้จ ริง ในการนี้ ส ำนั กงานเลขาธิการสภาผู้ แทนราษฎรจึงจัดตั้งสำนั กงบประมาณของรัฐ สภาขึ้น เพื่อเป็นเครื่องมือในการเพิ่มประสิทธิภาพการปฏิบัติหน้าที่ของรัฐสภา โดยให้มีหน้าที่ในศึกษา วิเคราะห์ ข้อมูลเชิงวิชาการเกี่ยวกับสถานการณ์เศรษฐกิจและสังคม การเงินและบัญชี การคลัง งบประมาณ การประเมิน โครงการ การติ ดตามประเมิ นผล ฐานข้ อมู ล และเทคโนโลยี ส ารสนเทศ ตลอดจนกฎหมายที่ เกี่ ย วข้ อ ง เพื่ อ เสริ มสร้ างความเข้ มแข็ ง และเพิ่ มขี ดความสามารถให้ กั บฝ่ ายนิ ติ บั ญญั ติ ในการพิ จารณางบประมาณ รายจ่ายประจำปี การควบคุม กำกับ ติดตาม ตรวจสอบ การใช้จ่ายงบประมาณแผ่นดินของฝ่ายบริหาร ในเชิงนโยบาย และการบริหารจัดการทรัพยากรของประเทศของรัฐบาลให้เป็นไปอย่างเหมาะสม คุ้มค่า สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ ของพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายที่รัฐสภาให้ความเห็นชอบ ตามหลักธรรมาธิบาล จากการพิจารณาร่างพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีที่ผ่านมาคณะกรรมาธิการวิสามัญ พิจ ารณาร่างพระราชบั ญ ญั ติงบประมาณรายจ่ายประจำปี และคณะกรรมิการวิส ามั ญ พิ จารณาศึ กษา ร่ า งพระราชบั ญ ญั ติ งบประมาณรายจ่ า ยประจำปี ง บรปะมาณ ให้ ค วามสำคั ญ เกี่ ย วกั บ ข้ อ มู ล ที่ แ สดง ในงบการเงินของหน่วยรับงบประมาณ สรุปได้ดังนี้ 1. ส่วนราชการ รัฐวิสาหกิจ และหน่วยงานอื่นที่เสนอขอรับการจัดสรรงบประมาณงบประมาณรายจ่าย ประจำปีต้องจัดทำข้อมูลสถานะการเงินหรืองบการเงิน โดยแสดงเงินรายได้ เงินสะสม เงินฝากธนาคาร และเงินฝาก กระทรวงการคลั ง รวมถึ งผลการบริ หารจั ดการเกี่ ยวกั บเงินนอกงบประมาณในปี ที่ ผ่ านมา และรายละเอี ยด ประมาณการที่มาของรายได้และเงินนอกงบประมาณ พร้อมแผนการใช้จ่ายในปีปัจจุบันและปีที่ขอตั้งงบประมาณ เพื่อให้ฝ่ายรัฐสภาสามารถพิจารณาอนุมัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีได้อย่างถูกต้อง เหมาะสม และมีประสิทธิภาพ 2. ควรพิจารณานำเงินรายได้หรือเงินนอกงบประมาณมาสนับสนุนการดำเนินภารกิจของหน่วยงาน เพื่ อเป็ น การลดภาระงบประมาณของประเทศ โดยให้ แสดงแหล่ งที่ มาของรายได้ อื่ น ๆ รวมทั้ งจั ดทำรายงาน ฐานะการเงิ นและการใช้ จ่ ายเงิ นในเอกสารประกอบการชี้ แจง เพื่ อประกอบการพิ จารณารายจ่ ายประจำปี ให้เป็นไปอย่างเหมาะสม 3. กระทรวงการคลัง สำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน สำนักงบประมาณและหน่ วยงานที่เกี่ยวข้อง ควรกำหนดรู ปแบบมาตรฐานในการแสดงงบรายได้ -รายจ่ ายและงบแสดงฐานะการเงิ นของส่ วนราชการ รัฐวิสาหกิจ และหน่วยงานอื่น เพื่อสะดวกต่อการวิเคราะห์ และสามารถใช้ประกอบการพิจารณางบประมาณ รายจ่ายประจำปีของคณะกรรมาธิการวิสามัญได้อย่างมีประสิทธิภาพ รวมทั้งกำหนดมาตรการในการตรวจสอบ งบการเงินที่สามารถตรวจสอบงบการเงินต่าง ๆ ได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ หน้า 1 สำนักงบประมาณของรัฐสภา  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ แม้ ว่ าที่ ผ่ านมาสำนั ก งบประมาณของรั ฐสภาจะสามารถสนั บ สนุ น ข้ อมู ล เชิ งวิ ช าการต่ าง ๆ ต่ อฝ่ ายนิ ติ บั ญ ญั ติ มาอย่ างต่ อเนื่ อง แต่ “นั กวิ เคราะห์ งบประมาณยั งไม่ สามารถศึ กษาวิ เคราะห์ รายงาน ทางการเงิ น ในเชิ งลึ กที่ มี การวิ เคราะห์ งบประมาณ เพื่ อสนั บสนุ นการพิ จารณาของฝ่ ายนิ ติ บั ญ ญั ติ ได้ ” (สภาขั บเคลื่ อนการปฏิ รู ประเทศ, 2560, น. 34 - 37) จากประเด็ นความเห็ นดั งกล่ าว พบข้ อจำกั ดในการ จัดทำผลงานทางวิชาการของสำนักงบประมาณของรัฐสภา ดังนี้ 1) การจัดทำรายงานวิชาการที่ผ่ านมายังไม่สามารถวิเคราะห์ เชิงลึ กในมิติส ำคัญ ต่าง ๆ เช่น การเงิน และบั ญ ชี การศึก ษาความคุ้ ม ค่า การติ ดตามและประเมิน ผล เนื่ องจากข้อ จำกัด ในการเข้าถึ ง แหล่งข้อมูลที่จำเป็นในการวิเคราะห์ เช่น รายงานงบการเงิน รายงานผลการใช้จ่ายงบประมาณ รายงานผล การตรวจสอบงบการเงิน รายงานผลการดำเนิ น งานโครงการ ส่ งผลให้ ไม่ ส ามารถให้ ข้ อ เสนอเชิ งลึ ก สนับสนุนการพิจารณาของฝ่ายนิติบัญญัติได้อย่างครอบคลุมทุกมิติ 2) คุณวุฒิการศึกษาและประสบการณ์ของนักวิเคราะห์งบประมาณ ส่งผลต่อการจัดทำรายงานวิชาการ ที่ ไม่ สามารถวิเคราะห์ ข้อมูลเชิงลึ กได้ เนื่ อ งจากมี ค วามรู้ ความเข้าใจ ไม่ เพี ย งพอ แม้จ ะมี ค วามรู้พื้ น ฐาน ด้านการบัญชีแต่การวิเคราะห์งบการเงินมีความยุ่งยากและซับซ้อน อีกทั้งการอ่านและนำเสนอรายงานการ วิเคราะห์เพื่อใช้ประกอบการพิจารณาของฝ่ายนิติบัญญัตินั้นจำเป็นต้องใช้ความเชี่ยวชาญและประสบการณ์ ในการวิเคราะห์งบการเงิน 3) ขาดคู่มือหรือแนวทางในการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ แม้ว่าจะมีหนั งสือและข้อมูลเกี่ยวกับ การวิเคราะห์ งบการเงินให้ ศึ กษาโดยทั่ วไป แต่ ยังไม่ สามารถนำมาใช้ เป็ นเครื่องมื อการวิเคราะห์ หรือวั ดผล ความสามารถในการบริหาร และประสิทธิผลในการใช้ทรัพยากรของหน่วยงานภาครัฐได้อย่างมีประสิทธิภาพ เนื่องจากบริบทการดำเนินงานของหน่วยงานภาครัฐมิใช่การแสวงหากำไรเหมือนกับภาคเอกชน ด้วยเหตุนี้ สำนักงบประมาณของรัฐสภาจึงได้จัดทำ “คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ” ขึ้น เพื่อให้นักวิเคราะห์งบประมาณมีแนวทางในการปฏิบัติงานและยกระดับการวิเคราะห์เชิงลึกให้ครอบคลุม ในมิติด้านการเงินและบัญชี ให้สมบูรณ์มากยิ่งขึ้น สามารถตอบสนองความต้องการ และเกิดประโยชน์สูงสุด ต่ อ ฝ่ า ยนิ ติ บั ญ ญั ติ ในการพิ จ ารณางบประมาณรายจ่ า ยประจำปี ให้ เป็ น ไปอย่ า งเหมาะสม ประหยั ด และคุม้ ค่า เกิดประโยชน์สูงสุด 1.2 วัตถุประสงค์ 1.2.1 เพื่อให้ความรู้ ความเข้าใจ วิธีการอ่านงบการเงิน รวมถึงการวิเคราะห์งบการเงิน 1.2.2 เพื่อสร้างแนวทางการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ ให้นักวิเคราะห์งบประมาณนำไปใช้ใน การปฏิบัติงานเพื่อสนับสนุนการพิจารณาของฝ่ายนิติบัญญัติ 1.3 ขอบเขตและข้อจำกัด 1.3.1 ขอบเขตด้านเวลา - ระหว่างเดือนตุลาคม 2564 – สิงหาคม 2565 1.3.2 ขอบเขตด้านเนื้อหา ประกอบด้วย - ความรู้เกี่ยวกับงบการเงินภาครัฐ โดยเนื้อหาจะให้ทราบถึงความหมาย วัตถุประสงค์ องค์ประกอบของงบการเงินตามมาตรฐานการบัญชีภาครัฐและนโยบายบัญชีภาครัฐที่กรมบัญชีกลางกำหนด และความรู้ที่เกี่ยวข้องกับรายงานของผู้สอบบัญชี หน้า 2 สำนักงบประมาณของรัฐสภา  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ - ความรู้ เกี่ ย วกั บ การวิ เคราะห์ ง บการเงิ น โดยเนื้ อ หาจะให้ ท ราบถึ ง ความหมาย วัตถุประสงค์ เครื่องมือในการวิเคราะห์งบการเงิน และขั้นตอนการวิเคราะห์งบการเงิน รวมไปถึงวิธีการอ่าน ผลการวิเคราะห์งบการเงิน - ประเด็นทางบัญชีที่สำคัญและแนวทางวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐด้วยเครื่องมือเชิงประยุกต์ ที่เกิดจากการศึกษา โดยจำแนกตามลักษณะประเภทหน่วยงานของรัฐ (ประกอบด้วย ส่วนราชการ รัฐวิสาหกิจ หน่วยงานของรัฐสภา ศาลยุติธรรม ศาลปกครอง ศาลรัฐธรรมนูญ องค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญ องค์กรอัยการ องค์การมหาชน ทุนหมุนเวียนที่มีฐานะเป็นนิติบุคคล องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และหน่วยงานอื่นของรัฐ ตามที่กฎหมายกำหนด) ออกเป็น 2 รูปแบบ คือ หน่วยงานที่แสวงหารายได้ และหน่วยงานที่ไม่แสวงหา รายได้ เพื่อกำหนดแนวทางการวิเคราะห์งบการเงินสำหรับการจัดสรรงบประมาณรายจ่ายประจำปี 1.3.3 ขอบเขตด้านการปฏิบัติงาน ประกอบด้วย - ทบทวน ค้ น คว้ า วิ เคราะห์ เอกสาร และข้ อ มู ล สถิติ จ ากแหล่ งต่ าง ๆ เช่ น เอกสาร วิช าการและตำรา รายงานการศึ กษาวิจั ย บทความ บทวิเคราะห์ ข้อมู ลจากสื่ ออิเล็ กทรอนิ กส์ (website) เอกสารงบประมาณ รายงานงบการเงิ น จากระบบรายงานการเงิ น รวมภาครั ฐ (Consolidated Financial Statement Program : ระบบ CFS) กรมบัญชีกลาง รายงานประจำปี รายงานผู้สอบบัญชีของสำนักงาน การตรวจเงินแผ่นดินและข้อมูลอื่นที่เกี่ยวข้อง - การกำหนดขั้นตอนและวิธีการดำเนินงาน ซึ่งประกอบด้วย การกำหนดเครื่องมือ การออกแบบ เครื่องมือสำหรับประยุกต์ใช้ในการวิเคราะห์งบการเงิน การกำหนดเป้าหมาย การกำหนดรูปแบบในการจัดเก็บ ข้อมูล ตลอดจนแนวทางในการวิเคราะห์และประมวลผลข้อมูล - การวิเคราะห์ โครงสร้างฐานะการเงิน วิเคราะห์ ผลการดำเนินงาน ขั้น ตอนและวิ เคราะห์ อัตราส่วนทางการเงิน นำไปสู่การกำหนดแนวทางการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ - การจัดทำคู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ ทดสอบ และเผยแพร่คู่มือ พร้อมติดตาม ประเมินผลการนำคู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐไปใช้ประโยชน์ 1.3.4 ข้อจำกัด คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ ได้จัดทำขึ้นเพื่อให้ นักวิเคราะห์งบประมาณใช้เป็ น แนวทางในการวิเคราะห์ งบการเงินภาครัฐ เพื่อสนับสนุนการพิจารณาของฝ่ ายนิติบัญญั ติ โดยการกำหนด แนวทางสำหรับการวิเคราะห์งบการเงินตามลักษณะหน่วยงานภาครัฐให้มีความสอดคล้องกับปัจจัยต่าง ๆ ดังนี้ 1. ข้ อ มู ล งบการเงิ น ของภาครั ฐ จากระบบรายงานการเงิ น รวมภาครั ฐ (Consolidated Financial Statement Program : ระบบ CFS) กรมบั ญ ชี กลาง บางหน่ วยงานที่ ยั งไม่ บั นทึ กรายการเข้ าไป ในระบบฯ ส่วนหนึ่ งอาจเนื่องจากงบการเงินยังไม่ได้รับการตรวจสอบและรับรองจากสำนักงานการตรวจเงิน แผ่นดินหรือสำนักงานตรวจสอบบัญชีที่ได้รับความเห็นชอบ 2. มาตรฐานการบัญชีภาครัฐและนโยบายบัญชีภาครัฐ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2564 3. รูปแบบการนำเสนอรายงานการเงินของหน่วยงานของรัฐ พ.ศ. 2563 ตามข้อ 2 และ 3 แม้จะมีการกำหนดมาตรฐานการบัญชีภาครัฐ นโยบายการบัญชี และ รูป แบบการนำเสนอรายงานการเงิน ที่ชัดเจน แต่ห ากมีการปรับปรุ งและพั ฒ นาระบบ GFMIS ผั งบัญ ชี มาตรฐาน อาจส่งผลกระทบต่อการบันทึกรายการ และการจัดทำงบการเงิน 4. หลักเกณฑ์และวิธีการยื่นคำขอตั้งงบประมาณรายจ่ายของหน่วยรับงบประมาณ ทั้งนี้ หากมีการเปลี่ยนแปลงวิธีการปฏิบัติหรือระเบียบใดที่เกี่ยวข้องกับการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ จะดำเนินการพัฒนาหรือปรับปรุงคู่มือให้สอดคล้องต่อไป หน้า 3 สำนักงบประมาณของรัฐสภา  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ 1.4 ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ 1.4.1 สำนั กงบประมาณของรัฐสภา มีคู่มือการปฏิบัติงานที่สามารถใช้เป็นแนวทางในการปฏิบัติงาน ด้านการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ เพื่อสนับสนุนการจัดทำผลงานวิชาการของสำนักงบประมาณของรัฐสภา ให้มีมาตรฐาน สามารถยกระดับการจัดทำรายงานวิชาการและการวิเคราะห์ให้ครอบคลุมในมิติด้านการบัญชี การเงิน นำไปสู่การสนับสนุนการปฏิบัติงานของฝ่ายนิติบัญญัติงบประมาณได้อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น 1.4.2 นักวิเคราะห์งบประมาณของสำนักงบประมาณของรัฐสภา มีความรู้ ความเข้าใจ วิเคราะห์งบ การเงินเชิงลึกที่มีผลการวิเคราะห์งบประมาณ เพื่อสนับสนุนการพิจารณาของฝ่ายนิติบัญญัติได้ 1.4.3 หน่ วยงานต่าง ๆ ของรัฐ ได้แก่ ส่ วนราชการ องค์การมหาชน รัฐวิส าหกิจ เงินทุนและ กองทุนหมุนเวียน ตลอดจนองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น สามารถนำคู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐไป ใช้ในการศึกษา และประยุกต์ใช้ในการปฏิบัติงานได้อย่างเหมาะสม 1.5 นิยามศัพท์เฉพาะ งบการเงิน คือ งบการเงินที่แสดงฐานะการเงิน ผลการดำเนินงานทางการเงิน และกระแสเงินสด อย่างมีแบบแผน สำหรับ ภาครัฐการจัดทำงบการเงินและนำเสนอข้อมูลต้องไปตามมาตรฐานการบัญ ชี ภาครัฐหรือมาตรฐานการบัญชีที่รับรองโดยทั่วไปกำหนด ซึ่งหน่วยงานจัดทำในช่วงระยะเวลาบัญชีหนึ่ง ๆ อาจเป็น รอบ 3 เดือน 6 เดือน 9 เดือน หรือ 1 ปี โดยเกิดขึ้นสำหรับรอบระยะเวลาปีงบประมาณ หรือ สิ้นสุด ณ วันที่ 30 กันยายน กระแสเงินสด หมายถึง การไหลเข้าและการไหลออกของเงินสด และรายการเทียบเท่าเงินสด เงินสด หมายถึง เงินสดในมือ และเงินฝากเผื่อเรียก รายการเทียบเท่าเงินสด หมายถึง เงินลงทุนระยะสั้นที่มีสภาพคล่องสูง ซึ่งพร้อมที่จะเปลี่ยนเป็น เงินสดในจำนวนที่เท่ากัน หรือใกล้เคียงกับมูลค่าเดิม โดยไม่มีความเสี่ยงที่มีนัยสำคัญในการเปลี่ยนแปลง ในมูลค่าดังกล่าว ปีงบประมาณ หมายถึง ระยะเวลาที่รัฐบาลใช้เพื่อวัตถุประสงค์ด้านการจัดทำงบประมาณ คือ ระยะเวลาตั้งแต่วันที่ 1 ตุลาคมของปีหนึ่งถึงวันที่ 30 กันยายน ของปีถัดไป รายได้ สูง (ต่ ำ) กว่าค่าใช้จ่ าย หมายถึง แสดงผลการดำเนินงานตลอดทั้งงวดที่แสดงให้เห็ น ถึงประสิทธิผลในการใช้ทรัพยากร โดยที่สามารถประหยัดค่าใช้จ่ายหรือใช้จ่ายได้น้อยกว่ารายได้ที่ได้รับ ในที่นี้จะหมายถึง กำไร(ขาดทุน) รายได้สูง (ต่ำ) กว่าค่าใช้จ่ายสะสม หมายถึง รายได้สูงกว่าค่าใช้จ่ายสะสมมาของหน่วยงานของ รัฐนับตั้งแต่เริ่มก่อตั้งสะสมเพื่อเก็บไว้เ ป็นเงินทุนใช้ดำเนินงานในการดำเนินงานต่อไป ในที่นี้จะหมายถึง กำไรสะสม สำหรับกรณีที่หน่วยงานมีผลรายได้ต่ำกว่าค่าใช้จ่ายสะสมโดยตลอดหรือเป็นจำนวนมากอาจทำ ให้ยอดของรายการนี้เป็นยอดรายได้ต่ำกว่าค่าใช้จ่ายสะสมได้ ในที่นี้จะหมายถึง ขาดทุนสะสม ___________________________ หน้า 4 สำนักงบประมาณของรัฐสภา  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ บทที่ 2 ความรู้เกี่ยวกับพื้นฐานเกี่ยวกับงบการเงิน และรายงานของผู้สอบบัญชี ดังที่กล่าวมาแล้วในบทที่ 1 ว่าวัตถุประสงค์ของการจัดทำคู่มือฉบับนี้ คือ เพื่อให้ความรู้ ความเข้าใจ เกี่ยวกับงบการเงิน และกำหนดแนวทางการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ สำหรับให้ นั กวิเคราะห์งบประมาณ นำไปใช้ในการปฏิบัติงานเพื่อสนับสนุนการพิจารณาของฝ่ายนิติบัญญัติสำหรับบทนี้ นำเสนอความรู้เกี่ยวกับ ความหมาย วัตถุประสงค์ องค์ประกอบของงบการเงิน หลักการ นโยบาย และมาตรฐานการบัญชี ตลอดจนความรู้ เกี่ยวกับรายงานของผู้สอบบัญชี 2.1 ความรู้เกี่ยวกับงบการเงิน 2.1.1 ความหมายของงบการเงิน งบการเงิน หมายถึง รายงานผลประกอบการทางการเงินหรือรายงานทางบัญชี ซึ่งจัดทำขึ้น ตามวิธีการบัญชีที่รับรองโดยทั่วไป โดยเป็นการรายงานกิจกรรมต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในรอบระยะเวลาบัญชีหนึ่ง การจั ดทำงบการเงิ นมี วัตถุ ประสงค์ เพื่ อทบทวนหรื อรายงานความก้ าวหน้ าที่ เกิ ดขึ้ นระหว่างช่ วงเวลาหนึ่ ง โดยแสดงถึงฐานะการลงทุน การจัดหาทุนของกิจการ และผลที่ได้รับระหว่างช่วงเวลาที่ต้องการทบทวน งบการเงิน หมายถึง การนำเสนอฐานะการเงินและผลการดำเนินงานทางการเงินของกิจการ อย่างมีแบบแผนโดยมีวัตถุประสงค์เพื่ อให้ ข้อมูลเกี่ยวกับฐานะการเงิน ผลการดำเนินงาน และกระแสเงินสด ของกิจการซึ่งเป็นประโยชน์ต่อการตัดสินใจเชิงเศรษฐกิจของผู้ใช้ ดังนั้น งบการเงิน เป็นงบที่นำเสนอฐานะการเงินและผลการดำเนินงานทางการเงินของ หน่วยงานอย่างมีแบบแผน เพื่อให้ข้อมูลเกี่ยวกับฐานะการเงิน ผลการดำเนินงาน และกระแสเงินสดของ หน่วยงาน ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อการตัดสินใจและประเมินผลเกี่ยวกับการจัดสรรทรัพยากร 2.1.2 วัตถุประสงค์ของงบการเงิน ภาคธุรกิจและองค์กรเอกชน เพื่อประโยชน์ในการตัดสินใจเชิงเศรษฐกิจ ดังนี้ 1. ตัดสินใจซื้อ ถือไว้ หรือขายเงินลงทุนในตราสารทุน 2. ประเมินผลการบริหารงานหรือความรับผิดชอบของฝ่ายบริหาร 3. ประเมินความสามารถของกิจการในการจ่าย และให้ผลประโยชน์อื่นแก่พนักงานของกิจการ 4. ประเมินความปลอดภัยในการให้กู้ยืมแก่กิจการ 5. กำหนดนโยบายทางภาษี 6. กำหนดการจัดสรรกำไรและเงินปันผล 7. จัดเตรียมรายได้ประชาชาติ หรือใช้เป็นข้อมูลทางสถิติ 8. กำกับดูแลกิจกรรมของกิจการ ภาครัฐหรือส่วนราชการ เพื่อประโยชน์ในการตัดสินใจและเพื่อแสดงถึงความรับผิดชอบ ต่อสาธารณะของหน่วยงานเกี่ยวกับทรัพยากรที่รับผิดชอบ ดังนี้ 1. ข้อมูลเกี่ยวกับแหล่งที่มา การจัดสรร และการใช้ ประโยชน์ของทรัพยากรทางการเงิน วิธีการที่หน่วยงานจัดหาเงินมาสนับสนุนกิจกรรมต่าง ๆ และบรรลุความต้องการใช้เงินสดของหน่วยงาน 2. ข้อมูลที่นำไปใช้ในการประเมินความสามารถในการจัดการทางการเงินสำหรับดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ และชำระหนี้สิน ตลอดจนข้อผูกพันต่าง ๆ สถานะการเงินของหน่วยงานและการเปลี่ยนแปลงของสถานะการเงิน 3. ข้อมูลที่นำไปใช้ประเมินผลการดำเนินงานของหน่วยงานในแง่ต้นทุ นการบริการ ประสิ ทธิภาพ และผลสำเร็จ หน้า 5 สำนักงบประมาณของรัฐสภา  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ ดังนั้น งบการเงิน ที่ จัดทำขึ้นเพื่อวัตถุประสงค์ทั่วไปอาจจะนำไปใช้พยากรณ์ โดยให้ ข้อมูลที่เป็น ประโยชน์ต่อการพยากรณ์ระดับของทรัพยากรที่จำเป็นต่อการดำเนินงานของหน่วยงานอย่างต่อเนื่อง ทรัพยากร ที่อาจจะเกิดจากการดำเนินงานอย่างต่อเนื่อง ความเสี่ยง และความไม่แน่นอนที่เกี่ยวข้องซึ่งรายงานการเงินต้อง ให้ข้อมูลสินทรัพย์ หนี้สิน สินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุน รายได้ ค่าใช้จ่าย การเปลี่ยนแปลงในสินทรัพย์สุทธิ/ทุน และกระแสดเงินสด 2.1.3 องค์ประกอบของรายงานการเงิน หน่วยงานมักจะมีข้อจำกัดด้านงบประมาณรายจ่าย ซึ่งจะมีผลใช้บังคับเมื่อมีการออกกฎหมาย งบประมาณให้อำนาจอนุมัติการใช้จ่าย การจัดทำงบการเงินเพื่อวัตถุประสงค์ทั่วไปของหน่วยงานอาจให้ข้อมูล เกี่ ยวกั บ การได้ มาและการใช้ ไปของทรั พยากรว่ าสอดคล้ องกั บงบประมาณที่ ได้ รั บตามกฎหมายหรื อไม่ โดยหน่ วยงานต้ องนำเสนอข้ อมู ล เพิ่ มเติ มเพื่ อช่ วยผู้ ใช้ ในการประเมิ นผลการดำเนิ นงานของหน่ วยงาน และการกำกับดูแลสินทรัพย์ ตลอดจนการตัดสินใจและประเมินผลเกี่ยวกับการจัดสรรทรัพยากร ตัวอย่างเช่น รายละเอียดเกี่ยวกับผลผลิ ตของหน่ วยงานและผลลั พธ์ในรูปแบบของตัวชี้วัดผลการดำเนิ นงานงบแสดงผล การให้ บริการ การสอบทานโครงการและรายงานอื่น ๆ โดยผู้บริหาร เกี่ยวกับผลสำเร็จของหน่วยงานในงวด การรายงานนั้น ซึ่งรูปแบบการนำเสนองบการเงินของหน่วยงานของรัฐ มีองค์ประกอบ ดังนี้ 1) งบแสดงฐานะการเงิน หรื องบดุ ล (Statements of Financial Position) แสดง ฐานะทางการเงินของหน่วยงานณ เวลาใดเวลาหนึ่ง ซึ่งปกติแล้วเป็นวันสิ้นงวดบัญชี (ณ 30 กันยายน) ว่า หน่วยงานมีสินทรัพย์ หนี้สิน และส่วนทุนเป็นอย่างไร งบแสดงฐานการเงินอาจแบ่งได้เป็ น 2 ส่วน คือ ส่วน นี้เป็นทรัพยากรที่จัดหามาระหว่างดำเนินกิจการ (ซึ่งหมายถึงสินทรัพย์ต่างๆ) และอีกส่วนหนึ่งเป็นเงินทุนที่ ใช้ในการจัดหาทรัพยากร (ซึ่งหมายถึงหนี้สินและส่วนทุนที่ลงทุนหรือจากกำไร) โดยหลักการแล้วสินทรัพย์ ที่ได้มาต้องมีที่ไปที่มาว่าได้มาโดยเอาเงิ นมาจากไหน หรือถ้าขายสินทรัพย์ไปแล้วเงินไปอยู่ไหน เมื่อเป็น เช่นนี้ผลรวมของสินทรัพย์ต้องเท่ากับผลรวมของหนี้สินและทุนเสมอ ประโยชน์ ของงบแสดงฐานการเงิน สามารถใช้ รายงานในการวิเคราะห์ โครงสร้างและ ความสัมพันธ์ของทรัพย์สิน หนี้สิน และสินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุน ในการประเมินฐานะการเงินของหน่วยงาน ณ วันสิ้นปี ทำให้ทราบถึงสภาพคล่อง ความยืดหยุ่นทางการเงิน และการใช้เป็นฐานในการคำนวณอัตราส่วนทางการเงินต่าง ๆ ซึ่งสภาพคล่องในรูปของเงินทุนหมุนเวียน จะแสดงถึงความสามารถในการชำระหนี้ระยะยาวจากสินทรัพย์หมุนเวียน นอกจากนี้ยังให้ข้อมูลที่ทำให้สามารถวิเคราะห์ความเสี่ยง และความสามารถในการลงทุน ความสามารถในการ บริหารงาน ตลอดจนประโยชน์จากสินทรัพย์ของหน่วยงาน ทั้งนี้ งบแสดงฐานการเงิน เป็นชื่อเรียกทางของงบนี้ในปัจจุบัน แต่โดยทั่วไป ผู้จัดทำงบนี้ มักจะเรียกว่า “งบดุล” เนื่องจากงบนี้จะต้องสมดุล ใน 3 ส่วนหลัก ตามสมการบัญชี (Accounting Equation) ดังนี้ สินทรัพย์ = หนี้สิน + สินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุน หรือ สินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุน = สินทรัพย์ – หนี้สิน 2) งบแสดงผลการดำเนินงานทางการเงิน แสดงผลการดำเนินงานของหน่วยงานในช่วงเวลาในเวลา หนึ่ง เห็นว่าหน่วยงานมีรายได้ ค่าใช้จ่ายจากผลการดำเนินงานระดับใน และมีกำไรขาดทุนประเภทอื่นหรือไม่ จำนวนเท่าใด ประโยชน์ ของงบแสดงผลการดำเนินงานทางการเงิน สามารถใช้รายงานในการวิเคราะห์ โครงสร้างรายได้และค่าใช้จ่ายในการสร้างผลผลิตของหน่วยงานใรแต่ละรอบระยะเวลาบัญชี จะให้ ข้อมูลผลการ ดำเนินงานตลอดทั้งงวด ซึ่งข้อมูลนี้มีความจำเป็นและสำคัญต่อการเปลี่ยนแปลงในอนาคตในการคาดคะเนความสามารถ ของหน่วยงาน ในการก่อให้เกิดกระแสเงินสดจากทรัพยากรที่มีอยู่ และพิจารณาประสิทธิผลในการใช้ทรัพยากร เพิ่มเติม โดยสามารถคำนวณเป็นรายได้สูง/(ต่ำ) กว่าค่าใช้จ่ายสำหรับงวด ตามสมการบัญชี ดังนี้ หน้า 6 สำนักงบประมาณของรัฐสภา  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ รายได้สูง/(ต่ำ) กว่าค่าใช้จ่าย = รายได้ – ค่าใช้จ่าย รายได้ หมายถึง กระแสไหลเข้ าของประโยชน์ เชิงเศรษฐกิจ หรือศั กยภาพในการ ให้ บริการในระหว่างงวด การรายงานซึ่งส่งผลต่อการเพิ่มขึ้นในสินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุน แต่ไม่รวมถึงการ เพิ่ม ขึ้น ที่ เกี่ย วข้องกับ ส่ วนสมทบจากสิ นทรัพ ย์สุท ธิ/ส่ วนทุ น ประกอบด้ว ย รายได้จากเงินงบประมาณ รายได้จากเงินกู้ของรัฐบาล รายได้จากการขายสินค้าและบริการ รายได้แผ่นดิน รายได้จากเงินโอนและเงิน บริจาคจากบุคคลอื่นนอกจากแห่งภาครัฐ รายการที่เป็นเงินตราต่างประเทศ และรายได้อื่น เป็นต้น ค่าใช้จ่ าย (Expenses) หมายถึง ผลประโยชน์ เชิงเศรษฐกิจ หรือศักยภาพในการ ให้บริการที่ลดลงในงวดการรายงาน โดยอยู่ในรูปของกระแสไหลออก หรือการใช้ไปซึ่งสินทรัพย์ต่าง ๆ หรือ การก่อหนี้สินต่าง ๆ ที่ส่งผลต่อการลดลงในส่วนของสินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุน ทั้ งนี้ ไม่รวมรายการที่เกี่ยวข้อง กับการจัดสรรให้แก่ผู้เป็นเจ้าของทั้งหลาย 3) งบแสดงการเปลี่ยนแปลงสินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุน (Statement of changes in net assets) จะแสดงการเปลี่ยนแปลงของสินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุนของหน่วยงาน รวมทั้งส่วนที่เปลี่ยนแปลงที่เกิดจากผลสุทธิจาก การดำเนิ นงาน ซึ่งอาจจะเพิ่มขึ้นหรือลดลงจากรายการรายได้สู ง(ต่ำ) กว่าค่าใช้จ่ายสำหรับงวด หรืออาจลดลงจาก การจ่ายเงินปันผล/โบนัส ที่แสดงไว้ในงบแสดงผลการดำเนินงานและจากรายการอื่น ๆ ที่ทำให้สินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุน มีมูลค่าเพิ่มขึ้นหรือลดลงที่มาตรฐานการบัญชีและนโยบายการบัญชีที่เกี่ยวข้อง ข้อมูลเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงในสินทรัพย์/ส่วนทุนสุทธิ ดังกล่าวข้างต้น ในกรณีทั่วไป จะมีรายการไม่มากจึงมักแสดงอยู่ในงบแสดงการเปลี่ยนแปลงฐานะการเงิน (งบดุล) ภายใต้หัวข้อส่วนทุน แต่ ในกรณี ที่ กิ จ การมี ร ายการที่ ก ระทบส่ ว นทุ น เกิ ด ขึ้ น มากก็ ให้ แ สดงเป็ น งบแสดงการเปลี่ ย นแปลงใน สินทรัพย์/ส่วนทุนสุทธิแยกต่างหาก ประโยชน์ ข องงบแสดงการเปลี่ ยนแปลงสิ นทรั พย์ สุ ทธิ /ส่ วนทุ น (Statement of changes in net assets) ใช้ดูการเคลื่อนไหวสินทรัพย์ ทำให้ทราบถึงรายละเอียดความเป็นมาเป็นไปใน ส่วนสินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุนเสมือนเป็นสมุดบัญชีเงินฝากของหน่วยงาน แต่โดยทั่วไปแล้วมักจะไม่ได้อ่านงบ นี้กัน เพราะปกติ จะอ่านงบแสดงฐานะการเงิน (งบดุล) งบแสดงผลการดำเนินงานทางการเงิน (งบกำไร ขาดทุน เบ็ ดเสร็จ) งบกระแสเงินสด ซึ่งงบดังกล่ าวจะทำให้ ทราบถึง ทุนมีการเปลี่ยนแปลง แต่เพื่อความ ละเอียดรอบคอบและชัดเจน อาจเข้ามาดูรายละเอียดและความเคลื่อนไหวในงบดังกล่าวด้วย 4) งบกระแสเงินสด (Statement of cash flows) เป็นงบการเงินที่แสดงการเคลื่อนไหวของ เงินสดทีไ่ ด้รับ และเงินสดที่จ่ายไปในระหว่างงวดของหน่วยงานเพื่อให้เป็นไปตามวัตถุประสงค์ โดยสามารถ นำเสนอวิธีการเสอนรายงาน 2 วิธี คือ วิธีทางตรง เสนอกระแสเงินสดจากกิจกรรมดำเนินงาน โดยแสดง ให้ เห็ น รายการต่ า ง ๆ ของเงิน สดรั บ และ วิ ธี ท างอ้ อ ม เสนอกระแสเงิ น สดจากกิ จ กรรมดำเนิ น งาน โดยเริ่ ม ต้ น จากรายการรายได้ สู ง (ต่ ำ ) กว่ าค่ าใช้ จ่ ายสุ ท ธิจ ากงบแสดงผลการดำเนิ น งานทางการเงิน ปรั บ ปรุ งด้ ว ยรายการที่ ไม่ ก ระทบกระแสเงิน สดต่ าง ๆ ได้ ผ ลลั พ ธ์ เป็ น กระแสเงินสดสุ ทธิ จากกิ จกรรม ดำเนินงานรายการต่าง ๆ ของเงินสดจ่าย โดยแบ่งออกเป็น 3 กิจกรรม คือ 1. กิจกรรมการดำเนินงาน แสดงเงินสดที่ได้รับจากกิจกรรมดำเนินงาน อันได้แก่ เงินสด รับจากการขายสินค้าและบริการ เงินสดรับจากเงินงบประมาณประเภทต่าง ๆ เงินสดรับจากเงินกู้ของรัฐบาล จากเงิน ช่ วยเหลื อ จากการรั บ บริ จ าค หรือจากรายได้ แผ่ นดิ น และอื่น ๆ แสดงเงินสดที่ จ่ายไปในการ ดำเนิ น งานของหน่วยงาน อัน ได้แก่ เงิน สดจ่ายซื้อสิ นค้าและบริการ เงินสดจ่ายไปสำหรับด้านบุคลากร เงินสดจ่ายไปในการดำเนินงาน จ่ายเงินอุดหนุน นำส่งรายได้แผ่นดิน และอื่น ๆ หน้า 7 สำนักงบประมาณของรัฐสภา  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ 2. กิจกรรมลงทุน แสดงให้ เห็ นเงินสดที่ได้รับ -จ่าย จากการขาย-ซื้อสินทรัพย์ถาวร ที่ดิน อาคาร อุปกรณ์ หรือเงินลงทุน 3. กิจกรรมจัดหาเงิน แสดงให้เห็นเงินสดที่ได้รับจากเงินกู้ และเงินสดที่จ่ายไปเพื่อจ่าย ชำระหนี้เงินกู้ เงินจ่ายคืนคลัง ประโยชน์ของงบกระแสดเงินสด เพื่อให้ข้อมูลที่มีความสำคัญเกี่ยวเนื่องกับเงินสดที่ได้รับ และเงินสดที่จ่ายไปในระหว่างงวดของหน่วยงานเพื่อให้เป็นไปตามวัตถุประสงค์นี้ งบกระแสเงินสดจะแสดงให้ เห็นเงินสดจากการดำเนินงานระหว่างงวด เงินสดที่เกิดจากกิจกรรมลงทุน เงินสดที่เกิดขึ้นจากกิจกรรมจัดหาเงิน และเงินสดสุทธิที่เพิ่มขึ้นหรือลดลงระหว่างงวด 5) หมายเหตุประกอบงบการเงิน (Note to the financial statement) ซึ่งประกอบด้วย สรุปนโยบายการบั ญชีที่สำคัญ และข้อมูลที่ให้คำอธิบายอื่ น เป็นการอธิบายรายการเกี่ยวกับนโยบายบัญชี ที่หน่วยงานใช้ปฏิบั ติ โครงการบำเหน็จบำนาญ วันถึงกำหนดของเจ้าหนี้ และลูกหนี้ ข้อจำกัดเกี่ยวกับหนี้สิน ระยะยาวและผลกระทบของเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นภายหลังจากวันที่ในงบการเงิน หรือหนี้สินตลอดจนคดีฟ้องร้อง ที่อาจทำให้เกิดความเสียหายขึ้นแก่หน่วยงานนั้นข้อมูลที่ให้ไว้เหล่านี้เป็นข้อมูลสนับสนุนและเป็นข้อมูลประกอบ งบการเงิน ที่จะต้องจัดทำตามหลักการเปิดเผยข้อมูลโดยครบถ้วนเพื่อให้งบการเงินเชื่อถือได้ โดยคำนึงถึงความ มีสาระสำคัญของข้อมูลและต้นทุนในการจัดทำรายการ การละเว้นไม่แสดงบางรายการในงบการเงินจะทำให้ข้อมูล ผิดพลาดหรือทำให้ผู้ใช้งบการเงินเข้าใจผิด ซึ่งข้อมูลที่แสดงในหมายเหตุประกอบงบการเงินอาจอ้างถึงจำนวน เงินเดียวที่แสดงในงบการเงิน หรือหลายจำนวนหรือเหตุการณ์ที่มิได้สะท้อนให้เห็นโดยตรงในงบหนึ่งงบใด ทั้งนี้ หน่วยงานของรัฐต้องจัดทำรายงานฐานะเงินงบประมาณรายจ่าย รายงานฐานะเงินกันไว้เหลื่อมปี และรายงานรายได้แผ่นดินไว้ในหมายเหตุประกอบงบประมาณเงิน ซึ่งนำเสนอพร้อมกับองค์ประกอบอื่น ในงบการเงิน ดังนี้ 1. รายงานฐานะเงิ น งบประมาณรายจ่ า ย เป็ น รายงานแสดงการเคลื่ อนไหวของ งบประมาณรายจ่ายจำแนกตามแผนงาน โครงการ สำหรับแต่ละแผนงาน โครงการให้แสดงจำนวนเงินงบประมาณ รายจ่ายประจำปีที่ได้รับการจัดสรรสุทธิภายหลักการโอนเปลี่ยนแปลงเพิ่ม / ลดงบประมาณ จำนวนที่เบิกจ่ายได้ ในระหว่างปีและจำนวนที่ไม่มีการเบิกจ่ายแต่ได้รับอนุมัติให้กันเงินไว้เบิกเหลื่อมปี ซึ่งเป็นจำนวนตามเอกสาร สำรองเงินในระบบ GFMIS และจำวนที่มีการสร้าง PO ในระบบ GFMIS ให้แสดงเป็นรายการใบสั่งซื้อ/สัญญา การ แสดงรายการฐานะการเงินงบประมาณมี วั ตถุ ประสงค์ เพื่ อประโยชน์ ในด้ านการติ ดตามผลการใช้ จ่ ายเงิ น งบประมาณว่าได้มีการดำเนินการตามแผน โครงการที่ได้รับอนุมัติงบประมารจนเสร็จสิ้นมีการเบิกจ่ายเงินแล้ว หรื อยั งไม่ ได้ ดำเนิ น การแต่ ก่ อหนี้ ผู กพั นงบประมาณแล้ ว และจะดำเนิ นการต่ อจนมี การเบิ กจ่ ายเงิ น ใน ปีงบประมาณต่อไปเพียงใด โดยให้หน่วยงานของรัฐที่ปฏิบัติงานในระบบ GFMIS เก็บข้อมูลจากการใช้จ่ายเงิน งบประมาณตามแผนงาน โครงการในระบบ GFMIS ที่สอดคล้องกับเอกสารงบประมาณ 2. รายงานฐานะเงินกันไว้เบิกเหลื่อมปี (ถ้ามี) เป็นรายงานที่แสดงรายการเบิกจ่ายเงิน งบประมาณรายจ่ายประจำปีก่อนที่ได้รับอนุมัติให้กันเงินไว้เบิกเหลื่อมปี และเบิกจ่ายในปีงบประมาณปัจจุบัน โดยจำแนกตามแผนงาน โครงการ เพื่อการติดตามผลการใช้จ่ายเงินงบประมาณได้อย่างครบถ้วนว่าเงินงบประมาณ ปีก่อนที่ยังเบิกจ่ายไม่หมด และนำมาเบิกจ่ายในปีปัจจุบันสามารถดำเนินการจนเสร็จสิ้นได้เพียงใด โดยเก็บข้อมูล จากการใช้จ่ายเงินกันไว้เบิกเหลื่อมปีตามแผนงาน โครงการในระบบ GFMIS ทั้งนี้ สำหรับหน่วยงานของรัฐที่ไม่ได้ปฏิบัติงานในระบบ GFMIS ให้ปรับเปลี่ยนรูปแบบ ตามความเหมาะสม โดยให้จัดทำรายงานที่ให้ข้อมูลได้ในลักษณะเดียวกับรายงานฐานะเงินงบประมาณ รายจ่าย เพื่อให้ แสดงผลการเบิ กจ่ายเงินตามแผนของหน่วยงาน เช่น หน่วยงานที่เบิกจ่ายงบประมาณ อุดหนุนจากคลังและนำไปรวมกับเงินรายได้จากแหล่งอื่นของหน่วยงาน เพื่อจัดทำแผนงบประมาณให้ผู้มี หน้า 8 สำนักงบประมาณของรัฐสภา  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ อำนาจของหน่วยงานอนุมัติ และใช้จ่ายตามแผนในระหว่างปี ให้แสดงจำนวนเงินทั้งสิ้นตามแผนที่หน่วยงาน ได้ รั บ อนุ มั ติ จ ากผู้ มี อ ำนาจให้ น ำมาใช้ จ่ า ยในระหว่ า งปี เป็ น รายการเที ย บเคี ย งกั บ งบสุ ท ธิ ห ลั ง โอน เปลี่ยนแปลง แสดงจำนวนเงินที่มีการก่อหนี้ผูกพันโดยการทำสัญญา หรือการทำใบสั่งซือ้ /สั่งจ้างให้แก่ผู้ขาย หรือได้รับอนุมัติโครงการแล้ว สำหรับโครงการที่ดำเนินการเองโดยไม่ได้ทำสัญญาจัดซื้อจัดจ้างเป็นรายการ เทียบเคียงกับรายการใบสั่งซื้อ/สัญญา 3. รายงานรายได้แผ่นดิน เป็นรายงานที่แสดงรายได้ที่หน่วยงานของรัฐจัดเก็บได้และ ต้องนำส่งเป็นรายได้แผ่นดิน ทั้งที่เป็นรายได้ภาษีอากรและรายได้ที่ไม่ใช่ภาษีอากร หักด้วยรายการต่าง ๆ ได้แก่ จำนวนที่ถอนคืน รายได้แผ่น ดิน จำนวนรายได้แผ่ น ที่จัดสรรเป็น รายได้เงิน นอกงบประมาณของ หน่วยงานตามกฎหมาย จำนวนรายได้แผ่นดินที่นำส่งคลังในระหว่างปี และเงินรายได้แผ่นดินที่ รอนำส่ง ซึ่งเกิดจากการปรับปรุง ณ สิ้นปีตามยอดรายได้แผ่นดินที่จัดเก็บแล้ว แต่นำส่งคลังไม่ทัน ณ สิ้นปี รอการนำส่งคลัง ต้นปี งบประมาณถัดไป โดยให้ หน่ วยงานของรัฐที่ มี การนำส่ งคลั งเป็ นรายได้แผ่ นดิ น ทั้ งการถอนคื นรายได้ การหักเงินรายได้แผ่นดินไว้เป็นเงินนอกงบประมาณของหน่วยงานหรือการจัดสรรเป็นรายได้ตามกฎหมาย และการปรับปรุงยอดเงินรายได้แผ่นดินรอนำส่ง ประโยชน์ของหมายเหตุประกอบงบการเงิน สรุปได้ดังนี้ 1. เพื่ออธิบายและให้ ข้อมูล เพิ่มเติมเกี่ยวกับหลั กการรับรู้และวัดมูล ค่าของรายการ ที่แสดงในงบการเงิน เช่น หลักการและนโยบายบั ญชีเกี่ยวกับสินทรัพย์ การรับรู้สินทรัพย์ การวัดมูลค่าสินทรัพย์ หรือหลักการและนโยบายบัญชีเกี่ยวกับหนี้สินและส่วนทุน การรับรู้หนี้สิน การวัดมูลค่าหนี้สิน หลักการและนโยบาย บัญชีเกี่ยวกับรายได้ การรับรู้รายได้ การวัดมูลค่ารายได้ หลักการและนโยบายบัญชีเกี่ยวกับค่าใช้จ่ายการรับรู้ค่าใช้จ่าย 2. เพื่ออธิบายและให้ข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับรายการที่มิได้รับรู้ในงบการเงิน เช่น ข้อมูล เกี่ยวกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นภายหลังจากวันที่ในงบการเงิน 3. เพื่อให้ข้อมูลที่จะช่วยผู้ลงทุนและเจ้าหนี้ในการประเมินความเสี่ยง ศักยภาพของการ รับรู้ และไม่รั บรู้รายการต่ าง ๆ ความไม่แน่ นอนที่ มี ผลกระทบต่อกิ จการ โดยใช้ แนวคิ ดของความน่าจะเป็ น เพื่ออ้างอิงถึงระดับความแน่นอนที่กิจการจะได้รับหรือสูญเสียประโยชน์เชิงเศรษฐกิจในอนาคตของรายการ เช่น หากมีความเป็นไปได้ค่อนข้างแน่นอนที่ลูกหนี้จะชำระหนี้ ก็คือเป็นการสมเหตุสมผลที่หน่วยงานจะรับรู้ลูกหนี้ เป็นสินทรัพย์ หรือในกรณีที่มีลูกหนี้จำนวนมากราย โอกาสที่ลูกหนี้บางรายจะผิดนัดชำระหนี้จึงมีความเป็นไปได้ ค่อนข้างแน่นอน ดังนั้น หน่วยงานต้องรับรู้ลูกหนี้ที่คาดว่าจะผิดนัดเป็นค่าใช้จ่าย เนื่องจากคาดว่าประโยชน์เชิงเศรษฐกิจ จากลูกหนี้นั้นจะลดลง หรือการให้ข้อมูลรายละเอียดเกี่ยวกับทรัพยากรหรือภาระผูกพันที่ไม่ได้แสดงไว้ในงบดุล เช่น ข้อมูลเกี่ยวกับองค์ประกอบของหนี้สินระยะยาว อัตราดอกเบี้ย หลักประกัน หรือความสามารถขยายสินเชื่อ และวันถึง กำหนดชำระหนี้ ข้อมูลรายละเอียดของที่ดิน อาคาร และอุปกรณ์ หรือสินทรัพย์ไม่มีตัวตนต่าง ๆ 4. ให้ข้อมูลที่อยู่ระหว่างเฉพาะกาลที่มีความสำคัญ ในขณะที่รอมาตรฐานการบัญชีที่จะใช้ เป็นแนวปฏิบัติจริงที่กำลังอยู่ระหว่างการพิจารณา ดังนั้น รายงานการเงิน หมายถึง รายงานการเงินตามรอบระยะเวลาบัญชีที่หน่วยงานของรัฐต้องจัดทำขึ้น ซึ่งรายงานการเงินอย่างน้อย ต้องประกอบด้วย งบแสดงฐานะการเงินและ งบแสดงผลการดำเนินงานทางการเงิน ทั้งเงิน งบประมาณ เงินนอกงบประมาณ และเงินอื่นใด รวมถึงการก่อหนี้ มาตรฐานการบัญชีภาครัฐหรือ มาตรฐานการบัญชีที่รับรองโดยทั่วไปกำหนด ซึ่งงบการเงินที่จัดทำขึ้นนั้นมีความสัมพันธ์และเชื่อมโยงกันตาม แผนภาพที่ 1 ดังนี้ หน้า 9 สำนักงบประมาณของรัฐสภา  คู่มือการวิเคราะห์งบการเงินภาครัฐ แผนภาพที่ 1 ความสัมพันธ์ของงบการเงินตามมาตรฐานการบัญชีภาครัฐ งบกระแสดเงินสด งบแสดงฐานะการเงิน สำหรับปีสิ้นสุดวันที่ 30 กันยายน ปีปจั จุบัน งบแสดงฐานะการเงิน ณ วันที่ 30 กันยายน ปีก่อน กระแสเงินสดสุทธิจากกิจกรรมดำเนินงาน xxxx ณ วันที่ 30 กันยายน ปีปัจจุบัน สินทรัพย์ กระแสเงินสดสุทธิจากกิจกรรมการลงทุน xxxx สินทรัพย์ สินทรัพย์หมุนเวียน สินทรัพย์หมุนเวียน กระแสเงินสดสุทธิจากกิจกรรมจัดหาเงิน xxxx เงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสด xxx เงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสด xxx ลูกหนี้ xxx กระแสเงินสดสุทธิเพิ่มขึ้น (ลดลง) สุทธิ xxxx ลูกหนี้ xxx สินทรัพย์หมุนเวียนอื่น xxx เงินสดคงเหลือ ณ วันต้นงวด xxxx สินทรัพย์หมุนเวียนอื่น xxx รวมสินทรัพย์หมุนเวียน xxx เงินสดคงเหลือ ณ วันปลายงวด xxxx รวมสินทรัพย์หมุนเวียน xxx สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน เงินลงทุนระยะยาว xxx เงินลงทุนระยะยาว xxx ที่ดิน อาคาร และอุปกรณ์สุทธิ xxx ที่ดิน อาคาร และอุปกรณ์สุทธิ xxx รวมสินทรัพย์ xxxx งบแสดงผลการดำเนินงานทางการเงิน รวมสินทรัพย์ xxxx หนี้สินและสินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุน สำหรับปีสิ้นสุดวันที่ 30 กันยายน 25x1 หนี้สินและสินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุน หนี้สิน รายได้ หนี้สิน หนี้สินหมุนเวียน xxx รายได้จากงบประมาณ xxxx หนี้สินหมุนเวียน xxx หนี้สินไม่หมุนเวียน xxx รายได้อนื่ ๆ xxxx หนี้สินไม่หมุนเวียน xxx รวมหนี้สิน xxx รวมรายได้ xxxx รวมหนี้สิน xxx สินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุน หัก ค่าใช้จ่าย xxxx สินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุน ทุน xxx รายได้สูง/(ต่ำ)กว่าค่าใช้จ่ายสุทธิ xxxx ทุน xxx รายได้สูง/(ต่ำ)กว่าค่าใช้จ่ายสะสม xxx รายได้สูง/(ต่ำ)กว่าค่าใช้จ่ายสะสม xxx องค์ประกอบอื่นของสินทรัพย์สทุ ธิ/ส่วนทุน xxx องค์ประกอบอื่นของสินทรัพย์สทุ ธิ/ส่วนทุน xxx รวมสินทรัพย์สุทธิ/ส่วนทุน