Filipino sa Piling Larang PDF

KAHULUGAN, KALIKASAN, AT KATANGIAN NG URI NG PAGSULAT PAGSULAT NG SULATING AKADEMIK Teknikal- layunin nitong pag-aralan ang isang proyekto o kaya naman bumuo...

KAHULUGAN, KALIKASAN, AT KATANGIAN NG URI NG PAGSULAT PAGSULAT NG SULATING AKADEMIK Teknikal- layunin nitong pag-aralan ang isang proyekto o kaya naman bumuo ng isang pag-aaral na PAGSULAT kailangan para lutasin ang isang problema o suliranin artikulasyon ng mga ideya, konsepto, paniniwala at sa isang tiyak na disiplina o larangan. nararamdaman na ipinahahayag sa paraang pasulat, Referensyal- layunin ng sulating to na bigyang- limbag at elektroniko (sa kompyuter). pagkilala ang mga pinagkunang kaalaman o Pagsasalin sa papel sa anomang kasangkapang impormasyon sa paggawa ng konseptong papel, madaring magamit na mapagsasalinan ng mga tesis, at disertasyon at mairekomenda sa iba ang nabuong salita, simbolo,at ilustrasyon ng isang tao o mga sangguniang maaaring mapagkunan ng mga tao sa layuning maipahayag ang nasa kanyang mayamang kaalaman. isipan (Sauco; et.al, 1998). Dyornalistik- sulating may kaugnayan sa Ekspresyon ng pagpapagalaw ng isipan at emosyon pamamahayag tulad ng pagsulat ng balita, editoryal, ng tao. Ang mga bagay na di kayang sabihin ng lathalain, artikulo, atbp. pasalita ay ginagawang pasulat. Pansarili о personal Akademik- isa itong intelektwal na pagsulat. Ang para may maiambag sa kaisipan ng iba. gawaing Ito ay nakatutulong so pagpapataas ng kaalaman ng isang indibidwal sa iba't ibang larangan. 2 YUGTO NG PAGSULAT Malikhain- Layunin nitong maghatid ng aliw, yugtong kognitibo makapukaw ng damdamin at makaantig sa mismong pagsulat imahinasyon at isipan ng mga mambabasa. Mabibilang sa uring ito ang maikling kwento, dula, 3 PARAAN AT AYOS NG PAGSULAT tula, malikhaing sanaysay, atbp. 1. Pasulat-kamay Propesyonal- kinalaman sa isang tiyak na larangang 2. Limbag natutuhan sa akademya o paaralan. Sulatin ito hinggil 3. Elektroniko sa napiling propesyon o bokasyon ng isang tao. IBA’T-IBANG URI NG PAGSULAT AKADEMIYA (ACADEMIE, ACADEMIA, ACADEMEIA) 1. Pormal- pormal na sanaysay, tesis, pamanahong isang institusyon ng kinikilala at respetadong mga papel. iskolar ,artista, at siyentista na ang layunin ay isulong, 2. Di-pormal- di-pormal na sanaysay, talaarawan, paunlarin, palalimin, at palawakin ang kaalaman at kuwento. kasanayang pangkaisipan upang mapanatili ang 3. Kombinasyon- iskolarling papel na gumagamit ng mataas na pamantayan ng partikular na larangan. Isa tala o istilo no pagsulat ng jornal, liham at iba pang itong komunidad ng mga iskolar. Ang tao o ang sarili personal na sulatin. ay isang dinamikong puwersa ng buhay na may kakayahang mag-isip nang kritikal o mapanuri, ANYO NG PAGSULAT AYON SA LAYUNIN maging mapanlikha at malikhain at malayang 1. Paglalahad- nagbibigay-linaw o nagpapaliwanag magbago at makapagbago. 2. Pagsasalaysay- nagkukuwento 3. Paglalarawan- nagbibibay-imahe MALIKHAING PAGSULAT 4. Panghihikayat- nagpapaniwala ay masining na paglalahad ng nailsip o nadarama at karaniwang binibigyang-pansin ang wikang ginagamit PROSESO NG PAGSULAT sa susulatin. Ito ay ginagawa ng ilang tao bilang Ayon kay Isagani R. Cruz naituturo ang pagsulat midyum sa paglalahad ng kanilang sariling pananaw sapagkat hindi naman namamana ang kakayahang sa mga bagay sa paligid o di kaya ay isang libangan. ito. Pinag-aaralan sa kolehiyo ang proses ng pagsulat upang maging epektibo at makabuluhan ang gawaing AKADEMIKONG SULATIN pangkomunikatibo at pang-akademiko. Tingnan natin ito ay may sinusunod na partikular na kumbensyon. ang anim na yugto sa proseso ng pagsulat Ito ay may layunin na maipakita ang resulta ng (pananaliksik): pagsisiyasat o pananaliksik na ginawa. Katangian ng 1. Pagtatanong at pag-uusisa akademikong pagsulat: maliwanag, may 2. Pala-palagay paninindigan, may pananagutan. 3. Inisyal na pagtatangka isang intelektwal na pagsulat. Makatutulong sa 4. Pagsulat ng unang burador pagpapataas ng kaalaman sa iba't ibang larangan. 5. Pagpapakinis ng papel para sa makabuluhang pagsasalaysay na 6. Pinal na papel sumasalamin sa kultura, karanasan, reaksyon at opinyon base sa manunulat. ORGANISASYON NG TEKSTO ito ay isang masinop at sistematikong pagsulat ukol 1. Titulo / Pamagat- pangalan ng sumulat, petsa sa isang karanasang panlipunan na maaaring maging no pagiasulat o pagpasa, at iba pang batayan ng marami pang pag-aaral na magagamit sa impormasyon na masaring tukuyin ng guro. ikatataguyod ng lipunan. Ito rin ay isinasagawa sa 2. Introduksiyon / Panimula- Paksa, rasyonale. isang akademikong institusyon o paaralan kung saan pambungad na talakay. kinakailangan ang mataas na antas ng kasanayan sa 3. Katawan- pagtalakay sa paksa. pagsulat. 4. K o n g k l u s y o n - M a h a h a l a g a n g p u n t o s , napatunayan o napag-alaman. M G A K ATA N G I A N G D A PAT TA G L AY I N N G 5. Kasanayang Pampag-iisip- magsuri’t mag- AKADEMIKONG PAGSULAT analisa 1. Obhetibo 6. Kaalaman sa Wastong Pamamaraan ng 2. Pormal Pagsulat- wika, bantas, at gramatika 3. Maliwanag at Organisado 7. Kasanayan sa Paghahabi ng Buong Sulatin- 4. May Paninindigan organisado 5. May Pananagutan URI NG PAGLALARAWAN SA PAGSULAT AKADEMIKONG DISIPLINA isang pagpapahayag o pakikipagtalastasan. 1. Humanidades- wika, literatura, pilosopiya at layunin ay ipamalas sa mambabasa ang isang teolohiya, mga pinong sining (arkitektura, teatro, larawan sa kabuuan nito. sining, sayaw at musika). salitang malinaw na makakapagpakita ng 2. Agham Panlipunan- kasaysayan, sosyolohiya, inilalarawang bagay, tao o pangyayari. sikolohiya, ekonomiks, administrasyong Subhetibo- imahinasyon pangangalakal, antropolohiya, arkeolohiya, Obhetibo- katotohanan heograpiya, agham politikal, abogasya. 3. Agham Pisikal IBA’T IBANG URI NG AKADEMIKONG SULATIN Eksaktong Agham- matematika, pisika, kemistri, Abstrak, Sintesis, at Buod astronomiya,inhenyeriya. Bionote, Panukalang Proyekto Agham Biyolohikal- biyolohiya, medisina, botanika, Agenda at Memorandum, Talumpati sosyolohiya, agrikultura (pagsasaka, Lakbay-sanaysay, Pictorial-essay paghahayupan, pangingisda, paggubat, Katitikan ng Pulong, Posisyong Papel, Replektibong pagmimina). Sanaysay MAHAHALAGANG KONSEPTO NG AKADEMIKONG KATANGIAN NG AKADEMIKONG AT DI-AKADEMIKO PAGSULAT (Karen Gocsik, 2004) 1. Ginagawa ng mga iskolar at para sa mga AKADEMIKO iskolar. Pananaw- obhetibo, hindi direktang tumutukoy sa Iskolar ang tawag sa sinumang nagsasagawa ng tao at damdamin kundi sa ma bagay ideya at pag-aaral sa isang iskolastikong institusyon tulad katotohanan, ito'y nasa pangatlong panauhan ang ng mga paaralan, kolehiyo at unibersidad. pagkakasulat. Karaniwang unang makikinabang sa isinagawang Audience- iskolar, mag-aaral, guro, akademikong pananaliksik ng mga iskolar ay ang kapwa nila komunidad. iskolar sa parehong larangan. Halimbawa, ang Layunin- magbibigay ng ideya at impormasyon. pananaliksik na isinasagawa ng mga doktor ukol sa Paraan o Batayan ng Datos- obserbasyon, pagtuklas ng bagong gamot ay mapakikinabangan pananaliksik, at pagbabasa. din ng mga kapwa nila doktor para sa mga Organisasyon ng Ideya- planado at magkakaugnay panghinaharap na pagtuklas o pag-aaral. ang mga ideya, may pagkakasunod-sunod ang 2. Nakalaan sa mga paksa at mga tanong na estruktura ng mga pahayag. pinag-uusapan ng o interesante sa akademikong komunidad. DI-AKADEMIKO Ang mga paksa o tanong ang nagsisilbing binhi ng Pananaw- subhetibo, sariling opinion, pamilya, isang pananaliksik. Nagiging mas kapaki- komunidad ang pagtukoy, tao at damdamin ang pakinabang ang isang pananaliksik kung ito ay tinutukoy, nasa una at pangalawang panauhan ang napapanahon o pinag-uusapan dahil ito ay pagkakasulat. nagpapatunay na interesante ang komunidad sa Audience- iba’t ibang publiko. isinasagawang pananaliksik. Halimbawa, mas Layunin- magbibigay ng sariling opinyon. napapanahon at interesante ang mga pananaliksik Paraan o Batayan ng Datos- sariling karanasan, ukol sa "New Normal na Paraan ng Pagkatuto” pamilya, at komunidad. kaysa mga pananaliksik na ukol sa tradisyonal na Organisasyon ng Ideya- hindi malinaw ang paraan ng edukasyon. istruktura, hindi kailangang magkaugnay ang mga 3. Nararapat na maglahad ng importanteng ideya. argumento. Ang mga argumento sa isang pananaliksik ay ang “WRITING IS REWRITING” (Murray, Donald) mahahalagang tanong o layunin na dapat sagutin o - ang isusulat ay kailangang maipahayag nang tuklasin sa pagtatapos ng pananaliksik. mahusay. M G A G A M I T AT PA N G A N G A I L A N G A N S A PAGSULAT 1. Wika- behikulo 2. Paksa- kaalaman 3. Layunin- gabay 4. Pamaraan ng Pagsulat- batay sa layunin (paraang impormatibo, ekspresibo, naratibo, argumentatibo, deskriptibo) ANG ABSTRAK AT ETIKA NG PANANALIKSIK IBANG ANYO O URI NG PLAGIARISM Sa kahit na anong gawain, may etikang sinusunod 1. Tahasang pag-angkin sa gawa ng iba. upang masanay at maisaayos ang mga gawain. 2. Pagkopya sa ilang bahagi ng akda nang may Sa larong golf, bahagi ng etika ang hindi kaunting pagbabago sa ayos nq pangungusap at pagtawanan, kutyain o paringgan ang kasamang hindi kinilala ang awtor. manlalaro kahit hindi mahusay ang pagtira sa bola. Kung minsan, posibleng nakakaligtaan mo ang Sa mga miting, simposyun at iba pang usapang pagkilala sa awtor. Maaaring hindi mo ito panggrupo, bahagi ng etika na patapusin muna ng sinasadya. Pero sa panananaliksik, kailangan sasabihin ang isang tao bago magsalita ang iba pang ang pag-iingat. May mga paraan ang pagtatala. gustong magsalita. Puwede itong gawing buod o presi, halaw, Sa pagmamaneho, bahagi ng etika ang pagkumpas atbp. Pero kahit binago ang ayos ng ng kamay bilang pasasalamat o pagkilala sa isang pangungusap, halimbawa, o kaya' y binuod, behikulong huminto para magbigay-daan sa iyo. hindi pa rin ito sa iyo kaya dapat lang na Sa hapag-kainan, hinihingi ng mabuting asal na kilalanin mo ang pinagkunan mo. hintaying matapos ang lahat bago magligpit ng 3. Pag-aangkin at/o paggaya sa pamagat ng iba. kinainan o kaya'y humingi ng dispensa kung Ang pamagat ng anumang akda ay isang patent kailangang umalis ng maaga kaysa sa iba. o copyright na maaaring angkinin ng nakaisip nito. Kung sakaling gustung-gusto mo ang isang KAHULUGAN NG ETIKA pamagat, pero alam mong maroon nang gayong Ayon sa artikulo ni Ferriols (1997) nagmula sa pamagat, pigilin mo na ang sarili mo. Marami ka katagang Griyego na ethike na nakaugat sa ethos pa namang mapipili. Ang etika ay galing sa salitang Griyego na ethos = "karakter"_ "character"; moral = ethicos > ethos. Sa pangkalahatan, tumutukoy ang plagyarismo sa Ayon kay Chris Newton (www.ehow.com) ang etika ay pag-aangkin, panggagaya,at/o pangongopya ng mga tumutugon sa mahalagang tanong ng moralidad, kataga, datos, idea, proseso,at/o resulta na gawa at/o konsepto ng tama o mali, mabuti o masama, ginamit ng iba nang walang kaukulang pagkilala. pagpapahalaga, pagtanggap o di-pagtanggap ng lipunan na nagtatakda ng mga batayan sa mga ito. ETIKAL NA PANANALIKSIK Etika- pagkilos ng tao ang makatao, hindi makatao, 1. Pagbanggit at Pagkilala makatwiranc, hindi makatwiran, makatarungan, hindi 2. Pagpapahintulot nang may malayang pagpapasya makatarungan, o kay'y marangal at hindi marangal 3. Pagpapakumpidensiyal at Pagkapribado ayon sa konteksto ng pakikipagkapwa-tao at mga 4. Pagtataguyod sa kagalingan, kapakanan, at pantaong pagpapahalaga. karapatan ng mga kalahok kultural, legal, at moral 5. Pakikiugali sa mga pamantayang 1. Kilalanin mo ang ginamit mong ideya. 2. Huwag kang kumuha ng datos kung hindi ka 1. Banggitin at kilalanin ang orihinal na may-akda o pinayagan o walang permiso. pinagkunan ng mga datos at/o ideyang ginamit 3. Iwasan mong gumawa ng mga personal na sa pananaliksik. Tiyaking tama ang pagbanggit at obserbasyon, lalo na kung negatibo ang mga ito o pagkilala sa pamamagitan nang maayos na mga makakasirang - puri sa taong ininterbyu. talababa/talahuli at sanggunian o bibliyograpiya 4. Huwag kang mag-shortcut 2. Huwag kang kumuha ng datos kung hindi ka 5. Huwag kang mandaraya. Isang krimen ang pinapayagan o walang permiso. Tiyaking pandaraya sa pananaliksik. pumayag ang naturang kalahok na maging bahagi sila ng pananaliksik. Kinakailangang batay ang MGA KATANGIAN DAPAT TAGLAYIN NG ISANG kanilang pagsang-ayon sa buo at sapat na MANANAIKSIK / MANUNULAT kaalaman sa mga layunin at tunguhin ng 1. Matiyaga pananaliksik. 2. Maparaan 3. M a g i n g r e a l i s t i k o a t s e n s i t i b o s a 3. Sistematiko pagkakumpidensiyal at pagkapribado ng ilang 4. Maingat makukuhang datos at/o idea mula sa mga 5. Analitikal kalahok/respondente. Mahalagang maitatago ang 6. Kritikal pagkakakilanlan ng mga sa kabila ng maaaring 7. Matapat paggamit sa mga nakuhang datos kung ito naman 8. Responsable ay kanilang pinahintulutan 4. Unahin ang kagalingan,kapakanan, at karapatan PLAGIARISM AT ANG RESPONSIBILIDAD NG ng mga kalahok kaysa sa interes sa proseso ng MANANALIKSIK pananaliksik at paggamit ng resulta ng Plagiarism- teknikal na salitang ginagamit sa wikang pananaliksik. Hindi dapat gamitin ang resulta ng Ingles kaugnay ng pangongopya ng gawa ng iba pananaliksik laban sa kalahok. Huwag maging nang walang pagkilala. mapanghusga sa kalahok. Tiyakin mabigyan ng Plagyarismo- (American Historical Association (AHA) kopya ng pananaliksik at magbigay ng munting (1987)) mula sa salitang Latin na plagiarius (abduktor) regalo o "token". at plagiare; (American Psychological Association 5. Tiyaking may kapakinabangang panlipunan ang (APA) (2002)) maituturing na pag-aangkin ng mga pananaliksik. (Pamantayang kultural, legal, aklatan, bahagi ng pananaliksik ng ibang mananaliksik. moral, sinopan o larangan)  COPYRIGHT BALANGKAS Pinoprotektahan nito ang orihinal na gawa, gaya ng pinakakalansay ng isang akda. sining, panitikan, o iba pang nilikhang gawa. ito ang pagkakahati-hating mga kaisipang nakapaloob sa isang seleksyon ayon sq TRADEMARK pagkakasunod-sunod. Pinoprotektahan ng isang trademark, ang mga talaan ng mga idea na nais paksain. pangalan, maikling slogan, o logo. POSITIBONG DULOT NG PAGBABALANGKAS PATENT Maisaayos ang mga impormasyong nakalap. Pinoprotektahan ng patent ang mga bagong Nabibigyang-direksyon nito ang pananaliksik o imbensyon, proseso, at komposisyon ng bagay (tulad pagsulat. ng mga gamot). Ang mga ideya ay hind magkaka Makatitipid sa panahon at pagsisikap ng patent - ang iyong imbensyon ay dapat na mananaliksik / may akda. nakapaloob sa isang proseso, makina, o bagay. PORMAT NG PAGBABALANGKAS ABSTRAK Karaniwang ginagamit ang numero-letrang pormat. maikling buod ng artikulong nakabatay sa Mauuna ang Roman Numeral (I) pananaliksik, tesis, rebyu, o katitikan ng komperensya. na kasunod ng malaking letra (A), pagkatapos ay Kung minsan ay tinatawag ding sinopsis o presi ng Arabic Numeral (1) at maliit na letra (a). ibang publikasyon ang abstrak. ito ay karaniwang isang pahina lamang at may haba PAKSA na 200-300 mga salita. I. Pangunahing Ideya (Topic) ang haba ng abstrak ay nagbabago ayon sa disiplina A. Pangunahing Kaisipan (Subtopic) at kahingian ng palimbagan 1. Mahalagang Detalye a) Sumusuporta sa mahalagang detalye MGA URI NG ABSTRAK Deskriptibo DECIMAL FORMAT Impormatibo 1. _ Kritikal 1. (1.1) 1. (1.1.1) BAHAGI NG ABSTRAK Kaligiran / Layunin PAGBUBUO NG BALANGKAS (Atienza, 1998) Metodolohiya Ayusin ang tesis na pahayag. Ito ang nagpapahayag Resulta ng kalahatang Ideya Konklusyon & Rekomendasyon Itala ang mga susing ideya. Tiyakin kung paano ilalahad ng maayos (kronolohikal, MGA DAPAT TANDAAN SA PAGSULAT NG ABSTRAK ayon sa heograpiya o bahaging ibig linawin) 1. Lahat ng mga impormasyong ilalagay sa abstrak ay Pagpasiyahan ang uri o lebel ng pagbabalangkas. dapat na makikita sa kabuoan ng pananaliksik, Isaayos ang pormat. 2. Iwasan ang pagiging maligoy sa pagsulat nito. 3. Maging obhetibo sa pagsulat. SINTESIS 4. Maging tumpak at mapanghahawakan ang mga Mula sa salitang Griyego na syntithenai pahayag dito. Gawin lamang tong maikli ngunit ay "put together" o "combine". komprehensibo kung saan mauunawaan ng babasa Pagpapaikli mula sa iba't ibang sanggunian. ang pangkalahatang nilalaman ng pananaliksik. Maaaring maglaman ng opinyon ng manunulat. 5. Gumamit ng mga pangatnig upang maipakita ang May layuning makabuo ng bagong kaalaman. pagkakaugnay-ugnay ng mga salita at Pinagsasama-sama nito ang magkakatulad at pangungusap sa isang talata. magkakaibang punto ng iba't ibang sanggunian. 6. Gumamit ng wastong gramatika. ESTRUKTURA NG SINTESIS NA ARGUMENTATIVE KASUOTAN Panimula - Thesis statement Female Male - Unang mahalagang Ideya - Pangalawang mahalagang ideya Maria Clara Barong Tagalog & Black Pants - Pangatlong mahalagang idea Katawan Elegant Maria Clara Barong Tagalog & Black Pants - Unang mahalagang Ideya Patunay mula sa mahalagang ideya Balintawak with soft panuelo & Camisa de Chino & trousers of Pagsusuri sa mga patunay na nilahad tapis di erent colors - Pangalawang mahalagang idea Kimona & Patadyong with soft Barong or Camisa de Chino and Patunay mula sa mahalagang ideya handkerchief trousers of any color Pagsusuri sa mga patunay na inilahad - Pangationg mahalagang ideya Serpentina Patunay mula sa mahalagang ideya Pagsusuri sa mga patunay na inilahad ff  Kongklusyon Samantala, nagagamit naman ng mga propesonal - Tandaan na Ito ang huling pahayag na liwan sa ang pagbubuod sa kanilang pag-uulat sa trabaho, mambabasa para sa sintesis na isinulat. liham pangnegosyo, dokumentasyon at iba pa. Kallangang mahikayat at mapasang ayon ang Nagtala sina Swales at Feat (1994) ng tatlong mambabasa sa argumentong Inllahad kung kaya mahigpit na pangangailangan sa pagsulat ng isang mahalagang maging mahusay at kababakasan ng buod o summary. matalinong pag-lisip ang pagkakabuo nito. 1. Kailangang ang isang buod ay tumatalakay sa kabuuan ng orihinal na teksto. ESTRUKTURA NG SINTESIS NA EXPLANATORY 2. K a i l a n g a n g n a i l a h a d a n g s u l a t i n s a Panimula pamamaraang nyutral o walang kinikilingan. - Ilatag ang paksa ng sulatin 3. Kailangang ang sulatin ay pinaiksing bersyon - Siguraduhing malinaw sa mga mambabasa ang ng orihinal at naisulat ito sa sariling pananalita paksa ng gumawa. Katawan Mula lamang sa isang sanggunian o paksa - Unang mahalagang ideya Mahahalagang punto lamang ang nilalaman nito Mahusay na paglalarawan Hindi nangangailangan ng bagong ideya at opinyon Mahusay na paliwanag Katangian Suportang detalye batay sa pinaghanguang - Nag-uulat ng tamang impormason batis - Nagpapakita ng organisasyon ng teksto - Pangalawang mahalogang ideya - Napagtitibay nito ang nilalaman ng mga Mahusay na paglalarawan pinaghanguang akda Mahusay na paliwanag Tumatalakay sa kabuoan ng orihinal na teksto Suportang detalye batay sa pinaghanguang Nailalahad ang sulatin sa pamamaraang neutral o batis walang kinikilingan - Pangatlong mahalagang ideya Pinaikling bersyon ng orihinal bagaman naisulat sa Mahusay na paglalarawan sariling pananalita. Mahusay na paliwanag Suportang detalye batay sa pinaghanguang Ang buod ay paglalagom mula sa isang sanggunian batis lamang samantalang ang sintesis ay mula naman sa Kongklusyon iba't ibang sanggunian. - Sa bahaging ito, kalangang naliwanagan sa Ang alinmang paglalagom ay higit na maikli kaysa sa kabuan ng paksa ang mga mambabasa. Iwasang orihinal na pinaghanguan nito. mag-iwan ng anumang kontrobersiya o kalituhan, Sa pagsulat ng sintesis o buod ay tiyaking ito ay sapagkat ang layunin ng sinulat ay magbigay ng naglalahad ng tamang impormasyon mula sa mga unawa sa paksa. sanggunian, nangangahulugang ito ay nakabatay sa pananaliksik. MGA URI NG SINTESIS 1. Background synthesis- Ito ay isang uri ng sintesis BIONOTE na nangangailangang pagsama-samahin ang mga pinaikling buod ng mga tagumpay, kakayahan sanligang impormasyon ukol sa isang paksa at edukasyong natamo, publikasyon at mga pagsasanay karaniwan itong inaayos ayon sa tema at hindi ayon na taglay ng isang may-akda. sa sanggunian. Impormatibong talata na naglalahad ng mga 2. Thesis-driven synthesis- Halos katulad lamang ito kwalipikasyon ng awtor maging ang kredibilidad ng background synthesis ngunit nagkakaiba lamang bilang propesyonal. sila sa pagtuton, sapagkat sa ganitong uri ng sintesis hindi lamang simpleng pagpapakilala at KATANGIAN NG BIONOTE paglalahad ng paksa ang kailangan kung hindi ang Maikli malinaw na pag-uugnay ng mga punto sa tesis ng Ika- 3 panahuhan sulatin. Kinikilala ang mambabasa 3. Synthesis for the literature- Ginagamit ito sa mga Baligtad na tatsulok sulating pananaliksik. Kadalsang kahingian ng mga Nakatuon lamang sa mga angkop na kasanayan o sulating pananaliksik ang pagbabalik-tanaw o katangian pagrebyu sa mga naisulat nang literature ukol sa Binabanggit ang degree kung kailangan paksa. Karaniwang isinasaayos ang sulatin batay sa Matapat mga sanggunian ngunit maaari rin ayusin ito batay sa paksa. BAKIT NAGSUSULAT NG BIONOTE SA ISANG LIBRO? BUOD Kadalasang matatagpuan sa likurang bahagi o Ang buod ay tala ng isang indibiduwal, sa sarili pabalat ng libro na may kasamang larawan ng awtor niyang pananalita ukol sa kaniyang mga narinig o nabasang artikulo, balita, aklat, panayam, isyu, usap- usapan, at iba pa. Ibig sabihin, maaaring magsulat o magpahayag ng buod ng isang nakasulat na akda o ng oral na pahayag. KADALASAN HINIHINGI SA MGA SITWASYON: ANYO NG PANUKALANG PROYEKTO Pagpasa ng artikulo o pananaliksik sa dyornal o kadalasang nakasulat; antolohiya minsan ito ay anyong oral na presentasyon Pagpasa ng aplikasyon sa palihan o workshop o kaya ay kombinasyon Pagpapakilala ng sarili sa website o sa isang blog Panimulang pagpapakilala ng aplikante sa isang PAGHAHAIN NG PANUKALA posisyon o scholarship Internal Ta l a n g e m c e e u p a n g i p a k i l a l a a n g i s a n g External tagapagsalita o panauhing pandangal Pagpapakilala ng may-akda, editor, o iskolar na Ang isang panukalang proyekto ay maaaring solicited ilalathala sa huling bahagi ng kaniyang aklat o o unsolicited. Tinatawag ding invited o imbitado ang anumang publikasyon solicited, at prospecting ang unsolicited (Leksikar, Bilang maikling impormasyon upang magsilbing Pettit & Flatley, 2000). gabay sa mga mananaliksik MGA TAGUBILIN SA PAGSULAT NG PANUKALANG MGA DAPAT TANDAAN SA PAGSULAT NG BIONOTE PROYEKTO Balangkas sa pagsulat Ayon sa American Red Cross (2006), kapag susulat Haba ng bionote ng isang panukalang proyekto, kailangang gawin ang mga sumusunod: URI NG BIONOTE - Magplano nang maagap. Maikling Tala- Maikli ito ngunit siksik sa - Gawin ang pagpaplano nang pangkatan. impormasyon. Hindi na kailangang banggitin ng may- - Maging realistiko sa gagawing panukala. akda ang mga tala na walang kaugnayan sa tema at - Matuto bilang isang organisasyon. paksain ng dyornal at antolohiya. - Maging makatotohanan at tiyak. - Pangalan - Limitahan ang paggamit ng teknikal na jargon. - Pangunahing trabaho ng may-akda - Piliin ang pormat ng panukalang malinaw at - Edukasyong natanggap ng may-akda madaling basahin. - Mga akademikong karangalan gaya ng Latin - Alalahanin ang prayoridad ng hihingian ng honors suportang pinansyal. - Mga premyo o gantipalang natamo na may - Gumamit ng mga salitang kilos sa pagsulat ng kinalaman sa paksain ng dyornal o antolohiya panukalang proyekto. - Dagdag na trabaho ng isang may-akda - Organisasyong kinabibilangan MGA DAPAT GAWIN BAGO ANG PAGSULAT NG - Mga tungkulin sa pamahalaan o komunidad PANUKALANG PROYEKTO - Kasalukuyang proyekto Sa aklat na Developing Skills of NGOs Project - Mga detalye sa pakikipag-ugnayan gaya ng e-mail Proposal Writing (2002) ay inisa-isa ni Besim Nebiu address (kung kinakailngan) ang mga hakbang sa pagbuo ng panukalang Mahabang Tala- Mahaba ito na maihahalintulad sa proyekto. Ayon sa aklat, kailangan ang: isang entri ng ensiklopedya. Kadalasan, ito ay - Pag-interbyu sa dati at inaasahang tatanggap ng isinusulat bilang prosang bersiyon ng isang benepisyo. curriculum vitae. - Pagbalik-tanaw sa mga naunang panukalang - Kasalukuyang posisyon sa trabaho proyekto. - Mga tala ukol sa kasalukuyang trabaho - Pagbalik-tanaw sa mga ulat sa ebalwasyon ng - Mga pamagat ng naisulat na aklat, artikulo, o mga proyekto. kaugnay na akda tulad ng mga sining-biswal, - Pag-organisa ng mga focus group. pelikula, pagtatanghal - Pagtingin sa mga datos estadistika. - Mga listahan ng parangal na natanggap - Pagkonsulta sa mga eksperto. - Tala sa pinag-aralan o edukasyon gaya ng digring - Pagsasagawa ng mga sarbey at iba pa. natamo at kung saan ito natanggap - Pagsasagawa ng mga pulong at porum sa - Natanggap na training at nasalihang paligsahan komunidad. - Mga posisyon o karansan sa propesyon o trabaho - Mga kasalukuyang proyekto PAGSULAT NG PANUKALANG PROYEKTO AT ANG - Mga gawain sa pamayanan o sa bayan MGA ELEMENTO NITO - Mga gawain sa samahan o organisasyon Sa isang masaklaw na pagtingin, karaniwang naglalaman ang panukalang proyekto ng pahina ng PANUKALANG PROYEKTO titulo, pahina ng nilalaman, abstrak, konteksto, Ayon kay Nebiu (2002), ang panukalang proyekto ay k a t u w i r a n n g p ro y e k t o , l a y u n i n , t a rg e t n a detalyadong deskripsiyon ng isang serye ng mga benepisyaryo, implementasyon ng proyekto, badyet, aktibidad na naglalayong maresolba ang isang tiyak pagmonitor at ebalwasyon, pag-uulat, pangasiwaan na problema. Idinagdag pa niya na sa isang at tauhan, at mga lakip (Nebiu, 2002) panukalang proyekto, makikita ang: - detalyadong pagtalakay sa dahilan at pangangailangan sa proyekto - panahon sa pagsasagawa ng proyekto - kakailanganing resources  I. Titulo ng proyekto. Ang pahina para sa titulo ay VI. Layunin. Ilalahad sa bahaging ito ang masaklaw kailangan kung ang proposal ay mas mahaba sa na layon ng panukalang proyekto. Kaugnay ng layong tatlong pahina. Kasama sa pahinang ito ang titulo ng ito, isa-sahin din ang mga tiyak na layuning nais proyekto, pangalan ng nagpapanukalang makamit ng panukala. Tandaan na sa pagbuo ng organisasyon, lugar at petsa ng preparasyon ng isang layunin, ikinokonsidera ang mga sumusunod: panukala at ahensyang pinaglalaanan ng panukala. - Dapat isa lamang ang masaklaw na layunin ng Tandaan na ang titulo ng proyekto ay dapat na maiksi panukala. at tuwiran, at dapat na tumutukoy sa pangunahing - Dapat na konektado ang masaklaw na layunin na aktibidad o inaasahang resulta ng proyekto. bisyon ng pagpapaunlad o pagpapabuti; at II. Nilalaman. Idagdag ang pahina ng nilalaman kung - Dapat napatutunayan ang merito ng kontribusyon ang proposal ay aabot ng 10 o higit pang pahina. ng layon sa bisyon. Mahalaga ang pahinang ito upang madaling mahanap VIl. Target na Benepisyaryo. Ipakikita sa bahaging ang mga bahagi ng proposal. Naglalaman ito ng titulo ito kung sino ang mga makikinabang sa panukalang ng bawat seksyon at ang panimulang pahina ng mga proyekto at kung paano sila makikinabang dito. ito. Isasama rito ang detalyadong deskripsiyon ng laki at IlI. Abstrak. Ito ang huling ginagawa na bahagi ng katangian ng mga benepisyaryo. Sa pagtukoy sa mga panukala. Inaasahang makikita sa abstrak ang katangiang ito, maaaring gamitan ng kriterya tulad ng pagtakalay sa suliranin, layunin, organisasyon na etnisidad, edad, kasarian at iba pa. responsable sa implementasyon, pangunahing VIII. Implementasyon ng Proyekto. Ipakikita sa aktibidad ng proyekto at ang kabuuang badyet. bahaging ito ang iskedyul at alokasyon ng resorses. Ginagawa ang abstrak upang magkaroon ng buod Mahalagang maipakita rito kung sino ang gagawa sa ang buong panukala at mabigyan ng masaklaw na mga aktibidad, kailan at saan ito gagawin. Mahahati pagtingin ang nagbabasa nito. Tiyaking maikli lamang sa dalawang sub-seksyon ang bahaging ito. ang abstrak na ihahanda. - Iskedyul. Ang detalye ng mga plinanong aktibidad IV. Konteksto. Ang bahaging ito ay naglalaman ng ay dapat maipakita. Magagamit ang mga sanligang sosyal, ekonomiko, politikal at kultural ng talahanayan at Gantt Chart na nagpapakita ng panukalang proyekto. Naglalaman ito ng mga mga ito. kaugnay na datos mula sa mga pananaliksik na - Alokasyon. Ipakikita dito ang mga kakailanganin natala mula sa pagpaplano sa proyekto, o ng mga upang isagawa ang mga aktibidad ayon sa datos na nakakolekta mula sa iba't ibang mga sors. iskedyul. Tinutukoy sa bahaging ito ang iba't V. Katwiran ng Proyekto. Ito ang pinakarasyonal ng ibang kategorya ng gastusin upang magkaroon ng proyekto. Nahahati ito sa apat na sub-seksyon. buod ng impormasyon ukol sa gastusin na - Pagpapahayag ng Suliranin. Tinatalakay sa kakailanganin para sa pagbabadget. Halimbawa bahaging ito ang tiyak na suliraning ng mga aytem sa bahaging ito ang mga pinagtutuunang solusyonan ng panukala. kagamitan, sahod, at mula rito y maiuugnay ang Binibigyang empasis sa bahaging ito kung yunit, bilang, presyo at iba pa. papaanong ang isang isyu o sitwasyon ay - Badget. Ito ang buod ng mga gastusin at kikitain nagiging suliranin. Kaugnay nito, pinatutunayan ng panukalang proyekto. Sa presentasyon nito, din sa bahaging ito kung ano ang maaaring gumamit ng ano mang format na pangangailangan ng mga benepisyo batay sa makapagpapakita ng maliwanag at maayos na nakitang suliranin. daloy ng mga datos na may kinalaman sa gastusin - Prayoridad na pangangailangan. Pinagtutuunan o expenses, at kita o income. Ipakita sa ng bahaging ito ang pagpapaliwanag sa magkaibang sub-seksyon ang dalawang bahaging pangangailangan ng mga target na makikinabang ito. dahil sa pagkakataon ng suliranin. Ipinalilivanag - Pagmonitor at Ebalwasyon. Nakabatay ang din sa bahaging ito kung paano napagdesisyunan ebalwasyon at pagmonitor sa panukalang ang mga isasaad ng pangangailangan. proyekto sa kung paano at kailan isasagawa ang - Interbensyon. Ilalarawan sa bahaging ito ang mga aktibidad para sa mamonitor ang pag-unlad estratehiyang napili kung papaano sosolusyonan ng proyekto; anong metodo ang gagamitin sa ang suliranin at gayon din tatalakayin kung pagmonitor at pag-evaluate; at sino ang paanong magdadala ng pagbabago ang gagawing magsasagawa ng pagmomonitor at ebalwasyon. hakbang. - Pangasiwaan at tauhan. Naglalaman ito ng - Mag-implementang Organisasyon. Sa bahaging maikling deskripsiyon ng bawat myembro ng ito, ilalarawan ang kapabilidad ng grupo na gumawa ng panukalang proposal. Kung nagpapanukalang organisasyon upang tugunan ano ang tungkuling nakaatang sa bawat myembro ang suliranin inilahad. Isinasama sa seksyong ito ay kailangan ding isama. Maaaring isama na ang mga nakaraang record ng kapasidad sa lamang sa lakip angcurriculum vitae ng mga pagresolba ng mga suliranin. Ihahayag dito kung myembro. bakit sila ang pinakakarapat-dapat upang - Mga Lakip. Ito ang mga karagdagang dokumento pagkatiwalaang solusyonan ang suliranin. o sulatin na kakailanganin upang lalong Binibigyang empasis din nito ang eksperto ng mapagtibay ang panukalang proyekto. Isasama rin organisasyon o ng indibidwal na magsasagawa sa sa bahaging ito ang ano mang papeles na proyekto. hihingiin ng organisasyon o indibidwal kung saan ipinapanukala ang proyekto.  Bagaman hindi istandard ang format na ito, maaaring 4. Sa bahaging Petsa, iwasan ang paggamit ng makagabay ang suhestiyon sa mga nagsisimula pa numero gaya ng 11/25/15 o 30/09/15. Sa halip, lamang magsulat ng isang panukalang proyekto. Ang isulat ang bong pangalan ng buwan o ang dinaglat pinakamahalagang tandaan ukol sa format ng isang na salita nito. Tulad halimbawa ng Nobyembre o proposal at ang anyo kung saan malinaw na Nob. Kasama ang araw at taon upang maiwasan matatalakay ang panukala at ang kahingian, kung ang pagkalito. mayroon, ng indibidwal o organisasyon kung saan 5. Ang bahaging Paksa ay mahalagang maisulat nang ihaharap ang panukala. payak, malinaw at tuwiran upang agad maunawaan ang nais ipabatid nito. 6. Kadalasan ang Mensahe ay maikli lamang ngunit MEMO, AGENDA, KATITIKAN kung ito ay isang detalyadong memo kailangan ito Avon kay Prof. Ma Rovilla Sudaprasert, sa kanyang ay magtaglay ng sumusunod: aklat na English for the Workplace 3 (2014), ang. A. Sitwasyon- dito makikita ang panimula o memorandum o memo ау kasulatang nagbibigay layunin ng memo. kabatiran tungkol sa gagawing pulong o paalala B. Problema- nakasaad ang suliraning dapat tungkol sa isang mahalagang, impormasyon, gawain, pagtuonan ng pansin. Hindi lahat ng memo ay tungkulin, o utos. Ang, pagsulat ng memo ay nagtataglay nito. maituturing ding isang sining. C. Solusyon- nagsasaad ng inaasahang dapat Ayon kay Dr. Darwin Bargo sa kanyang aklat na gawin ng kinauukulan. Writing in The Discipline (2014), ang mga kilala at D. Paggalang o Pasasalamat- wakasan ang memo malalaking kompanya at mga institusyon ay sa pamamagitan ng pagpapasalamat o kalimitang gumagamit ng mga colored stationery pagpapakita ng paggalang. para sa kanilang mga memo tulad ng sumusunod: 7. Ang huling bahagi ay ang 'Lagda' ng nagpadala. - Puti- ginagamit sa mga pangkalahatang kautusan, Kadalasang inilalagay ito sa ibabaw ng kanyang direktiba, o impormasyon pangalan sa bahaging Mula kay... - Rosas- ginagamit naman para sa request order na naggagaling sa purchasing department PAGSULAT NG AGENDA - Dilaw o Luntian- ginagamit naman para sa mga Ayon kay Sudaprasert (2014), ang Adyenda ang memo na nanggagaling sa marketing at nagtatakda ng mga paksang tatalakayin sa pulong. accounting department Narito ang ilang kahalagahan ng pagkakaroon g Sa pangkalahatan, ayon din kay Bargo (2014) may adyenda ng pulong: tatlong uri ng memorandum ayon sa layunin nito. - Ito ay nagsasad ng sumusunod na mga - Memorandum para sa kahilingan impormasyon: - Memorandum para sa kabatiran A. mga paksang tatalakayin - Memorandum para sa pagtugon B. mga taong tatalakay o magpaliwanag ng Mahalagang tandaan na ang isang maayos at mga paksa malinaw na memo at dapat magtalay ng sumusunod C. oras na itinakda para sa bawat paksa na mga impormasyon. Ang mga impormasyong ito ay - Ito rin ang nagtatakda ng balangkas ng pulong hinango mula sa aklat ni Sudaprasert a English for the tulad ng pagkakasunod-sunod ng mga paksang Workplace 3 (2014). tatalakayin at kung gaano katagal pag-uusapan ang mga ito. 1. Makikita sa letterhead ang logo at pangalan ng - Ito ay nagsisilbing talaan o tseklist a lubhang kompanya, institusyon o organisasyon gayundin mahalaga upang matiyak na ang lahat ng paksang ang lugar kung saan matatagpuan ito at minsan tatalakayin ay kasama sa talaan. maging ang bilang numero ng telepono. - Ito ay nagbibigay rin ng pagkakataon sa mga 2. Ang bahaging 'Para sa/Para kay/Kina ay kasapi sa pulong na maging handa sa mga naglalaman ng pangalan ng tao o mga tao, o kaya paksang tatalakayin o pagdedesisyunan. naman ay grupong pinag-uukulan ng memo. Sa - Ito ay nakakatulong nang malaki upang manatiling pormal na memo mahalagang isulat ang bong nakapokus sa mga paksang tatalakayin sa pulong. pangalan ng pinaguukulan nito. Kung ang tatanggap ng memo ay kabilang sa ibang MGA HAKBANG SA PAGSULAT NG ADYENDA: departamento, makatulong kung ilagay in ang 1. Magpadala ng memo na maaaring nakasulat sa pangalan ng departmento. Hindi na rin kailangang papel o kaya naman ay isang e-mail na nagsasaad lagyan ng G.,Gng., Bb. ,at iba pa maliban na a magkakaroon ng pulong tungkol sa isang tiyak na lamang na napakapormal ng memong ginawa. paksa o layunin sa ganitong araw, oras at lugar. 3. Ang bahaging 'Mula kay ay naglalaman ng 2. Ilahad sa memo na kailangan nilang lagdaan ito pangalan ng gumawa o nagpadala ng memo. Isulat bilang katibayan ng kanilang pagdalo o kung e-mail ang buong pangalan ng nagpadala kung pormal naman kung kinakailangang magpadala sila ng ang ginawang, memo. Gayundin , mahalagang kanilang tugon.Ipaliwanag din sa memo na sa mga ilagay ang pangalan departamento kung ang memo dadalo, mangayaring ipadala o ibigay sa gagawa ng ay galing sa ibang sekyon at tanggapan. Hindi na adyenda ang kanilang concerns o paksang rin kailangang lagyan ng G., Gng., Bb., at iba pa tatalakayin at maging ang bilang ng minuto a maliban na lamang na nakapapormal ang memong kanilang kailangan upang pag-usapan ito. ginawa. 3. Gumawa ng balangkas ng mga paksang tatalakayin kapag ang lahat ng mga adyenda o paksa ay  napadala na o nalikom na. Higit na maging 3. May siping mga pangalan ng mga taong dadalo sistematiko kung ang talaan ng agenda ay sa pulong. nakalatag sa talahanayan o naka-table format kung 4. Handa sa mga siping adyenda at katitikan ng saan makikita ang adyenda o paksa, tong nakaraang pulong. magpaliwanang at oras kung gaano katagal pag- 5. Nakapokus o natuon lamang sa nakatalang uusapan. Ang taong naatasang gumawa ng adyenda ng pangkat. adyenda ay kailangang maging matalino at 6. Tiyaking ang katitikang ng pulong na ginagawa mapanuri kung ang mga isinumeting agenda ay ay nagtataglay ng tumpak at kompletong may kaugnayan sa layunin ng pulong. heading 4. Ipadala ang siping adyenda sa mga taong dadalo 7. Gumamit ng recorder kung kinakailangan. mga dalawa o isang araw bago ang pulong. Bilang 8. Itala ang mga mosyon o pormal na suhestivon paalala ay muling ilagay rito ang layunin ng pulong nang maayos. at kung kailang at saan ito gaganapin. 9. I t a l a a n g l a h a t n g p a k s a a t i s y u n g 5. Sundin ang nasabing adyenda sa pagsasagawa ng napagdesisyunan ng koponan. pulong. 10. Isulat o isaayos agad ang mga datos ng katitikan ng pulong pagkatapos ng pulong. KATITIKAN NG PULONG Ito ay nagsisilbing opisyal at legal na kasulatan ng 3 URI NG PAGSULAT NG KATITIKAN NG PULONG samahan , kompanya , o organisasyon na maaaring Ulat ng katitikan- ang lahat ng detalyeng napag- magamit bilang prima facie evidence sa mga legal na usapan sa pulong ay nakatala. Maging ang pangalan usapin o sanggunian para sa susunod na pagpaplano ng mga taong nagsalita o tumalakay sa paksa at pagkilos. kasama ang pangalan ng mga taong sumang-ayon sa mosyong isinagawa. BAHAGI NG KATITIKAN NG PULONG Salaysay ng katitikan- isinalaysay lamang ang Heading- Ito ay naglalaman ng pangalan ng mahahalagang ng detalye ng pulong.Ang ganitong uri kompanya,samahan, organisasyon,o kagawaran. ay maituturing a isang legal na dokumento. Makikita ang petsa ,lokasyon , at maging ang oras ng Resolusyon ng katitikan- Nakasaad lamang sa pagsisimula ng pulong. katitikan na ito ang lahat ng isyung napagkasunduan Mga Kalahok o dumalo- Dito nakalagay kung sino ng samahan. Hindi na itinatala ang pangalan ng mga ang nanguna sa tagapagdaloy ng pulong gayundin taong tumalakay nito at maging ang mga sumang- ang pangalan ng lahat ng mga dumalo kasama ang ayon dito. Kadalasan mababasa ang mga katagang " mga panauhin. Maging ang pangalan ng mga liban o Napagkasunduan na Napagtibay na.. hindi nakadalo ay nakatala rin dito. Pagbasa at Pagpapatibay ng nagdaang katitikan M G A D A PAT TA N D A A N S A PA G S U L AT N G ng pulong- Dito makikita kung ang nakalipas na KATITIKAN NG PULONG katitikan ng pulong ay napagtibay o may Bago ang Pulong pagbabagong isinagawa sa mga ito. - Tiyaking handa ang lahat ng mga kagamitan bago Action items o usaping napagkasunduan- Dito magsimula ang pagpupulong tulad notbuk, makikita ang mahahalagang tala hinggil sa mga papel ,bolpen , lapatop recorder. paksang tinalakay. Inilalagay rin sa bahaging ito kung - Gamitin ang adyenda para gawin nang mas sino ang taong manguna sa pagtalakay ng isyu at maaga ang outline o balangkas ng katitikan ng maging ang desisyong nabuo ukol dito. pulong. Maglaan ng sapat na espasyo para sa Pabalita o patalastas- Hindi ito laging makikita sa bawat paksa. katitikan ng pulong ngunit kung mayroon mang Habang Isinagawa ang Pulong pabalita o patalastas mula sa mga dumalo ay tulad - Ipaikot ang listahan ng mga taong kasama sa halimbawa ng mga suhestiyong agenda para sa pulong at hayaang lagdaan ito ng bawat isa. susunod na pulong ay maaaring ilagay sa bahaging - Kilalanin ang bawat isa upang madaling matukoy ito. kung sino ang magsasalita sa pulong. Iskedyul ng susunod na pulong- Itinatala sa - Itala kung anong oras nagsimula ang pulong. bahaging ito kung kailan at saan gaganapin ang - Itala ang mahalagang idea o puntos. susunod na pulong. - Itala ang mga mosyon o suhestiyon, maging ang Pagtatapos- Inilalagay sa bahaging ito kung anong pangalan ng taong nagbanggit nito, gayundin ang oras nagwakas ang pulong mga sumang-ayon ,at ang naging resulta ng Lagda- Mahalagang ilagay sa bahaging ito ang botohan. pangalan ng taong kumuha ng katitikan ng pulong at - Itala at bigyang-pansin ang mga mosyon na kung kailan ito isinumite. pagbobotohan at pagdedesisyunan pa sa susunod na pulong. Ayon kay Sudaprasert sa kanyang aklat ng English for - Itala kung anong oras natapos ang pulong. the Workplace 3 (2014), ang Kumukuha ng katitikan Pagkatapos ng Pulong ng pulong ay kinakailangang : - Gawin kaagad ang katitikan ng pulong 1. Hangga't maaari ay hindi participant sa pagkatapos na pagkatapos habang sariwa pa sa nasabing pulong. sip ang lahat ng mga tinalakay. 2. Umupo malapit sa tagapanguna o presider ng - Huwag kalimutang itala ang pangalan ng samahan pulong. o organisasyon, pangalan ng kometi, uring pulong (buwanan , lingguhan), at maging ang layunin nito.  - Itala kung anong oras ito nagsimula at natapos. Kongklusyon- Bahagi ng talumpati kung saan - Isama ang listahan ng mga dumalo at maging ang naririto ang muling pag-ulit at pagdidiin sa pangalan ng nanguna sa pagpapadaloy ng mahahalagang punto na binigkas ng mananalumpati. pulong. Lagyan ng "Isinumite ni" kasunod ng Ginagawa rito ang pagbubuod at paglalagom na iyong pangalan. maaari din na nanghahamon, nag-iiwan ng tanong o - Basahing muli ang katitikan ng pulong bago nanghihikayat para sa mga tagapakinig. tuluyang ipasa sa kinauukulan pasa sa huling pagwawasto nito, - Ipasa ang siping katitikan ng pulong sa kinauukulan o sa taong nanguna sa pagpapadaloy nito. ANG MEDIAN SA LARANG Ang Median o Kalahatian ay ang Middle Value ng isang set. Ito ang pinakagitna sa mga values ng isang pangkat. Para madaling makuha ito, ayusin ang mga values mula malit, palaki. Pagkatapos kunin ang pinakagitna nito. Talumpati- Ito ay isang proseso o paraan ng pagpapahayag ng ideya o kaisipan sa paraang pasalitang tumatalakay sa isang partikular na paksa. Maipapakita rito ang katatasan at kahusayan ng tagapagsalita sa panghihikayat upang paniwalaan ang kanyang paniniwala,pananaw at pangangatwiran sa isang partikular na paksang pinag-uusapan. Extemporaneous- Talumpati na may inihandang balangkas ng talakay at may panahong magtipon ng datos ang mananalumpati bago magsalita. Pag-aalay- Anyo ng talumpati na maaaring nagpapapuri sa piling tao, bayani o panauhing pandangal. Impormatibo- Anyong talumpati ayon sa layunin na naglalayong magbigay ng impormasyon sa tagapakinig. Maaari itong magturo ng isang teorya o impormasyon o bagong katangian ng teknolohiya na kadalasang itinatampok sa patalastas. Naglalahad- Anyo ng talumpati ayon sa layunin na naglalayong magpaliwanag ng kahulugan at kahalagahan ng isang konsepton o paksa, Mapapansin Ito sa mga programang pang-edukasyon gaya ng pagtuturo ng pagluluto, pananahi o kaya'y pagpapalamuti ng tahanan. Mapanghikayat- Anyo ng talumpati ayon sa layunin na naglalayong mag-imbita sa mga tagapakinig na kumilos tungo sa pagbabago. Binubuo ng matitibay na argumento o mga dahilan upang mapasang-ayon ang mga tagapakinig. Sinusuportahan ng mga ebidensya ang argumento upang mapatibay at mas makumbinse ang mga tagapakinig. Mapang-aliw- Anyo ng talumpati ayon sa layunin na madalas maririnig sa mga personal na salo-salo. Nilalayon ng talumpating ito na maghatid ng kasiyahan sa mga tagapakinig. Simula- Bahagi ng talumpati na dapat ay makakuha agad ng atensyon ng mga tagapakinig. Dito dapat maipahayag ang pangunahing pangungusap (thesis statement). Makikita na agad dito ang layunin ng mananalumpati. Katawan- Bahagi ng talumpati kung saan nabibigyang-linaw ang pangunahing paksa. Makatutulong ang paggamit ng balangkas upang maayos na mailahad ang mga punto na gustong isa- isahin ng mananalumpati sa bahaging ito.