Filipino 3 Prelims: Retorika PDF

FILIPINO 3 – PRELIMS pasalita o pasulat, upang makamit ang tiyak na layunin” Yunit 1: Kalikasan at Simulain ng  Tumutukoy sa sining ng maayos, RETORIKA malinaw,...

FILIPINO 3 – PRELIMS pasalita o pasulat, upang makamit ang tiyak na layunin” Yunit 1: Kalikasan at Simulain ng  Tumutukoy sa sining ng maayos, RETORIKA malinaw, mabisa at kaakit-akit na RETORIKA pagpapahayag upang maunawaan at mahikayat sa mga nakikinig at  isang mahalagang karunungang bumabasa. pagpapahayag na tumutukoy sa sining ng maganda at kaakit-akit na SANGKAP NG MABISANG pagsusulat at pagsasalita. PAGPAPAHAYAG BADAYOS, ET AL., 2007 Ethos – Kung paanong ang “karakter” o kredibilidad” ng tagapagsalita ay  Nagsimula sa salitang Griyego na nakaiimpluwensya sa Rhetor, na ang ibig sabihin ay Guro o tagapakinig/awdyens para ikunsidera na nangangahulugang magaling na kapani-paniwala ang kanyang sinasabi. orador or mananalumpati. (Isang tagapagsalita sa publiko) Pathos – ang paggamit ng emosyon ng tagapagsalita uoang mahikayat ang ARISTOTLE tagapakinig/awdyens na mabago ang  “RETORIKA ang pakulti ng pagtuklas kanilang desisyon. ng lahat ng abeylabol na paraan ng Logos – ito ay ang paggamit ng paghihikayat sa ano mang particular ng katwiran/rason upang bumuo ng mga kaso” argumento. CHARLES BAZERMAN MGA SANGKAP NG MASINING NA  “Ang retorika ay isang pag-aaral kung RETORIKA paano ginagamit ng tao ang wika at iba  Piling Salita pang simbolo upang isakatotohanan  Tugma at Sukat ang mga layuning pantao, ito ay isang  Talinghaga praktikal na pag-aaral na nagbibigay sa  Estilo at Himig tao ng matinding control sa kanilang mga simbolikong gawain" THE ART OF RHETORICAL CRITICISM  “Ang RETORIKA ay isang estratedyik na paggamit ng komunikasyon, azalea14 ANG SAKLAW NG RETORIKA ANG RETORIKA AY NAGBIBIGAY LAKAS O KAPANGYARIHAN 1. Tao/ Mga Tao  Ang kapangyarihang panlipunan ay  Tumutukoy ito sa mga tao o lipunang karaniwang nakukuha sa galing ng makikinig o di- kaya’y babasa ng pagsasalita sa harap ng publiko. isinulat o ipinahayag ng manunulat.  Ang mga pulitiko, pastor, negosyante, 2. Kasanayan ng manunulat titser, at iba pang may kapangyarihan  Kung walang kasanayang pansarili o awtoridad ay naka- ang manunulat mahirap magkaroon iimpluwensya/makapaghihikayat ng ng sining ang mabisang pahayag. tao. 3. Wika  Ang wika ay sadyang “TAG LINE” makapangyarihan. Nagagawa nitong  Isang halimbawa na ginagamit ang maging kilala at hinahangaan ang RETORIKA upang makaakit o isang tao dahil sa kagalingan nitong makapanghikayat na bumili sa kanilang gamitin ang wika. produkto. 4. Kultura  Malaki ang kinalaman ng kultura sa pagpapaunlad ng sinasabi o ipinahayag dahil anumang gampanin ng isang mamayan, tuwina ito’y saklaw ng kulturang kinabibilangan. 5. Sining  Kumakatawan ito sa taglay na galing o talino ng manunulat o mananalita sa larangan ng pagsasalita o pagssusulat. 6. Iba Pang Larangan  Ang retorika ay hindi lamang ekslusibo sa larangan ng Wika, Sining, Pilosopiya, at Lipunan. KATANGIAN NG RETORIKA 1. Ang retorika ay nagbibigay lakas o kapangyarihan 2. Ang retorika ay malikhain at analitiko 3. Nagsusupling na Sining azalea14 ANG RETORIKA AY MALIKHAIN AT BAKIT MAHALAGA ANG ANALITIKO MARETORIKANG PAGPAPAHAYAG?  Ang konsepto ng pagiging malikhain ng KAHALAGAHANG isang retorika ay maipapakita ng isang PANGKOMUNIKATIBO tagapagsalita kung nagagawa niyang  Ano man ang ating iniisip o nadarama mabigyan ng kongkretong imahe ang ay maaari nating ipahayag sa pasalita mga tagapakinig sa pamamagitan o pasulat ma paraan upang lamang ng mga salita. maunawaan ng iba pang tao. NAGSUSUPLING NA SINING KAHALAGAHANG PANRELIHIYON  Halimbawa, ang isang manunulat ay  Salita ang puhunan ng mga pari at nagsisimula sa isang ideya sa isipan at ministro ng alinmang sekta ng relihiyon nagsusupling ng isang akda. Ang sa kanilang pagpapalaganap ng mambabasa naman ay nagsisimula sa pananampalataya. pagbabasa at nagbibinhi ng kaalaman sa kanyang isipan. KAHALAGAHANG PAMPANITIKAN “ANG MGA LAYUNIN SA  Sa isang manununlat, ang kanyang MARETORIKANG PAGPAPAHAYAG” tagumpay sa pagsusulat ay nasa paggamit niya ng mga salita. Maakit ang interes ng kausap na tutok ang atensyong making sa sinasalita. KAHALAGAHANG PANG-EKONOMIYA Masanay sa pagsasalitang may Kahalagahang Pangmedia kalakasang dating gilas, may mapamiling kaangkupan at panlasa  Ang mga artista sa teatro, telebisyon at ang ginagamit na salita, at kalinawan pelikula, gayundin, ang mga ang bigkas personalidad sa iba’t ibang media ay Maliwanag na mapaintindi ang mga nakararating sa rurok ng kanilang sinasabi tagumpay sa pamamagitan ng mga Makintal sa isip at damdamin ng katangi-tangi nilang pagsasalita at mga kausap ang diwa ng sinasabi; at kaakit-akit nilang boses na humuhubog Maiaplay sa sarili ng tagapakinig ang sa kanilang personalidad para makilala nakuhang mensahe ng madla. KAHALAGAHANG PAMPULITIKA  Maraming batikang pulitiko ang namumuhunan sa maretorikang pagpapahayag. Sa sandal ng kanilang azalea14  pananampalataya, kapanapanabik ang 1. PAGPAPALAWAK NG KAHULUGAN pagbibitiw nila ng mga pananalita, lalo’t  Ang retorika ay nagbibigay ng iba’t naglalaman ng mga platapormang ibang paraan ng pagpapahayag na mapangako sa mga kalagayang nagpapalawak sa kahulugan ng isang naghihintay ng pagbabago. pangungusap. Sa pamamagitan ng GAMPANIN NG RETORIKA malikhaing paggamit ng mga salita, mas nagiging malalim at makulay ang 1. Nagbibigay daan sa Komunikasyon mensahe na nais iparating. 2. Nagdidistrak 3. Nagpapalawak ng Pananaw 2. PAGIGING EPEKTIBO NG MENSAHE 4. Nagbibigay Ngalan  Ang tamang paggamit ng retorika ay 5. Nagbigay Kapangyarihan nagpapabisa sa mga mensahe. Itoy ay nakatutulong upang mas madaling maintindihan at tumatak sa isip ng YUNIT 2 – GRAMATIKA mga tagapakinig o mambabasa ang GRAMATIKA mga ideyang ipinapahayag.  ay pinangangalagaan ang kawastuhan 3. PAGPAPAHAYAG NG DAMDAMIN para maging malinaw ang  Sa pamamagitan ng retorika, pagpapahayag naipapahayag nang mas mahusay ang BALARILA mga damdamin at emosyon. Ang  ay isang larangan ng pag-aaral ng wika masining na pagsasalaysay at na tumatalakay sa mga alituntunin ng paglalarawan ay nagdudulot ng mas tamang paggamit ng salita, pagbuo ng malalim na koneksyon sa pagitan ng pangungusap, at wastong gramatika. nagsasalita at ng kanyang mga tagapakinig. KAHALAGAHAN NG RETORIKA SA GRAMATIKA 4. PAGPUKAW NG INTERES 1. Pagpapalawak ng Kahulugan  Ang magaling na paggamit ng retorika 2. Pagiging Epektibo ng Mensahe ay nagpapanatili ng interes ng mga 3. Pagpapahayag ng Damdamin tagapakinig o mambabasa. Ang mga 4. Pagpukaw ng Interes talumpati, sanaysay, at iba pang anyo 5. Pagpapalakas ng Argumento ng komunikasyon na ginamitan ng retorika ay karaniwang nagiging mas kapanapanabik at kaaya-ayang pakinggan o basahin. azalea14 5. PAGPAPALAKAS NG ARGUMENTO  Ang retorika ay isang mahalagang kasangkapan sa pagbuo at pagpapalakas ng argumento. Sa tamang paggamit ng lohika, estilo, at pangagatwiran, mas nagiging kapanipaniwala at mabisa ang isang argumentong inilalahad. BALARILA  ay isang larangan ng pag-aaral ng wika na tumatalakay sa mga alituntunin ng tamang paggamit ng salita, pagbuo ng pangungusap, at wastong gramatika. MAY vs. MAYROON Sa pamamagitan ng balarila, nalalaman natin ang tamang anyo ng  Ang “MAY” at “MAYROON” ay mga salita, tamang pagkakasunod- dalawang salita sa Filipino na parehong sunod ng mga bahagi ng nagpapahayag ng pagkaroon o pag- pangungusap, at angkop na bantas aari, ngunit may pagkakaiba sa upang maging malinaw at epektibo ang kanilang paggamit sa kanilang komunikasyon. paggamit. HALIMBAWA NG BALARILA – WASTONG PAGGAMIT NG MGA SALITA NANG vs. NG  Ang “NG” at “NANG” ay dalawang salita na madalas gamitin sa Filipino, ngunit may magkaibang gamit at kahulugan. azalea14  RIN vs. RAW  Ang “RIN” at “RAW” kapag nagtatapos ang sinunsundang salita sa patinig (vowel).  Ang “RIN” at “RAW” kapag nagtatapos ang sinusundang salita sa malapatinig o glide gaya ng W at Y. KONG vs. KUNG  Ang “KONG” at “KUNG” ay dalawang salita na may magkaibang gamit at kahulugan sa Filipino. azalea14 DIN vs. DAW PINTO vs. PINTUAN  “PINTO” ito ay ginagamit kung ang  Ang “DIN” at “DAW” kapag nagtatapos tinutukoy ay ang kongkretong bagay. ang sinsundang salita sa katinig Bahagi ito ng dinaraanang isinasara at (consonant) ibinubukas (door)  “PINTUAN” ito ay ginagamit kung ang tinutukoy ay isang lugar. Ito ay lagusan SILA vs. SINA o pasukan kung saan nakalagay ang  “SILA” ito ay isang panghalip panao pinto kung mayroon man (doorway) para sa dalawa o higit pang tao (them/ they)  “SINA” ito ay isang panandang PAHIRIN vs. PAHIRAN pangkayarian (pantukoy) sa pangalan ng mga taong pinag-uusapan (sina + pangalan) azalea14 HALIMBAWA NG BALARILA Wastong Paggamit ng mga Bantas Kuwit (,) vs. Tuldok (.)  Gumagamit ng kuwit upang paghiwalayin ang magkakasunod na salita sa loob ng isang pangungusap. AYON SA PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA: TAMANG PAGBUO NG PANGUNGUSAP MGA PANGUNGUSAP NA PAHANGA – nagpapahayag ng damdaming paghanga. PANGUNGUSAP Halimbawa :  ito ay lipon ng mga salita na  Ang ganda-ganda mo. nagpapahayag ng buong diwa.  Kay sipag mong bata. MGA SAMBITLA – tumutukoy sa mga MGA NILALAMAN NG PANGUNGUSAP iisahin o dadalawang pantig na  Mga ayos na pangungusap nagpapahayag ng matinding damdamin.  Uri ng mga pangungusap Halimbawa:  Ayon sa pangungusap na walang  Sunog! paksa  Naku!  Ayon sa kayarian  Galing!  Ayon sa gamit  Aray!  Wow!  Yehey! azalea14 MGA PANGUNGUSAP NA PAMANAHON  Sige na.  Bilis!  nagsasaad ng oras o uri ng panahon.  Maari ba? Halimbawa :  Halika.  Pakiabot nga.  Oras-oras kitang iniisip.  Buwan-buwan kaming KAYARIAN NG PANGUNGUSAP nakakatanggap ng ayuda.  Ang kayarian ng pangungusap ay  Mamayang hapon pa kami tumutukoy sa paraan ng pagbuo at magkikita. pagkakasunod-sunod ng mga bahagi MGA PORMULARYONG PANLIPUNAN ng pangungusap.  mga pagbati, pagbibigay- galang, atbp. KAYARIAN NG PANGUNGUSAP na nakagawin na sa lipunang Pilipino.  Ang kayarian ng pangungusap ay Halimbawa: tumutukoy sa paraan ng pagbuo at  Mano po. pagkakasunod-sunod ng nga bahagi  Salamat po. ng pangungusap.  Magandang araw po. IBA’T IBANG URI NG KAYARIAN NG MGA PANGUNGUSAP NA SAGOT PANGUNGUSAP LAMANG 1. Payak ng pangungusap 2. Tambalang pangungusap  sagot sa mga tanong na hindi kailangan 3. Hugnayang pangungusap ng paksa. 4. Langkapan na pangungusap Halimbawa:  Nandiyan ba siya? PAYAK NA PANGUNGUSAP  Kumain kana ba?  Saan ka pupunta?  Binubuo ito ng isang diwa lamang. Ito MGA PANGUNGUSAP NA PAUTOS/ ay may isang simuno at isang panaguri. PAKIUSAP  Simuno- tumutukoy sa paksa o gumagawa ng kilos.  Ang pangungusap na pautos ay nag-  Panaguri- nagbibigay impormasyon uutos o nakikiusap. Gumagamit ito ng tungkol sa simuno salitang paki ang pakiusap. Halimbawa:  Lakad na. azalea14  LANGKAPAN NA PANGUNGUSAP  Binubuo ito ng dalawang sugnay na makapag-iisa at isa o higit pang sugnay na di-makapag-iisa. TAMBALANG PANGUNGUSAP  Binubuo ito ng dalawang payak na pangungusap na pinag-uugnay ng mga pangatnig tulad ng “at, ngunit, subalit, dahil, at iba pa” TAYUTAY PAGTUTULAD (SIMILE)  Paggamit ng di-tuwirang pagkukumpara ng dalawang bagay na magkaiba ng uri at gumagamit ng mga parirala tulad ng tulad ng, kawangis ng, gaya ng, animo’y at iba pa. HUGNAYANG PANGUNGUSAP Halimbawa:  Binubuo ito ng sugnay na makapag-  Tulad ng isang ibon, tao rin ay iisa at isa o higit pang sugnay na di namamatay. makapag-iisa.  Ang puso mo ay gaya ng bato.  Ang pag-ibig mo ay parang tubig—walang lasa. PAGWAWANGIS (METAPHOR)  Ito ay isang tuwirang paghahambing na di gumagamit ng mga salitang katulad ng iba pa, ngunit, nagpapahayag ng hambingan sa pamamagitan ng paglalapat ng pangalan, tawag, katangian, o azalea14  gawain ng isang bagay na  Umuulan ng dolyar kinsa Pilar inihahambing. nang dumating si Kano. Halimbawa: PAGPAPALIT-SAKLAW (SYNECDOCHE)  Matigas na bakal ang kamao ng boksingero.  Pagbanggit ng bahagi bilang pagtukoy  Ahas siya sa grupong iyan. sa kabuuan; maari naming nag-iiisang  Siya’y langit na di kayang abutin. tao ang kumakatawan sa ibang pangkat. PAGSASATAO (PERSONIFICATION) Halimbawa:  Ito ay tinatawag ding pagbibigay katauhan at personipikasyon. Pahayag  Isang kayumanggi ang ito na ang mga katangian, gawi at pinangaralan sa larangan ng talinong sadyang angkin lamang ng tao boksing. ay isinasalin sa mga karaniwang PAGTATAMBIS (OXYMORON) bagay. Nagagawa ang pagsasalin sa paggamit ng pandiwa o pangngalan.  Paglalahad ng mga bagay na makasalungat upang higit na Halimbawa: magkatingkad ang bisa ng  Sumasayaw ang mga dahon sa pagpapahayag. Ito ay kadalasang pag-ihip ng hangin. mahaba.  Nahiya ang buwan at nagkanlong Halimbawa: sa ulap.  Ang buhay sa mundo ay tunay na PAGMAMALABIS (HYPERBOLE) nakakatawa: may lungkot ay may  Ito ay isang pagpapahayag na lampas ligaya, may dilim at may liwanag, sa mahinahong larawan ng may tawa at may luha katotohanan sa hangarin magbigay- diin sa katotohanang pinagmamalabisan. Halimbawa:  Umuulan ng pera sa pagtama ko sa lotto.  Namuti ang kaniyang mata sa kahihintay saiyo. azalea14