Victim Precipitation: Een Essentieel Onderzoek (PDF)
Document Details
Uploaded by Deleted User
Tags
Summary
Deze tekst geeft een overzicht van het concept *victim precipitation*. Het onderzoekt de rol van slachtoffers in misdrijven. De tekst bespreekt ook beperkingen van officiële statistieken, verschillende rechtssystemen, en de impact op slachtoffers.
Full Transcript
Victim Precipitation Het concept *victim precipitation*, geïntroduceerd door Hans Von Hentig, onderzoekt of slachtoffers een rol spelen in het ontstaan van een misdrijf \[1-3\]. Von Hentig vroeg zich af of slachtoffers het misdrijf \'hadden uitgelokt\' \[1, 3\]. Dit concept kan positief worden geb...
Victim Precipitation Het concept *victim precipitation*, geïntroduceerd door Hans Von Hentig, onderzoekt of slachtoffers een rol spelen in het ontstaan van een misdrijf \[1-3\]. Von Hentig vroeg zich af of slachtoffers het misdrijf \'hadden uitgelokt\' \[1, 3\]. Dit concept kan positief worden gebruikt om te onderzoeken hoe potentiële slachtoffers zichzelf kunnen beschermen, maar het kan ook negatief worden ingezet door het slachtoffer de schuld te geven \[1-3\]. Amir benadrukte de rol van slachtoffers van verkrachting in hun eigen victimisatie \[1\]. Limitations of Official Statistics Officiële statistieken geven geen volledig beeld van criminaliteit; er is sprake van een \"dark number\" van niet-gerapporteerde misdrijven \[4, 5\]. *Victim surveys*, zoals de International Crime Victim Survey (ICVS), proberen dit \"dark number\" te meten \[4-6\]. Deze surveys bevragen mensen over hun ervaringen met criminaliteit en geven inzicht in wie het meest waarschijnlijk slachtoffer wordt \[4, 6\]. De ICVS, geïnitieerd door Jan van Dijk, is een grootschalig internationaal project met 80 deelnemende landen \[4, 6\]. De validiteit van deze surveys hangt af van de gestelde vragen en hoe deze geformuleerd zijn \[4\]. Onderzoek naar seksueel geweld laat zien dat verschillende vragenlijsten tot zeer uiteenlopende prevalentiecijfers kunnen leiden \[4, 7\]. *Reverse record checks* en *forward record checks* worden gebruikt om de betrouwbaarheid van deze data te meten \[5, 8\]. *Reverse checks* onderzoeken of slachtoffers in slachtofferenquêtes ook in politieregistraties voorkomen, terwijl *forward checks* onderzoeken of geregistreerde misdrijven ook door slachtoffers in enquêtes worden gemeld \[5\]. *Forward telescoping* is een probleem bij slachtofferenquêtes, waarbij slachtoffers gebeurtenissen soms in een recenter tijdsbestek plaatsen dan dat ze werkelijk hebben plaatsgevonden \[5, 8\]. The Magnitude and Moralization Gap Er is een verschil in hoe daders en slachtoffers een misdrijf ervaren, dit wordt de *magnitude gap* genoemd \[9-11\]. Slachtoffers benadrukken de ernst van het misdrijf en de onherstelbare schade, terwijl daders de impact minimaliseren en het zien als iets dat hersteld kan worden \[9, 10, 12, 13\]. De *moralization gap* verwijst naar de verschillen in de morele toon van het verhaal van daders en slachtoffers \[9, 10, 12, 13\]. Daders zien rechtvaardigingen voor hun daden, terwijl slachtoffers de daden als volkomen ongerechtvaardigd zien \[9, 10, 12, 13\]. Daders schrijven de gebeurtenis toe aan contextfactoren, slachtoffers aan de dader \[9, 12, 14\]. Slachtoffers vertellen een verhaal dat lang voor het misdrijf begint, terwijl daders het verhaal laten beginnen bij het misdrijf zelf \[9, 14, 15\]. Het slachtoffer ziet het als een lang verhaal van mishandeling, terwijl de dader het misdrijf ziet als een enkele gebeurtenis \[9, 14, 15\]. Adversarial and Inquisitorial Systems Een *adversarial system* is een rechtssysteem waarin twee partijen (bijvoorbeeld de aanklager en de verdediging) tegenover elkaar staan, en een rechter een oordeel geeft \[16-18\]. Hierin is er geen rol voor \"burgerlijke partijen\" in strafzaken \[16-19\]. Een *inquisitorial system* is een rechtssysteem waarin de rechter een actievere rol heeft in het onderzoeken van de zaak \[16-18\]. In dit systeem hebben slachtoffers vaak meer rechten, bijvoorbeeld als burgerlijke partij \[17, 20\]. Retribution vs. Revenge *Revenge* (wraak) is persoonlijk en emotioneel, kent geen grenzen en is niet consistent \[21, 22\]. *Retribution* (vergelding) is een vorm van straf die proportioneel is met het misdrijf en door een autoriteit wordt opgelegd, is onpersoonlijk, heeft een duidelijke grens en is gebaseerd op algemene principes \[21, 22\]. *Wraak is persoonlijk en emotioneel, terwijl retributie gebaseerd is op algemene principes* \[22\]. Ideal and Non-Ideal Victim van Christie Christie introduceerde het concept van de *ideal victim*: iemand die zwak is ten opzichte van de dader, legitiem, onschuldig, geen relatie heeft met de dader en waarbij de dader \"groot en slecht\" is \[21, 23-25\]. Er is ook een \"grijze zone\" van non-ideal victims \[21, 23\]. Deze slachtoffers voldoen niet aan de kenmerken van een ideale slachtoffer en dit heeft invloed op hoe ze gezien worden door het publiek \[21, 23\]. Narrative Rupture Victimization kan leiden tot een *narrative rupture*, een verstoring van het levensverhaal van een slachtoffer \[23, 26, 27\]. Het verhaal begint dan voor het misdrijf met de nadruk op de impact van het misdrijf op het levensverhaal van het slachtoffer \[23, 26, 27\]. Secondary and Tertiary Victimization *Secondary victimization* verwijst naar de negatieve ervaringen die slachtoffers kunnen hebben bij de interactie met het rechtssysteem \[26, 28, 29\]. Dit kan zijn door het beschuldigen van het slachtoffer, het uitsluiten van het slachtoffer en het moeilijk maken van het begrijpen van het proces \[26, 28, 30\]. *Tertiary victimization* verwijst naar overbescherming van slachtoffers, waarbij paternalistische neigingen heersen en de input van het slachtoffer niet wordt gehoord \[26, 28, 31\]. Epistemic Injustice *Epistemic injustice* is de schade die iemand oploopt specifiek in zijn of haar hoedanigheid als kenner \[30, 32, 33\]. Dit omvat *testimonial injustice* en *hermeneutical injustice* \[30, 32, 33\]. ○ *Testimonial injustice* is onterecht vooroordeel tegen de geloofwaardigheid van iemands input \[32-34\]. Dit gebeurt wanneer het verhaal van een slachtoffer niet serieus genomen wordt \[32, 33\]. Het kan komen door vooroordelen zoals ras, leeftijd, gender of geaardheid \[32, 34\]. Ook het tonen van de verkeerde emoties of door de gevolgen van een trauma kan de geloofwaardigheid van een slachtoffer aantasten \[32, 34\]. ○ *Hermeneutical injustice* is oneerlijkheid in de toegankelijkheid en toereikendheid van collectieve middelen voor betekenisgeving. Het slachtoffer mist de concepten of woorden om zijn of haar ervaring te beschrijven \[32, 33, 35\]. The Victim Label Het woord \"slachtoffer\" komt van het Latijnse woord *victima*, wat offerdier betekent \[31, 36, 37\]. Dit heeft in het Christendom een connectie met het Lam Gods en Jezus Christus \[31, 36, 37\]. Het slachtoffer kan rekenen op sympathie en medelijden, zolang hij of zij zich meegaand en vergevingsgezind opstelt \[31, 36, 37\]. Dit plaatst slachtoffers in een passieve rol \[36, 37\]. Secondary Victim Blaming *Secondary victim blaming* ontstaat wanneer slachtoffers negatieve reacties krijgen omdat ze zich niet gedragen zoals een slachtoffer zou moeten doen \[36, 37\]. Als een slachtoffer zich niet \'als een slachtoffer\' gedraagt, kan dit leiden tot secundaire victimisatie \[37\]. Different Perspectives in Academic Research (Family and Gender Violence Research) Er zijn verschillen tussen onderzoek naar familiegeweld en gendergerelateerd geweld \[38, 39\]. Intiem partnergeweld is geen eenduidig fenomeen en moet niet als één ding worden gezien \[38, 40\]. Er is een verschil tussen *intimate terrorism*, dat frequent is, escaleert en door mannen wordt gepleegd en *situational couple violence*, dat minder frequent, minder ernstig en meer gender-symmetrisch is \[38-41\]. Discussion Johnson on Partner Violence Johnson onderscheidt *intimate terrorism* en *situational couple violence* \[39, 41, 42\]. *Intimate terrorism* is vaak door mannen gepleegd, komt vaker voor en escaleert, terwijl *situational couple violence* minder frequent en minder ernstig is \[39-42\]. Limitations of Victim Surveys (Reverse and Forward Recordchecks, Forward Telescoping etc) Er zijn methodologische beperkingen van surveys, en het is belangrijk om kritisch naar deze data te kijken \[5, 42\]. De bronnen geven geen informatie over *reverse en forward recordchecks* en *forward telescoping* \[5, 42\]. Theories on Victimization (Lifestyle and Routine Activity) De bronnen geven geen informatie over *lifestyle en routine activity* theorieën \[8, 43\]. ○ De *lifestyle theorie* stelt dat iemands leefstijl het risico op slachtofferschap kan verhogen \[8\]. ○ De *routine activiteiten theorie* benadrukt dat slachtofferschap ontstaat wanneer een gemotiveerde dader, een geschikt doelwit en de afwezigheid van toezicht samenkomen \[8\]. Craved Principle De bronnen geven geen informatie over het *craved principle* \[43\]. Het *craved principle* verwijst naar de eigenschappen die een object aantrekkelijk maken voor diefstal: *concealable, removable, available, valuable, enjoyable en disposable* \[44\]. Typologies of Child Victimization De bronnen benoemen het belang van de afhankelijkheid van kinderen in kindslachtofferschap \[43, 45\]. Er bestaan verschillende typologieën die kindslachtofferschap categoriseren op basis van de aard van het misbruik en de relatie tot de dader \[44\]. Criteria of PTSD in DSM V De DSM-V criteria voor PTSS omvatten blootstelling aan werkelijke of dreigende dood, ernstig letsel of seksueel geweld \[43, 44, 46, 47\]. Dit kan op verschillende manieren gebeuren: direct ervaren, getuige zijn, horen over een trauma van een naaste, of indirecte blootstelling aan details van een trauma in het werk \[43, 44, 46\]. Symptomen van PTSS omvatten intrusie (nachtmerries, onvrijwillige gedachten), vermijding en hyperarousal \[43, 47\]. De klachten moeten langer dan een maand (acute PTSS) of drie maanden (chronische PTSS) duren om als PTSS te worden beschouwd \[43, 47\]. Cognitive Model of PTSD De bronnen geven geen details over een cognitief model van PTSS \[44, 48\]. Traumatic Memories Traumatische herinneringen zijn een kenmerk van PTSS en kunnen een grote last zijn voor het slachtoffer \[44, 48-50\]. Herhaaldelijk ondervragen over de herinnering leidt niet tot betere bewijsvoering, maar kan de herinnering juist erger maken \[44, 48, 50\]. Memory as a Cupboard De bronnen geven geen informatie over het concept van geheugen als een cupboard \[48, 51\]. Het idee dat het geheugen als een kast werkt waarin herinneringen worden opgeslagen is een metafoor voor de manier waarop herinneringen worden begrepen: het idee dat het geheugen een statische opslag is van herinneringen is problematisch \[51\]. Role of Social Support for Recovery Sociale steun is een belangrijke beschermende factor tegen traumatische klachten \[47, 48, 51\]. Het bevestigt de realiteit van de ervaringen van het slachtoffer, vermindert de noodzaak om te piekeren over het verleden, en draagt bij aan betekenisgeving \[48, 51\]. *Peer support* kan slachtoffers helpen om een gedeelde taal en verhaal te vinden \[48, 51, 52\]. Narrative Playground *Narrative playground* is een term die wordt gebruikt om het proces van betekenisgeving te beschrijven, waarin slachtoffers op een speelse manier een gedeeld verhaal proberen te vinden met andere slachtoffers \[51-53\]. Characteristics of Traumatic Memories Traumatische herinneringen zijn een kenmerk van PTSS, en kunnen een grote last zijn voor het slachtoffer \[44, 49, 50, 53\]. Ook is het belangrijk dat herhaaldelijk ondervragen over de herinnering de herinnering erger kan maken \[44, 50, 53\]. Complicated Grief *Complicated grief* is een combinatie van rouw en trauma, wat vooral voorkomt bij nabestaanden van moord \[49, 54\]. Rouw heeft te maken met verlies, terwijl trauma te maken heeft met zich een verliezer voelen \[49, 54\]. Rouw voelt verdriet, terwijl trauma zich vernederd voelt \[49, 54\]. Problems with Victimization IBSA De bronnen geven geen uitgebreide informatie over IBSA (Image-Based Sexual Abuse), maar IBSA wordt wel genoemd als een vorm van cybercrime \[54\]. Slachtoffers van IBSA kunnen het gevoel hebben dat hun eigen ervaringen en begrip van de situatie verkeerd zijn, en het kan worden gezien als een vorm van gaslighting \[31, 54\]. Vicarious Retribution De bronnen geven geen informatie over *vicarious retribution* \[55, 56\]. *Vicarious retribution* is een vorm van wraak waarbij mensen wraak willen nemen namens een slachtoffer, zelfs als ze zelf geen direct slachtoffer zijn van het misdrijf \[56\]. Moralization Gap Baumeister and Pinker Zie *The Magnitude and Moralization Gap* \[9, 10, 55\]. Competitive Victimhood *Competitive victimhood* is een situatie waarin mensen of groepen met elkaar concurreren om de status van slachtoffer \[11, 55, 57, 58\]. Dit kan leiden tot het rechtvaardigen van geweld tegen de andere partij en morele superioriteit \[11, 55, 57, 58\]. Difference between Offender and Victim Perspective Zie *The Magnitude en Moralization Gap* \[9, 10, 55\]. Slachtoffers en daders hebben een andere kijk op het misdrijf \[10, 12, 13, 55\]. Justice Motive and Believe in a Just World and Strategies Thereof Het *justice motive* is de wens dat mensen krijgen wat ze verdienen \[11, 59, 60\]. De *belief in a just world* is het idee dat de wereld rechtvaardig is en dat goede dingen goede mensen overkomen en slechte dingen slechte mensen \[11, 59, 60\]. De *justice motive* kan leiden tot strategieën om het gevoel van onrechtvaardigheid te verminderen \[59, 60\]. Wanneer mensen met onrecht worden geconfronteerd, kunnen ze het slachtoffer de schuld geven \[60\]. Framing *Framing* is het proces waarbij gebeurtenissen betekenisvol worden gemaakt door een bepaald kader te gebruiken \[59, 61, 62\]. Het helpt om een fenomeen te begrijpen en kan worden gebruikt door sociale bewegingen om een probleem te benadrukken \[59, 61, 63\]. Een succesvol frame bevat een probleemdefinitie, een causale analyse, een moreel oordeel en een oplossing \[59, 61, 63\]. *Framing* kan ook leiden tot het presenteren van *ideal victims*, en het benadrukken dat victimisatie wijdverspreid en ernstig is \[25, 59\]. Het benadrukken dat claims gerespecteerd moeten worden en het benadrukken van een duidelijke relatie tussen slachtoffer en dader \[25, 59\]. Elements of a Frame Een succesvol frame bevat een probleemdefinitie, een causale analyse, een moreel oordeel en een oplossing \[61, 63, 64\]. Moral Typecasting Theory *Moral typecasting* is het idee dat daders worden gezien als \'slechte\' morele agenten, en slachtoffers als passief en reactief \[61, 64\]. Dit kan bijdragen aan *competitive victimhood* \[61, 64\]. Myth of Pure Evil De *myth of pure evil* is het idee dat daders intentioneel ernstige schade toebrengen, gedreven door de wens om het slachtoffer te schaden \[64-66\]. Dit is een manier om naar daders te kijken, in plaats van naar slachtoffers \[64-66\]. Moral Workout of Crime News Misdaadnieuws is een mechanisme om sociale normen over verkeerd gedrag te bevestigen en veranderen \[65, 67, 68\]. Het is niet zozeer een manier om te informeren over misdaad, maar om morele attitudes vorm te geven \[65, 67, 68\]. Explanations of Increasing Emphasis on Victimization Er zijn verschillende verklaringen voor de toename van de nadruk op victimisatie, zoals: veranderingen in victimisatie, maatschappelijke veranderingen, ontwikkeling van moraliteit, secularisatie, de risicomaatschappij, therapiecultuur, cultuur van slachtofferschap, politieke manipulatie en cultuur van controle \[67, 69-71\]. ○ Het *civilisatieproces* houdt in dat geweld afneemt en zelfbeheersing toeneemt \[69-72\]. ○ Er wordt ook gesproken over postmodern liberalisme en de *bottom-line* van moraliteit: het afkeuren van lijden en wreedheid \[69, 71, 72\]. Development of Morality De bronnen behandelen het civilisatieproces, waarin geweld afneemt en zelfbeheersing toeneemt \[69-72\]. Er wordt ook gesproken over postmodern liberalisme en de bottom-line van moraliteit: het afkeuren van lijden en wreedheid \[69, 71, 72\]. Meaning-Making and Conflict Betekenisgeving is belangrijk voor slachtoffers \[52, 57, 72, 73\]. Slachtoffers proberen hun ervaringen te begrijpen \[52, 57, 72, 73\]. Conflicten kunnen ontstaan door verschillende perspectieven op misdrijven \[10, 55, 72\]. Modeling Report Behavior *Modeling report behavior* verwijst naar het begrijpen waarom slachtoffers misdrijven wel of niet melden \[74-76\]. Rationele keuzetheorie stelt dat negatieve consequenties de belangrijkste factor zijn bij het al dan niet melden van een misdrijf \[74, 75\]. Ook kan het zijn dat slachtoffers het melden als een vorm van wederkerigheid zien \[74, 75\]. Process and Outcome Focused De bronnen benoemen *process* en *outcome focused* als twee manieren van denken in het rechtssysteem \[74, 75, 77\]. Het idee van *procedural justice* is van een goede en respectvolle procedure \[30, 74, 75\]. *Outcome focused* is de daadwerkelijke resultaten van het rechtssysteem, zoals straffen en vergoedingen \[74, 75, 77, 78\]. Agency and Communion *Agency* verwijst naar het gevoel van controle en het kunnen handelen \[75, 79, 80\]. *Communion* verwijst naar verbondenheid met anderen \[75, 79, 80\]. Victimization schaadt beide aspecten \[79, 80\]. Slachtoffers hebben een verlangen naar controle over hun eigen leven en verbinding met anderen \[79, 80\]. Dit verlangen kan leiden tot posttraumatisch altruïsme en een grotere rol in het rechtssysteem \[5, 79\]. Categorical Apology van Smith De bronnen geven geen informatie over een *Categorical Apology van Smith* \[79, 81\]. Een *categorical apology* houdt in dat een dader de feiten van het misdrijf erkent, verantwoordelijkheid neemt, de morele fouten identificeert, de gedeelde morele principes erkent, spijt betuigt, de excuses goed uitvoert, hervorming belooft en de bevoegdheid heeft om excuses te maken \[82, 83\]. Collective Actions (Peer Support, Social Movements and Political Violence) Slachtoffers kunnen collectief actie ondernemen, bijvoorbeeld via *peer support*, sociale bewegingen en politiek geweld \[81, 84, 85\]. Peer support biedt slachtoffers een \'narrative playground\', waar ze hun verhaal kunnen delen met anderen die hetzelfde hebben meegemaakt \[51, 52, 84\]. Sociale bewegingen gebruiken framing om sociale problemen te definiëren, en victimisatie kan een krachtig frame zijn voor sociale bewegingen \[61, 62, 84\]. Politiek geweld kan het resultaat zijn van radicalisering na victimisatie. Hierbij wordt geweld gezien als een oplossing en wordt er een duidelijke vijand aangewezen \[81, 84\]. Gekozen trauma\'s kunnen bijdragen aan de identiteit van een groep \[84, 86\]. Positioning of Restorative Justice and Criminal Justice According to Groenhuijsen De bronnen geven geen specifieke positionering van herstelrecht en strafrecht volgens Groenhuijsen \[87, 88\]. Groenhuijsen wordt wel aangehaald als onderzoeker op het gebied van slachtofferrechten in internationale contexten \[59, 87, 89\]. Groenhuijsen onderscheidt drie posities van herstelrecht ten opzichte van het strafrecht: 1) als een element van strafrecht, 2) als een complementaire maatregel naast strafrecht, en 3) als een alternatief voor het strafrecht \[88\]. 4 Founding Fathers of Restorative Justice with their Standpoints and Explanation De vier \'founding fathers\' van herstelrecht zijn Louk Hulsman (abolitionisme), Nils Christie (\"conflicten als eigendom\"), John Braithwaite (*reintegrative shaming*) en Howard Zehr (\"changing lenses\") \[87, 88, 90\]. ○ Abolitionisme (Louk Hulsman): Hulsman bekritiseert het strafrechtsysteem, dat hij ziet als een van de grootste kwellingen van de mensheid vanwege de nadruk op straf en de invloed van macht \[87, 88, 90\]. ○ \'Conflicts as Property\' (Nils Christie): Christie stelt dat conflicten in het rechtssysteem door de staat worden \'gestolen\' van de betrokkenen \[87, 88, 91\]. ○ Reintegrative Shaming (John Braithwaite): Braithwaite pleit voor *reintegrative shaming*, waarbij de dader de kans krijgt om verantwoordelijkheid te nemen en het goed te maken, in plaats van stigmatisering \[87, 88, 92\]. ○ \'Changing Lenses\' (Howard Zehr): Zehr benadrukt het belang van het herstellen van de schade die is aangericht door het misdrijf \[87, 88, 90\]. Repeat Victimization (Risk Heterogeneity and Event Dependency) De bronnen geven geen informatie over *risk heterogeneity en event dependency* \[93, 94\]. Herhaalde victimisatie is echter wel een risico. Individuen die al eens slachtoffer zijn geweest, hebben een aanzienlijk grotere kans om opnieuw slachtoffer te worden \[93-95\]. Dit kan worden verklaard door *risk heterogeneity* (sommige individuen zijn door hun leefstijl of omgeving kwetsbaarder voor slachtofferschap) en *event dependency* (het slachtoffer worden van een misdrijf verhoogt de kans op een volgend misdrijf) \[94\]. Worlds of Compliance De *worlds of compliance* theorie beschrijft hoe EU-beleid in verschillende lidstaten wordt geïmplementeerd \[93, 94, 96\]. Er zijn verschillen in de mate waarin EU-beleid wordt geïmplementeerd, bijvoorbeeld \'world of law observance\', \'world of domestic politics\' of \'world of dead letters\' \[93, 94, 96\]. 3 Relations in Victim Rights Er zijn drie relaties in slachtofferrechten: ○ A: de relatie tussen het slachtoffer en de staat (administratief recht) \[97, 98\]. ○ B: de relatie tussen de dader/verdachte en de staat (strafrecht) \[97, 98\]. ○ C: de relatie tussen het slachtoffer en de dader/verdachte (civiel recht/herstelrecht) \[97, 98\]. Difference between Victim Support and Assistance *Victim support* biedt emotionele steun, terwijl *assistance* praktische hulp biedt \[97-99\]. Er kan overlapping zijn in de taken van verschillende organisaties \[97, 100\]. Rationales of Type B Type B-rechten omvatten o.a. *Victim Impact Statements*, het recht op een extra aanklager en het recht op een gerechtelijke toetsing van een besluit om niet te vervolgen \[101-103\]. Deze rechten zijn omstreden en hebben veel rationales die elkaar tegenspreken \[101-103\]: ○ Compensation: Het rechtssysteem omvat ook civielrechtelijke elementen, zoals schadevergoeding \[101-103\]. ○ Protection/support: Dit is een uitbreiding van type-A relaties \[101-103\]. ○ Accountability: Dit is een manier om het werk van de aanklager te controleren \[101-103\]. ○ Expressive functions: De rechten benadrukken dat wat het slachtoffer is overkomen niet alleen maar pech is, maar ook publiek verkeerd gedrag is \[101-103\]. ○ Therapeutic jurisprudence: Het rechtssysteem kan bijdragen aan het herstel van het slachtoffer \[101-103\]. ○ Private revenge: Deze kritiek wordt vaak geuit op de rechten, dat ze wraakgevoelens stimuleren \[101-103\].