EPIDEMIOLOGIJA Parcijala I PDF

**EPIDEMIOLOGIJA** **Parcijala I** INFEKCIJA-je proces koji karakteriše prodor i razmnožavanje infektivnih uzročnika u organizam čovjeka.Odbrana organizma od uzročnika infekcije zasniva se na mehanizmima specifične i nespecifične zaštite. [VRSTE INFEKCIJE] Prema *vrsti uzročnika* infekcije se di...

**EPIDEMIOLOGIJA** **Parcijala I** INFEKCIJA-je proces koji karakteriše prodor i razmnožavanje infektivnih uzročnika u organizam čovjeka.Odbrana organizma od uzročnika infekcije zasniva se na mehanizmima specifične i nespecifične zaštite. [VRSTE INFEKCIJE] Prema *vrsti uzročnika* infekcije se dijele na: virusne, bakterijske, gljivične, parazitarne infk. Prema *mjestu nastanka* inf dijele se na: lokalne, fokalne(žarišne), opšte inf. Prema *br uzročnika* inf se dijele na: primarne, sekundarne, mješovite inf. Prema *izraženosti kliničkih simptoma* inf dijele se na: inaparentne(asimptomatske), latentne(pritajene), manifestne inf. Prema *toku i dužini trajanja* inf se dijele na: akutne, subakutne i hronične inf. [Infektivna bolest] nastaje ako je infektivni agens, poslije prodora u org uspio da prevaziđe mehanizme nespec i spec zaštite i svojim dejstvom prouzrokovao poremećaj građe i funk organa u organizmu. Infektivna bolest predstavlja krajnji stepen infek koji rezultira subjektivnim i objektivnim simptomima. [Podijela infektivnih uzročnika bolesti] Prema *građi* infektivni uzročnici se dijele na: viruse,bak, rikecije, parazite, gljivice, prione Prema *patogenost*i infek uzročnici se dijele na: nepatogene,oportunističke,patogene mikroorganizme. Prema *mjestu razmnožavanja* inf uzročnici se dijele na: obavezne intraćel mikroorg, fakultativne intaćel, vanćelijeske mikroorganizme. [Mehanizmi ćelijskog i tkivnog oštećenja tokom infekcije] *Direktno oštećenje*-svojim razmn u samoj ćeliji mikroorg mogu izazvati: nekrozu inf ćelija, otok inf ćelija, formiranje višejedarnih ćelija. *Oštećenje bak toksinima*-egzo i endotoksini *Oštećenje tokom zapaljenja*-medijatori zapaljenja(histamin) *Oštećenje tokom imunskog odg*-anafilaktička reakcija,citotoksična, imunokompleksna reakcija,ćelijama posredovana citotoksična reakcija. [Neophodni faktori za nastanak inf bolesti] Izvor inf, put širenja inf, patogene klice, ulazno mjesto inf, sklonost org za tu bolest. Izvor inf- čovjek, životinje Puteviširenja inf bolesti: kontaktom, vodom, zrakom, zemljištem, vektorima. Ulazno mjesto inf-koža, sluznica. [Prevencija infektivnih bolesti] Radi se o komunalnim mjerama: obezbjeđenje isprave vode za piće, namirnica; obezbjeđenje sanitarno-tehničkih i hig uslova u objektima; uklanjanje ljudskih i životisnkih izlučevina, lešseva,organa i tkiva, otpadnih voda ma mačin da ne ugrožavaju zdravlje stanovništva; sprovođenje DDD u naseljenim mjestima i javnim površinama. [Specifična profilaksa] U mjere spec profilakse spadaju: vakcinoprofilaksa, seroprofilaksa, hemioprofilaksa, profilaktična dezinfekcija, dezinsek, deratizacija, otkrivanje i obeskličavanje zdravih nosilaca uzročnika inf bolesti, zdr vaspitanje stanovništva. [Vakcinoprofilaksa-]predstavlja najmoćniju mjeru u profilaksi.Masovne imunizacije su najbolji put za sniženje morbiditeta, eliminaciju pa čak i eradikaciju nekih inf bolesti. [Seroprofilaksa]-predstavlja primjenu preparata krvi, koji sadže antitijela stvorena u nekom dr organizmu.Na ovaj način nastaje vještački pasivni imunitet.Serumi mogu biti humani i animalni.Imunoglobulini se dobiju iz plazme ili seruma odraslih osoba ili iz placente.Ukoliko preparat sadrži ig protiv više različitih bolesti nazivaju se standardnim ili opštim imunoglobulinima. [Hemioprofilaksa-]sastoji se u koruštenju lijekova u zaštiti od inf bolesti.Obavezna zaštita lijekovima vrši se na propisan način za sva lica koja su izložena zarazi od tbc i malarije. *Dezinsekcija* je mjera kojom se uništavaju prenosioci(vektori) uzročnika zaraznih bolesti.Ova mjera se sprovodi u objektima za proizvodnnju životnih namirnica, zdr ustanovama, školskim objektima, javnim površinama itd. *Deratizacija* se sprovodi u cilju unišavanju pacova i dr glodara kao prenosioca uzročnika nekih zaraznih bolesti. [Gordonov trijas-] agens, domaćin, sredina. AGENS se može smatrati sinonimom za uzrok.Definiše se faktor čije je samo prisustvo ili odsustvo neophodno za pojavu bolesti. Agensi mogu biti: biološki, fizički, hemijski i psihološki. U biološke agense se ubrajaju virusi, rikecije, bak, gljivice, protozoe i višećel paraziti. Fizički agensi dovode do povreda ali imaju za posljedicu i bolesti.Prema *porijeklu* fiz agensi mogu biti: mehanički, toplotni, jonizujući. Hemijski agensi također uzrokuju povrede i bolesti.Grupišu se na: metabolički/endogeni i egzogeni(kiseline i baze). Psihološke agense predstavljaju različite vrste psihičkog pritiska. DOMAĆIN je čovjek.Sklonost domaćina da oboli naziva se *dispozicija.*Faktore dispozicije i faktore koji povećavaju ekspoziciju agensu jednim imenom nazivamo *uslovljavajućim faktorima*.Faktori dispozicije su: uzrast, pol, rasna i etična pripadnost, zanimanje, socio-ekonomsko stanje, način ishrane, dr bolesti, umor, stres. ŽIVOTNA SREDINA ouhvata sveukupnost spoljnih činilaca žive i nežive prirode koji djeluju na određenu jedinku ili ekološku zajednicu , određujući njihov razvoj i opstanak.(abiotska i biotska). [Vogralikov lanac] čine: izvor zaraz, put prijenosa i širenja zaraze, ulazno mjesto, virulencija uzročnika, dispozicija domaćina za tu bolest. IZVOR ZARAZE je zaraženi organizam koji izlučuje klice u svoju okolinu. Klice napuštaju domaćina na različite načine: pri crijevnoj zarazi zaražena osoba izlučuje stolicom; pri respiratornoj zarazi izlučuje se prilikom govora, kihanja ili kašljanja; pri zarazi sluznica ili ozlijeda na koži putem sekreta.Više izvora zaraze tvori *žarište zaraze.* Rezervoar zaraze je mjesto gdje se inf agens održava i odatle se širi u okolinu.Zaraženi čovjek kao izvor zaraze može biti bolesnik ili kliconoša.Bolestan čovjek je češći izvor zaraze. PUTEVI PRIJENOSA I ŠIRENJA ZARAZE-razvrstavaju se u 4 grupe: direktan dodir preko kože i sluznica, krvi, velikih kapi(kašalj,kihanje); indirektan dodir preko zaraženih predmeta, hrane, vode i zemlje; zrakom(mel kapi, prašina); preko člankonožaca. ULAZNO MJESTO ZARAZE-mjesto kroz koje inf agens ulazi.To su resp sistem, probavni sistem, kolža i vidljive sluznice. VIRULENCIJA UZROČNIKA-je sposobnost prodiranja i aktivnog razmnožavanja mikroorg u org i tkivima živih bića.Virulencija je stepen patogenosti. DISPOZICIJA DOMAĆINA-sklonost org da oboli od neke zarazne bolesti.Domaćin mora biti osjetljiv na uzročnika bolesti. *Indeks kontagoznosti* pokazuje br oboljelih na 100 izloženih nekoj zaraznoj bolesti. [Manifestacije infektivnom procesa] -sporadično, epidemijski, endemijski, pandemijski. *Sporadično* je pojava pojedinačnih slučajeva bolesti koja nije autohtona. *Endemija* je uobičajena razina određene bolesti koja se pojavljuje u određenom području u određeno vrijeme.Dakle, je stalno prisustvo oboljenja među stanovništvom određenog područja.Najniži stepen endemičnosti karakteriše mala količina agensa, otežana mogućnost njegovog prenošenja. *Epidemija* je pojava neuobičajeno velikog broja oboljenja ljudi, više nego što se obično javlja ili očekuje, na ograničenom prostoru i u ograničenom vremenu. Epidemije se razlikuju po početku, toku i završetku. Početak epidemije je nagao ili postepen. Nagli početak je npr kod alimentarnih ili hidričnih epidemija. Postepen početak je kod npr hepatitisa A. Kratkotrajne epidemije se uočavaju kod hidričnih epidemija. Naglo završsavanje epidemije ugl nastaje zbog brzog uklanjanja izvora infekcije. Postepeni završetak epidemije viđa se kod bolesti (bruceloza). Tipovi epidemija-prvi tip ima krivulju sa naglim porastom i naglim padom(usko zvono).Dakle ovdje epidemija kratko traje i odg najdužem periodu inkubacije te bolesti. Drugi tip odlikuje se pojavom novih slučajeva u periodima dužim od najduže inkubacije. Bolest se širi poput štafete *Pandemija* je javljanje neke zarazne bolesti u približno istom ili blisko vremenskom intervalu u većem broju pokrajina, država, kontinenata. [Širenje zaraznih bolesti hranom-]najčešći je prijenos mesom i mlijekom. Hranom se prenose: crijevne zarazne bolesti, alimentarne toksiinfekcije.Epidemije su karak po eksplozivnom nastajanju i postoje kontrolne grupe.Epidemije su kratke, a br oboljelih zavisi o broju osoba koje su konzumirale hranu.Kontrolnu grupu čine osobe koje nisu jele sumnjivu hranu. Karakteristike epidemija alimentarnog porijekla: eksplozivnost, dramatičnost, kratka inkubacija, kontrolne grupe monotipnost, nema kontaktnog repa. [Širenje zaraznih bolesti vodom-]vodom za piće najčešće se prenose crijevne zarazne bolesti, a vodom dr namjene npr kupanje, prenose se leptospiroze, neke streptokokoze.Karakteristike hidričnih epidemija-eksplozivan nastupe, epidemija je kratkotrajna, imaju kontakni rep, prisustvo indikatora fekalnog zagađenja. [Širenje zaraznih bolesti zrak]-kašljanjem,kihanjem,prašinom.Kara ovih epidemija:brzina prenošenja,eksplozivnost,nagli porast i brz pad,koncentrično širenje. [SITUACIJE KOJE PRETHODE EPIDEMIJI] Postoje tri osnovne situacije na koje epidemija molže da se nadoveže: endemija, sporadičnost, odsustvo bolesti u humanoj populaciji. Epidemiji obično prethodi endemija.To znači da je bolest već bila pristuna u određenoj zajednici, pa je došlo do poremećaja ravnoteže između domaćina, agensa i sredine na štetu domaćina, što se ispoljilo manje ili više naglim porastom broja oboljelih. Ako se radi o zaraznim bolestima, to može da bude epidemija salmoneloznog trovanja hranom u području gdje su jaja često zagađena salmonelama, pa je bolest stalno pristuna. Kada j riječ o nezaraznim bolestima, primjer bi bila epidemija azbestoze zbog popuštanja mjera zaštite na radu u fabrici cementa gdje već postoji ova bolest.