GCSA Foundation Surat - Entrance Exam Material PDF

Guidance of Competitive Exams and Support for Aspirants ENTRANCE EXAM SYLLABUS CUM MATERIAL HISTORY...

Guidance of Competitive Exams and Support for Aspirants ENTRANCE EXAM SYLLABUS CUM MATERIAL HISTORY o ધાિમર્ ક જીવન : ાચીન ભારતીય ઈિતહાસ  ભારતીય સં ૃ િતમાં પિવ ગણાતું િ તક િચહ્ન િસંધુ સ તાની સંભિવત ભેટ ગણાય છે. 1. િસંધુખીણની સ તા:  લાેથલ :  સાૈ થમ હડ ામાંથી અા સ તાના અવશેષાે મ ા હતા.  અમદાવાદ િજ ાના ધાેળકા તાલુકામાં ભાેગાવાે અને સાબરમતી અાથી હડ ીય સ તા તરીકે પણ અાેળખવામાં અાવે છે. નદીઅાેના વ ેના દે શમાં અાવેલું છે.  ઈ.સ. 1826માં ચા ર્ મેસન નામના િક્તઅે સાૈ થમ અા  લાેથલ' શ માં લાેથ અેટલે 'લાશ' અેવાે અથર્ થાય છે. જે માેહેં- સ તા પર કાશ પાડયાે. ઈ.સ. 1856માં પંજાબમાં રે લવેના જાે-દડાે અથાર્ત 'મરે લાનાે ટેકરાે'ના નામની સાથે સા તા પાટા નાખતી વખતે જનરલ કિનંગહામને અા સં ૃ િતના થાેડા ધરાવે છે. અંશે પુરાવા મ ા હતાં.  િસંધુ સ તાનાે અંત:  સાૈ થમ મથક ઈ.સ.1921 માં પાિક તાનના પંજાબ ાંતમાંથી  અા સ તા અંગે િવિવધ મત છે. કે ટલાક િવદ્વાનાેના મતે હડ ા મ ું. િસંધુનદીમાં અાવતા વારં વાર પૂરે અંત અા યાે હશે કારણ કે  ઈ.સ. 1922માં સર જહાેન માશર્લના માગર્દશર્ન હે ઠળ રખાલદાસ માેહે- જાે-દડાેમાં અેક ઉપર અેક અેવા સાત કે નવ થર અને બેનરજી અને દયારામ સહાનીના ય ાેથી િસંધ- ાંતના હડ ામાંથી છ થર નીક ા છે. છે ા પુર પછી લાેકાેઅે લારખાના િજ ામાં માેહે-જાે-દડાેમાં નગરીય અવશેષાે મળી ળાંતર કયુર્ં હશે. અા ા.  કાેઈ શિક્તશાળી જાિતના અાક્રમણનાે ભાેગ બની હશે તેવાે અેક  અા સ તાનાે ફે લાવાે ઉ રમાં જ ુથી લઈને દિક્ષણમાં નમર્દા મત છે. અહીં કે ટલાક હાડિપં જર ર તામાં રઝળતા મળી અા ા સુધી અને પિ મ બલૂિચ તાનના મકરાન ાંતથી લઈને ઉ ર છે. પૂવર્માં મેરઠ સુધીનાે હતાે. સંપૂણર્ ક્ષે િ કાેણ અાકારમાં 12,99,600 વગર્ િક.મી.માં ફે લાયેલું હતું. અા ક્ષે અ 2. જૈનધમર્: સમકાલીન સ તાઅાે ાચીન િમ અને મેસાપાેટાિમયાથી  જૈનાેની મા તા માણે જૈનધમર્ની ાપના અનાિદકાળથી થઈ પણ માેટંુ હતું. હતી. કુલ 24 તીથર્ંકરાેની સંક ના કરવામાં અાવે છે.  અા સ તાને અાદ્ય અૈિતહાિસક (Protohistoric) અથવા  થમ તીથર્ંકર તરીકે અને જૈનધમર્ના અાદ્ય ાપક ઋષભદે વ કાં યુગીન સ તાઅાેની ેણીમાં ગણવામાં અાવે છે. (અાિદનાથ)ને માનવામાં અાવે છે. તેમનું તીક સાંઢ છે. િદ્વતીય  સ તાની િવિશ તાઅાે તીથર્ંકર અજીતનાથ હતા ( તીક : હાથી). o નગર-રચના :  22માં તીથર્ંકર નેમીનાથ (અેરી ાેનેમી) ( તીક : શંખ) હતા.  સાૈથી ાનાકષર્ક બાબત નગર-રચના છે. ર તાઅાે સીધા અને તેઅાે ી કૃ ના સમકાલીન હતા. પહાેળા અેકબીજાને કાટખૂણે મળતા હતાં.  23માં તીથર્ંકર પા ર્નાથ હતા. જે કાશીનરે શ અ સેનના પુ  બીજું નાેંધપા લક્ષણ ભૂગભર્ ગટરયાેજના જે સમકાલીન હતા. માતાનું નામ વામા, પ ી ભાવતી હતા. તેમનું અાયુ સ તાઅાેમાં િક્રટટાપુની સ તાના ઉદ્ભવ પહે લા ક્યાંય 100 વષર્નું માનવામાં અાવે છે. તેમનું તીક સાપ છે. તેમણે જાેવા મળી નથી. જૈનધમર્ના પાંચ અણુર ાે પૈકી ચાર અણુ-ર ાે (મહા તાે) o સામાિજક અને અાિથર્ક જીવન : અા ા.  લાેકાે શાંત કૃિતના અને મુખ્ય ે વેપારી હતા કારણ કે ખાેદકામ 1. સ દરિમયાન હિથયારાે કરતાં અાેજારાે વધુ માણમાં મળી અા ા 2. અિહં સા છે. મુખ્ય અનુમાિનત ચાર વગાેર્ હતા. 1. િવદ્વાન, 2. સૈિનકાે 3. અપિરગ્રહ (સંગ્રહખાેરી ન કરવી) 3. વેપારી, 4. ખેડૂતાે, નાેકર, મજૂર 4. અ તેય (ચાેરી ન કરવી) 505 Turning Point Complex, opp. Omkar Row House, Uttran, Surat, Gujarat 394105 FACEBOOK: GCSA Surat INSTAGRAM: gcsasurat  GCSA FOUNDATION SURAT- MO: 84606 37673 5. હ્મચયર્ (મહાવીર ામીઅે અા ું) સે ુક્સે રાજદૂત તરીકે મેગા િનઝની િનમણૂંક ચં ગુ ના  મહાવીર ામી જૈનધમર્ના 24માં તીથર્ંકર હતા. દરબારમાં કરી.  72 વષર્ની ઉંમરે (ઈ.પૂ.527) મગધની રાજધાની રાજગૃહ નજીક  મેગા િનઝે ‘ઈિ કા’ નામનાે ગ્રંથ લખ્યાે હતાે. અાથી તેને અાવેલા પાવાપુરીમાં િનવાર્ણ પા ા. ભારતીય ઇિતહાસનાં િપતા કહે વાય છે.  ચં ગુ ના સાૈરા ના સૂબા પુ ગુ વૈ યઅે પાટનગર 3. બાૈદ્ધધમર્: િગિરનગર (િગરનાર)માં સુદશર્ન તળાવનું િનમાર્ણ કરા ું હતું.  બાૈદ્ધધમર્ના ાપક ગાૈતમબુદ્ધ હતા.  િબંદુસાર (ઈ.પૂ. 298 - ઈ.પૂ. 273):  બાૈદ્ધકથા અનુસાર ગાૈતમની જીંદગીનાે અારં ભકાળ અ ંત  ચં ગુ નાે પુ હતાે. ગ્રીક લેખકાે તેને ‘અિમ ઘાતક’ તરીકે અાનંદ માેદમાં વી ાે હતાે. પરં તુ અેક વખત વૃદ્ધાવ ા, સંબાેધન કરે છે. ાિધ, મૃ ુ અે ણ યાે જાેયા અને તે દ્વારા નીપજતા  અશાેક (ઈ.પૂ. 273 - ઈ.પૂ. 232): દુઃખાેમાંથી છાેડાવવાનાે ઉપાય શાેધવા 29 વષર્ની ઉંમરે  દેવનાિPય અને િ યદશીર્ તરીકે પણ અાેળખાય છે. સંસાર ાગ કયાેર્. અા સંગ ઇિતહાસમાં મહાિભિનKમણ  દીઘર્િનકાય ગ્રંથ માણે અશાેક શુભ ાંગી નામની તરીકે જાણીતાે છે. ાહ્મણક ાથી ઉ થયેલ હાેવાથી રાજાનાે દર ાે નિહ  સાૈ થમ તેઅાે અાલાર કલામના અા મે ગયાં ારબાદ રામપુ મળતા તે તેના 100 ક્ષિ ય ભાઈઅાેની હ ા કરીને રૂ કના અા મે ગયાં. (રાધાગુ ની મદદથી) ગાદીઅે અાવેલાે.  6 વષર્ની તપ યાર્ બાદ વૈશાખી પૂિણર્મા અે િનરં જના નદીિકનારે  ઈ.પૂ.261માં કિલંગ પરના અાક્રમણ પછી તેનું હૃદય પિરવતર્ન પીપળવૃક્ષના નીચે ‘ગયા' નામના ળે બાેિધ (જ્ઞાનનાે કાશ) થયું. કિલંગ િવજય બાદ મથુરાિનવાસી બાૈદ્ધ િભક્ષુક ઉપગુ ના ા થયાે અને તેઅાે 'બુદ્ધ' (જ્ઞાની, જાગ્રત) બ ા. કહે વાથી બાૈદ્ધ ધમર્ અંગીકાર કયાેર્ હતાે.  તેઅાેઅે થમ ઉપદે શ ઋિષ પતન (સારનાથ)માં અા ાે હતાે.  અશાેકે બાૈદ્ધ ધમર્ ચાર માટે અિભલેખાેનું િનમાર્ણ કરા ું હતું. જેને ધમર્ચક્રપિરવતર્ન તરીકે અાેળખવામાં અાવે છે. જેને ણ કારે વહેં ચી શકાય : િશલાલેખ, તંભાલેખ, ગુફા  તેઅાે ઉપદેશ િવદ્વાનાેની ભાષા સં ૃ તમાં નિહ પણ લાેકભાષા લેખ. જે મુખ્ય ચાર ભાષામાં છે. ( ાહ્મી, ખરાે ી, ગ્રીક, પાિલમાં અાપતા જેથી લાેકાે તેને સહે લાઈથી સમજી શકતા. અેરમાઈક) તેમના ઉપદેશાેના અાધારે પાયેલ ધમર્ બાૈદ્ધધમર્ કહે વાયાે.  મુખ 14 િશલાલેખાે છે. જે ધમર્ના અાચરણ પર ભાર મૂકે છે.  બાૈદ્ધધમર્ સીધાે અને સરળ હતાે. તેમાં મુખ્ય ચાર િસદ્ધાંતાે હતા.  તંભાલેખાે 7 છે. જે ાહ્મી િલિપમાં કાેતરાવેલ છે. જે ચાર અાયર્સ ાે તરીકે જાણીતા થયા હતા.  ાહ્મીિલિપમાં અેક િશલાલેખ જૂનાગઢમાં અાવેલાે છે. (જેની 1. સંસાર દુ:ખમય છે. ઈ.સ.1837માં અંગ્રેજ િવદ્વાન જે િ ેપે સાૈ થમ િલિપ 2. દુઃખનું કારણ માેહ અને તૃ ા છે. ઉકે લી હતી, જેમાં થાેડાક સુધારાવધારા કરીને ભગવાનલાલ 3. માેહ અને તૃ ાનાે નાશ કરવાથી દુઃખનાે પણ નાશ થાય છે. ઈ જીઅે નવી ત બહાર પાડી હતી. 4. અામ કરવા માટે મનુ ે પાેતાના અાચાર-િવચારને સ માગર્  બાૈદ્ધ ધમર્ અપના ા બાદ રા ભરમાં િશકાર પર િતબંધ પર ઘડવા જાેઈઅે. (મ મ વગર્) અને રાજયના રસાેડામાં થતી પશુિહં સા બંધ કરાવી હતી. 4. માૈયસ ર્ ા ા : 5. ગુ સા ા :  ચં ગુ માૈયર્ (ઈ.પૂ. 322 - ઈ.પૂ. 298):  અા યુગમાં રાજકીય અેકતા, સલામતી, સમૃિદ્ધ અને સં ૃ િત  જ ઈ.પૂ.345 િપપળીવન (નેપાળની તળેટી)માં રહે તી માેિરય સિહતના જનજીવનમાં તમામ ક્ષે ાેમાં અદભૂત ગિત સાધી નામની જાિતના નાયકને ાં થયાે હતાે. શકાઈ હાેવાથી િવદ્વાનાે ગુ યુગને ાચીન ભારતનાે સુવર્ણયુગ  ઈ.પૂ. 322માં ચાણક્યની મદદથી ધનાનંદને હરાવી મગધમાં માૈયર્ ગણે છે. સા ાજયની ાપના કરી.  ાપક ીગુ (ઈ.સ.240-280) હતાે. તેનાે ઉ રાિધકારી  ચાણક્ય અે ચણક ઋિષના પુ હતા. (મૂળનામઃિવ ુગુ ) તેમને ઘટાે ચ હતાે. કાૈિટ તરીકે પણ અાેળખવામાં અાવે છે. તેઅાે ચં ગુ ના  સં ૃ ત અે ગુ —સા ા ની રાજભાષા હતી. મહામં ી હતા. રાજનીિત શાT પર સં ૃ ત ભાષામાં  ચં ગુ -I (ઈ.સ.320-335): ‘અથર્શાT' ગ્રંથની રચના કરી હતી.  ઘટાે ચનાે પુ હતાે. િલ વી રાજકુમારી કુમારાદે વી સાથે લગ્ન  ચં ગુ ના શાૈયર્ અને લ કરી તાકાતથી અાકષાર્ઈને સે ુક્સે કયાર્. ઈ.સ.320માં ગુ સંવતની શરૂઅાત કરી. પુ ી હે લન (કાેનર્િલયા)ના લગ્ન તેની સાથે કરા ાં. ચં ગુ ે મહારાજાિધરાજની ઉપાિધ ધારણ કરી હતી. લગ્નની યાદમાં 500 હાથી સે ુક્સને ભેટમાં અા ા. 2|Page 505 Turning Point Complex, opp. Omkar Row House, Uttran, Surat, Gujarat 394105 FACEBOOK: GCSA Surat INSTAGRAM: gcsasurat  GCSA FOUNDATION SURAT- MO: 84606 37673  સમુ ગુ (ઈ.સ. 335 - 375):  નરિસંહ વમર્ન-1અે મામ પુરમ (મહાબિલપુરમ) ની ાપના  િલ વી દાેિહ તરીકે અાેળખાય છે. કરી તથા અેક પ થર કે ખડકમાંથી કાેતરીને રથમંિદરાેનું  ીલંકાના શાસક મેઘવણર્નને પરાજય અા ાે હતાે. િનમાર્ણ કરા ું હતું.  િવ નિ થે તેને ભારતીય નેપાેિલયનનું િબરુદ અા ું છે.  કાંચીનું નામ ે િવદ્યાધામ તરીકે ચિલત હતુ અને તેના  રામગુ (ઈ.સ. 375 - 380): સમયમાં હ્યું-અેન-સાંગે કાંચની મુલાકાત લીધી હતી.  સમુ ગુ નાે જયે પુ હતાે. શકરાજવીઅે અાક્રમણ કરીને તેની  ચાેલ: પ ી ુવ ામીની દે વીને કે દ કરી. રામગુ ના નાનાભાઈ  નવમી સદીમાં પ વાેની સ ા ક્ષીણ થતા ફરી અેકવાર ચં ગુ ે તેને છાેડવીને શકરાજવીની હ ા કરી. ચાેલરાજાઅાેનાે ઉ ષર્ થયાે, જેનું ેય િવજયાલયને ફાળે જાય  ચં ગુ -II (ઈ.સ.380-414): છે. તેણે તાંજાેરને રાજધાની બનાવી.  ઈ.સ.398માં શકરાજવી રૂ -III ને હરાવીને િવક્રમાિદ ઈલકાબ  રાજરાજ-1 અે મૈસુરના ગંગ, મદૂરાઈના પાંડય તેમજ વેંગીના ધારણ કયાેર્. ચાલુક્યાેને હરાવીને ચાેલ સા ાજયનાે સવાર્િધક િવ તાર કયાેર્  'શકારી' અને 'સાહસાંક' અેવા િબરૂદાે ધારણ કયાર્ હતા. હતાે. તાંજાેરમાં 'રાજરાજે ર' (બૃહદે ર) નામથી િસદ્ધ અને  મહાકિવ કાિલદાસ, અમરિસંહ, વૈતાલભટ્ટ, વરાહિમિહર, ભ િશવમંિદરનું િનમાર્ણ કરા ું. ધ વંતરી જેવા િવદ્વાનાે તેના દરબારમાં હતા.  રાજરાજ-1ના પુ રાજે -1અે ગંગા નદીની અાસપાસના દેશાે  કુમારાગુ (ઈ.સ. 414 - 455): જીતી લઈને ‘ગંગકાૈડ’નું િબરૂદ ધારણ કયુર્ં અને ગંગૈકાેડ  ચં ગુ II અને ુવ ામીની દેવીનાે પુ હતાે. ચાેલાપુરમ નગરની ાપના કરી અને અા નગરમાં ચાેલગંગમ્  નાલંદા િવદ્યાપીઠની ાપના કરે લી અને અજં તામાં ગુફાનું જળાશયનું િનમાર્ણ કરા ું. િનમાર્ણ કરાવેલું.  અંિતમ શાસક રાજે -3ને પાંડય રાજાઅાેઅે હરાવીને ચાેલસ ાનાે અંત અા યાે હતાે.  ં દગુ (ઈ.સ. 455-467):  તેણે ભારતમાંથી હુણાેને હાંકી કાઢ્યા હતા.  રાજપૂતકાલીન ગુજરાત  ભીતરી અિભલેખ તેના િવશેની માિહતી અાપે છે. જૂનાગઢમાં o ચાવડા વંશ (ઈ.સ. 746-942): અેક િશલાલેખ કાેતરા ાે હતાે.  ાપક : વનરાજ ચાવડા (ઈ.સ.746), રાજધાની : પાટણ  તે છે ા મહાન ગુ સ ાટ તરીકે અાેળખાય છે.છે ાે ગુ સ ાટ  પાટણમાં પંચાસરા પા ર્નાથના મંિદરાે બંધા ા. અા વંશનાે િવ ુગુ હતાે. અંિતમ શાસક સામંતિસંહ હતાે. o સાેલંકીવંશ (ઈ.સ. 942 - 1244)  ગુ કાલીન સાિહ - ાપ અને અાિવ ાર:  ઈ.સ.942માં મૂળરાજે અંિતમ ચાવડાશાસક સામંતિસંહની હ ા  કાિલદાસ: રઘુવંશમ્, કુમાર સંભવમ્ (મહાકા ાે), ઋતુસંહારમ્, કરીને સાેલંકીવંશની ાપના કરી. મૂળરાજે િસદ્ધપુર રૂ મેઘદૂતમ્ (ખંડકા ાે) માલિવકા-અિગ્નિમ , િવક્રમાેવર્િશયમ્, મહાલયનું િનમાર્ણ કરા ું હતું. અિભજ્ઞાનશાંકતલ (નાટકાે).  ભીમદે વ 1 (ઈ.સ. 1022 - 1064):  અાયર્ભટ્ટ: શૂ ની શાેધ અને દશાંશ પદ્ધિતના જનક. પૃ ી  તે બાણાવાળી ભીમદેવ તરીકે અાેળખાય છે. તેના મં ી િવમલે ગાેળ છે અને પાેતાની ધરીની અાસપાસ ફરે છે તેવું કહે નાર અંબાજી પાસે કં ુ ભાિરયાના દેરાનું િનમાર્ણ કરા ું. તેની પ ી સાૈ થમ ભારતીય. ઉદયમતીઅે પાટણમાં રાણ-કી-વાવનું િનમાર્ણ કરા ું હતું.  તેના સમયમાં માેઢેરાના સૂયર્મંિદરનું િનમાર્ણ થયું. મ કાલીન ભારતીય ઈિતહાસ  ઈ.સ.1026માં મહમુદ ગઝનીઅે સાેમનાથ મંિદર લૂટયું.  કણર્દેવ સાેલંકી (ઈ.સ. 1064 - 1094) 6. નાના રા ાેનાે ઉદય તથા રાજપૂત:  ભીમદે વ-1 અને ઉદયામતીનાે પુ હતાે.  પ વ:  મીનળદેવીઅે ધાેળકામાં મલાવ તળાવ અને િવરમગામમાં મુનસર પ વરાજાઅાેમાં નરિસંહ વમર્ન-1 અ ંત પરાક્રમી શાસક હતાે. તળાવનું િનમાર્ણ કરા ું.તેઅાે જાવ લ રાજમાતા હતા. તેણે ચાલુક્ય રાજા પુલકે શી-2ને હરા ાે હતાે. તેણે  િસદ્ધરાજ જયિસંહ (ઇ.સ. 1094 - 1143) ‘વાતાિપકાંડ’ અને 'મહામ ' જેવા િબરૂદાે ધારણ કયાર્ હતા.  કણર્દેવ સાેલંકી અને મીનળદે વીનાે પુ હતાે.  અાં ના સાતવાહન રાજવીઅાે પછી દિક્ષણભારતમાં પ વાે  બંધ િચં તામણી ગ્રંથ અનુસાર ઈ.સ.1091માં તેનાે જ જેટલી રાજકીય સ ા અને મહ ા અ કાેઈ રાજવંશાેઅે ા પાલનપુરમાં થયાે હતાે. માળવાના શાસકને હરાવીને કરી નથી. ‘અંવિતનાથ’નું િબરૂદ ધારણ કયુર્ં. બબર્ર(બાબરાભૂત) જેવા  દિક્ષણ ભારતના માેટાભાગના શાસકાેઅે પ વાેની રાજસ ા અનાયર્ને હરાવીને ‘બબર્રક િજ ુ' િબરૂદ ધારણ કયુર્ં. તેણે ીકારી હતી. ‘િ ભુવનરાજ'નું િબરૂદ પણ ધારણ કયુર્ં હતું. 3|Page 505 Turning Point Complex, opp. Omkar Row House, Uttran, Surat, Gujarat 394105 FACEBOOK: GCSA Surat INSTAGRAM: gcsasurat  GCSA FOUNDATION SURAT- MO: 84606 37673  જૂનાગઢના ચુડાસમા શાસક રા'ખેંગારને પરાજય અાપેલાે. રૂ  તેણે અજમેરમાં ‘ઢાઈિદન કા ઝાેપડા' મ ીદ તથા રાયિપતાેડામાં મહાલયનાે જીણાેર્દ્ધાર કરા ાે હતાે તથા પાટણમાં સહTિલંગ ‘ક તુલ ઈ લામ’ મ ીદનું િનમાર્ણ કરા ું હતું. િદ ીમાં તળાવનું િનમાર્ણ કરા ું હતું. પાેતાના ગુરૂ શેખ ખ્વાજા કુતુબુદ્દીન બિખ્તયાર કાકીની યાદીમાં  હે મચં ાચાયર્ (જૈનમુિન)અે ‘િસદ્ધહે મશ ાનુશાસન' નામે કુતુબિમનારનું િનમાર્ણ ચાલુ કરા ું હતું. ાકરણગ્રંથની રચના કરી. તેમણે અ અેક ગ્રંથ દયા ય  ખલજી વંશ (ઈ.સ. 1290-1320) (કુમારપાળચિરત) લખેલાે. (હે મચં ાચાયર્નાે જ ઈ.સ.1089માં o અલાઉદ્દીન ખલજી (ઈ.સ. 1296 - 1316) ધંધુકામાં થયાે હતાે.તેમનું મૂળનામ ચાંગદેવ હતું.)  ઈ.સ.1297-98માં તેણે ગુજરાત પર અાક્રમણ કરવા નુસરતખાન o વાઘેલા વંશ: અને ઉલુઘખાનની અાગેવાની નીચે અેક સેના ગુજરાત  વીરધવલના પુ િવસલદેવે અંિતમ સાેલંકીશાસક અિભયાન પર માેકલી, તે સમયે ગુજરાતનાે શાસક કણર્દેવ િ ભુવનપાળની હ ા કરીને વાઘેલા વંશની ાપના કરી. વાઘેલા હતાે. અા યુદ્ધમાં કણર્દેવ વાઘેલાનાે પરાજય થયાે. તેણે  વ તુપાલ અને તેજપાલ વીરધવલના મં ી હતા. જેમણે અાબુમાં ગુજરાતમાં પાેતાના સૂબા તરીકે અલપખાનની િનમણૂક કરી જે દેલવાડાના દેરાનું િનમાર્ણ કરા ું જે લુણગવસિહ તરીકે ગુજરાતનાે થમ મુિ લમ સૂબાે હતાે. અાેળખાય છે.  અલાઉદ્દીન ખીલજીઅે લગાવેલા બે કર. 1. ચાેરાઈ કર (દુધારું પશુ પર) અને 7. ભારતમાં મુિ લમ અાક્રમણ: 2. ગઢી-કર (ઘર અને ઝં ૂ પડપટ્ટી પર) હતા.  ઈ લામનાે ઉદય:  અા વંશનાે અંિતમ શાસક ખુશરાે શાહ હતાે.  વતર્માન સાઉદી અરે િબયા તરીકે જાણીતાે અરબ તાન  લાેદી વંશ (ઈ.સ. 1451 - 1526) ઈ લામની જ ભૂિમ છે.ભારત પર થયેલા મુિ લમ  ઈ.સ.1504માં િસકં દર લાેદીઅે અાગ્રા શહે રનાે પાયાે નાખ્યાે. અાક્રમણાેને ણ ભાગમાં વહેં ચવાાં અાવે છે. િસકં દર લાેદીઅે માપનના નવા અેકમ ગજ-અે-િસકં દરી ચાલુ 1. અારબ-અાક્રમણાે (7થી8મી સદી દરિમયાન) કયુર્. તે ગુલરૂખ ઉપનામથી કિવતા લખતાે હતાે. 2. તુકર્-અાક્રમણાે (10થી12 સદી દરિમયાન) o સ નતકાલીન ગુજરાત 3. મુઘલ-અાક્રમણ 1526 ઈ.સ.  'ઈ.સ.1391માં ઝફરખાનની ગુજરાતના સૂબા તરીકે િનમણૂક  ગઝનવીનાે ઉદય: મહમદ શાહ તુઘલખે કરી હતી.  ગઝની વસાવનાર (હાલના અફઘાિન તાનમાં અાવેલું છે.) o અહમદ શાહ - 1 (ઈ.સ. 1411 - 1442) ગઝવંશના તૂકાેર્ મૂળ મ અેિશયાના િનવાસી હતા. સાતમી  તે તાતરખાનનાે પુ અને ઝફરખાનનાે પાૈ હતાે. તેણે સદીમાં ઈ લામના સંપકર્ માં અા ા હતા. સાબરમતી નદી િકનારે અહમદાબાદ નગરની ાપના કરી.  મહમદ ગઝનવી (ઈ.સ.997-1030)અે 30 વષર્ના શાસનકાળ તેણે ગુજરાતનું પાટનગર પાટણથી અહમદાબાદ ખસેડયું. દરિમયાન ભારત પર કુલ 17 અાક્રમણાે કયાર્ હતા. અા પૈકીનું  તે ાયિ ય બાદશાહ હતાે. સરખેજના સંત શેખ અહમદ બળ અાક્રમણ સાેમનાથ મંિદર પરનું હતું. તેણે અાક્રમણાેને ખટ્ટુગંજ બક્ષ તેના સમકાિલન હતા. હાથમતી નદીિકનારે જેહાદનું રૂપ અા ું હતું. અહમદનગર (િહં મતનગર)ની ાપના કરી હતી.  શાહબુદ્દીન (મહમદ) ઘાેરી: o મહમદ બેગડાે (ઈ.સ. 1458 - 1511)  ધાેરી રા ગઝનીનું ખાંિડયુ રાજય પણ હતું. ગઝનીમાં િનબર્ળ  મૂળ નામ : ફતેહખાન (નાસુરીદીન મહં મદશાહ) વારસદારાે અાવતા ધાેરીના સરદાર ગ્યાસુદ્દીને ગાદી છીનવી  બે ગઢ (જૂનાગઢ, ચાંપાનેર (પાવાગઢ) જી ા હાેવાથી બેગડા લીધી અને ગઝનીના સૂબા તરીકે તેના ભાઈ શાહબુદ્દીન તરીકે અાેળખાય છે. ઘાેરીને િનયુક્ત કયાેર્.  તેણે જૂનાગઢ પાસે મુ તફાબાદ અને ચાંપાનેર પાસે  ગ્યાસુદ્દીનના અવસાન પછી શાહબુદ્દીને ઘાેરી અને ગઝની મુહ દાબાદ, વા ક નદીના િકનારે મહે મદાવાદ નગરની રા ાેને અેક કરી દીધા. તેણે ઈ.સ.1175-1206 દરિમયાન ાપના કરી હતી. મહે મદાવાદમાં ભ િરયા કૂવા નામે ભારત પર અાક્રમણાે કયાર્ હતા. જળાશય અને ચાંદાસૂરજ મહે લનું િનમાર્ણ કરા ું.  અસારવામાં અાવેલી દાદાહિરની વાવ અને વીરિસંહ વાઘેલાની પ ી રૂડાદે વીઅે બંધાવેલ અડાલજની વાવનું િનમાર્ણ તથા 8. િદ ીસ નત: રાણી િસ ી અને રાણી રૂપમતીની મ ીદનું િનમાર્ણ તેના  ગુલામ વંશ (ઈ.સ. 1206 - 1290) સમયમાં થયું હતું. o કુતુબુદ્દીન અૈબક (ઈ.સ. 1206 - 1210)  તે મહમદ ઘાેરીનાે ગુલામ હતાે. િનશાપુરના કાજીઅે તેને ગુલામ તરીકે ઘાેરીને વે ાે હતાે. તે 'લાખબક્ષ' તરીકે અાેળખાતાે. 9. ભિક્ત-અાંદાેલનાે:  'ભારતમાં ભિક્તઅાંદાેલનની શરૂઅાત તિમલ િવ તારથી થઈ. 4|Page 505 Turning Point Complex, opp. Omkar Row House, Uttran, Surat, Gujarat 394105 FACEBOOK: GCSA Surat INSTAGRAM: gcsasurat  GCSA FOUNDATION SURAT- MO: 84606 37673  ભક્ત-કિવ-સંતાેના બે સમૂહાે હતા. થમ સમૂહ વૈ વ સંતાે  ભૂિમિતના અાધારે ભારતમાં બગીચાઅાેનું િનમાર્ણ કરા ું. હતા જે મહારા માં લાેકિ ય થયેલા. િદ્વતીય સમૂહ ઉ ર  પાેતાની અા કથા બાબરનામા (તુઝુક-અે-બાબરી) માતૃભાષા ભારતમાં સિક્રય થયેલાે જેઅાે િનગુર્ણી ભિક્તમાં અા ા તુકીર્માં લખાવી. રાખતા.  અકબર (ઈ.સ.1556-1605)  શંકરાચાયર્ (જ : ઈ.સ. 788, કે રળના કાલડી ગામે):  ઈ.સ. 1556માં હુમાયુના મૃ ુ પછી, કલનાૈરના િક ામાં  શંકરાચાયર્અે ચાર મઠ ની ાપના કરી. અકબરનાે રા ાિભષેક કરવામાં અા ાે અને િતશાસક 1. ઉ રમાં બદરીનાથમાં ાેિતષ પીઠ તરીકે બેરમખાનની િનમણૂંક કરાયેલી. (ઈ.સ. 1556-1560) 2. પૂવર્માં જગ ાથપુરીમાં ગાેવધર્નપીઠ  ઈ.સ.1563માં તીથર્યા ા વેરાે અને ઈ.સ.1564માં જજીયાવેરાે 3. દિક્ષણમાં કણાર્ટકમાં શુંગેરીપીઠ સમા કયાેર્. 4. પિ મમાં દ્વારકામાં શારદાપીઠ  ઈ.સ. 1571માં ફતેહપુર િસકરી નગરની ાપના કરી. o નાનક  અકબરકાળને િહ ી સાિહ નાે સુવણર્કાળ કહે વાય છે.  જ : ઈ.સ.1469 તલવંડી (પંજાબ, લાહાૈર) તલવંડીને નાનક o અકબરના નવર ાે: તરીકે અાેળખવામાં અાવે છે. તેમણે શીખધમર્ની ાપના કરી. બીરબલ,તાનસેન,ટાેડરમલ,ભગવાનદાસ,માનિસંહ,અ ુ લ o રામાનુજાચાયર્ ફઝલ,અ ુલ રિહમ ખાન-અે-ખાના,હકીમ હુમામ,મુ ા-દાે-  જ : ઈ.સ. 1017, પેરા ુદુર (તિમલનાડુ) ાજા.  દિક્ષણભારતમાં ભિક્તમાગર્નાે ચાર કરનાર થમ વૈ વ  શાહજહાં (ઈ.સ. 1605-1627) અાચાયર્ હતા.  તેણે ઈસ..1617માં અહમદનગરના વજીર મિલક અંબર સાથે o તુલસીદાસ સફળતાપૂવર્ક સંધી કરી હતી.જેથી જહાંગીરે તેને શાહજહાંની  જ : ઈ.સ. 1532 (રાજાપુર ગામ, UP) રામચિરતમાનસની રચના ઉપાધી અાપેલી. અજુર્મ બાનાે બેગમ સાથે લગ્ન કયાર્ અને કરી. તેને મુમતાજ મહે લ અેવું નામ અા ું. o નરિસંહ મેહતા (જ : ઈ.સ. 1414 - 1481)  શાહજહાંઅે અાશરે 7 કરાેડના ખચેર્ બે માેરની કળા કરતી  જ : તળાજા (ભાવનગર), કમર્ભૂિમ : જૂનાગઢ રચનાવાળુ મયુરાસન નું િનમાર્ણ કરા ું. શાહજહાંના સમયને  ગુજરાતી સાિહ ના અાિદકિવ તરીકે અાેળખાય છે. ાપ નાે સુવણર્કાળ અથવા મુઘલાઈ સુવણર્યુગ ગણવામાં  તેમના પદાે ગુજરાતમાં ખૂબ લાેકિ ય બ ા છે. ‘વૈ વ જન તાે અાવે છે. તેને કહીઅે' તેમનું લાેકિ ય પદ છે. o મીરાંબાઈ (જ : ઈ.સ. 1498 - 1546) 11. મરાઠા-સા ા :  જ : મેડતાના રાજ રતનિસંહ રાઠાેડને ાં થયાે.  િશવાજી:  તેમના લગ્ન િચતાેડના રાણાસાંગાના પુ ભાેજરાજ સાથે થયેલા.  ઈ.સ. 1646માં સાૈ થમ તાેરણાનાે િક ાે જી ાે. તેમાંથી કાેડણા પિતના અવસાન બાદ કૃ ભિક્તના રં ગે રં ગાયા અને ધાિમર્ ક િક ાને જીતીને તેને િસંહગઢ અેવું નામ અા ું. ગીતાેની રચના કરી.  તેમની યુદ્ધપદ્ધિત ગેરીલા યુદ્ધપદ્ધિત હતી.  સૂફી સંતાે:  િશવાજીઅે ઈ.સ.1664 અને ઈસ..1670માં સુરત લૂંટ્યું. o શેખ ખ્વાજા માેઈનુદ્દીન િચ તી  ઈસ..1674માં રાયગઢના િક ામાં િવ ે ર ભટ્ટે (ગગાભટ્ટ)  ગરીબાેની સેવા કરે લી તેથી ગરીબનવાઝ તરીકે અાેળખાય છે. િશવજીનાે રા ાિભષેક કરા ાે અને છ પિત પદ ધારણ કયુર્ં.  અજમેરમાં અાવેલી તેમની કબર િવખ્યાત યા ાધામ છે. o અમીર ખુશરાે અાધુિનક ભારતીય ઈિતહાસ  અલાઉદ્દીન ખલજીઅે તેને તુતી-અે-િહં દ (ભારતશુક, ભારતનાે પાેપટ)નાે િખતાબ અા ાે.  તબલા, િસતારના શાેધક હતા. 12. યુરાેિપયન જાનું ભારતમાં અાગમન:  સંગીત પ૨ અવાજ-અે-ખુશર નામના ગ્રંથની રચના કરી.  ઈ.સ.1453માં અાેટાેમન તુકાેર્અે કાેSે િ નાેપલ (ઈ તંબુલ) જીતી લીધુ. જેથી જમીન માગર્ થતા વેપાર જાેખમાયાે અને નવાે જળમાગર્ શાેધવાની જરૂર પડી. 10. મુઘલ-સ નત:  ઈ.સ.1492માં િક્ર ાેફર કાેલંબસે અમેિરકા ખંડની શાેધ કરી.  બાબર (ઈ.સ.1526-1530):  ઈ.સ.1498માં વા ાે-દ-ગામા નામનાે પાેટુર્ગીઝ યા ી ભારતના  બાબર શ નાે અથર્ વાઘ અેવાે થાય. કાિલકટ બંદરે પહાેં ાે અને રાજા જામાેરીન (સામુિ ન)ને  તેને તેની ઉદારતા માટે કલ રની ઉપાિધ મળેલી. મ ાે. અામ, ભારતમાં સાૈ થમ પાેટુર્ગીઝ અા ા.  પાણીપત અને અયાે ામાં મ ીદનું િનમાર્ણ કરા ું હતું. 5|Page 505 Turning Point Complex, opp. Omkar Row House, Uttran, Surat, Gujarat 394105 FACEBOOK: GCSA Surat INSTAGRAM: gcsasurat  GCSA FOUNDATION SURAT- MO: 84606 37673  ઈસ..1505માં ાિ સ ધ અા ેડા ( ાિ ાે ડી અા ેડા)  ભારતમાં સનદી સેવાઅાેની સાચી શરૂઅાત કરનાર કાેનર્વાેિલસ થમ પાેટુર્ગીઝ ગવનર્ર તરીકે ભારત અા ાે. હતાે. પણ તેણે ઉ હાેદ્દા માટે ભારતીયાેને અયાેગ્ય ગ યા  ઈ.સ. 1600માં રાણી અેિલજાબેથ-1 ના સમયમાં ઈં ગ્લે ના હતા. વેપારીઅાેઅે 72000 પાઉ ની મતદાર રકમથી અંગ્રેજ ઇ  તેણે અંગ્રેજી ઢબની પાેલીસ વ ા ાિપત કરી અને ઇિ યા કં પનીની ાપના કરી. અાખરે ઈ.સ. 1613માં િજ ાનાે સમ ત અિધકાર કલેક્ટરને અા ાે. જહાંગીરની પરવાનગીથી સુરતમાં કાેઠી (Factory) ાપવામાં  તેના સમયમાં ીજું અેંગ્લાે-મૈસુર યુદ્ધ થયું. અાવી.  લાેડર્ વેલે લી (ઈ.સ. 1798-1805)  ભારતમાં યુરાેિપયનાેનાે અાવવાનાે ક્રમ: પાેટુર્ગીઝ-ડચ-અંગ્રેજાે-  સહાયકારી યાેજના માટે જાણીતાે છે. ે ચ- ેનીશ.  વેલે લી પાેતાને 'બેંગાલ ટાઇગર’ તરીકે અાેળખાવતાે.  લાેડર્ િવિલયમ બેિ ક (ઈ.સ. 1828-1835) 13. બંગાળમાં િ િટશ સ ાની ાપના:  ઈ.સ.1833ના ચાટર્ર અેક્ટ અંતગર્ત બંગાળના ગવનર્ર જનરલને  ાસીનું યુદ્ધ (ઈ.સ. 1757) ભારતના ગવનર્ર જનરલ બનાવવામાં અા ા. જેથી િવિલયમ  20 જૂન, ઈ.સ.1756ની રાતે કાળકાેઠરીની ઘટના (Black hole બેિ ક ભારતનાે થમ ગવનર્ર જનરલ બ ાે. Tragedy) બની. િસરાજ-ઉદ-દાૈલાઅે રા ે 146 અંગ્રેજાેને અેક  રાજા રામમાેહનરાયના સહયાેગથી ઈસ..1829માં સતી- થા- નાની કાેઠારીમાં બંધ કરે લ અને અાગલા િદવસે સવારે મા 23 િનષેધનાે અમલ કયાેર્. કાયદાપંચની રચના કરી અને ભારતીય િક્ત જ જીવતા બચેલા. દં ડ સંિહતા (IPC) તૈયાર કરવામાં અાવી.ઈ.સ.1835માં બેિ કે  23 જૂન, ઈ.સ.1757ના િદવસે કલાઈવ અને િસરાજ-ઉદ-દાૈલા કાેલકાતામાં કલક ા મેિડકલ કાેલેજની ાપના કરી. વ ે ાસીનું યુદ્ધ થયું. જેમાં િસરાજ-ઉદ-દાૈલાનાે પરાજય  લાેડર્ ડે લહાઉસી (ઈ.સ. 1848 - 56) થયાે.  ખાલસાનીિત (Doctrine of Lapse) અમલમાં મૂકી હતી.  મીરજાફરને બંગાળનાે નવાબ બનાવવામાં અા ાે બદલામાં તેણે  ખાલસા નીિતમાં પાંચ રૂપે રાજયાે ખાલસા કયાર્. અંગ્રેજાેને બંગાળમાં ચાેવીસ પરગણાંની જાગીર અાપી.અામ, 1. યુદ્ધાે દ્વારા ાસીના યુદ્ધથી ભારતમાં અંગ્રેજ સ ાની શરૂઅાત થઈ. 2. ગેર વ ાના બહાના હે ઠળ  બકસર યુદ્ધ (ઈ.સ. 1764) 3. નામ-મા ની સ ાનાે અંત કયાેર્.  મીરકાસીમે શાહ અાલમ અને અવધના નવાબ સુજાઉદાૈલાની 4. દ ક પુ નામંજૂર કયાેર્: મદદથી ઈસ..1764 બકસર ખાતે અંગ્રેજાે િવરૂદ્ધ યુદ્ધ કયુર્ પરં તુ 5. કરજની ઉઘરાણીના બહાના હે ઠળ અંગ્રેજાે વતી હે કટર મુનરાેઅે સંયુક્ત સેનાને હરાવી. િનઝામ પાસેથી વરાડ (િવદભર્)કબજે કયુર્ં.  ઈસ..1765માં ક્લાઈવે બંગાળમાં િદ્વમુખી શાસન પદ્ધિત  ઈ.સ. 1853માં મુંબઈથી થાણા સુધીની 22 માઈલ (35 Κ.Μ.) અપનાવી જે અંતગર્ત વહીવટની જવાબદારી નવાબ પાસે રહી સાૈ થમ રે લવે લાઈન નખાઈ. ઈસ..1853મા સાૈ થમ કાેલકાતા ારે મહે સૂલ ઉઘરાવવાની સ ા અંગ્રેજાે પાસે રહી. અને અાગ્રા વ ે લાઈવ તાર વહાર ચાલુ તૈયાર કયાેર્.  ઉપરાંત અાધુિનક ટપાલ વ ા શરુ કરી. જે અંતગર્ત 14. ભારતમાં િ િટશ સ ાનાે િવકાસ: પેહલીવાર ટપાલ ટીકીટની શરૂઅાત થઇ. લાેકિનમાર્ણ િવભાગની ાપના કરી.  વાેરેન હે િ ં ગ (ઈ.સ. 1774 - 1785)  રાેબટર્ કલાઈવ બંગાળનાે થમ ગવનર્ર હતાે. ારબાદ વાેરેન હે િ ં ગ ગવનર્ર પદે અા ાે.(ઈ.સ.1772) 15. કં પની-શાસનની મહે સૂલી નીિતઅાે:  ઈ.સ. 1773ના રે ગ્યુલેિટં ગ અેક્ટ અંતગર્ત તે બંગાળનાે થમ  કાયમી જમાબંધી ગવનર્ર જનરલ બ ાે. તેના સમયમાં થમ અે ગલાે-  ઈ.સ.1793માં બંગાળ, િબહાર અને અાેિર ામાં કાેનર્વાેિલસ મરાઠાયુદ્ધ (1775-82) અને િ તીય અેંગ્લાે-મૈસુરયુદ્ધ (1780- દ્વારા લાગુ કરવામાં અાવી હતી. અા પદ્ધિતથી મહે સૂલથી થતી 84) થયા. વાિષર્ક અાવક સુરિક્ષત થઈ ગઈ અને મહે સૂલ વસુલ કરવાનાે  ઈ.સ. 1773ના રે ગ્યુલેિટં ગ અેક્ટ અંતગર્ત કાેલકાતામાં સવાેર્ સરકારી ખચર્ પણ બચી ગયાે. અદાલતની ાપના કરવામાં અાવી. ઈ.સ. 1784માં િવિલયમ  રૈ યતવારી પદ્ધિત જાે ે ધ અેિશયાટીક સાેસાયટી અાેફ બેંગાલની ાપના કરી.  જમીન ખેડનારને જમીનનાે માિલક બનાવવામાં અા ાે. ખેડૂતાે  લાેડર્ કાેનર્વાેિલસ (ઈ.સ. 1785-93,1805) સીધા રા ને મેહસૂલ ચુકવતા. મેહસૂલ જમીનની ફળ પ ુ તા  ઈ.સ.1793માં કાયદામાં સમાનતા લાવવા ‘કાેનર્વાેિલસ કાેડ’ અને પાકના અાધારે 30 વષર્ સુધી િનિ ત કરવામાં અાવેલું. નામનું કાયદાનું પુ તક તૈયાર કરા ું. (લગભગ 1/2) જેટલાે દર હતાે. 6|Page 505 Turning Point Complex, opp. Omkar Row House, Uttran, Surat, Gujarat 394105 FACEBOOK: GCSA Surat INSTAGRAM: gcsasurat  GCSA FOUNDATION SURAT- MO: 84606 37673  મહાલવારી પદ્ધિત  બહાદુરશાહનાે પરાજય થતા તેને પકડીને તેના ઉપર ગુનાે દાખલ  પિ મી ઉ ર દેશ, પંજાબ અને મ ભારતના કે ટલાક દેશાેમાં કરવામાં અા ાે તથા તેમને રં ગુન (બમાર્) માં કે દ કરવામાં અા વ ા લાગુ કરાઈ હતી. (ઈ.સ. 1822) અા ાે.  1857ના િવ વના પિરણામાે 16. 1857નાે િવ વ:  ઈં િગ્લશ ઈ ઈિ યા કં પનીને બદલે િ િટશ તાજનું શાસન  િવ વના કારણાે: થયું. ગવનર્ર જનરલના બદલે િ ટનની રાણીના િતિનિધ o રાજનૈિતક કારણાે વાઈસરાેયનું પદ અિ ત માં અા ું હતું.  વેલે લીની સહાયકારી યાેજના, ડે લહાઉસીની ખાલસાનીિતથી  થાેડી બંધારણીય અને માણમાં ઉદાર શાસનની શરૂઅાત થઈ. પાેતાને થયેલા અ ાયાેને કારણઅે ઝાંસીની રાણી ફરિજયાત ધમર્ પિરવતર્નની િક્રયા બંધ થઈ. લ મીબાઈ, જાગીરદાર કં ુ વરિસંહ, નાનાસાહે બ પેશવાઅે  અંગ્રેજ સૈિનકાેની ભરતી વધારવામાં અાવી અને િહં દી સૈિનકાેના અાગેવાની લીધી. પગાર–ભ થા વધારાયા. o અાિથર્ક કારણાે  કાેનર્વાેિલસની કાયમી જમાબંધી અને મુનરાેની રૈ યતવારી 17. સામાિજક અને સાં ૃ િતક જાગરણ: પદ્ધિતના લીધે જમીનદારાે અને ખેડૂતાે બરબાદ થઈ ગયા.  રાજા રામમાેહન રાય અને હ્માેસમાજ: o ધાિમર્ ક કારણાે  19મી સદીમાં સામાિજક-ધાિમર્ ક સુધારણાના અાંદાેલન  ઈસાઈ ધમર્ ચારકાેને કં પની દ્વારા ાે ાહન અને ભારતીયાે ચલાવનાર સં ાઅાેમાંથી સાૈથી અાધુિનક ઢબની અંગ્રેસર તથા ધમર્ ે િતર ારભયાેર્ વહાર, ઈસાઈ ધમર્ સં ા હ્માેસમાજ હતી. ીકારનારને પાેતાની પૈતૃક સંપિતમાંથી િહ ાે મળે તેવી  ાપના : ઈ.સ. 1828માં કાેલકાતામાં રાજા રામમાેહનરાયના વ ા કરવામાં અાવી હતી. ય ાેથી. o સામાિજક કારણાે  ઉદ્દે ય : અેકે રવાદનાે ચાર, સતી થા, બહુપ ી થા,  કે ટલીક ભારતીય કુ થાઅાે જેવી કે સતી થા, બાળિવવાહ, બાળિવવાહ વગેરે કુ થાઅાેમાં સુધારા કરવા. બહુપ ી , દીકરીને દૂધપીતી કરવી, અ ૃ યતા વગેરેને o રાજા રામમાેહન રાય અંગ્રેજાેઅે કાયદાનું રૂપ અાપીને નાબૂદ કરી હતી તેથી  કાેલકાતામાં ડે િવડ હાયરની મદદથી િહં દુકાેલેજની ાપના કરી જે રૂઢીચુ ત લાેકાેમાં અસંતાેષ પેદા થયાે હતાે. અાગળ જતાં ેસીડે ી કાેલેજ તરીકે અાેળખાણી. o લ કરી કારણાે  ઈસ..1814માં અા ીયસભા, ઈ.સ.1819માં કાેલકાતા અેકતાવાદી  અંગ્રેજ અફસરાે િહં દી િસપાઈઅાેને હલકા અને તુ સમજતા સભા ઈ.સ.1828માં હ્માેસમાજની ાપના કરે લી. હતા. તે યુગમાં ભારતીયાે માટે સમુ નું પાણી અાેળંગવાની  ઈ.સ. 1829માં તેમના ય ાેથી સતી થા નાબુદી કાયદાે બ ાે. મનાઈ હતી. તેનું પાલન ન કરનારને જ્ઞાિત બહાર મુકવામાં મુઘલ સ ાટ અકબર II અે તેને રાજાનાે િખતાબ અા ાે. અાવતા. છતાં િસપાઈઅાેને ફરજીયાત િવદે શાેમાં િ ટીશ યુદ્ધાે  હ્માેસમાજના (કે શવચં સેન) ય ાેથી સરકારે ઈ.સ.1872માં માટે માેકલવામાં અાવતા હતા. બાળલગ્ન અને બહુપ ી થા પર િતબંધ મુકતાે કાયદાે o અ કારણ બન ાે.  ભારતીયાેને અેવું લાગતુ કે અંગ્રેજ શાસન 100 વષર્ ચાલશે.  ાથર્નાસમાજ:  ઈ.સ. 1757ના ાસીના યુદ્ધથી સ ા હ તગત કરી જેના 100  કે શવચં સેનની ેરણાથી મુંબઈ (ઈ.સ. 1867)માં ડાૅ.અા ારં ગ વષર્ ઈસ..1857માં પૂરા થતા હાેવાથી લાેકાેઅે િવ ાેહ કયાેર્. પાંડુરંગે થનાસમાજની ાપના કરી. o તા ાિલક કારણ  ઉદ્દે શ: પડદા થા, બાળલગ્ન, અાભડછે ટ તેમજ જ્ઞાિત થાનાે  21મી માચર્ 1857ના િદવસે મંગલ પાંડે નામના સૈિનકે કારતૂસનાે િવરાેધ અને િવધવાિવવાહ, Tી-િશક્ષણ અને અાંતરજ્ઞાિતય બિહ ાર કયાેર્ અને અંગ્રેજ અિધકારીને ગાેળીથી ઘાયલ કયાેર્. લગ્નાેને ઉતેજન.  8મી અેિ લ 1857ના િદવસે તેને ફાંસી અાપવામાં અાવી હતી.  સમાજના િવચારાેના ચાર અને સાર માટે ‘સુબાેધ પિ કા’ અાથી મંગલ પાંડે 1857ના િવ વનાે થમ શહીદ બ ાે. નામનું સામાિયક શરૂ કયુર્ં.  10મે 1857ના િદવસે મેરઠમાં િહં દી સૈિનકાેઅે કારતૂસનાે ઉપયાેગ  અાયર્સમાજ અને દયાનંદ સર તી: કરવાનાે િવરાેધ કયાેર્ અને 1857ના િવ વની શરૂઅાત થઈ.  ઈસ..1875માં મુંબઈમાં દયાનંદ સર તીઅે અાયર્સમાજની  સંગ્રામના મુખ્ય બનાવાે ાપના કરી.  11મી મે 1857ના રાેજ મેરઠના સૈિનકાે િદ ી પહાેં ા અને  ઉદ્દે શ : વૈિદક ધમર્નાે પુર ાર તથા સામાિજક સુધારા બહાદુરશાહ ઝફરે િદ ીથી નેતૃ લીધું. જેની સામે o દયાનંદ સર તી િનકાેલસન અને હડસન અંગ્રેજ સેનાપિત હતા. જ : ઈ.સ. 1824, ટં કારા, માેરબી 7|Page 505 Turning Point Complex, opp. Omkar Row House, Uttran, Surat, Gujarat 394105 FACEBOOK: GCSA Surat INSTAGRAM: gcsasurat  GCSA FOUNDATION SURAT- MO: 84606 37673  મૂળનામ : મૂળશંકર, પૂણાર્નંદ સર તીઅે તેમને દયાનંદ  દેશી અાંદાેલન (ઈ.સ. 1905) સર તી નામ અા ું. ‘વેદાે તરફ પાછા વળાે’ અેવું સૂ અા ું  ભાગલાના િવરાેધમાં દે શી અાંદાેલન થયું.જેના મુખ્ય ણ અને 'સ ાથર્ કાશ’ નામના ગ્રંથની રચના કરી. લક્ષણાે હતા.  સાૈ થમ વખત રાજ શ નાે યાેગ કયાેર્ હતાે. િહં દુધમર્માં 1. દેશી, 2. િવદે શી વ તુઅાેનાે બિહ ાર, 3. રા ીય િશક્ષણ લાેકાેને પુનઃ દીિક્ષત કરવાના ઉદ્દે યથી ‘શુિદ્ધ અાંદાેલન’  ઇં ગ્લે થી અાવતી ચીજવ તુઅાેના વેચાણ કરતી દુકાનાે પર ચલા ું. િપકે ટીંગ કરવામાં અા ું. અાથી મા ચે રથી અાવતું કાપ બંધ  રામકૃ િમશન અને ામી િવવેકાનંદ: થઈ ગયું. દે શી માલ બનાવતાં કારખાના ચાલુ થઈ ગયા.  ઈ.સ. 1897માં બેલુરમાં ામી િવવેકાનંદ રામકૃ િમશનની  રવી નાથ ટાગાેરની શાંિત િનકે તન િવદ્યાપીઠ સિહત રા ીય ાપના કરી. શાળાઅાે ખુલી.  ઉદ્દે શ : માનવસેવા અેજ ભુસેવા  હાેમરુલ અાંદાેલન (ઈ.સ.1916) o િવવેકાનંદ:  હાેમરુલ લીગની ાપના લાેકમા િતલક અને અેની બેસ ે  રામકૃ પરમહં સને ગુરુ બના ા. રામકૃ પરમહં સ ભારતીય કરી. િતલકે પાેતાના અખબારાે 'ધી મરાઠા' (અંગ્રેજી) અને સં ૃ િતના ાેિતધર હતા તથા દિક્ષણે રમાં (કાેલકાતા) ‘કે સરી' (મરાઠી)માં લેખાે લખીને તથા ભાષણાે અાપીને કાલીમાતાના મંિદરના પુજારી હતા. હાેમરુલની તરફે ણમાં લાેકમત કે ળ ાે. અા દરિમયાન તેમને  ઈસ..1893માં િશકાગાેમાં ભરાયેલી અિખલિવ ધમર્પિરષદમાં 'લાેકમા ' તરીકે િબરદાવવામાં અા ા. હાજરી અાપી ભારતીય સં ૃ િત અને તTજ્ઞાનની સમજ  અેની બેસ ે 'ધી કાેમનવીલ' સા ાિહક અને ' ુ ઈિ યા' અાપી. દૈિનક દ્વારા હાેમરુલનાે ચાર કયાેર્.  ‘ઉઠાે જાગાે અને ેય ાિ સુધી મંડયા રહાે' સૂ ચિલત કયુર્.  િથયાેસાેિફકલ સાેસાયટી: 19. ગાંધીયુગ:  ઈ.સ.1875માં ુયાેકર્માં મેડમ લાવાટ્ ી (રિશયન મિહલા)  માેહનદાસ કરમચંદ ગાંધી: અને કનર્લ અા ાેટના યાસાેથી િથયાેસાેફીકલ સાેસાયટીની  જ : 2, અાેક્ટાેબર 1869, પાેરબંદર ાપના થઇ.  ઈ.સ. 1887માં મેિ ક્યુલેશનની પરીક્ષા પાસ કરીને ભાવનગરની  ઉદ્દે શ : ભારતીય અ ા કવાદનાે અ ાસ કરવાે. શામળદાસ કાેલેજમાં અેક સ અ ાસ કરી ઉ િશક્ષણ  ઈ.સ. 1893માં અાયરીશ મિહલા અેની બેસ ે િથયાેસાેફીકલ માટે ઈં ગ્લે ગયા. 1891માં બેિર ર થઈ ભારત અા ા. સાેસાયટીનું ભારતમાં કામ ઉપાડ્યું.  ઈ.સ. 1915માં ગાંધીજી દિક્ષણ અાિ કાથી ભારત અા ા.  ઈ.સ.1898માં બનારસમાં બનારસ િહં દુ ૂ લની ાપના કરી જે ગાેપાલકૃ ગાેખલેના િવચારાેથી ભાિવત થયા અને તે અાગળ જતા મદનમાેહન માલિવયાના યાસાેથી ઈસ..1916માં ગાંધીજીના રાજનૈિતક ગુરુ બની ગયા. બનારસ િહં દુ િવ િવદ્યાલય બની.  ઈ.સ. 1917માં અમદાવાદમાં સાબરમતી નદીિકનારે સ ાગ્રહ  અ સુધારકાે: અા મની ાપના કરી. o ાેિતબા ફુલે:  ગાંધીજીઅે સમાજમાંથી અ ૃ યતાને દૂર કરવા અાેલ ઇિ યા  મહારા માં લાેકાેમાં અા િવ ાસ અને િહં મત જ ાવવા અેિ - ટચેબીલીટી લીગની ાપના કરી જેને પાછળથી સ શાેધક સમાજની ાપના ઈ.સ. 1873માં કરી. હિરજન સેવક સંઘ નામ અાપવામાં અા ું.  ાેતીબાની કદરરૂપે ઈ.સ.1887 માં મુંબઈના નાગિરકાેઅે તેમને  ચંપારણ-સ ાગ્રહ (ઈ.સ.1917) મહા ાની પદવી અાપી હતી.  િબહારના ચંપારણમાં યુરાેિપયન નીલવરાે જમીનના 3/20 o ઠક્કરબાપા: ભાગમાં ફરિજયાત ગળીનું વાવેતર કરવાની 'તીન કિઠયા'  પંચમહાલ ભીલ સેવામંડળની ાપના કરી. ભીલાેના જીવનમાં પદ્ધિત અપનાવી ઉ ાદન સ તી િકં મતે વેચવાની ખેડૂતાેને માેટંુ પિરવતર્ન લા ા. ફરજ પાડતા હતા.  ગાંધીજીઅે થાેડાક માસના ય ાેને અંતે િનરાકરણ કયુર્. 18. ભારતીય રા ીય કાેંગ્રેસ અને રા વાદનાે ઉદય: ગાંધીજીનાે અા થમ સફળ સ ાગ્રહ હતાે. જેના ઉપલક્ષમાં  બંગાળના ભાગલા (ઈ.સ.1905) સવર્ થમ રવી નાથ ટાગાેરે ગાંધીજીને મહા ા કહ્યા હતા.  લાેડર્ કઝર્ ને બંગાળના ભાગલા કયાર્ હતા. બંગાળ ાંતમાંથી  ખેડા-સ ાગ્રહ (ઈ.સ.1917-18) િબહાર, અાેિર ાને અલગ કરવાના બદલે મુિ લમ બહુમિત  ખેડા િજ ામાં ઈ.સ.1917માં અિતવૃિ ના લીધે પાક નાશ પા ાે. ધરાવતા પૂવર્ બંગાળને અલગ કરવામાં અા ું. સરકારે મહે સૂલ માફ કરવાને બદલે ઉઘરાવવાનું નક્કી કયુર્.  લાેકાે કઝાર્નનાે િહ ુ-મુિ લમમાં કાેમવાદ ઉભાે કરવાનાે ઈરાદાે સમજી ગયા અને ભાગલાનાે ઉગ્ર િવરાેધ કયાેર્. 8|Page 505 Turning Point Complex, opp. Omkar Row House, Uttran, Surat, Gujarat 394105 FACEBOOK: GCSA Surat INSTAGRAM: gcsasurat  GCSA FOUNDATION SURAT- MO: 84606 37673  સરદાર પટેલને સાથે રાખીને ગાંધીજીઅે લડત ચલાવી છે વટે  અસહકારનું અાંદાેલન (ઈ.સ.1920 - 22) સરકારે નબળી િ િતવાળા ખેડૂતાેનું મહે સૂલ માફ કયુર્. અા  ઈસ..1920ના કાેલકાતાના િવિશ સંમેલનમાં િખલાફત સ ાગ્રહથી વ ભભાઈ પટેલેની અાેળખ થઈ. અાંદાેલનને સમથર્ન અને અસહકાર અાંદાેલન માટે પૂવર્-  િમલમજૂર હડતાલ ભૂિમકા બંધાઈ અને ઈ.સ. 1920ના નાગપુર િનયિમત  અમદાવાદના િમલમજૂરાેના ે ગાંધીજીઅે હડતાલ અને અિધવેશનમાં બહાલી મળી. ઉપવાસનાે અાશરાે લીધાે. છે વટે િમલમાિલકાેઅે સમાધાન  અાંદાેલનના મુખ્ય બે પાસાં હતા. કયુર્, મજૂરાેને રાહત અાપવામાં અાવી. ારબાદ ારે પણ 1. ખંડના ક 2. રચના ક િવવાદ સજાર્ય ારે લવાદી નીમવાની પરં પરા શરૂ થઈ. o ચાૈરી – ચાૈરા બનાવ (5 ફે ુઅારી , 1922) ઈ.સ.1920માં મજૂર મહાજનની અમદાવાદમાં ાપના થઈ.  ઉ ર દે શમાં ગાેરખપુર નજીક ચાૈરીચાૈરા ગામે પાેલીસે અેક જેના અ ક્ષ અનુસૂયાબહે ન સારાભાઈ હતાં. સરઘસ ઉપર બેફામ ગાેળીબાર કયાેર્. ઉ કે રાયેલા લાેકાેઅે  રાેલટ ે અેક્ટ, 1919 પાેલીસ ે શનને અાગ લગાડી તેથી 22 પાેલીસાેનાં મૃ ુ થયા.  ભારતમાં રા વાદી અાંદાેલનને દબાવવાના હે તુથી િ િટશ  અા િહં સક બનાવ બનતા ગાંધીજીઅે જણા ું કે 'અિહં સાનું સરકારે િસડની રાેલેટની અ ક્ષતામાં ગિઠત સિમિતની મૂ નિહ સમજનારા લાેકાેના હાથમાં સ ાગ્રહનું શT ભલામણાેના અાધારે રાેલેટ અેક્ટ પસાર કયાેર્. મૂકીને મેં િહમાલય જેવડી માેટી ભૂલ કરી' અેમ કહીને અાંદાેલન  જે અંતગર્ત કાેઈપણ શંકા દ િક્તની ધરપકડ કરી શકાતી ત ાલ પાછુ ખેંચી લેવાની જાહે રાત કરી. અને તેના પર મુકદ્દમા ચલા ા િસવાય િદવસાે સુધી જેલમાં  સરકારે ગાંધીજીની ધરપકડ કરી અને 6 વષર્ની કે દની સજા થઈ. પૂરી રાખી શકાતાે.  કે ટલાક નેતાઅાેઅે ગાંધીજીના િનણર્યની ટીકા કરી.  ગાંધીજીઅે અે કાયદાે ‘કાળાે કાયદાે’ કહ્યાે. માેતીલાલ નેહરુઅે  ઉગ્ર ક્રાંિતકારી- વૃિ અાે ‘નાે અપીલ,નાે દલાલ,નાે વકીલ’ તરીકે ગણા ાે. 6 અેિ લ,  રામ સાદ િબિ લ, યાેગેશ ચેટજીર્, સિચ સ ાલ વગેરેઅે 1919નાે િદવસ રા ીય અપમાન િદવસ તરીકે મનાવાયાે. મળીને ઈ.સ. 1924માં કાનપુરમાં િહ ુ તાન િરપિ લકન  જિલયાવાલાબાગનાે હ ાકાંડ (ઈ.સ.1919) અેસાેિસઅેશનની ાપના કરી.  13મી અેિ લ 1919 વૈશાખી (પાક લલણીનાે િદવસ) િદવસે સાંજે  ઈસ..1928માં ભગતિસંહે પાેલીસ અિધકારી સાે સર્ની હ ા 4.30 કલાકે અમૃતસરના જિલયાવાલાબાગમાં શહીદાેને કરી કારણ કે તેને લાલા લજપતરાય પર લાઠીચાજર્ માટે અંજિલ અાપવા અને પાેતાના ારા નેતાઅાે ડાૅ. સ પાલ જવાબદાર સમજયાે હતાે. અને ડાૅ.િકચલુની ધરપકડનાે િવરાેધ કરવા સભાનું અાયાેજન  નવા દમનકારી કાયદાઅાે અને માચર્ 1929માં 31 મજૂર નેતાઅાેની કરાયેલું. ધરપકડનાે િવરાેધ કરવા 8 અેિ લ 1929ના રાેજ ભગતિસંહે  તે િદવસે જાહે ર કરાયેલી 144મી કલમની પરવા કયાર્ વગર લાેકાે અને બટુકે રદ ે કે ીય િવધાનસભામાં બે બાે ફેં ક્યા શાંિતપૂણર્ રીતે (અંદાજે દસ હજાર લાેકાે) અેકિ ત થયેલા. અને ધરપકડ વહાેરી. અહીં ઉદે ય કાેઈની હ ા કરવાનાે ન  પૂવર્ ચેતવણી અા ા િવના જનરલ ડાયરે સૈિનકાેને જાજનાે હતાે. ારબાદ, અા દળના માેટાભાગના ક્રાંિતકારીઅાે પકડાઈ ઉપર ગાેળીબાર કરવાનાે હુકમ કયાેર્. ગયા. પરં તુ ચં શેખર અાઝાદ ભાગવામાં સફળ રહ્યા.  વેશદ્વારથી સૈિનકાેઅે ગાેળીબાર શરૂ કયાેર્. સતત 10 િમિનટ  લાહાૈર કાવતરા કે સ તથા સાેડર્સ હ ા કરણના અંતગર્ત સુધી 1650 રાઉ છાેડવામાં અા ા. દારૂગાેળાે ખલાસ થયાે ભગતિસંહ, રાજગુરુ અને સુખદે વને 23 માચર્, 1931ના રાેજ ારે ગાેળીબાર બંધ થયાે. ફાંસી થઈ.  અા બનાવની તપાસ કરનાર હ ર કિમશને જનરલ ડાયરનાે  સાયમન કિમશન (ઈ.સ.1927) બચાવ કયાેર્ અને અજાણતા થઈ ગયેલી ભૂલ તરીકે ક્ષ  ઈ.સ.1919ના કાયદામાં સુધારાની તપાસ માટે ઈ.સ.1927માં ગણી. જાેન સાયમનની અ ક્ષતામાં અેક કિમશનની િનયુિક્ત  કાેંગ્રેસ જિલયાવાલાબાગ હ ાકાંડની તપાસ માટે મદનમાેહન કરાઈ. માલિવયાના નેતૃ માં માેતીલાલ નહે રુ, ગાંધીજીની  અા કિમશનના બધા (સાતેય) સ ાે અંગ્રેજ હતા. અાથી કાેંગ્રેસ સદ તામાં અાયાેગ િનયુક્ત કયુર્ં હતું. સહીત બધા પક્ષાેઅે સાયમન કમીશનનાે િવરાેધ કયાેર્.  િખલાફત અાંદાેલન  3 ફે ુઅારી, 1928ના રાેજ સાયમન કિમશન ભારત અા ું ારે  તુકીર્નાે સુલતાન અે વખતે ઈ લામ ધમર્નાે ખલીફા (ધાિમર્ ક વડાે) 'સાયમન ગાે બેક' ના નારાથી િવરાેધ કરાયાે. ગણાતાે. તેથી તેની િવરૂદ્ધમાં લગાવેલી કડક શરતાેથી ભારતીય  સિવનય કાનૂનભંગ ચળવળ (ઈ.સ.1930) મુસલમાન ઉ ેિજત થયા અને જે અાંદાેલન થયું તેને િખલાફત  12 માચર્ 1930ના િદવસે સવારે મીઠાનાે અ ાયી કાયદાે તાેડવા અાંદાેલન તરીકે અાેળખવામાં અાવે છે. અમદાવાદના સાબરમતી અા મથી ગાંધીજીઅે પાેતાના 78  31 અાેગ , 1920 િખલાફત િદવસના રૂપમાં મનાવાયાે. સાથીદારાે સાથે દાંડીકૂચની શરૂઅાત કરી. 9|Page 505 Turning Point Complex, opp. Omkar Row House, Uttran, Surat, Gujarat 394105 FACEBOOK: GCSA Surat INSTAGRAM: gcsasurat  GCSA FOUNDATION SURAT- MO: 84606 37673  કૂચ દરિમયાન ભાટ ગામ મુકામે ગાંધીજીઅે કહ્યું, 'કાગડા- ડે ટેડ ચેક સાથે સરખાવી. અેિ લ 1942માં વડા ધાન ચિચર્ લે કૂતરાના માેતે મરીશ, પણ રા લીધા િવના અા મમાં અા દરખા તાે પાછી ખેંચી લીધી. પાછાે નિહ ફરું'.  િહં દ છાેડાે અાંદાેલન (Quit India Movement)  સુભાષચં બાેઝે અા દાંડીયા ાને નેપાેિલયનનની પેિરસ માચર્  8 અાેગ 1942ના રાેજ મુંબઈના ગાેવાિળયા ટે (મુિક્તમેદાન) અને મુસાેલાેનીની રાેમ માચર્ સાથે અને મહાદે વભાઈ દેસાઈઅે માં મળેલી કાેંગ્રેસ મહાસિમિતની બેઠકમાં િહં દ છાેડાે દાંડી કૂચને મહાિભિનKમણ સાથે સરખાવી હતી. અાંદાેલનનાે ઠરાવ પસાર કરવામાં અા ાે.  દાંડીકૂચથી મીઠાનાે કાયદાે તાેડવાે સરકારના િવરાેધનાે તીક  અા અાંદાેલનના ટેકામાં ‘ગાંધીજીઅે કરેં ગે યા મરેં ગે'નાે નારાે બની ગયાે. અા ાે.  માલાબારમાં મીઠાસ ાગ્રહ કે.કે લ ને અાયાેિજત કયાેર્.  9 અાેગ ની સવારે કાેંગ્રેસના માેટાભાગના નેતાઅાેની ધરપકડ  પિ માે ર સીમા ાંતમાં અાંદાેલનનું નેતૃ સરહદના ગાંધી કરવામાં અાવી. ગાંધીજીને પુનાના અાગાખાન મહે લ અને તરીકે અાેળખાતા ખાન અ ુ લ ગફારખાને લીધું હતું. કાયર્સિમિતના અ સદ ાેને અહમદનગરની જેલમાં લઈ  સાેલાપુરમાં ગાંધીજીની ધરપકડનાે િવરાેધ કરવા િવ ાેહ થયાે જવામાં અા ા. અને લાેકાેઅે થાેડા સમય સુધી પાેતાનું શાસન ાિપત કયુર્.  જય કાશ નારાયણ, રામમનાેહર લાેિહયા અને અરૂણા  અાેગ અાેફર અસફઅલી ભૂગભર્માં રહીને અાંદાેલનનું સંચાલન કરતા હતા.  અાેગ 1940માં વાઈસરાેયે જાહે ર કયુર્ં કે યુદ્ધ પૂરું થયા પછી તેમણે નેપાળમાં અાઝાદ રે િડયાે ેશનનું ગઠન કયુર્. ભારતનું બંધારણ ઘડવા અેક સિમિત નીમવામાં અાવશે. યુદ્ધ  (નાેંધ : અમદાવાદમાં ગુજરાત કાેલેજ પાસે જ લઈને માેખરે દરિમયાન તેની કારાેબારી સિમિતમાં તથા યુદ્ધ સલાહકાર ચાલતાે િવનાેદ િકનારીવાલા શહીદ થયાે.) સિમિતમાં ભારતના નેતાઅાેને નીમવામાં અાવશે.  રાજાઅાે તથા લઘુમિતઅાેના રક્ષણ તળે કાેમી અને વગીર્ય 20. ાતંR ાિ તરફ યાણ: ત ાેને ઉ ેજન અાપવામાં અા ું હાેવાથી કાેંગ્રેસે અા  અાઝાદ િહં દ ફાેજ: તાવનાે અિ કાર કયાેર્.  જાપાનમાં રહે તા ક્રાંિતકારી રાસિબહારી બાેઝે જાપાન?