Ενότητα 1_Εβδομάδα 1 PDF

*Σύγχρονα φαινόμενα συμπεριλαμβανομένων του μοντερνισμού, της παγκοσμιοποίησης, της μετανάστευσης, και της προσφυγικής κρίσης έχουν αλλάξει άρδην το κοινωνικο-πολιτικό και πολιτισμικό συγκείμενο της εκπαίδευσης. *Η απορρέουσα μεταβολή της σύνθεσης του μαθητικού πληθυσμού καθιστά αναγ...

*Σύγχρονα φαινόμενα συμπεριλαμβανομένων του μοντερνισμού, της παγκοσμιοποίησης, της μετανάστευσης, και της προσφυγικής κρίσης έχουν αλλάξει άρδην το κοινωνικο-πολιτικό και πολιτισμικό συγκείμενο της εκπαίδευσης. *Η απορρέουσα μεταβολή της σύνθεσης του μαθητικού πληθυσμού καθιστά αναγκαία τη θεωρητική και εμπειρική πραγμάτευση των τρόπων διαμέσου των οποίων η εκπαίδευση δύναται να προωθηθεί σε συνθήκες πολιτισμικού πλουραλισμού. Πολυπολιτισμική κοινωνία και πολιτισμικός πλουραλισμός  Υπερπλουραλισμός, μετανάστευση και προσφυγική κρίση. Σημαντική αλλαγή της πολιτισμικής σύστασης του πληθυσμού ανά το παγκόσμιο.  Δημιουργία πολυπολιτισμικών κοινωνιών που χαρακτηρίζονται από τον πολιτισμικό πλουραλισμό. Αναγκαία η επίτευξη ειρηνικής συμβίωσης, συμπερίληψης, και κοινωνικής συνοχής. Οδυσσέας Ελύτης Οι μαθητές μιας σχολικής τάξης δεν αντιπροσωπεύουν μια κοινωνικά, γλωσσικά και πολιτιστικά ομοιογενή κοινωνία. Πολιτισμικός Πλουραλισμός  ΟΛΟΙ οι μαθητές πρέπει να προετοιμασθούν για τη ζωή μέσα σε μια ποικιλόμορφη και πολύπλοκη κοινωνία. Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τους όρους πολυπολιτισμικότητα και διαπολιτισμικότητα. Ο όρος πολυπολιτισμικότητα: αναφέρεται στο γεγονός της συνύπαρξης ομάδων και ατόμων που διαφέρουν γλωσσικά, πολιτισμικά, και θρησκευτικά στο πλαίσιο μιας δεδομένης κοινωνίας. Περιγράφει τη φυσική κατάσταση και τον χαρακτήρα των κοινωνιών που απαρτίζονται από πολλούς και διαφορετικούς πολιτισμούς. Ο όρος διαπολιτισμικότητα: Ο όρος διαπολιτισμικότητα αναφέρεται σε μια δημιουργική διαδικασία σκοπός της οποίας είναι η κοινωνική συμπερίληψη όλων των ατόμων ανεξαιρέτως της καταγωγής, της γλώσσας, της θρησκείας, του σεξουαλικού τους προσανατολισμού, οποιασδήποτε μορφής αναπηρίας ή οποιουδήποτε άλλου χαρακτηριστικού. Το πρόθεμα «διά» στη λέξη διαπολιτισμικότητα υποδηλώνει τη διάδραση, δηλαδή την αλληλεπίδραση και την ανάπτυξη ουσιαστικών διαπροσωπικών σχέσεων που πρέπει να αναπτύσσονται μεταξύ ατόμων που προέρχονται από διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες. Η διαπολιτισμικότητα αποσκοπεί στην ανάπτυξη σχέσεων αμοιβαιότητας, σεβασμού, αλληλοαποδοχής και πραγματικής αλληλεγγύης μεταξύ των ατόμων μιας πολιτισμικά πλουραλιστικής κοινωνίας. *Ο όρος πολυπολιτισμικότητα έχει έναν παθητικό χαρακτήρα αφού δηλώνει μια κατάσταση, σε αντίθεση με τον όρο διαπολιτισμικότητα που είναι περισσότερο ενεργητικός καθότι αποσκοπεί στο να επιφέρει ουσιαστική αλλαγή.  Επιχειρήματα υπέρ και κατά της ύπαρξης των διαφόρων μοντέλων. Οι διαφορετικές τυπολογίες, στις οποίες εμπίπτουν τα μοντέλα, επιχειρούν να σκιαγραφήσουν τους διάφορους στόχους και τις πρακτικές διαστάσεις της διαχείρισης του πολιτισμικού πλουραλισμού στην εκπαίδευση.  Στα εκάστοτε εκπαιδευτικά συστήματα (π.χ. διαφορετικών χωρών) οι διάφορες διατάξεις των μοντέλων δύναται να συγκεραστούν. *Η «υπόθεση του ελλείμματος» αντιμετωπίζει τις ομάδες μεταναστευτικής ή μειονοτικής βιογραφίας ως φορείς ενός ελλειμματικού και δυσλειτουργικού κεφαλαίου. * Δηλαδή, οι ούτω καλούμενες πολιτισμικές τους διαφορές αντιμετωπίζονται ως εμπόδιο στην εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας και του σχολείου. Για τον λόγο αυτό, επιβάλλεται η προσαρμογή τους στην άρχουσα κουλτούρα. *Η «υπόθεση του ελλείμματος» αποτελεί τη βάση του αφομοιωτικού και του ενταξιακού μοντέλου. *Η «υπόθεση της διαφοράς» αντιμετωπίζει τις ομάδες μεταναστευτικής ή μειονοτικής βιογραφίας ως φορείς ενός διαφορετικού πολιτισμικού κεφαλαίου το οποίο πρέπει να αναγνωρίζεται υπό όρους και συγκεκριμένες διαδικασίς. * Για τον λόγο αυτό, επιβάλλεται η διατήρηση των πολιτισμικών ταυτοτήτων των ομάδων μεταναστευτικής ή μειονοτικής βιογραφίας. *Η «υπόθεση της διαφοράς» αποτελεί τη βάση του πολυπολιτισμικού μοντέλου. * Το αφομοιωτικό μοντέλο * Το ενταξιακό μοντέλο * Το αντιρατσιστικό μοντέλο * Το πολυπολιτισμικό μοντέλο * Το διαπολιτισμικό μοντέλο *Στις διαδικασίες «εσωτερικού πολιτισμικού ιμπεριαλισμού» και πολιτισμικής αναπαραγωγής, το κράτος χρησιμοποιεί τους εκπαιδευτικούς θεσμούς και τα αναλυτικά προγράμματα ώστε να αυτο-προβληθεί παραπλανητικά ως ένα πολιτισμικά και γλωσσικά συνεκτικό έθνος (Coulby 1997: 31). *Ισότητα στη δημόσια σφαίρα, όχι όμως και στην ιδιωτική: Επιτρέπει την ισότητα όλων των νομίμων κατοίκων του κράτους ενώπιον του νόμου, αλλά απαγορεύει τη δημόσια προβολή των εθνοτικών, θρησκευτικών ή πολιτισμικών διαφορών, πόσο μάλλον την υποστήριξή τους με δημόσιους πόρους. Στο αφομοιωτικό μοντέλο, τα σχολεία έχουν μονοπολιτισμικό και μονογλωσσικό χαρακτήρα με στόχο να βοηθούν όλους τους μαθητές να αποκτήσουν επάρκεια στην εθνική γλώσσα και τον πολιτισμό.  Προοπτική του «Ελλείματος»: Στηρίζεται στην επιχειρηματολογία ότι τα παιδιά μεταναστευτικής βιογραφίας παρουσιάζουν μειονεκτήματα συγκριτικά με τους γηγενείς συμμαθητές τους λόγω του πολιτισμικού τους κεφαλαίου.  Απομακρύνει τα παιδιά μεταναστευτικής βιογραφίας από τον πολιτισμό της χώρας προέλευσης τους.  Εθνικιστικόςλόγος στα σχολικά προγράμματα και βιβλία, στους εορτασμούς εθνικών επετείων και στη σχολική ζωή.  Προσαρμογή των μαθητών στην αδιαφοροποίητη διδασκαλία και όχι αλλαγή του στιλ διδασκαλίας με βάση τις ανάγκες και άλλα χαρακτηριστικά των μαθητών. Υπερβολική προσήλωση στη διδασκαλία της επίσημης γλώσσας της χώρας υποδοχής, ενώ παραβλέπονται άλλες συνιστώσες.  Κριτική στο αφομοιωτικό μοντέλο: - Το αφομοιωτικό μοντέλο είναι ιδιαίτερα εθνοκεντρικό και οδηγεί σ’ έναν άγονο και στείρο επιπολιτισμό. - Οι αφομοιωτικές πρακτικές παρεμποδίζουν τη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών. Αλλιώς ονομάζεται το ‘μοντέλο ενσωμάτωσης του άλλου’. Σε θεωρητικό επίπεδο, το ενταξιακό μοντέλο βασίζεται στην αρχή της ανοχής (κυρίως εκ μέρους της άρχουσας πλειοψηφίας) με απώτερο σκοπό την καλύτερη ενσωμάτωση των πολιτισμικά «κυριαρχούμενων» μαθητών. Το ενταξιακό μοντέλο βασίζεται, επίσης, στηναρχή της ισότητας, η οποία αποκτά την έννοια του κοινωνικού ελέγχου, νοώντας τη συμμόρφωση στο κυρίαρχο αξιακό σύστημα. Γίνεται αποδεκτό ότι κάθε ομάδα μεταναστευτικής προέλευσης φέρει τον δικό της πολιτισμό που επηρεάζεται από την κοινωνία της χώρας υποδοχής, αλλά και ταυτοχρόνως επιδρά σε αυτή διαφοροποιώντας την πολιτισμική έκφραση. Τα πολιτισμικά στοιχεία που πρεσβεύουν οι μεταναστευτικές ομάδες γίνονται αποδεκτά (ή καλύτερα ανεκτά), όμως ταυτοχρόνως οι ομάδες αυτές πρέπει να αποδεχθούν το status quo της χώρας υποδοχής , στο οποίο καλούνται να ενσωματωθούν. Το μοντέλο δεν εστιάζει στον πολιτισμικό πλουραλισμό, αλλά στην ανοχή της πολιτισμικής ετερότητας, η οποία έχει επιφανειακό και φολκλορικό χαρακτήρα. Η ανεκτικότητα κυρίως της πολιτιστικής παράδοσης (π.χ. ήθη κι έθιμα, χοροί, μουσική, εορτές, φαγητά και ενδυμασίες) υπερτονίζει τη διαφορετικότητα, εστιάζοντας σε συνιστώσες που δεν επιδρούν ουσιαστικά στη διαμόρφωση της κοινωνίας. Οι επικριτές του ενταξιακού μοντέλου υποστηρίζουν αυτό δε διαφέρει ιδιαίτερα από το αφομοιωτικό μοντέλο νοουμένου ότι οι ομάδες μεταναστευτικής ή μειονοτικής προέλευσης καλούνται να αφομοιωθούν στις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές δομές και αξίες της άρχουσας πλειοψηφίας προκειμένου να επιτευχθεί η ομαλή ένταξη τους αλλά και η κοινωνική συνοχή. Το αντιρατσιστικό μοντέλο επιχειρεί να αναλύσει την κοινωνική δομή, εστιάζοντας στους θεσμούς και τις δομές της κοινωνίας και της εκπαίδευσης, και στους τρόπους που αυτές αναπαράγουν τις διακρίσεις (θεσμικός ρατσισμός). * Δίνει μεγαλύτερη έμφαση στις κοινωνικές δυνάμεις και επικρίνει την προσήλωση στα πολιτισμικά χαρακτηριστικά των μειονοτικών και μεταναστευτικών ομάδων ή στις ατομικές στάσεις. * Υποστηρίζειότι η άρση των στερεοτυπικών στάσεων και αντιλήψεων των ατόμων δεν είναι αρκετή, αλλά είναι απαραίτητο να αλλάξουν οι δομές της εκπαίδευσης και της κοινωνίας που αναπαράγουν τον ρατσισμό. Στόχοι αντιρατσιστικού μοντέλου: Ο εκδημοκρατισμός της εκπαίδευσης διαμέσου της αλλαγής των εκπαιδευτικών δομών και των θεσμών που αναπαράγουν την ανισότητα.  Ο εκδημοκρατισμός του κράτους διαμέσου της παροχής ίσων ευκαιριών συμμετοχής στην κοινωνία. Η χειραφέτηση των «κυριαρχούμενων» μειονοτήτων. Κριτική στο αντιρατσιστικό μοντέλο: Ελλοχεύει ο κίνδυνος η εκπαίδευση να μετατραπεί σε πεδίο ανταγωνισμού διαφόρων κοινωνικο-πολιτικών δυνάμεων και συνεπώς να αποτελέσει αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης.  Στηρίζεται στην παραδοχή ότι σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο όλες οι κουλτούρες μπορούν να συνυπάρξουν (όχι όμως κατ’ ανάγκη να αλληλεπιδράσουν).  Σκοπός: Οι μαθητές να ενεργούν στο πλαίσιο τόσο της κυρίαρχης κουλτούρας, όσο και των διάφορων υπο- κουλτουρών τους καθώς μαθαίνουν να κατανοούν και να σέβονται τον ‘άλλον’. Επιμέρους Στόχοι : - Αποδοχή και προέκταση των μειονοτικών γλωσσών και πολιτισμών. - Ενημέρωση των μαθητών για την προσφορά των εθνικών τους ομάδων στην κοινωνία. - (Συχνά) Προετοιμασία των μαθητών για επαναπατρισμό. Στα σχολεία διδάσκονται κι άλλες γλώσσες πέραν της εθνικής γλώσσας. (Μουσική, ιστορία, θρησκεία) Το διδακτικό προσωπικό παρουσιάζει πολιτισμικές και θρησκευτικές ιδιαιτερότητες. Κριτική στο πολυπολιτισμικό μοντέλο:  Η μεμονωμένη προσήλωση στις πολιτισμικές διαφορές των μαθητών επισκιάζει τη διερεύνηση της επίδρασης των διαφορών αυτών στις ζωές των μαθητών.  Δεν αρκεί να επιδεικνύουμε τις πολιτισμικές μας διαφορές αλλά πρέπει να εξετάζουμε τον αντίκτυπο των διαφορών αυτών στην εκπαίδευση και τη ζωή των ατόμων.  Αδιαφορία ως προς τις κοινωνικές δομές και θεσμούς που οδηγούν στην αναπαραγωγή της προκατάληψης και του «θεσμικού ρατσισμού».  Ενώ το πολυπολιτισμικό μοντέλο υιοθετεί μια φρασεολογία συνύπαρξης των διαφόρων πολιτισμών, το διαπολιτισμικό μοντέλο προτείνει την αλληλεπίδραση.  Το διαπολιτισμικό μοντέλο δεν αφορά στην «εξέταση απλών πολιτισμικών θεωρήσεων οι οποίες αναφέρονται σε ζητήματα γλώσσας, θρησκείας και γεωγραφικής ταυτότητας». Αντιθέτως, αναγνωρίζει όχι μόνο τους προσωπικούς δεσμούς των ατόμων με τις κοινότητές τους, αλλά και τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των κοινοτήτων, οι οποίες και διαμορφώνουν τη δημόσια ζωή. Οι διάφορες πολιτισμικές ομάδες, στηριζόμενες στην κριτική τους σκέψη, πρέπει να δεχθούν και να απορρίψουν πολιτισμικά στοιχεία προερχόμενα από άλλες πολιτισμικές ομάδες. Μέσω της πολιτισμικής ανταλλαγής θα δημιουργηθεί μια ‘τρίτη διάσταση’ που θα φιλοξενεί μία ‘τρίτη’ κοινή κουλτούρα (πολιτισμικός συγκρητισμός). Τα άτομα αναπτύσσουν υβριδικές πολιτισμικές ταυτότητες. * Ainscow,M., Booth, T., Dyson, A., Farrell, P., Frankham, J. Gallannaugh, F, Howes, A. & Smith, R. (2006). Improving Schools, Developing Inclusion. Oxon: Routledge. * Banks,J. (1997). Educating Citizens in a Multicultural Society. Multicultural Education Series. Amsterdam: Teachers’ College Press. * Gibson, M. L. (2010). Are we ‘reading the world’? A review of multicultural literature on globalization. Multicultural Perspective, 12(3), 129-137. * Gorski, P. C. (2009). Intercultural Education as Social Justice. Intercultural Education, 20(2), 87-90. * Levitt, P. & Jaworsky, B. N. (2007). Transnational migration studies: Past developments and future trends. Annual Review of Sociology. 33, 129-156. * Μάρκου, Γ. (2001). Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Ελληνική και Διεθνής Εμπειρία, Αθήνα: Ηλεκτρονικές Τέχνες. * Χατζησωτηρίου, Χ. & Ξενοφώντος, Κ. (2013). Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: Προκλήσεις, Παιδαγωγικές Θεωρήσεις και Εισηγήσεις. Καβάλα: Εκδόσεις Σαΐτα.