E Drejta Administrative PDF

Jeton Shasivari Afrim Osmani E DREJTA ADMINISTRATIVE PËR VITIN E DYTË për arsimin e mesëm profesional për profilin arsimor Teknik juridikProfesioni ekonomiko-juridik dhe tregtar, sektori Ekonomi, drejtësi dhe tregti Shkup, 2023 Jeton Shasivari Afrim Osmani E DREJTA ADMINISTRATIVE PËR VITIN E DYTË për arsimin e mesëm profesional për profilin arsimor Teknik juridik Profesioni ekonomiko-juridik dhe tregtar, sektori Ekonomi, drejtësi dhe tregti Shkup, 2023 E DREJTA ADMINISTRATIVE PËR VITIN E DYTË për arsimin e mesëm profesional për profilin arsimor Teknik juridik Profesioni ekonomiko-juridik dhe tregtar, sektori Ekonomi, drejtësi dhe tregti Autorët: Jeton Shasivari Afrim Osmani Recenzentë: Mersim Maksuti Susana Andreska Kuјtim Bajrami Titulli i origjinal: АДМИНИСТРАТИВНО ПРАВО ЗА ВТОРА ГОДИНА за средно стручно образование за образовниот профил Правен техничар Економско-правна и трговска струка/сектор Економија, право и трговија Јетон Шасивари Африм Османи Redaktimi grafik dhe teknik: Vlladanka Koleva, Evgenija Pavllova – ARS STUDIO Përkthyer nga gjuha maqedonase: Solidar Sulejmani Lektor: Refail Sulejmani REDAKTOR PROFESIONAL I BOTIMIT NË GJUHËN SHQIPE: Solidar Sulejmani REDAKTOR Refail Sulejmani Vendi dhe viti i botimit: Shkup, viti 2023 Botues: Ministria e Arsimit dhe Shkencës e Republikës së Maqedonisë së Veriut Rr. “Shën. Kirili dhe Metodi" nr. 54, 1000 Shkup Me vendim për miratimin e tekstit mësimor për lëndën E DREJTË ADMINISTRATIVE për vitin II, për arsimin e mesëm profesional për Profesionin ekonomiko-juridik dhe tregtar, sektori Ekonomi, drejtësi dhe tregti për profilin arsimor Teknik Juridik nr. 26-531/ të datës 18.08.2022 miratuar 1 ПРЕДГОВОР PARATHËNIE Duke u nisur nga plan-programit mësimor aktual për të Drejtën Administrative për vitin e dytë për arsimin e mesëm profesional për profilin arsimor: Teknik juridik, duke pasur parasysh përshtatjen e nevojshme të kësaj lënde gjë që ishte e nevojshme për shkak të ndryshimeve të shpeshta në jetën juridike dhe shoqërore në vendin tonë, në këtë botim të së Drejtës Administrative, autorët kanë bërë përshtatjet dhe plotësimet e nevojshme në material për ta përshtatur çështjen me reformat aktuale në legjislacion si dhe me risitë në literaturën profesionale. Në këtë drejtim, në fund të secilit prej moduleve dhe temave, shtjellohen pyetjet e kontrollit dhe detyrat përkatëse, në mënyrë që studentët të kenë orientim pedagogjik cilësor dhe materiali të jetë lehtësisht i kapshëm, prandaj besojmë se përmes performancës së suksesshme të orëve të kësaj lënde nga mësimdhënësit do të realizohet plotësisht qëllimi profesional-pedagogjik i kësaj lënde. Shkup, qershor 2022 Nga autorët 2 PËRMBAJTJA PARATHËNIE 2 СОДРЖИНА MODULI 1 6 ПРЕДГОВОР HYRJE NË TË DREJTËN ADMINISTRATIVE 26 МОДУЛ 1 I KAPITULLI 6 ВОВЕД ВО АДМИНИСТРАТИВНОТО ADMINISTRATA NË KUPTIM FUNKSIONAL ПРАВО DHE ORGANIZATIV 66 ГЛАВА 1. KonceptiI për administratën 66 АДМИНИСТРАЦИЈА ВО 2. Koncepti funksional i administratës ФУНКЦИОНАЛНА И ОРГАНИЗАЦИСКА СМИСЛА 76 1. Aspekti 3. Поим заorganizativ администрација i administratës publike: administrata shtetërore, vetëqeverisja lokale 86 2. Функционален поим на администрацијата 4. Shërbimet publike, fondet, ndërmarrjet publike, shoqëritë tregtare me autorizime publike 7 3. dhe Организациски аспект на јавната organizatat joqeveritare администрација: me autorizime publike државна управа, локална самоуправа 98 4. K Јавни Г APITULLI служби, 13 II фондови, јавни претпријатија, трговски друштва со јавни овластувања и невладини организации BURIMET E SE DREJTES со јавни овластувања ADMINISTRATIVE 139 ГЛАВА II 1. Të përgjithshme për burimet e së drejtës dhe të së 13 13 ИЗВОРИ НА АДМИНИСТРАТИВНОТО drejtës administrative ПРАВО 13 13 1. Општо за изворите на правото и на 2. Kushtetuta si burim i së drejtës administrative административното право 13 15 2. Уставот како извор на административното 3. Ligjet si burim i së drejtës administrative право 15 17 3. Aktet 4. Закони како извор nënligjore на административното si burim право i së drejtës administrative 17 20 4. Подзаконски акти како извор на административното право 5. Burimet shtesë të së drejtës administrative: e drejta zakonore, praktika gjyqësore dhe 20 5. administrative Дополнителни dheизвори shkencaна административното право: обичајното право, судската 24 и управната KAPITULLI III практика и науката 24 29 ГЛАВА III KONCEPTET THEMELORE TË SË DREJTËS ADMINISTRATIVE, 29 ОСНОВНИ ПОИМИ НА АДМИНИСТРАТИВНОТО ПРАВО, ОСНОВНИ INSTITUCIONET THEMELORE DHE PARIMET E ORGANIZIMIT 29 ИНСТИТУТИ И ПРИНЦИПИ НА ОРГАНИЗАЦИЈА 29 1. Marrëdhëniet administrative-juridike 29 1. Административно-правен однос 29 2. Norma administrativo-juridike 31 2. Административно-правна норма 31 3. Institutet bazë të së drejtës administrative 32 3. Основни институти на административното право 32 4. Parimet kushtetuese dhe baza ligjore për organizimin e administratës 34 4. Уставни принципи и законска основа за организација на администрацијата 34 KAPITULLI IV 38 ГЛАВА IV 38 PARIMET ORGANIZATIVE TË ADMINISTRATËS 38 ОРГАНИЗАЦИОНИ ПРИНЦИПИ НА АДМИНИСТРАЦИЈАТА 38 1. Parimi real, territorial dhe personal 38 1. Реален, територијален и персонален принцип 38 2. 39 2. Индивидуален и колегијален принцип 39 3. Parimi i hierarkisë dhe vartësisë 3. Принцип на хиерархија и субординација 40 40 4. Parimi 4. Принцип i centralizimit dhe decentralizimit на централизација и децентрализација 41 41 5. Parimi i kontrollit 5. Принцип на контрола 42 42 KAPITULLI ГЛАВА V V 45 45 ORGANIZIMI ОРГАНИЗАЦИЈА I ADMINISTRATËS НА ДРЖАВНАТА SHTETËRORE АДМИНИСТРАЦИЈА 45 45 1. Organizimi 1. Организација i administratës на државната shtetërore në Republikën администрација e Maqedonisë во Република së Veriut Северна Македонија 45 45 2. Ministritë dhe organet e tjera administrative dhe 2. Министерства и други управни органи и управни организации organizatat administrative 45 45 3. Organet e pavarura të administratës shtetërore: drejtoritë, 3. Самостојни органи на државната управа: дирекции, агенции и комисии agjencitë dhe komisionet 47 47 4. Органиnëвоkuadër 4.Organet составtë ministrive: administrata,управа, на министерствата: byroja, биро, shërbimi, arkivi,архива, служба, inspektorati dhe инспекторат и kapiteneria капетанија 49 49 5. Organizimi 5. Внатрешнаi brendshëm организација i organeve të administratës на органите shtetërore: на државната njësitë управа: themelore основни организациони organizative единици 50 50 MODULI МОДУЛ 2 2 54 54 3 54 ДЕЈНОСТИ, АКТИ И КОНТРОЛА НА АДМИНИСТРАЦИЈАТА 54 54 ГЛАВА VI 54 54 ДЕЈНОСТИ НА УПРАВАТА 54 1. Zbatimi i politikës së përcaktuar dhe zbatimi i ligjeve, rregulloreve dhe 1. Спроведување на утврдената политика и извршување на законите, другите прописи54 и Akteve општи актиtë tjera të përgjithshme 54 2. Monitorimi 2. Следење наi состојбите situatës dheиdhënia давање e iniciativave на иницијативи 56 56 3. Zgjidhja 3. Решавање e lëndëve administrative предмети на административни 56 56 4. Kryerja 4. Вршењеe на mbikëqyrjes administrative административен надзор 57 57 5. Përgatitja e rregulloreve dhe akteve të tjera të përgjithshme dhe kryerja 5. Подготвување прописи и други општи акти и вршење на стручни работи за Собранието e punëve иprofesionale Владата наpër РСМ Kuvendin dhe Qeveria e RSM 58 58 KAPITULLI ГЛАВА VII VII 62 62 AKTET E КОНКРЕТНИ ОПШТИ, PËRGJITHSHME ADMINISTRATIVE, И РЕАЛНИ АДМИНИСТРАТИВНИ SPECIFIKE DHE АКТИ REALE 62 62 1. Aktet 1. Општи e përgjithshme управни акти: administrative: rregullorja, правилник, наредба urdhëri dhe udhëzimi и упатство 62 62 2. Aktet administrative specifike: aktet administrative pozitive dhe negative, 2. Конкретни управни акти: позитивни и негативни, конститутивни и декларативни, kushtetuese dhe deklarative, diskrecionare дискрециони и со законdhe të lidhura сврзани me збирни акти, ligjin, aktet илиpërmbledhëse колективниose kolektive administrative административни акти 63 63 3. Управни 3. Kontratat договори administrative 66 66 4. Aktet reale të dokumentimit, aktet reale të raportimit dhe aktet reale 4. Реални акти на документирање, реални акти на известување и реални акти на примање të marrjes së deklaratave изјави 67 67 KAPITULLI ГЛАВА VIII VIII 71 71 KONCEPTI DHE LLOJET ПОИМ И ВИДОВИ НА КОНТРОЛА И НАДЗОР E KONTROLLIT DHE MBIKËQYRJES 71 71 1. Поим 1. Koncepti dhe subjektet и субјекти e mbikëqyrjes на надзор 71 71 2. Kompetencat e organeve shtetërore në ushtrimin 2. Овластувања на државните органи во остварување на надзорот e mbikëqyrjes 73 73 Mbikëqyrja riparuese përmirësuese 3. Дополнителен-репараторен надзор 74 4. Mbikëqyrja Превентивен parandaluese надзор 75 Mbikëqyrja inspektuese 5. Инспекциски надзор 77 6. Инстационен Mbikëqyrja institucionale надзор 77 MODULI МОДУЛ 33 SISTEMI 81 ADMINISTRATIV СЛУЖБЕНИЧКИ СИСТЕМ 81 KAPITULLI ГЛАВА IX IX 81 VENDET E МЕСТА РАБОТНИ PUNËS TË НАNËPUNËSVE АДМИНИСТРАТИВНИ ADMINISTRATIV СЛУЖБЕНИЦИ 81 Termi за 1. Поим përадминистративен nëpunësit administrativ службеник 81 Klasifikimi i vendeve 2. Класификација të punës на работни места 82 Rregullimi hierarkik 3. Хиерархиска i titujveнаtëзвања поставеност nëpunësve administrativ на административни службеници 86 KAPITULLI ГЛАВА X X 90 АГЕНЦИЈАEЗА AGJENCIA АДМИНИСТРАЦИЈА ADMINISTRATËS 90 1. Правен Statusi juridik статусdhe и надлежност kompetencaна e Agjencisë Агенцијата së за Administratës администрација 90 2. Органи Organet за përкоординација koordinim meсо работата punën на административните e nëpunësve administrativ службеници 91 ГЛАВА XI XI KAPITULLI 95 ПОСТАПКА ЗА ИЗБОР НА АДМИНИСТРАТИВНИ PROCEDURA E ZGJEDHJES SË NËPUNËSVE ADMINISTRATIV СЛУЖБЕНИЦИ 95 1. Kushtet Општи e иpërgjithshme посебни услови за пополнување dhe të veçanta për plotësimin на eработни vendeve tëместа punësзаpërадминистративни nëpunësit administrativ службеници 95 2. Procedura për përzgjedhjen dhe punësimin e nëpunësve administrativ 2. Постапка за избор и вработување на административни службеници во Република Северна në Republikën e Veriut Maqedonia Македонија 96 96 3. Trajnimi i nëpunësve administrativ 3. Обука на административни службеници 98 ГЛАВА XII 102 ПОЛИТИЧКА, PËRGJEGJËSIAДИСЦИПЛИНСКА POLITIKE, DISIPLINORE И МАТЕРИЈАЛНА DHE MATERIALE ОДГОВОРНОСТ 102 4 1. Koncepti i përgjegjësisë politike 102 1. Поим за политичка одговорност 102 2. 103 2. Дисциплинска одговорност 103 3. 107 3. Материјална одговорност 107 MODULI 4 112 МОДУЛ 4 112 SHËRBIMET PUBLIKE 112 ЈАВНИ СЛУЖБИ 112 ГЛАВА XIII 112 112 KONCEPTI ПОИМ PËR SHËRBIMET ЗА ЈАВНИ СЛУЖБИ PUBLIKE 112 112 1. Koncepti për shërbimet 1. Поим за јавни служби publikeKoncepti për shërbimet publike 112 112 2. Принцип 2. Parimi i barazisë, përshtatjes на еднаквост, dhe vazhdimësisë адаптација и континуитет 113 113 3. Institucioni si formë e shërbimeve 3. Установа како облик на јавна служба publike 115 115 4. Видови 4. Llojet e objekteve на установи sipas subjektit според themelues dhe sipasи veprimtarisë субјектот-основачот според дејноста 115 115 5. Krijimi i institucionit publik, privat dhe 5. Основање на јавна, приватна и мешовита установа të përzier 116 116 6. Концесијата 6. Koncesioni siкако formëоблик e shërbimit publik на јавна служба 119 119 7. Cilësia e punës së shërbimeve 7. Квалитет на работа на јавните служби publike 121 121 MODULI МОДУЛ 5 5 125 125 VETËQEVERISJE ЛОКАЛНА САМОУПРАВАLOKALE ВО NË РЕПУБЛИКА REPUBLIKËNСЕВЕРНАE MAQEDONISË VERIORE МАКЕДОНИЈА 125 125 KAPITULLI ГЛАВА XIV XIV 125 125 QEVERISJA ЛОКАЛНА САМОУПРАВАLOKALE 125 125 1. Локална самоуправа 125 125 2. Изворна и делегирана надлежност на единиците на локалната самоуправа 129 129 3. Општините и градот Скопје како посебна единица на локалната самоуправа 132 132 4. Органи на локална самоуправа: Совет на општина и градоначалник 137 137 5. Акти на органите на локалната самоуправа 146 6. Извори Burimet на e financimit финансирање të vetëqeverisjes на локалната lokale самоуправа 147 KAPITULLI ГЛАВА XV XV 151 151 MARRËDHËNIET DHE BASHKËPUNIMI RECIPROK ЗАЕМЕН ОДНОС И СОРАБОТКА НА ЦЕНТРАЛНИТЕ И ЛОКАЛНИТЕ ОРГАНИ I ORGANEVE QENDRORE DHEАДМИНИСТРАЦИЈАТА НА LOKALE TË ADMINISTRATËS 151 Marrëdhëniet 1. Однос на заемна e bashkëpunimit соработка reciprok 151 Marrëdhëniet 2. Однос e kontrollit на контрола dhe mbikëqyrjes и надзор врз изворниlidhur me kompetencat и пренесени burimore dhe të надлежности 152 transferuara 3. Механизми за меѓуопштинска соработка и право на здружување 154 152 3. Финансиска 4. Mekanizmat për bashkëpunim контрола ndërkomunal dhe e drejta e bashkimit и ревизија 156 154 4. Kontrolli dhe revizioni financiar ПОИМНИК 159 156 FJALOR БИБЛИОГРАФИЈА 162 159 BIBLIOGRAFIA 162 5 МОДУЛ 1 ВОВЕД ВО АДМИНИСТРАТИВНОТО ПРАВО ГЛАВА I АДМИНИСТРАЦИЈА ВО ФУНКЦИОНАЛНА И ОРГАНИЗАЦИСКА СМИСЛА 1. Поим за администрација MODULI 1 HYRJE NË TË DREJTËN ADMINISTRATIVE KAPITULLI I ADMINISTRIMI NË KUPTIMIN FUNKSIONAL DHE ORGANIZATIV Objektivat mësimore: shpjegon dallimet ndërmjet menaxhimit dhe administratës, dallon aspektet funksionale nga organizative të administratës, diferencon shërbimet publike, fondet, ndërmarrjet publike, shoqëritë tregtare me kompetenca publike dhe organizatave joqeveritare me kompetenca publike. Termat kryesore: administratë, vetëqeverisje lokale, shërbime publike, fonde dhe ndërmarrje publike. 1. KONCEPTI PËR ADMINISTRATËN Fillimisht, është e rëndësishme të tregohet origjina e termave: "Administrata"-(si emër) dhe: "Administrim"-(si folje). Origjina e këtij termi vjen nga emri latin: "Administratio" që do të thotë: zbatim, implementim, realizim, ndihmë, udhëheqje, orientim; dhe folja latine: "Administrare" do të thotë: menaxhim, drejtim, vendim, shërbim, udhëzim, komandim dhe ekzekutim. Në ditët e sotme, administrata është mjet shumë i rëndësishëm për zbatimin e politikave shtetërore në çdo vend, si dhe për ofrimin e shërbimeve publike për përdoruesit, por edhe për zbatimin e akteve ligjore dhe nënligjore. Në këtë drejtim, duhet theksuar se numri i organeve, trupave dhe organizatave që përbëjnë administratën publike është në rritje të vazhdueshme si dhe funksionet dhe fuqia e tyre, prandaj nevoja për rregullim ligjor të veprimtarisë, përgjegjësisë, mënyrës së punës si dhe mbrojtjen e të drejtave dhe detyrimet e qytetarëve që hyjnë në relacion me ato. Administrimi, pra definimi i tij, ka kuptim të dyfishtë, sepse përfshin dy aspekte, përkatësisht: administrimin në kuptimin funksional dhe administrimin në kuptimin organizativ. 6 2. Функционален поим на администрацијата 2. KONCEPTI FUNKSIONAL I ADMINISTRATËS Për të shpjeguar termin funksional të administratës, i cili quhet edhe term material, duhet të nisemi nga vetë fjala "funksional", që do të thotë se bëhet fjalë për funksion, veprimtari ose aktivitet, të cilat konkretisht nënkuptojnë funksionin administrativ ose drejtues e cila përbëhet nga disa veprimtari që kryejnë organet, trupat dhe organizatat e caktuara administrative. Pra, kur e përkufizojmë administratën në kuptimin funksional ose material, në fakt i përgjigjemi pyetjes: Çfarë punën administrata publike dhe arrijmë në përgjigjen e duhur që administrata drejton me punët publike. Punët publike janë punë me dobi të përgjithshme të cilat janë të nevojshme për të gjithë qytetarët, për gjithë shoqërinë dhe që përfshijnë dy komponentë: ushtrimin e pushtetit dhe kryerjen e shërbimeve publike. Shembull tipik i ushtrimit të pushtetit për të siguruar rendin dhe qetësinë publike është policia, e cila ushtron pushtetin për të garantuar sigurinë e të gjithë qytetarëve dhe personave juridikë si çështje me interes publik. Nga ana tjetër, shërbimi publik paraqet një tërësi të shërbimeve që janë të nevojshme për të gjithë qytetarët në shoqëri, pa të cilat nuk mund të imagjinohet përditshmëria e njeriut në kushte moderne, siç janë: sigurimi i shëndetësisë, arsimit, ujit, energjisë elektrike, telekomunikacionit, ndërtimi i infrastrukturës, sistemeve të ndryshme të transportit etj. Nga ajo që u tha më lart, arrijmë të kuptojmë se administrata në kuptimin funksional ose material përfshin dy komponentë bazë, edhe atë: funksionin drejtues dhe veprimtarinë administrative. Koncepti funksional i administratës përbën fuunksionin drejtues si ushtrim i pushtetit dhe veprimtaritë administrative si veprimtari autoritative dhe jo autoritative që kryhen me qëllim të përmbushjes së qëllimeve shoqërore: 1. Funksioni drejtues - grupim i veprimeve që nënkuptojnë ushtrimin e pushtetit dhe ajo përfshin: - veprimtaritë autoritative për dhënien e lejeve dhe licencave të ndryshme; dhe - shqiptimi e ndalimeve dhe vendosja e detyrimeve ndaj qytetarëve, të cilat nëse nuk kryhen vullnetarisht, nënkuptojnë aplikimin e detyrimit. 2. Veprimtaritë administrative - përmbledhja e - aktiviteteve autoritative dhe - aktiviteteve jo autoritative që kryhen me qëllim të arritjes së qëllimeve shoqërore ose sociale, gjegjësisht qëllimeve që janë në interes të përbashkët të të gjithë qytetarëve. 7 3. Организациски аспект на јавната администрација: државна управа, локална самоуправа 3. ASPEKTI ORGANIZATIV I ADMINISTRATËS PUBLIKE: ADMINISTRATA SHTETËRORE, VETËQEVERISJA LOKALE Për të shpjeguar aspektin organizativ të administratës, që quhet ndryshe edhe term formal, duhet nisur nga vetë fjala: “organizative”, që do të thotë se është organ administrativ apo organizatë administrative, me anë të së cilës administrata në kuptimin e saj organizativ paraqet një tërësi të organeve, respektivisht të institucioneve që drejtojnë me punët publike. Këto institucione mund të jenë publike (shtetërore ose njësive të vetëqeverisjes lokale) dhe private (kur atyre u janë besuar kompetenca publike). Pavarësisht nëse bëhet fjalë për administratë që e përbëjnë vetëm institucionet publike, ose administratë në kuptimin e personave privatë të cilëve u është besuar autoriteti për zbatimin e politikave publike, është e nevojshme që të gjitha këto subjekte të respektojnë rregulloret që përcaktojnë kushtet në të cilat ata mund të veprojnë. Pra, me rastin e përcaktimit të administratës nga pikëpamja organizative, pikënisja janë subjektet që kryejnë veprimtari të caktuara, dhe jo natyra dhe karakteri i veprimtarive. Në këtë kuptim, termi administratë shtetërore, në kuptimin formal, nënkupton tërësinë e organeve dhe organizatave shtetërore që kryejnë punë administrative, të përcaktuara me kushtetutë dhe ligjet. Në Republikën e Maqedonisë së Veriut këto janë: ministritë; organet në përbërje të ministrive (inspektoratet, byrotë, drejtoritë, këshillat); organet e pavarura shtetërore (agjencitë, drejtoritë, komisionet) dhe organizatat administrative (entet, qendrat, arkivat)1. 1Për konceptin funksional dhe organizativ të administratës shih më shumë në: Borçe Davitkovski, Zoran Lonçar, Nauka o upravsi, Podgoricë, 2012, f. 6-8 8 4. Јавни служби, фондови, јавни претпријатија, трговски друштва со јавни овластувања и невладини организации со јавни овластувања Paraqitje skematike e administratës shtetërore në Republikën e Maqedonisë së Veriut 2 4. SHËRBIMET PUBLIKE, FONDET, NDËRMARRJET PUBLIKE, SHOQËRITË TREGËTARE ME AUTORIZIME PUBLIKE DHE ORGANIZATAT JOQEVERITARE ME AUTORIZIME PUBLIKE Më sipër është shpjeguar koncepti i administratës shtetërore, i cili është më i ngushtë se koncepti i administratës publike, sepse administrata publike nuk përfshin vetëm organet e administratës shtetërore, por edhe organet lokale, institucionet dhe institutet (shërbimet publike), subjektet private me autorizimet publike, sektori joqeveritar në kuadër të kryerjes së veprimtarive publike, ose me një fjalë të gjithë administratës që i është besuar kryerja e pushteteve publike. 2 Skema është e marrë nga: Borçe Davitkovski; Ana Pavlovska-Daneva, E drejta administrative, pjesa e parë, e drejta materiale, Fakulteti Juridik “Justiniani i Parë”, Shkup, 2018, f. 14 9 Administrata publike nga aspekti organizativ/formal përfshin: - administratën shtetërore: ministritë, organet përbërëse, organizatat administrative; - vetëqeverisjen lokale: kryetarin e komunës, këshillin e qytetit/komunës; - shërbimet publike: institucionet e arsimit, shëndetësisë, shkencës, kulturës; - fondet: shëndetësi, pension, për ujë, për rrugë; - ndërmarrjet publike; - shoqëritë tregtare me kompetenca publike; dhe - organizatat joqeveritare me kompetenca publike Paraqitje skematike e administratës publike në Republikën e Maqedonisë së Veriut 3 3 Skemën është e marrë nga: Borçe Davitkovski; Ana Pavlovska-Daneva, E drejta administrative, pjesa e parë, e drejta materiale, Fakulteti Juridik “Justiniani i Parë”, Shkup, 2018, f. 15. 10 Rezyme: Origjina e termit Administratë i ka rrënjët në emrin latin: “Administratio” që do të thotë: aplikim, zbatim, realizim, ndihmë, udhëheqje, orientim; dhe folja latine: “Administrare” që do të thotë: udhëheqje, drejtim, vendim, shërbim, udhëzim, komandim dhe ekzekutim. Administrata, gjegjësisht definimi i tij, ka kuptim të dyfishtë, sepse përfshin dy aspekte, përkatësisht: administrimin në kuptimin funksional dhe administrimin në kuptimin organizativ. Koncepti funksional ose material i administratës vjen nga vetë fjala: "funksional" që do të thotë se bëhet fjalë për funksion, veprimtari ose veprimtari, konkretisht i referohet funksionimit drejtues ose administrativ i cili është i përbëhet nga disa veprimtari që i kryejnë organet, trupat dhe organizatat të caktuara administrative. Punët publike janë punë me dobi të përgjithshme që u nevojiten të gjithë qytetarëve, për të gjithë shoqërinë dhe që në vete përfshijnë dy komponentë: ushtrimin e pushtetit dhe kryerjen e shërbimeve publike. Aspekti organizativ ose termi formal i administratës vjen nga vetë fjala: "organizative" që do të thotë se është organ administrativ ose organizatë administrative, ndërsa administrata në kuptimin e saj organizativ paraqet një tërësi organesh, gjegjësisht institucione që drejtojnë punët publike. Këto institucione mund të jenë publike ose private. Termi administratë shtetërore, në kuptimin formal, nënkupton tërësinë e organeve dhe organizatave shtetërore që kryejnë detyra administrative, të përcaktuara me kushtetutë dhe ligje. Në vendin tonë këto janë: ministritë; organet në kuadër të ministrive; autoritetet e pavarura shtetërore dhe organizatat administrative. Administrata publike nuk përfshin vetëm organet e administratës shtetërore, por edhe organeve lokale, institucionet dhe institutet (shërbimet publike), subjektet private me autorizime publike, sektorin joqeveritar në kuadër të kryerjes së veprimtarive publike, ose me një fjalë të gjithë administratën të cilit i është besuar ushtrimi i autorizimeve publike. 11 Pyetjet e kontrollit: 1. Shpjegoni origjinën e termave "Administratë" dhe "Administrim"? 2. Shpjegoni konceptin funksional të administratës? 3. Çfarë punon administrata publike? 4. Çfarë janë punët publike? 5. Shpjegoni dy komponentët e punëve publike, përkatësisht: ushtrimin e pushtetit dhe ushtrimin e shërbimeve publike dhe ilustroni me shembuj? 6. Koncepti i funksionit administrativ? 7. Koncepti i veprimtarive administrative? 8. Shpjegoni aspektin organizativ të administratës publike? 9. Koncepti i administratës shtetërore në kuptimin formal? 10. Çfarë mbulon administrata publike në aspektin organizativ/formal? Detyrë: Përmes fiksimit të ideve për secilën shkronjë të fjalës: Administrim për të dhënë një ide të përgjithshme nëpërmjet bashkimit të të gjitha shkronjave në fjalën: Administrata. Për shembull: shkronja e parë në fjalën: Administrata është shkronja A, e cila lidhet me: akt, autoritet, veprimtari, arkiv, agjenci, aparat, autonomi etj., dhe me çfarë do të lidhen shkronjat tjera. 12 ГЛАВА II ИЗВОРИ НА АДМИНИСТРАТИВНОТО ПРАВО 1. Општо за изворите на правото и на административното право со јавни овластувања KAPITULLI II BURIMET E SË DREJTËS ADMINISTRATIVE Objektivat mësimore: përcakton burimet e së drejtës administrative, identifikon ligjet në fushën e së drejtës administrative, dallon dhe i përshkruan aktet nënligjore dhe shpjegon burimet shtesë të së drejtës administrative. Termat kryesore: burimet e së drejtës administrative, dekret ligjor, vendim, udhëzim, program, aktvendim, rregullore dhe urdhër. 1.NË PËRGJITHËSI PËR BURIMET E SË DREJTËS DHE TË SË DREJTËS ADMINISTRATIVE Përpara se të flasim për kushtetutën si burim i së drejtës administrative, do të fokusohemi te termi: “burim ligjor”, term që lind pyetjen se nga vjen e drejta, pra ku duhet kërkuar burimin e së drejtës. Shprehja "burime të së drejtës" nuk është term juridik por është term natyror që simbolikisht tregon ujin ose lumin që rrjedh në shtratin e tij dhe që ka burimin e tij. Gjithashtu, termi “burim” përdoret edhe në shkencat e tjera, siç janë: burimet historike, burimet gjuhësore, burimet letrare etj. Kur bëhet fjalë për të drejtën, duhet theksuar se ekzistojnë dy lloje të burimeve juridike: burimet materiale dhe burimet formale. Me burime materiale nënkuptohen faktet ose faktorët shoqërorë nga të cilët buron e drejta, ndërsa me burimet formale nënkuptohen aktet e përgjithshme juridike, me ndihmën e të cilave shprehen burimet materiale të ligjit. Në këtë drejtim, në kuptimin formal, me burim juridik nënkuptohet akti i përgjithshëm juridik, i cili përmban normë të përgjithshme juridike, në bazë të së cilës krijohen ose rrjedhin aktet e veçanta juridike, gjegjësisht normat e veçanta juridike. Është kështu për shkak se për arsye se norma e përgjithshme juridike e krijuar nga akti i përgjithshëm juridik me zbatimin e tij të shumëfishtë nuk e humb vlefshmërinë (nuk skadon), por vazhdon të jetë e vlefshme për të gjitha rastet e ardhshme derisa të anulohet, pra nuk shterret zbatimi i tij. Nga ana tjetër, norma juridike të veçanta që rrjedh nga norma e përgjithshme juridike, me zbatimin e saj të njëhershëm, skadon dhe humb fuqinë juridike dhe për situatën e re të radhës do të krijohet një normë e re specifike juridike bazuar në ligjin e përgjithshëm juridik. Këtë do ta ilustrojmë me shembujt e mëposhtëm: detyrimi i blerësit të shtëpisë shuhet në momentin e pagesës së çmimit të saj ndaj shitësit, ndërsa detyrimi i shitësit të shtëpisë shuhet në momentin e dorëzimit të shtëpisë të 13 blerësi; ose në momentin kur qytetari në bazë të aktit ligjor të veçantë paguan tatimin mbi fitimin për vitin 2021, ky akt ligjor specifik shuhet, ndërsa për vitin e ardhshëm 2022 do të krijohet një akt i ri specifik ligjor në bazë të aktit të përgjithshëm juridik. Në këtë drejtim, burime të së drejtës administrative janë të gjitha ato burime juridike që mund të jenë burime të së drejtës në përgjithësi, që do të thotë se e drejta administrative nuk ka burime ekskluzive. Burimet e së drejtës administrative kanë disa karakteristika specifike të natyrës kuantitative, pasi që janë të shumta, të ndryshme dhe të ndryshueshme, pasi aktet juridike të së drejtës administrative nuk janë të kodifikuara. Lidhur me këtë parashtrohet pyetja: kur një akt i përgjithshëm juridik bëhet burim i së drejtës administrative? Përgjigjja është se akti i përgjithshëm juridik bëhet burim i së drejtës administrative nëse përmban norma juridike me të cilat rregullohet organizimi i administratës, kryerjen e veprimtarisë administrative dhe ushtrimin e kontrollit dhe mbikëqyrjes mbi administratën, ndërsa disa prej tyre janë burime në përgjithësi, ndërsa të tjerat janë burime vetëm në atë pjesë në të cilën përmbajnë norma juridike që rregullojnë administratën. Duke marrë parasysh natyrën e sistemit tonë juridik, i cili i përket sistemit juridik evropian-kontinental, duhet nënvizuar fakti se si burime reale ose themelore të së drejtës administrative në vendin tonë konsiderohen: Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut, ligjet dhe aktet nënligjore, ndërsa e drejta zakonore, praktika gjyqësore, praktika dhe shkenca administrative në parim nuk përfaqësojnë burime të drejtpërdrejta të së drejtës administrative. 14 Paraqitje skematike e burimeve reale (themelore) të së drejtës administrative në Republikën e Maqedonisë së Veriut4 2. KUSHTETUTA SI BURIM I SË DREJTËS ADMINISTRATIVE Kushtetuta si akti më i lartë juridik me efektin juridik më të fuqishëm mund të shfaqet si burim i së drejtës administrative në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë. Në numrin më të madh të rasteve, Kushtetuta në radhë të parë shfaqet si burim indirekt i së drejtës administrative, sepse organet administrative në numër shumë të vogël rastesh duhet t'i bazojnë aktet e tyre drejtpërdrejt në bazë të disa dispozitave të Kushtetutës, që do të thotë se Kushtetuta më së shpeshti shfaqet si burim i së drejtës administrative drejtë përmes ligjeve dhe jo drejtpërdrejt përmes dispozitave të saj, sepse ato nuk janë të përshtatshme për zbatim e drejtëpërdrejtë. Nga ana tjetër, Kushtetuta shfaqet si burim i drejtpërdrejtë i së drejtës administrative vetëm kur autoritetet administrative janë të detyruara të bazojnë aktet e tyre drejtpërdrejt në disa dispozita të Kushtetutës. Kjo ndodh vetëm atëherë kur Kushtetuta përcakton qartë organet e administratës, përcakton kompetencat, detyrat dhe përgjegjësitë e tyre dhe kur përcakton llojet e kontrollit dhe mbikëqyrjes mbi administratën. 4 Skema është marrë nga: Borçe Davitkovski; Ana Pavlovska-Daneva, E drejta administrative, pjesa e parë, e drejta materiale, Fakulteti Juridik “Justiniani i Parë”, Shkup, 2018, f. 33. 15 Në vazhdim do të japim një paraqitje skematike të dispozitave kushtetuese të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut si burim direkt dhe indirekt i së drejtës administrative. Paraqitja skematike e disa dispozitave kushtetuese të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut si burim i drejtpërdrejtë i së drejtës administrative5 5 Neni 68 (paragrafi 1, alinea 16) Kuvendi i Republikës së Maqedonisë së Veriut: -ushtron kontroll dhe mbikëqyrje politike mbi Qeverinë dhe mbi bartësit e tjerë të funksioneve publike që janë përgjegjës para Kuvendit. Neni 77 (paragrafi 2) Avokati i Popullit mbron të drejtat kushtetuese dhe ligjore të qytetarëve kur ato cenohen nga organet e administratës shtetërore dhe nga organet dhe organizatat e tjera që kanë kompetenca publike. Neni 92 Qeveria dhe secili prej anëtarëve të saj përgjigjen para Parlamentit për punën e tyre. Neni 95 Administrata shtetërore përbëhet nga ministritë dhe organet dhe organizatat e tjera administrative të themeluara me ligj. Ndalohet organizimi dhe veprimi politik në organet e administratës shtetërore. Organizimi dhe puna e organeve të administratës shtetërore rregullohen me ligj që miratohet me shumicën e dy të tretave të votave të numrit të përgjithshëm të deputetëve. Neni 96 Organet e administratës shtetërore punën e kompetencës së tyre e kryejnë në mënyrë të pavarur në bazë dhe në kuadër të Kushtetutës dhe ligjeve dhe për punën e tyre përgjigjen para Qeverisë. Neni 97 Me organet e administratës shtetërore në fushën e mbrojtjes dhe të policisë udhëhiqen nga persona civil të cilët kanë qenë civil të paktën tre vjet para zgjedhjes së atyre posteve. 5 Skema është marrë nga: Jeton Shasivari, E drejta administrative, Fakulteti i Drejtësisë, UEJL, Furkan-ISM, Shkup, 2015, f. 45 16 Paraqitja skematike e disa dispozitave kushtetuese të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut si burim indirekt i së drejtës administrative6 Neni 4 Qytetarët e Republikës së Maqedonisë së Veriut kanë shtetësinë e Republikës së Maqedonisë së Veriut. Shtetasit të Republikës së Maqedonisë së Veriut nuk mund t'i merret shtetësia dhe as të dëbohet nga Republika e Maqedonisë së Veriut. Shtetasi i Republikës së Maqedonisë së Veriut nuk mund të dorëzohet në një shtet tjetër, përveç në bazë të marrëveshjes ndërkombëtare të ratifikuar, me vendim gjyqësor. Shtetësia e Republikës së Maqedonisë së Veriut është e rregulluar me ligj. Neni 15 (paragrafi 2) E drejta e ankesës ose e mbrojtjes tjetër juridike kundrejt akteve individuale juridike të miratuara në procedurë në shkallë të parë para organit të administratës ose organizatës shtetërore dhe organit tjetër që ushtron kompetenca publike rregullohet me ligj. Neni 23 Çdo qytetar ka të drejtë të marrë pjesë në kryerjen e funksioneve publike. Neni 33 Të gjithë janë të detyruar të paguajnë tatimin dhe detyrimet e tjera publike dhe të marrë pjesë në pagesën e shpenzimeve publike në mënyrën e përcaktuar me ligj. Neni 50 (paragrafi 2) Garantohet mbrojtja gjyqësore e ligjshmërisë së akteve individuale të administratës shtetërore dhe institucioneve të tjera që kryejnë kompetenca publike. Neni 52 (paragrafi 1) Ligjet dhe rregulloret e tjera publikohen përpara se të hyjnë në fuqi. 3. LIGJET SI BURIM I SË DREJTËS ADMINISTRATIVE Ligji përfaqëson burimin formal parësor dhe më të rëndësishëm të së drejtës administrative. Me ligj në kuptimin më të gjerë nënkuptohet çdo rregull i përgjithshëm juridik, ndërsa në kuptim të ngushtë me ligj nënkuptohet akti i përgjithshëm juridik që përmban norma të përgjithshme juridike të cilin e miraton organi ligjvënës (Kuvendi) sipas procedurës së veçantë legjislative. Kur flasim për ligjet, duhet përmendur tre rregulla të përgjithshme që dalin në pah në ligj si burim i së drejtës administrative. ֎ Rregulli i parë ka të bëjë me raportin ndërmjet ligjit të përgjithshëm dhe atij të veçantë. Sipas këtij rregulli, nëse për një punë (çështje) të caktuar ekziston ligji i përgjithshëm edhe ligji i veçantë, atëherë ligji i veçantë do të zbatohet sipas maksimës latine: “Lex specialis 6 Skema është marrë nga: Jeton Shasivari, E drejta administrative, Fakulteti i Drejtësisë, UEJL, Furkan-ISM, Shkup, 2015, f. 46 17 derogat legi generali” – “Ligji i veçantë derogon (shfuqizon) ligjin e përgjithshëm", ndërsa, nëse me ligjin e veçantë nuk është rregulluar ndonjë çështje, atëherë ligji i përgjithshëm do të zbatohet si ligj shtesë (subsidiar). Le ta ilustrojmë këtë marrëdhënie me shembullin e mëposhtëm: nëse ligji për procedurën e përgjithshme administrative (si ligj i përgjithshëm) përcakton se afati i përgjithshëm për ankesë është 15 ditë nga dita e dorëzimit të vendimit, por me ndonjë ligj të veçantë parashikon rregullore të posaçme të procedurës, parashikohet afat prej 8 ditësh për ankesë, (për shembull punë inspektuese) atëherë do të zbatohet ky ligji i veçantë, përkatësisht afati 8 ditor për ankesë. ֎ Rregulli i dytë i referohet ndalimit të ndikimit prapaveprues të ligjeve. Ky rregull nënkupton ndalimin e zbatimit të ligjeve në ato situata dhe raporteve juridike që ka ndodhur para hyrjes në fuqi të ligjeve. Pra, ligjet vlejnë vetëm për situatat dhe marrëdhëniet e reja juridike, gjegjësisht për situatat dhe marrëdhëniet e shfaqura pas hyrjes në fuqi të ligjit. Ky ndalim vlen edhe për aktet dhe rregulloret e tjera ligjore, dhe jo vetëm për ligjet. Një ndalim i tillë konsiderohet si parim demokratik që forcon sigurinë juridike të qytetarëve. Megjithatë, si përjashtim, ligjet dhe aktet e tjera juridike mund të kenë fuqi prapavepruese në rastet kur është më e favorshme për qytetarët. Kështu, ligjet zakonisht kanë efekt prapaveprues në të drejtën penale kur dënimi është më i lehtë për shkelësin. ֎ Rregulli i tretë ka të bëjë me shpalljen e ligjeve sepse shpallja e ligjeve është kusht për hyrjen e tyre në fuqi. Ligjet dhe dispozitat tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni në afat prej shtatë ditësh nga dita e miratimit të tyre. Ligjet hyjnë në fuqi më së shpejti ditën e tetë nga dita e publikimit, dhe si përjashtim, siç e përcakton Kuvendi, me ditën e publikimit.7 Kur flasim për ligjin si burim i së drejtës administrative, duhet theksuar se ai është burimi formal parësor i së drejtës administrative si rezultat i vetë parimit të ligjshmërisë sipas të cilit të gjitha aktet dhe masat individuale të administratës duhet të bazohen në ligj. Përndryshe, ligjet si burime të së drejtës administrative paraqiten në dy lloje, edhe atë: ligjet që rregullojnë përgjithësisht çështje nga lëmi i së drejtës administrative dhe konsiderohen si burimet më të rëndësishme të së drejtës administrative, dhe ligjet që rregullojnë pjesërisht çështjet nga sfera e së drejtës administrative. 7 Për këto rregulla të përgjithshme shih më shumë në: Jeton Shasivari, E drejta administrative, Fakulteti i Drejtësisë, UEJL, Furkan-ISM, Shkup, 2015, f. 47-48 18 Në vijim do të japim një paraqitje skematike të këtyre dy grupeve të ligjeve si burime të së drejtës administrative në Republikën e Maqedonisë së Veriut.. Paraqitja skematike e ligjeve që në përgjithësi rregullojnë çështjet nga fusha e së drejtës administrative në Republikën e Maqedonisë së Veriut 8 Ligji për organizimin dhe punën e organeve të administratës shtetërore Ligji për nëpunësit administrativ Ligji për të punësuarit në sektorin publik Ligji për procedurën e përgjithshme administrative Ligji për kontestet administrative Ligji për vetëqeverisjen lokale Ligji për Qeverinë e Republikës së Maqedonisë së Veriut Ligji për institucionet Paraqitja skematike e disa ligjeve që rregullojnë pjesërisht çështje nga sfera e së drejtës administrative në Republikën e Maqedonisë së Veriut9 Ligji për mbrojtjen e sinjalizuesve Ligji për inspeksionin administrativ Ligji për kundërvajtje Ligji për mbrojtjen e të dhënave personale Ligji për mbrojtjen e konkurrencës Ligji për përdorimin e të dhënave në sektorit publik Ligji për parandalimin e korrupsionit Ligji për koncesionet Ligji për furnizime publike Ligji për nënshtetësi Ligji për policinë Ligji për komunikimet elektronike 8 Skema është marrë nga: Jeton Shasivari, E drejta administrative, Fakulteti i Drejtësisë, UEJL, Furkan-ISM, Shkup, 2015, f. 48. 9 Skema është marrë nga: Jeton Shasivari, E drejta administrative, Fakulteti i Drejtësisë, UEJL, Furkan-ISM, Shkup, 2015, f. 48 19 4. AKTET NËNLIGJORE SI BURIM I SË DREJTËS ADMINISTRATIVE Aktet nënligjore janë akte të përgjithshme juridike që sipas fuqisë së tyre juridike janë më të ulëta se ligjet dhe me ato saktësohen dispozitat ligjore për të lehtësuar zbatimin e tyre në raste të veçanta. Aktet nënligjore nuk mund të rregullojnë çështje që nuk janë të rregulluara më parë me ligj dhe nuk mund të vendosin të drejta dhe detyrime për subjektet përtej atyre të drejtave dhe detyrimeve që janë të përcaktuara me ligj, që do të thotë se këto akte miratohen gjithmonë në bazë dhe në përputhje me ligjin sepse vetë ekzistenca e akteve nënligjore nënkupton ekzistimin paraprak të ligjeve në të cilat është përcaktuar baza për miratimin e tyre. Shtrohet pyetja se cilat subjekte miratojnë akte nënligjore. Këto janë kryesisht Qeveria, organet e administratës shtetërore, organet e vetëqeverisjes lokale, Kuvendi, por edhe subjektet joshtetërore si: ndërmarrjet publike, institucionet, organizatat joqeveritare dhe shoqëritë tregtare që ushtrojnë autorizime publike. Lidhur me këtë, Ligji për Qeverinë e Republikës së Maqedonisë së Veriut në dispozitën e nenit 36 përcakton aktet e mëposhtme nënligjore të Qeverisë: dekret me fuqi juridike, dekret, vendim, udhëzim, program dhe përfundim10. Ligji për Qeverinë e Republikës së Maqedonisë së Veriut Neni 36 Me dekretе me fuqi juridike, Qeveria rregullon çështjet në kompetencë të Kuvendit në rast të gjendjes ushtarake ose të jashtëzakonshme, nëse nuk ekziston mundësia e thirrjes së Kuvendit. Me dekretе Qeveria rregullon zbatimin e ligjeve; vendos parimet për organizimin e brendshëm të ministrive dhe organeve të tjera të administratës shtetërore dhe rregullon marrëdhëniet e tjera në përputhje me Kushtetutën dhe ligjet. Me vendimе Qeveria vendos për çështje dhe masa të veçanta për zbatimin e ligjeve; të themelojë shërbime profesionale dhe të tjera për nevojat e saj dhe shërbime të përbashkëta për nevojat e Qeverisë dhe të ministrive dhe organeve të tjera të administratës shtetërore. Me udhëzimе Qeveria përcakton mënyrën e punës së ministrive dhe organeve të administratës shtetërore. Me program përcaktohen çështjet e veçanta në kompetencë të Qeverisë, për të cilat është e nevojshme të përcaktohen dinamikat dhe afatet. Programi përmban edhe një plan financiar për realizimin e tij. 10 Ligji për Qeverinë e Republikës së Maqedonisë së Veriut, “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 59/00, 26/01, 13/03, 55/05, 37/06, 115/07, 19/08, 82/08, 10/10, 51/11, 15/13, 139/14, 196/ 15, 142/16, 140/18 dhe "Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut" nr. 98/19), neni 36, i disponueshëm online në linkun: https://vlada.mk/sites/default/files/dokumenti/zakoni/zakon_za_vladata.pdf. 20 (6) Qeveria me vendim emëron dhe cakton, përkatësisht shkarkon nga detyra drejtorët që udhëheqin me organet e administratës shtetërore, sekretarin shtetëror, përkatësisht sekretarin e përgjithshëm dhe emërime dhe shkarkime të tjera për të cilat është e autorizuar dhe vendos për çështje dhe punë të tjera administrative. (7) Në konkluzion, Qeveria merr qëndrim për çështjet që i ka shqyrtuar në seancë; përcakton mendimet për propozimet e ligjeve dhe rregulloreve tjera dhe për materialet që i dorëzohen Kuvendit nga propozuesit e tjerë të autorizuar; vendos për çështje të caktuara të organizimit dhe marrëdhënieve të brendshme në Qeveri; përcakton detyrat e ministrive dhe organeve të administratës shtetërore dhe detyrat e shërbimeve të saj dhe merr qëndrime për çështjet e kompetencës së saj. Shembull praktik i një Urdhërese me fuqi juridike të Qeverisë së RMV nga data 09.04.2020 11 11 Dekret me fuqi juridike për caktimin e pagës së personave të zgjedhur, emëruar dhe caktuar në sektorin publik në gjendje të jashtëzakonshme, “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 97/2020, e disponueshme online në linkun:https://www.slvesnik.com.mk/ Issues/6f3c8bca303d42778ae8743ded0e449c.pd 21 Ligji për organizimin dhe punën e organeve të administratës shtetërore në dispozitën e nenit 56 përcakton këto akte nënligjore të organeve të administratës shtetërore: rregulloren, urdhrin, udhëzimin, planin dhe programin.12 Ligji për organizonin dhe punën e organeve të administratës shtetërore Neni 56 Me rregullore përcaktohen dhe përpunohen dispozitat e veçanta të ligjeve dhe rregulloreve të tjera për zbatimin e tyre. Me urdhër, urdhërohet ose ndalohet veprimi në një situatë të caktuar e cila ka kuptim të përgjithshëm për zbatimin e ligjeve dhe rregulloreve të tjera. Me udhëzim rregullohet mënyra e veprimit në zbatimin e dispozitave të veçanta të ligjeve dhe rregulloreve tjera. Me plan dhe program përcaktohen dhe përpunohen çështje të veçanta për zbatimin e ligjeve dhe rregulloreve të tjera për të cilat është e nevojshme të përcaktohen afate dhe dinamikën e zbatimit të tyre. 12 Ligji për Organizimin dhe Punën e Organeve të Administratës Shtetërore (Teksti i rishikuar redaktorial), neni 56, i disponueshëm online në linkun: https://vlada.mk/sites/default/files/dokumenti/zakoni/zakon_za_organizacija_i_rabota_na_organite_na_drzhavnata_ uprava.pdf. 22 Shembull praktik i Rregullores së Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës nga 9 nëntor 202013 13 Rregullore për titullin, përmbajtjen dhe formën e certifikatës për njohuritë, aftësitë, shkathtësitë dhe kompetencat e fituara nga programet e veçanta për arsimin e të rriturve, “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 261/2020, e disponueshme online në linkun: https://www.slvesnik.com.mk/Issues/56cfa7ef2000427992591ee4293f6e9e.pdf. 23 5. Дополнителни извори на административното право: обичајното право, судската и управната практика и науката Ligji për vetëqeverisjen lokale në dispozitat e nenit 7 dhe nenit 62 përcakton këto akte nënligjore të këshillit të njësisë së vetëqeverisjes lokale: statutin, programin, planin dhe vendimin.14. Ligji për Vetëqeverisjen Lokale Neni 7 Me statutin e komunës rregullohen: organizimin dhe funksionimin e organeve të komunës, organizimin dhe funksionimin e komisioneve të këshillit; kryerjen e detyrave nga neni 20 i këtij ligji; mënyra e informimit të qytetarëve; rastet e përjashtimit të publikut nga seancat e këshillit; mënyrën dhe procedurën e paraqitjes së peticioneve dhe propozimeve për punën e organeve komunale dhe veprimi në bazë të tyre; mënyrën e organizimit të tribunave publike, kryerjes së anketave dhe mbledhjes së propozimeve nga qytetarët; mënyrën e kryerjes së detyrimeve në fushën e mbrojtjes në gjendje lufte, si dhe çështje të tjera me rëndësi për vetëqeverisjen lokale. Neni 62 Në kryerjen e detyrave të kompetencës së tij, këshilli miraton rregullore, përkatësisht: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregulloret tjera të 5. 5. BURIMET SHTESË TË SË DREJTËS ADMINISTRATIVE: E DREJTA ZAKONORE, PRAKTIKA ADMINISTRATIVE DHE GJYQËSORE DHE SHKENCA Me zakon nënkuptohen rregullat e pashkruara të sjelljes që lindin me përsëritjen afatgjatë të së njëjtës sjellje dhe krijimin e vetëdijes dhe bindjes së përgjithshme tek njerëzit se në situata të tilla të njëjta ose të ngjashme njerëzit duhet të sillen detyrimisht sipas zakonit. Me normë zakonore nënkuptohet zakoni që sanksionohet nga shteti, ndërsa me të drejtë zakonore nënkuptohet tërësia e të gjitha normave zakonore që ekzistojnë në një shtet. Në këtë kuptim lind pyetja nëse e drejta zakonore është burim i së drejtës administrative? Përgjigja është se e drejta zakonore nuk ka ndonjë rëndësi të veçantë për të drejtën administrative, por kjo nuk do të thotë se ajo nuk ka asnjë rëndësi në sistemin tonë juridik sepse e drejta zakonore shfaqet si burim shtesë i së drejtës administrative vetëm në rastin e ekzistimit të një zbrazëtie ligjore (raportet shoqërore që nuk është i rregulluar me normë juridike) me të cilin rast ajo plotësohet me zbatimin e zakonit përkatës, me kusht që zakoni të jetë në përputhje me parimet e përgjithshme juridike të shtetit. 14 Rregullore për titullin, përmbajtjen dhe formën e certifikatës për njohuri, aftësi, shkathtësi dhe kompetencat, Ligji për vetëqeverisje lokale, "Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut" nr. 5/2002, neni 7 dhe neni 62, në dispozicion online në linkun: https:// www.slvesnik.com.mk/Issues/365B8AC822EBB445825B68E555A9C523.pdf nga programet speciale për arsimin e të rriturve, “Gazeta Zyrtare e Republikës”. 24 Me praktikë gjyqësore nënkupton sjelljen e njëjtë të gjykatave, gjegjësisht marrjen e të njëjtave vendime gjyqësore për të njëjtat raste në të cilat zbatohet e njëjta normë e përgjithshme juridike në të njëjtën mënyrë. Duhet thënë menjëherë se në sistemin tonë juridik, i cili i përket sistemit juridik europian-kontinental, praktika gjyqësore nuk konsiderohet burim i së drejtës, sepse gjykatat janë nën ligjin dhe nuk e krijojnë ligjin, por vetëm e zbatojnë atë. Megjithatë, kur flasim për të drejtën administrative në vendin tonë, në situata të caktuara praktika gjyqësore shfaqet si burim faktik i së drejtës administrative. Këto janë situatat kur dispozitat ligjore shprehimisht përcaktojnë se vendimet e caktuara gjyqësore janë të detyrueshme për administratën, si p.sh.: Ligji për kontektet administrative, sipas të cilit vendimet e Gjykatës Administrative dhe të Gjykatës së Lartë Administrative janë të detyrueshme, të cilat zgjidhin konfliktin e kompetencave ndërmjet organeve qendrore dhe lokale të administratës, si dhe aktgjykimet e gjyqësorit administrativ, të cilat anulojnë një vendim të caktuar të organit administrativ në mosmarrëveshje administrative dhe çështja kthehet në rizgjidhje me pikëpamjet juridike të organit administrativ. Gjykata, kanë efekt të detyrueshëm edhe për autoritetin të cilit i referohen. Gjithashtu, nuk mungojnë pikëpamjet parimore dhe mendimet juridike të gjykatës më të lartë në vendin tonë, Gjykatës së Lartë, të cilat në fakt paraqiten si një lloj akti i përgjithshëm juridik dhe kanë ndikim real në punën e administratës gjatë miratimit të akteve të veçanta administrative. Praktika administrative nënkupton aktet e mëparshme administrative të organeve të administratës publike dhe nuk konsiderohet burim i së drejtës administrative sepse organet e administratës publike nuk janë formalisht të lidhura me aktet e tyre administrative të mëparshme sepse vendosin në bazë të parimit të ligjshmërisë, d.m.th. në bazë të ligjeve dhe akteve dhe vendimeve të tyre të mëparshme nuk janë rregulla të përgjithshme juridike që do të ishin të detyrueshme për ta ose për organet më të ulëta të administratës publike. Në të kaluarën për një kohë të gjatë shkenca ka qenë burimi kryesor i së drejtës, por sot nuk konsiderohet si burim i së drejtës në përgjithësi dhe i së drejtës administrative në veçanti. Megjithatë, megjithëse nuk është një burim i drejtpërdrejtë i së drejtës administrative, 25 shkenca me pikëpamjet dhe indikacionet e saj të arsyetuara shkencore dhe kritike sugjeron reforma ligjore për autoriteti ligjvënës dhe gjyqësorit i propozojnë interpretim të ndryshëm të normave juridike sipas nevojave të reja të jetës dhe në këtë mënyrë shkenca merr pjesë në krijimin e normave juridike dhe për këtë arsye sot konsiderohet si burim i ndërmjetëm, pra si autoritet në të drejtën administrative. 26 Rezyme: Termi “burim ligjor” gjeneron pyetjen se nga vjen e drejta, respektivisht ku të kërkohet burimi i së drejtës. Ekzistojnë dy lloje të burimeve ligjore: burimet materiale dhe burimet formale. Me burime materiale nënkuptohen faktet ose faktorët shoqërorë nga të cilët buron e drejta, ndërsa me burimet formale nënkuptohen aktet e përgjithshme juridike, me ndihmën e të cilave shprehen burimet materiale të ligjit. Në kuptimin formal me burim juridik nënkuptohet akti i përgjithshëm juridik, i cili përmban normë të përgjithshme juridike, në bazë të së cilës krijohen ose rrjedhin aktet juridike të veçanta, respektivisht normat juridike të veçanta. Burime të së drejtës administrative janë të gjitha ato burime juridike që mund të jenë burime të së drejtës në përgjithësi, që do të thotë se e drejta administrative nuk ka burime ekskluzive. Akti i përgjithshëm juridik bëhet burim i së drejtës administrative nëse përmban norma juridike me të cilat rregullohet organizimi i administratës, kryerjen e veprimtarisë administrative dhe ushtrimin e kontrollit mbi administratën, ndërsa disa prej tyre janë burime në tërësi, ndërsa të tjerat janë burimet vetëm në atë pjesë në të cilën përmbajnë normat juridike që rregullojnë administratën. Si burime reale ose themelore të së drejtës administrative në shtetin tonë konsiderohen: Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut, aktet ligjore dhe nënligjore, ndërsa e drejta zakonore, praktika gjyqësore, praktika administrative dhe shkenca në parim nuk paraqesin burime të drejtpërdrejta të së drejtës administrative. Kushtetuta si akti më i lartë juridik me efektin juridik më të fuqishëm mund të shfaqet si burim i së drejtës administrative në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë. Në shumicën e rasteve, Kushtetuta shfaqet kryesisht si burim i ndërmjetëm i së drejtës administrative. Kushtetuta shfaqet si burim i drejtpërdrejtë i së drejtës administrative vetëm atëherë kur autoritetet administrative janë të detyruara të bazojnë aktet e tyre drejtpërdrejt në disa dispozita të Kushtetutës. Ligji është burimi formal parësor dhe më i rëndësishëm i së drejtës administrative. Kur flasim për ligjin si burim i së drejtës administrative, duhet theksuar se ai është burimi formal parësor i së drejtës administrative si rrjedhojë e vetë parimit të ligjshmërisë sipas të cilit duhet të bazohen të gjitha aktet dhe masat individuale të administratës duhet të jenë të bazuara në ligj. Ligjet si burime të së drejtës administrative paraqiten në dy lloje, përkatësisht: ligjet që rregullojnë përgjithësisht çështjet nga fusha e së drejtës administrative dhe konsiderohen si burimet më domethënëse të së drejtës administrative, dhe ligjet që rregullojnë pjesërisht çështjet nga fusha e së drejtës administrative. Aktet nënligjore janë akte të përgjithshme juridike që, sipas fuqisë së tyre juridike, janë më të ulëta se ligjet dhe me ato konkretizohen dispozitat ligjore për të lehtësuar zbatimin e tyre në raste të veçanta. Si burime të së drejtës administrative paraqiten aktet nënligjore të Qeverisë, organet e administratës shtetërore, organet e vetëqeverisjes lokale, Kuvendi, por edhe subjektet joshtetërore si: ndërmarrjet publike, institucionet, organizatat joqeveritare dhe shoqëritë tregtare që ushtrojnë autorizime publike. Sa i përket burimeve shtesë: e drejta zakonore, praktika gjyqësore, praktika administrative dhe shkenca, u theksua se ato nuk kanë ndonjë rëndësi të veçantë për të drejtën administrative, por kjo nuk do të thotë se nuk kanë asnjë rëndësi në sistemin tonë juridik. Kjo veçanërisht vlen për praktikën gjyqësore, e cila në situata të caktuara shfaqet si burim faktik i së drejtës administrative. 27 Pyetjet kontrolluese: 1. Koncepti për burimeve materiale dhe formale? 2. Çka nënkuptohet me burim juridik në kuptimin formal? 3. Ilustroni me një shembull pse akti i përgjithshëm juridik që përmban normë të përgjithshme juridike shfaqet si burim juridik? 4. Kur një akt i përgjithshëm juridik bëhet burim i së drejtës administrative? 5. Cilat janë burimet reale apo themelore të së drejtës administrative në vendin tonë? 6. Në vendin tonë a janë burime të së drejtës administrative e drejta zakonore, praktika gjyqësore, praktika administrative dhe shkenca? 7. Pse kushtetuta shfaqet në shumicën e rasteve si burim i ndërmjetëm i së drejtës administrative? 8. Numëroni tri dispozita kushtetuese si burim i ndërmjetëm i së drejtës administrative? 9. Kur paraqitet Kushtetuta si burim i drejtëpërdrejtë i së drejtës administrative? 10. Numëroni tri dispozita kushtetuese si burim i drejtëpërdrejtë i së drejtës administrative? 11. Koncepti i ligjit në kuptimin më të ngushtë? 12. Shpjegoni tre rregullat të përgjithshme që dalin në pah në ligj si burim i së drejtës administrative? 13. Cilat janë dy grupet e ligjeve si burime të së drejtës administrative? 14. Numëroni pesë ligje që rregullojnë në përgjithësi çështjet në fushën e së drejtës administrative në Republikën e Maqedonisë së Veriut? 15. Rendit pesë ligje që rregullojnë pjesërisht çështjet nga sfera e së drejtës administrative në Republikën e Maqedonisë së Veriut? 16. Çka janë aktet nënligjore dhe pse ato gjithmonë miratohen në bazë dhe në përputhje me ligjin? 17. Cilat subjekte miratojnë akte nënligjore? 18. Numëroni dhe shpjegoni aktet nënligjore të Qeverisë? 19. Numëroni dhe shpjegoni aktet nënligjore të organeve të administratës shtetërore? 20. Cilat janë aktet nënligjore të këshillit të njësisë së qeverisjes lokale dhe shpjegojnë statutin? 21. Koncepti për zakonet, normës zakonore dhe e drejtës zakonore? 22. A është e drejta zakonore burim i së drejtës administrative? 23. Çka nënkuptohet me praktikë gjyqësore dhe a konsiderohet si burim i së drejtës administrative? 24. Në çfarë situatash paraqitet praktika gjyqësore si burim faktik i së drejtës administrative në vendin tonë? 25. Çka nënkuptohet me praktikë administrative dhe a konsiderohet ajo si burim i së drejtës administrative? 26. Pse shkenca konsiderohet si burim ose autoritet i ndërmjetëm në të drejtën administrative? Detyrë: Hulumtoni se sa dekrete me fuqi ligjore janë miratuar nga Qeveria e RMV gjatë kohëzgjatjes së gjendjes së jashtëzakonshme të shpallur nga Presidenti i Republikës me gjithsej pesë vendime në periudhën kohore nga 18 mars deri më 23 qershor 2020 për shkak të pandemisë. të virusit COVID-19. 28 KAPITULLI III KONCEPTET THEMELORE TË SË DREJTËS ADMINISTRATIVE, INSTITUCIONET THEMELORE DHE PARIMET E ORGANIZIMIT Objektivat mësimore: përshkruan marrëdhënien administrativo-juridike, njeh normën administrativo-juridike, përcakton institutet bazë të së drejtës administrative dhe dallon parimet bazë të organizimit të administratës. Termat kyçe: marrëdhënie juridike, normë juridike, institute të së drejtës administrative. 1. MARRËDHËNIET ADMINISTRATIVE-JURIDIKE Për sa i përket përkufizimit të termit marrëdhënie administrative-juridike ka dy kuptime (të dyja të pranueshme) edhe atë: kuptimi më i ngushtë, sipas të cilit, marrëdhënie administrativo-juridik është ajo marrëdhënie juridike në të cilën hyn organi i administratës shtetërore, respektivisht kjo marrëdhënie përkufizohet si marrëdhënie e qeverisë; dhe kuptimi më i gjerë sipas të cilit nuk është e detyrueshme që si subjekt i kësaj marrëdhënieje të jetë gjithmonë organi i administratës shtetërore sepse kjo marrëdhënie mund të ekzistojë edhe ndërmjet subjekteve joshtetërore. Duke marrë parasysh këto dy kuptime, me marrëdhënie administrativo- juridike nënkuptohet çdo marrëdhënie juridike e mundshme në të cilën administrata realizon shërbime publike, dhe cila do të jetë ajo marrëdhënie, kjo varet në radhë të parë nga nevojat dhe vlerësimet e vetë administratës në bazë të ligjit. Shtrohet pyetja: Cilat janë elementet bazë apo karakteristikat e veçanta të marrëdhënies moderne administrativo-juridike? Këto janë tre elementet e mëposhtme ose karakteristikat e veçanta. ֎ E para, marrëdhënia administrativo-juridike nuk mund të bazohet ndërmjet vetë qytetarëve, por në të gjithmonë si një nga palët shfaqet organ shtetëror ose organizatë shtetërore që në përputhje me ligjin ushtron pushtete publike, si per shembull: institucioni, ndërmarrje publike ose shoqëri tregtare, shoqata apo fondacioni i qytetarëve, njësië të vetëqeverisjes lokale etj. Kjo do të thotë se nuk është më vetëm organi shtetëror si një nga palët e detyrueshme të marrëdhënies administrativo-juridike, por këtu duhet pasur parasysh se marrëdhënia administrativo-juridike nuk mund të ekzistojë nëse një subjekt juridikisht nuk ka kompetenca publike. 29 ֎ E dyta, marrëdhënia administrativo-juridike krijohet me vullnetin më të fortë të autoritetit shtetëror ose pjesëmarrësve të tjerë me autorizmet publike vetëm nëse bëhet fjalë për përcaktimin e detyrimit të palës (qytetarit) në marrëdhënien administrativo-juridike. Kur objekt i marrëdhënies administrativo-juridike është ushtrimi i ndonjë të drejte juridike ose interesi juridik i qytetarëve, në atë rast ka rëndësi vetëm vullneti i palës/qytetarit dhe marrëdhënia administrativo-juridike fillon me kërkesën e tij, dhe subjekt tjetër (me autorizime publike) është i detyruar të zgjidhë çështjen. Zbatimi i marrëdhënies administrativo-juridike sigurohet me detyrim, vetëm në një situatë kur detyrimi që rrjedh nga marrëdhënia nuk është përmbushur vullnetarisht. Kur bëhet fjalë për të drejtat e palëve nga marrëdhënia administrativo-juridike, detyrimi humbet, respektivisht të drejtat që rrjedhin nga marrëdhënia nuk ushtrohen me detyrimisht sepse realizimi i tyre varet nga vullneti i vetë palëve. ֎ E treta, me futjen e institucionit në kontest administrativ, në sistemin juridik të vendit tonë gati 70 vjet më parë, u fut edhe kontrolli i përhershëm gjyqësor mbi aktet administrative konkrete që lindin si rezultat i marrëdhënieve administrativo-juridike. Kjo do të thotë se marrëdhënia administrativo-juridike i nënshtrohet kontrollit gjyqësor, i cili kryhet nga Gjykata Administrative si gjykatë e specializuar.1 Më tej shtrohet pyetja se si u krijua marrëdhënia administrativo-juridike? Ekzistojnë dy mënyra të krijimit të marrëdhënies administrativo-juridike: me miratimin e aktit administrativ ose me fuqi të ligjit. Marrëdhënia administrativo-juridike krijohet me miratimin e aktit administrativ kur organi administrativ, me detyrim zyrtar, do të marrë një vendim me të cilin palës i detyrohet (p.sh. detyrim tatimor) ose kur me kërkesë të palës i njihet ndonjë e drejtë (për shembull e drejta për pension ose shembulli i të huajit me shtetësi vendase nëpërmjet natyralizimit). Ndërsa, krijimi i marrëdhënies administrativo-juridike pa miratimin e aktit administrativ, domethënë me forcën e ligjit ndodh në raste mjaft të rralla, si p.sh.: kur fëmija i shtetasve vendas lind fiton shtetësinë e prindërve me origjinë me fuqinë e ligjit. 15Për mënyrat e krijimit dhe ndërprerjes së marrëdhënies administrative më gjerësisht në: Borçe Davitkovski; Ana Pavlovska-Daneva, E drejta administrative, pjesa e parë, e drejta materiale, Fakulteti Juridik “Justiniani i Parë”, Shkup, 2018, f. 44 30 2. Административно-правна норма Së fundi, shtrohet pyetja: Si përfundon marrëdhënia administrativo-juridike Ka katër mënyra për të përfunduar marrëdhënien administrativo-juridike. Mënyra e parë është me ndërprerjen e njëanshme të kësaj marrëdhënieje nga organi administrativ, si p.sh. kur autoriteti shtetëror refuzon të zhvillojë më tej procedurën administrative që ka nisur me detyrë zyrtare; Mënyra e dytë është dorëheqja, si për shembull, kur pala që ka paraqitur kërkesë për njohjen e një të drejte, heq dorë nga kërkesa e saj gjatë procedurës; Mënyra e tretë është miratimi i një akt të ri administrativ që e bën të pavlefshëm aktin e mëparshëm, për shembull, me marrjen e vendimit me të cilin shfuqizohet, anulohet ose ndryshohet vendimi i mëparshëm. Dhe mënyra e katërt është me miratimin e aktit të një subjekti tjetër, për shembull nëse miratiohet ndonjë aktgjykimi në një mosmarrëveshje administrative me të cilin vendimi revokohet ose anulohet1.16 2. NORMA ADMINISTRATIVE-JURIDIKE Duke u nisur nga pohimi se pa normë juridike nuk ka marrëdhënie juridike, po ashtu mund të thuhet se pa normë administrativo-juridike nuk ka marrëdhënie administrativo-juridike sepse është parakusht për ekzistimin e një marrëdhënieje të tillë. Me normë administrativo- juridike nënkuptohet norma juridike që rregullon marrëdhënien administrativo-juridike. Në këtë kuptim, normat administrativo-juridike kanë disa karakteristika juridikisht teknike, përkatësisht ato karakterizohen nga numri, shumëllojshmëria, ndryshueshmëria, pasaktësia relative e përmbajtjes dhe shpërndarja në numër të madh aktesh juridike. Mbi të gjitha, normat administrativo-juridike janë në numër të madh dhe janë të përhapura kudo në dispozitat e shumta ligjore dhe nënligjore sepse nuk gjenden në një tekst të vetëm ligjor ose nënligjor (nuk janë të kodifikuara), dhe në nga ana tjetër, ato shpesh ndryshojnë, gjë që e bën të vështirë identifikimin dhe gjetjen e tyre. Gjithashtu, ato nuk janë preciz në përmbajtjen e tyre sepse përdorin terma të paqarta dhe të pasakta, gjë që vjen si pasojë e nivelit të ulët të edukimit juridik profesional të subjekteve që formulojnë këto norma. 16 За начините на настанување и престанување на административниот однос види повеќе во: Борче Давитковски; Ана Павловска-Данева, Административно право, прв дел, материјално право, Правен факултет “Јустинијан Први”, Скопје, 2018, стр. 44. 31 3. Основни институти на административното право Natyrisht që këto norma kanë mangësi të tilla edhe në sistemet juridike më të zhvilluara se ne, dhe sigurisht që në të ardhmen duhet të largohen duke ngritur cilësinë e arsimit juridik dhe njohuritë praktike të punonjësve të administratës publike.17. 3. INSTITUTET THEMELORE TË SË DREJTËS ADMINISTRATIVE htatë institute bazë të së drejtës administrative janë: puna administrative (drejtuese), procedura administrative (drejtuese), akti administrativ (drejtues), veprimi administrativ (drejtues), kontrata administrative, mbikëqyrja administrative dhe kontestet administrative (drejtues), gjë që disa prej tyre janë të përcaktuara në ligj dhe disa në shkencën e së drejtës administrative. 3.1. Puna administrative në shkencë përkufizohet si situatë juridike në të cilën vendosen të drejtat, detyrimet ose interesat juridike të një personi të caktuar fizik ose juridik në rastin konkret. Ndërsa në Ligjin për procedurën e përgjithshme administrative të vitit 2015 (neni 4) është përcaktuar se çështjet administrative paraqesin të gjitha aktet dhe veprimet me të cilat shprehen apo ekzekutohen kompetencat e organeve publike dhe të cilat zgjidhin apo ndikojnë në të drejtat, detyrimet apo interesat juridike të personave fizik, personave juridik ose palët tjerë në procedurë, si dhe çdo çështje tjetër që me ligj të veçantë është përcaktuar si administrative. 3.2. Procedura administrative nuk është e përcaktuar me ligj, por indirekt mund të përkufizohet si procedurë e rregulluar me ligj për miratimin e aktit administrativ. Pra, bëhet fjalë për një procedurë jogjyqësore që zbatohet sa herë që zgjidhet ndonjë çështje administrative në rastin konkret. 3.3. Akti administrativ është përcaktuar në nenin 4 të Ligjit për Procedurën e përgjithshme administrative nga viti 2015 dhe në nenin 4 të Ligjit për kontestet administrative nga viti 2019, ku është përcaktuar se, akt administrativ është akt individual me të cilin organi publik vendos për të drejtat, detyrimet dhe interesat juridike të personit fizik ose juridik, përkatësisht personit tjetër që mund të jetë palë në një çështje të caktuar administrative, si dhe aktit individual të miratuar në procedurë kundërvajtëse. Aktet administrative mund të emërtohen si zgjidhje, vendim, urdhër, licencë, leje, ndalim, miratim, njoftim ose akte të tjera të përcaktuara me ligj. 17 Për mënyrat e krijimit dhe ndërprerjes së marrëdhënies administrative më gjerësisht në: Borçe Davitkovski; Ana Pavlovska-Daneva, E drejta administrative, pjesa e parë, e drejt

E Drejta Administrative PDF

Document Details

Tags

Related

Summary

Full Transcript