جزوه حقوق دریایی (PDF)

‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫بنام خدا‬...

‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫بنام خدا‬ ‫جلسه ‪ 0‬حقوق دریایی‬ ‫به مجموعه قوانین و مقرراتی که ناظر هست بر کشتیهای تجاری و ناظر بر حمل و نقل دریایی کاال و مسافر حقوق دریایی‬ ‫گفته میشود یک دسته از مواردی که در حقوق دریایی بحث می شود مباحث مربوط به حمل و نقل دریایی کاال است یک‬ ‫دسته دیگر مباحث مربوط به حمل و نقل مسافر است مطالب دیگری هم در حقوق دریایی بحث میشود مانند نظام حاکم بر‬ ‫کشتی های تجاری ثبت آنها‪ ،‬تحصیل تابعیت آنها‪ ،‬نقل و انتقال آنها مباحثی مثل عملیات نجات در دریا مثل تصادم کشتی‬ ‫‪.....‬و‬ ‫اینها از موارد حقوق دریایی است که به اعتبار موارد ذکر شده می توان حقوق دریایی را شاخهای از حمل و نقل به حساب‬ ‫بیاوریم که مهمترین موضوع دریایی حمل و نقل دریایی کاال و مسافر است و ممکن است حقوق دریایی را از موارد حقوق‬ ‫تجارت بین الملل به حساب بیاوریم چون اکثر کاالها از طریق دریاها جابه جا می شود مثالً در تجارت بین الملل چند نوع‬ ‫وجود دارد که این نوع برمیگردد به اینکه کاال باید با کشتی حمل و نقل شود مثالً قرارداد ‪ FOB‬که یک نوع بیع است یعنی‬ ‫قراردادی که فروشنده بر روی عرشه کشتی در بندر مبدا تمام میشود‪.‬‬ ‫یعنی فروشنده کاال را بر روی عرشه کشتی در مبدا تحویل می دهد یعنی ‪FOB‬‬ ‫‪ -0‬حمل و نقل دریایی است ‪ -۲‬مشخص است که قرارداد حمل و نقل را خریدار می بندد و مشخص است که فروشنده‬ ‫کاالها را باید بیاورد بارگیری شود و وقتی بارگیری شده روی عرشه کشتی کاال باید به خریدار تحویل شود و دیگر تعهدی در‬ ‫برابر خریدار و کاال ندارد مثالً نوع دیگری که در تجارت بین الملل ‪ CIF‬شناخته میشود‬ ‫که در این مورد فروشنده قرارداد حمل و نقل دریایی را میبندد و متعهد هست هزینههای حمل کاال را در مقصد بپردازد و تا‬ ‫بندر مقصد بیمه میکند ولی باز مجدداً مکان تحویل همان عرشه کشتی است در همان بندر در مبدا تحویل خریدار می شود‬ ‫حقوق دریایی جنبه بین المللی زیادی دارد امروز بالغ بر ‪ ۰1‬درصد کاالها در دنیا توسط کشتی ها جابجا میشود از جمله‬ ‫اتومبیل‪ ،‬نفت‪ ،‬گاز ‪ ،‬لباس گوشت کامپیوتر و غیره به خاطر اینکه بسیار ارزان و کاربردی است صدها تن کاال یکجا جابجا‬ ‫میشود‬ ‫این به این معنا است که عمده تجارت از طریق دریا و کشتی صورت می گیرد اهمیت حمل مسافر به اندازه حمل کاال در‬ ‫حقوق دریایی نیست زیرا مسافر بیشتر به وسیله هواپیما و قطار و اتومبیل صورت میگیرد در قرن ‪ 0۱‬و ‪ 0۰‬هواپیما برای‬ ‫جابجا کردن مسافر وجود نداشت و در آن دوره از کشتی استفاده می کردند در آن دوره کشتی برای حمل مسافر خیلی اهمیت‬ ‫داشت به خصوص بعد از جنگ جهانی دوم پرواز و هواپیما بسیار کاربردی شد امروز مسافرت های دریایی بیشتر برای تفریح‬ ‫است‪.‬‬ ‫کردن‬ ‫حقوق دریایی از شاخه های حقوق خصوصی است و بنابراین باید تفاوت قائل شد بین حقوق دریایی و حقوق دریاها زیرا‬ ‫حقوق دریا ها شاخه ای از حقوق بین الملل عمومی است که موضوع آن تعیین مرزهای دریایی کشورهاست و همینطور در‬ ‫‪1‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫خصوص حاکمیت دریایی کشور ها بر منابعی که در کف دریاها دارند صحبت می کنند ‪.‬حقوق دریایی را میتوانیم از شاخه‬ ‫های حقوق بین الملل به حساب بیاوریم که مهمترین وسیله حمل و نقل بین الملل کاالها حمل کاال از طریق کشتی است‬ ‫در خصوص حمل و نقل بین المللی کاالها صحبت می کنیم از طریق دریا از موضوعات حقوق بین الملل هم هست ما می‬ ‫توانیم حقوق دریایی را از شاخه های حقوق حمل و نقل به حساب بیاوریم چون حمل و نقل چند نوع است حمل و نقل زمینی‬ ‫جهت مسافر و کاال حمل و نقل ریلی جهت مسافر و کاال حمل و نقل هوایی جهت مسافر و کاال دریایی نیز جهت مسافر و‬ ‫کاال به مجموعه مقررات حمل و نقل کاال و مسافر میپردازد میگوییم حقوق حمل و نقل‪.‬‬ ‫در قانون مدنی اصالً قرارداد حمل و نقل تعریف نشده بلکه آن را شاخهای از اجاره اشخاص در نظر گرفته شده چون در فقه‬ ‫حمل و نقل نبوده پس اگر یک نفر کاالی شما را جابهجا میکند یعنی شما آن را اجیر کرده اید‪.‬‬ ‫بنابراین حمل و نقل یک نوع اجاره اشخاص در نظر گرفته شده است حاال چه حمل و نقل کاال‪ ،‬چه مسافر‪.‬‬ ‫در قانون تجارت قرارداد حمل و نقل تعریف شده و عبارت است از یک نفر تعهد کند که کاال یا مسافر را از مبدا به مقصد‬ ‫برساند ولی بعد از نگارش قانون تجارت باعث شده شاخههای متعدد تجارت حمل و نقل جدا شوند و امروزه ما در زمینه حمل‬ ‫و نقل هوایی کنوانسیون بین المللی داریم مانند کنوانسیون ورشو‪.‬‬ ‫ناظر بر حمل و نقل بین المللی هوایی کاال و مسافر ایران هم عضو است‪.‬بنابراین اگر یک مسافر در یک پرواز بین الملل‬ ‫بنشیند تابع کنوانسیون ورشو است بعد از کنوانسیون ورشو کنوانسیون مونترال داریم که ایران به آن ملحق نشده است‪.‬‬ ‫در زمینه حمل و نقل ریلی بازهم کنوانسیون داریم کنوانسیون ‪ CIF‬بعدا تبدیل شده به کنوانسیون بزرگتری به نام کنوانسیون‬ ‫کوتیف که ایران به آن ملحق شده است در زمینه حمل و نقل زمینی کنوانسیونی به نام ‪ CMR‬که ایران به ان ملحق شد‬ ‫ناظر بر حمل و نقل زمینی بین المللی کاال است‪.‬‬ ‫در زمینه حمل و نقل دریایی کاال کنوانسیون الهه ( بروکسل ‪ )0۰۲0‬نوشته شد‪.‬‬ ‫این کنوانسیون پایه نگارش اکثر کنوانسیونهای نوشته شده است بعد از آن کنوانسیون هامبورگ بعد از آن کنوانسیون روتردام‬ ‫را داریم که البته ایران به آنها ملحق نشده است‪.‬‬ ‫فضای حقوق دریایی یک فضای بین المللی است‪.‬همه تابع یک سری کنوانسیون است چون در اساس حمل و نقل دریایی‬ ‫حمل و نقل بین المللی است یعنی کاالها در سطح بین المللی توسط کشتی جابهجا میشود قانون دریایی ایران هم که نوشته‬ ‫شده این قانون دریایی اکثر فصول آن بر اساس کنوانسیون بینالمللی است بنابراین مباحث در حقوق دریایی رنگ و بویی بین‬ ‫المللی دارد حقوق دریایی منابع بین الملل فراوانی دارد‬ ‫بر اساس این قانون نویسی در زمینه حقوق دریایی به اواخر قرن ‪ 0۰‬برمیگردد مثالً در آمریکا در اواخر قرن ‪ 0۰‬عمده قدرت‬ ‫کشتیرانی در اختیار انگلیس یها بود و آمریکاییها از کشتیهای انگلیسی ها استفاده می کردند متصدیان حمل و نقل موقع‬ ‫بارگیری شرط میکردند که اگر کاال تلف شد ما هیچ مسئولیتی نداریم یا مسئولیت محدودی برای خودشان در نظر می گرفتند‬ ‫‪2‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫یکی از سیاستمداران آمریکایی متوجه شد که کامال به ضرر آمریکا ییهاست یک قانون پیشنهاد داد به نام قانونها هارتر که‬ ‫طبق آن میگفت نمیشود متصدی حمل و نقل هیچ مسئولیتی نداشته باشد و کف مسئولیت را پیشنهاد داد برای متصدیان‬ ‫حمل و نقل که این قانون پایه قرار گرفت و بعداً کنوانسیون الهه بر اساس همان نوشته شد‪.‬‬ ‫در رابطه با حمل و نقل دریایی کاال یک مسئولیت برای متصدیان حمل و نقل قرارداد که حتی با توافق نتوان آن را تغییر داد‬ ‫که کنوانسیون از سال ‪ 0۰۲0‬تا ‪ ۲101‬همه موافق یک مسئولیت به صورت آمره برای متصدیان حمل و نقل در نظر بگیرند‬ ‫اولین مقررات همیشه به سمتی بوده که این مسئولیت متصدیان را افزایش بدهند در ایران هم در نگارش قانون دریایی اکثر‬ ‫فصلها را بر اساس ترجمه کنوانسیونها نوشته اند‬ ‫به خصوص کنوانسیون الهه در سال ‪ 0۱0۱‬قانون دریایی کشورمان نوشته شد که مهمترین قانون دریایی کشور است که‬ ‫فصلهای مختلف دارد( ‪00‬فصل)‬ ‫‪-0‬تابعیت ثبت کشتی ‪ -۲‬حقوق ممتازه ‪ ۱-‬رهن کشتی ‪ -0‬باربری دریایی ‪ -5‬حمل مسافر ‪ -6‬تصادم کشتیها ‪ -7‬عملیات‬ ‫نجات ‪ -۱‬خسارت دریایی ‪ -۰‬دادگاه دریایی و غیره‬ ‫در سال ‪ 0۱00‬هم یک قانون دیگری تصویب شد که به موجب آن ایران به ‪ 7‬معاهده بینالمللی پیوست این ‪ 7‬معاهده قرارداد‬ ‫بین المللی مربوط به خط شاهین کشوری قرارداد بین الملل مربوط به تحدید حدود قرارداد بین المللی یکنواخت کردن بعضی‬ ‫از بارنامه های دریایی‬ ‫در کنار قانون دریایی منبع مهم دیگری مثل معاهدات وجود دارد که ما به آن ملحق شده ایمو عالوه بر اینها آیین نامه های‬ ‫مهمی هم وجود دارد‪.‬‬ ‫سازمان بنادر و کشتیرانی هر روز وابسته به یک وزارتخانه بود بنابراین آیین نامه هایی که تنظیم شده که هر کدام از یک جا‬ ‫آورده ولی بعضی آییننامههای دریایی از منابع مهم توسط جهاد سازندگی‪ ،‬وزارتخانهها‪.‬‬ ‫حقوق دریایی به حساب میآیند که بعضی از آنها هم بسیار مهم هستند مثالً در رابطه ثبت کشتیها و قایقها و شناورهای‬ ‫صیادی تابع آیین نامهای است که این آیین نامهها مدت کوتاهی بعد از نگارش قانون دریایی تدوین شده و بر اساس آن‬ ‫شناورهای صیادی ثبت و ضبط میشوند در کنار بحث قانون و آییننامه‪ ،‬عرف و دکترین هم از منابع حقوق دریایی هستتند‪.‬‬ ‫عرفها در زمینه حقوق دریایی بسیار بسیار قدیمی هستند دریانوردی یک صنعت بسیار قدیمی هست که انسان از دوران قدیم‬ ‫این قابلیت را پیدا کرده که دریانوردی میکند‬ ‫تمدن هایی مثل فینیقی ها که زودتر از یونانی ها و هخامنش ها بودند به دریانوردی روی آوردند و ماهر شدند صیادی و‬ ‫تجارت میکردند به خاطر آتشفشانهای حاشیه مدیترانه که فینیقی ها در آنجا ساکن بودند از بین رفتند و تمدن آنها برای‬ ‫یونانیها به ارث ماند‪.‬‬ ‫‪3‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫خیلی زود کشتی تبدیل به یک وسیله دفاعی و تهاجمی شد‪.‬داریوش شاه و خشایارشاه نیروی دریایی ایران را به سرعت‬ ‫پیشرفت دادند تا دو قرن پیش کشتیها جنبه دفاعی بیشتری داشتند زیرا نیروی دریایی برای جنگ ها دارای ارزش بود‪.‬‬ ‫در انگلیس که کشتیهای نظامی و تجاری زیادی داشت همه زیر نظر دریادار انگلیس بودند (آدمیرال) اگر بین کشتیهای‬ ‫نظامی اختالفی به وجود میآمد و اختالف را به آدمیرال یعنی فرمانده نیروی دریایی میبردند‪.‬‬ ‫بعدها آدمیرال یکسری دادگاه های مخصوص برای رسیدگی به اختالفات دریایی تاسیس کرد ‪.‬که بیش از صد سال عرف‬ ‫هایی ایجاد شد که معروف شد به عرف های دریایی‬ ‫عرف از گذشته دور نقش بسیار مهمی در حقوق دریایی داشته است‪.‬از نظر ادبیاتی که در حقوق دریایی وجود دارد کتابهای‬ ‫بسیاری به چاپ رسیده است در سطح بینالمللی و به زبان انگلیسی هستند ولی در ادبیات ما خیلی جا نیفتاده است‪.‬‬ ‫حقوق دریایی‬ ‫جلسه دوم‬ ‫‪0-۲‬‬ ‫اولین فصل از فصول قانون دریایی اختصاص دارد به تابعیت و ثبت کشتی‪ ،‬مقرراتی در رابطه با ثبت کشتی و تابعیت در این‬ ‫فصل نگاشته شده‪.‬‬ ‫ماده یک قانون دریایی میگوید هر کشتی دریاپیما اعم از این که ساختمان آن پایان یافته و یا در دست ساختمان باشد که‬ ‫ظرفیت غیر خالص ثبت شده آن حداقل ‪ ۲5‬تن و واجد شرایط ذیل باشد می تواند بر طبق مقررات این قانون به ثبت رسیده‬ ‫و تابعیت ایرانی و حق برافراشتن پرچم ملی ایران را داشته باشد‪.‬‬ ‫در این ماده همانطور که مشاهده می کنید از ثبت کشتی صحبت شده و حق برافراشتن پرچم ایران و تحصیل تابعیت ایران‬ ‫صحبت شده که اینها را یک به یک باید برای شما صحبت بکنیم‪ ،‬یعنی اول باید ثبت کشتی را بگوییم که به چه کیفیتی‬ ‫است و بعد ببینیم مفهوم تابعیت و تحصیل تابعیت ایرانی چیست و مفهوم حق برافراشتن پرچم ایران چی هست‪.‬‬ ‫اول به ثبت کشتی میپردازیم‪ ،‬قانون گذار کشتی ها را دو دسته کرده کشتی هایی که ظرفیت ناخالص آنها ‪۲5‬تن یا بیشتر‬ ‫هست و کشتی هایی که ظرفیت ناخالص آنها کمتر از ‪ ۲5‬تن است‪.‬اصوالً آن چیزی که مشمول قانون دریایی میشه و مشمول‬ ‫مقررات ثبت قانون دریایی میشود و کشتی دریا پیما به حساب میآید در قانون دریایی کشتی ست که ظرفیت ناخالصش ‪۲5‬‬ ‫تن باشد‪.‬‬ ‫یکی از مسائل نسبتاً پیچیده در حقوق دریایی تعریف کشتی هست که ما به چه شناوری میگوییم کشتی؟ این به خودش‬ ‫محل بحث بسیار زیادی قرار گرفته‪ ،‬در بعضی از کشورها کشتی را با توجه به متراژشان یعنی طولشان تعریف کردند البته‬ ‫‪4‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫برای اینکه تفاوت قائل بشوند بین کشتی و قایق بین ان چیزی که اصطالحاً در قانون دریایی ایران تحت عنوان کشتی‬ ‫دریاپیما از آن یاد شده با دیگر شناورها‪ ،‬بعضی از کشور امالک را طول قرار داده اند گفته اند مثالً کشتی شناوری هست حداقل‬ ‫طولش مثالً ‪ ۲5‬متر باشد‪ ،‬بعضی از کشورها مثل کشورمان مالک را ظرفیت کشتی قرار داده اند و مثالً گفتند که کشتی‬ ‫شناوری است که ظرفیتش ‪ 051‬تن باشد‪ ،‬در قانون دریایی ایران آن چیزی که بین کشتی و شناورهای کوچکتر مثل قایق‪،‬‬ ‫شناور های ماهیگیری‪ ،‬لنج های ماهیگیری و اینجور چیزها بر اساسش تفاوت قائل شده این است که ظرفیت کشتی باید ‪۲5‬‬ ‫تن یا بیشتر باشد‪.‬اگر لنج‪،‬کشتی‪ ،‬شناور ظرفیتش ‪ ۲5‬تن یا بیشتر باشد کشتی‪ ،‬کشتی دریا پیما به حساب میآید در قانون‬ ‫دریایی ایران اما اگر ظرفیتش کمتر از ‪ ۲5‬تن باشه شناور صیادی به حساب میآید مالکی که قانون دریایی انتخاب کرده‬ ‫بیشتر بودن یا کمتر بودن از ‪ ۲5‬تن از ظرفیت کشتی است‪.‬‬ ‫و از ظرفیت ناخالص هم صحبت کرده‪ ،‬کشتی مقداری از فضایش اختصاص پیدا میکند به موتورها یا موتور یک مقداری از‬ ‫فضایش فضایی است که اتاق فرماندهی هست و ملوانان در آن به سر می برند و آشپزخانه و این جور چیز ها این قسمت‬ ‫هایی از کشتی که امکانات ناوبری کشتی است موتور کشتی است ملوانان در آن وقت میگذرانند این قسمت را در حقیقت جز‬ ‫ظرفیت قابل استفاده کشتی نیست قسمت دیگری از کشتی انبارهای کشتی است یا اتاقهایی است که مسافر ها درآنها سر‬ ‫میکنند این قسمت که در آن کاال جا به جا می کنیم یا مسافر ها در آن جابهجا میشوند‪ ،‬میشود ظرفیت خالص کشتی و‬ ‫جمع این فضا که مسافرها در آن سر میکنند و کاال با آن جا به جا میشود انبارها و سردخانه های کشتی و آن فضایی که‬ ‫موتور در آن قرار دارد و امکانات ناوبری در آن قرار داد و اینجور چیز ها باهم میشود کل ظرفیت کشتی که میشود همان‬ ‫ظرفیت ناخالص کشتی‪.‬‬ ‫بنابراین منظور از ظرفیت ناخالص کشتی کل فضایی کشتی است هم انبارها در آن هست هم سردخانهها در آن هست هم‬ ‫فضایی که مسافر میبرد هم فضایی که موتور هست هم فضایی که انبارهای سوخت هست همه روی هم میشود ظرفیت‬ ‫ناخالص کشتی که در کشور ایران اگر از ‪ ۲5‬تن بیشتر باشه این کشتی دریاپیما به حساب میآید‪.‬‬ ‫این تن هم که در ماده یک قانون دریایی آمده منظور یک واحد وزن نیست معادل هزار کیلوگرم این تن‪ ،‬تن دریایی است که‬ ‫واحد حجم است‪ ،‬بیشتر از فضایی که مثالً فرض کنید یک تن دریایی را شامل میشود بیشتر از هزار کیلوگرم مثالً فرض‬ ‫کنید آب در آن جا میگیرد بیشتر از مثالً یک متر در یک متر در یک متر است یک واحد حجم است که حدود دو برابر مثال‬ ‫فرض کنید یک متر مکعب است بیشتر از دو برابر یک متر مکعب است ولی در کل ‪ ۲5‬تن هم چیز خیلی زیادی نیست یعنی‬ ‫خیلی از این لنج هایی که شما در جنوب کشور میبینید و طبیعتا به کشور امارات میروند به کشور کویت میروند این ها از دید‬ ‫قانون دریایی ایران کشتی دریاپیما هستند یعنی حداقل ظرفیت ناخالصشان از ‪ ۲5‬تن دریایی بیشتر است و لذا باید ثبت بشوند‬ ‫و تحصیل تابعیت ایرانی بکنند‪.‬‬ ‫پس کشتی که در قانون دریایی مورد مطالعه قرار میگیرد شناوری است که ظرفیت ناخالصش حداقل ‪ ۲5‬تن باشد اما اگر یک‬ ‫شناوری ظرفیت ناخالصش کمتر از ‪ ۲5‬تن باشد این کشتی دریاپیما به حساب نمیآید و طبق قانون دریایی ثبت نمی شود‪.‬‬ ‫شناورهای کوچک‪ ،‬قایقها و لنج های کوچک تحت عنوان لنج ها و قایق های تفریحی یا صیادی طبق آیین نامه ای به ثبت‬ ‫‪5‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫میرسند ولی به هرحال دریاپیما به حساب نمیآیند‪ ،‬فقط کشتی های بزرگ که از ‪ ۲5‬تن بیشتر هستند طبق قانون دریایی‬ ‫ثبت میشوند و کشتی دریاپیما به حساب میآیند پس آن مفهوم محوری که در ماده یک قانون دریایی مورد توجه قرار گرفته‬ ‫و بر اساس آن مشخص شده چه کشتیهایی کشتی دریاپیما هستند و باید به ثبت برسند این است که ظرفیتشان حداقل ‪۲5‬‬ ‫تن باشد‪.‬‬ ‫البته حقوقدان ها در تعریف کشتی به مسائل دیگری هم توجه کردن یعنی سوال های مهمی اینجا مطرح است مثالً این سوال‬ ‫مطرح است که آیا مفهوم کشتی شامل شناورهای زیرسطحی هم میشود؟ زیردریایی هم کشتی به حساب میآید؟ یا مثالً‬ ‫فرض کنید هواپیماهایی که روی دریا مینشنینند‪ ،‬به جای چرخ‪ ،‬قایق مانندی زیر هواپیما هست روی دریا فرود میآیند آیا‬ ‫این ها هم مشمول عنوان کشتی می شوند؟ یا مثالً هاورکرافت که وسیله ای است هوا را زیر خودش کمپرس میکند و روی‬ ‫هوا‪ ،‬بین یک الیه هوا که بین دریا و آن شناور قرار میگیرد حرکت میکند‪ ،‬مقداری هم میتواند به خشکی بیاید‪ ،‬چندصد متر‬ ‫یا حتی کیلومتر میتواند در خشکی هم بیاد هوا را کمپرس میکند زیر خودش و تا خشکی میآید آیا آن هم کشتی به حساب‬ ‫میآید؟‬ ‫از یک جهت این سوال را مطرح است‪ ،‬این سوال ها قبالً شاید انقدر اهمیت نداشته چون که مثال زیردریایی و هاورکرافت‬ ‫فقط مورد استفاده نظامی داشت قبالً‪ ،‬قبال فقط ارتش ها اززیر دریایی استفاده می کردند اما یواش یواش االن از زیردریایی‬ ‫استفاده های تجاری هم از آنها میشود بعضی از شرکت ها با زیردریایی مسافر میبرند زیر دریا و اعماق دریا را به مسافر ها‬ ‫نشان می دهند‪ ،‬کارهای تفریحی و آموزشی هم در اصل یک کار تجاری است بنابراین این سوال مطرح میشود که مثالً‬ ‫فرض کنید وقتی ما در رابطه با متصدی حمل و نقل دریایی مسافر صحبت می کنیم آیا اگر یک کسی با زیردریایی شخصی‬ ‫را ببرد به زیر دریا و عمق دریا را نشانش بدهد آیا این هم مشمول حمل و نقل دریایی مسافر میشود؟ هاور کرافت هم همین‬ ‫بحث را دارد‪ ،‬در گذشته بیشتر استفادههای نظامی داشته یا همه ش استفاده های نظامی داشته اما االن از هاورکرافت ممکن‬ ‫است برای حمل کاال هم استفاده شود‪ ،‬آیا هاورکرافت هم مشمول عنوان کشتی میشود؟‬ ‫این ها بحث های خیلی جدی هست و به شدت مورد سوال است‪ ،‬بعضی ها یعنی حقوقدان ها در تعریف کشتی یکی از‬ ‫چیزهایی که لحاظ کردند این است که کشتی شناوریی هست که روی دریا و در آب سیر میکند یعنی یک بخشی از آن در‬ ‫دریا است و یکی بخشی از ان بیرون دریا هست با این تعریف هاوکرافت یا مثال فرض کنید زیردریایی و هواپیماهایی که روی‬ ‫دریا مینشینند را خارج کردند از مفهوم کشتی‪ ،‬عرفا ما به چیزی میگوییم کشتی که یک بخشی از آن در آب قرار میگیرد و‬ ‫یک بخشی از آن بیرون آب قرار میگیرد و در آب سیر میکند ولی در قانون دریایی یک همچین قیدهایی وارد نشده یعنی بعید‬ ‫نیست که امروز ما بگوییم یک هاورکرافت یا یک زیردریایی را یک شخصی بیاید و اگر امکانش باشد استفاده تجاری بکند از‬ ‫آن به عنوان یک کشتی خصوصی به ثبت برساند یعنی تعریفی که از قانون دریایی از کشتی شده مضیق نیست‪ ،‬نیامده این‬ ‫قید ها را وارد کند که منظور از کشتی شناوری است که در سطح دریا حرکت میکند‪ ،‬البته بعضی از جاها بعضی از قسمت‬ ‫های قانون دریایی تعریف موسع تری از کشتی ارائه کردند مثال در فصل‪ 0‬قانون دریایی گفته که هر وسیله ای که از آن‬ ‫استفاده بشود برای حمل کاال در دریا به آن میگوییم کشتی‪ ،‬چه موتور داشته باشد چه موتور نداشته باشد‪ ،‬یکی دیگر از نکاتی‬ ‫‪6‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫که حقوقدان ها در تعریف کشتی به آن توجه میکنند این مسئله است که میگویند کشتی وسیله ای هست که با نیروی‬ ‫محرکه خودش حرکت میکند‪ ،‬این را جز تعریف کشتی میآورند میگویند باید یا بادبان داشته باشد یا موتور داشته باشد خالصه‬ ‫خودش حرکت بکند بنابراین شناور هایی مثل دوبه و کرجی که در حقیقت کشیده میشوند توسط یک کشتی توسط یک قایقی‬ ‫توسط یک یدک کشی کشیده میشوند‪ ،‬آنها را میگویند کشتی نیست‪.‬‬ ‫در فصل چهارم قانون دریایی یک همچین قیدی را هم گذاشته کنار و گفته هر شناوری چه نیروی محرکه خودش داشته‬ ‫باشد چه نیروی محرکه خودش نداشته باشد کشتی است واگر با ان کاال در دریا حمل بشود مشمول فصل چهارم قانون دریایی‬ ‫است ولی معلوم نیست که در فصل یک قانون دریایی اینقدر تعریف کشتی موسع باشد یعنی عرفا ما به اصطالح دوبه ها و‬ ‫کرجی ها که به شکل یک صفحه هستند که فقط کاال روی آنها گذاشته میشود و یدک کشیده میشوند کشتی نمیگوییم و‬ ‫با توجه به نکاتی که در فصل یک گفته شده به نظر میرسد قانونگذار ما هم نظر بر این داشته که کشتی قوه محرکه دارد‬ ‫مثالً در ماده ‪ 00‬قانون دریایی تحت عنوان اینکه چه اطالعاتی را ما باید بدهیم تا کشتی را ثبت بکنیم یکی از اطالعاتی که‬ ‫ذکر شده این است که قوه محرکه کشتی چی هست بنابر این میشود برداشت کرد که قانون گذار هم به این نکته توجه داشته‬ ‫حداقل از فصل ‪ ،0‬در بحث ثبت کشتی که شناوری کشتی است که قوه محرکه داشته باشد و اگر شناوری قوه محرکه از‬ ‫خودش ندارد کشتی نیست به هرحال خیلی تعریف کشتی فیکس شده و بدون بحث و حدیث در فصل یک نیست ممکن‬ ‫است یک مقداری واژه و مفهوم عرفی کشتی تاثیر بگذارد و ما چیزهایی که عرفا به آنها میگوییم کشتی بتوانیم ثبتشان بکنیم‬ ‫به هرحال آن شرط اصلی برای اینکه یک کشتی بعد از اینکه کشتی شناخته شد دریاپیما به حساب بیاید در قانون دریایی ما‬ ‫این است که ظرفیت ناخالص آن حداقل ‪ ۲5‬تن باشد‪.‬‬ ‫‪۲-۲‬‬ ‫یک کشتی چطوری ثبت می شود؟ اول برای اینکه یک کشتی به عنوان کشتی ایرانی ثبت بشود قانونگذار گفته که باید‬ ‫مالکیتش متعلق به ایرانی ها باشد‪.‬‬ ‫بند الف ماده ‪ 0‬قانون دریایی میگوید کشتی و اشخاص تابع ایران اعم از طبیعی و حقوقی تعلق داشته باشد و در صورتی که‬ ‫کشتی متعلق به شرکت ایرانی باشد باید سهام آن با نام بوده و حداقل ‪ 50‬درصد سرمایه واقعی آن متعلق به اتباع ایرانی باشد‪.‬‬ ‫پس مالک کشتی که میخواهد کشتی را به عنوان کشتی ایرانی ثبت کند باید ایرانی باشد‪.‬اگر انسان است باید ایرانی باشد و‬ ‫اگر شرکت یا شخص حقوقی است بازهم آن شرکت و شخص حقوقی باید ایرانی باشد‪.‬به عالوه عمده سرمایه اش عمده‬ ‫سهامش یعنی حداقل ‪ 50‬درصد سرمایه و سهام این شرکت باید متعلق به ایرانی ها باشد ‪ ،‬اتباع ایران باشند‪.‬بنابراین قانونگذار‬ ‫ما که به طور معمول روی بحث تابعیت ایرانی خیلی حساسیت دارد در رابطه با کشتی ایرانی هم اصرار داشته که باید کشتی‬ ‫متعلق باشد به ایرانی ها‪.‬در حالی که هستند کشورهایی که اینقدر حساسیت ندارند و اجازه می دهند که خارجی ها هم کشتی‬ ‫های خودشان را در کشور آن ها ثبت بکنند‪.‬بعضی از کشور ها به راحتی میپذیرند که مثال یک ایرانی کشتی خودش را یا‬ ‫دولت ایران یا یک شرکت ایرانی یا یک فرد حقیقی ایرانی کشتی خودش رو در مثال قبرس به عنوان کشتی قبرسی ثبت‬ ‫‪7‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫بکند‪.‬برایشان درامد دارد برایشان مزیت دارد‪.‬اما قانونگذار ما به طور معمول روی بحث تابعیت همیشه حساس بوده و گفته‬ ‫است کسانی می توانند کشتی خودشان را به عنوان کشتی ایرانی ثبت کنند که ایرانی باشند‪.‬‬ ‫یک ایرانی که میخواهد کشتی خودش را ثبت کند باید چکار کند؟‬ ‫اوال سازمانی که عهده دار ثبت و ضبط امور کشتی ها هست اسمش هست سازمان بنادر و کشتیرانی‪.‬ماده ‪ ۱‬قانون دریایی‬ ‫تحت عنوان تأسیس اداره مرکزی ثبت کشتی ها گفته که اداره مرکزی ثبت کشتی ها در سازمان بنادر و کشتیرانی تأسیس‬ ‫میگردد‪.‬بنابر این سازمانی که اصوالً عهدهدار ثبت و ضبط کشتیها هست سازمان بنادر و کشتیرانی است‪.‬که در حال حاضر‬ ‫اسمش تغییر پیدا کرده به سازمان بنادر و دریانوردی‪.‬بعد گفته است که در سازمان بنادر و دریانوردی اداره ای به شکل مرکزی‬ ‫در تهران تحت عنوان اداره ثبت کشتی ها تشکیل میشود‪.‬پس ثبت کشتی ها به شکل مرکزی و متمرکز در تهران انجام‬ ‫میشود در اداره ثبت کشتی ها‪.‬درست مثل اختراعات و عالئم تجاری که به شکل مرکزی انجام میشود‪.‬در تهران اداره ای‬ ‫داریم به نام اداره ثبت اختراعات و عالئم تجاری‪ ،‬در شهرستانها نداریم در تهران انجام میشود‪.‬ثبت کشتی ها به شکل مرکزی‬ ‫است متمرکز است و در تهران و در اداره ثبت کشتی ها انجام میشود‪.‬البته مانعی ندارد که اداره ثبت کشتی ها که متمرکز‬ ‫در تهران است یک شعبه هایی هم در بعضی از بنادر داشته باشد یا همه ی بنادر‪.‬مثلن فرض بفرمایید دیوان عدالت اداری هم‬ ‫اصوال متمرکز است و در سطح کشور تشکیل میشود اما نمایندگیهای را ممکن است در استانها ایجاد بکند که مردم که‬ ‫میخواهند بروند دادخواست به دیوان بدهند الزم نباشد به تهران بروند‪ 1‬مثلن نماینده ای در شیراز دارد‪.‬درخیابان ساحلی شیراز‬ ‫یک نماینده ای دیوان عدالت اداری دارد که مردم حاال چند سالی است که بخواهند بروند دادخواست بدهند به دیوان می‬ ‫توانند مستقیماً بروند سراغ این نمایندگی و الزم نیست بروند تهران‪.‬درست است که قانونگذار گفته که اداره مرکزی ثبت‬ ‫کشتیها تشکیل میشود ولی هیچ منعی ندارد که این اداره مرکزی ثبت کشتیها در بنادر شعبه داشته باشد یا نمایندگی داشته‬ ‫باشد و آنها بتوانند کارهای مقدماتی ثبت و ضبط کشتیها را انجام بدهند‪.‬پس آن مرجعی که عهده دار ثبت و ضبط امور‬ ‫کشتی ها است اداره ای است به نام اداره ثبت کشتی ها که تابع سازمان بنادر و دریانوردی است‪.‬‬ ‫مالک کشتی که میخواهد کشتی خود را ثبت کند در اولین قدم باید برای کشتی خودش نامی انتخاب کند‪.‬ماده ‪ ۰‬قانون‬ ‫دریایی جمله دومش میگوید که مالک کشتی یا نماینده او باید قبل از تسلیم تقاضا نام اختیاری کشتی را به اطالع سازمان‬ ‫مذکور برساند و در صورت تایید آن را در دو سینه و پاشنه کشتی به طور ثابت و نام بندر ثبت را نیز در پاشنه کشتی و طبق‬ ‫مقررات مربوطه نقش و یا نصب نماید‪.‬وقتی یک نفر می خواهد کشتی خود را ثبت کند اولین کاری که باید بکند این است‬ ‫که برای کشتی یک نام انتخاب کند طبق همین ماده ‪ ۰‬و این نام را به اطالع سازمان بنادر و دریانوردی میرساند اگر منعی‬ ‫نباشد مثال تکراری نباشد مثال نامها نام های نظامی نباشد مثال یک کشتی تجاری نمیتواند نام خودش را مثال فرض بکنید با‬ ‫یکی از نام یکی از ارگانهای نظامی را روی خودش بگذارد مثال اسم خودش را بگذارد نیروی دریایی ایران‪.‬به هر حال یک‬ ‫سری ضوابط این چنینی مد نظر قرار میگیرد با نامی که مالک کشتی اعالم کرده موافقت میشود وقتی موافقت شد مالک‬ ‫کشتی باید این نام رو در دو تا سینه کشتی یعنی دو طرف کشتی و پاشنه کشتی به طور ثابت نصب کند‪.‬ببینید اون جلو کشتی‬ ‫که حالت تیز دارد کشتی برای اینکه بتواند در دریا حرکت بکند یک حالت آیرودینامیک دارد جلو آن حالت تیز هست نازک‬ ‫‪8‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫میشود آن جلو دو طرف بهش میگویند سینه کشتی‪ ،‬دوتا سینه دارد که دریا میشکافد و جلو میرود‪.‬پشت کشتی معموال حداقل‬ ‫در کشتی های سنتی دیگر تیز نیست بلکه یک سطح مسطحی است برای اینکه آب را که شکافت بعد آب پشتش را فشار‬ ‫بدهد یک حالت صافی است پشت کشتی که به آن پاشنه کشتی میگویند‪.‬‬ ‫نام کشتی را در دو سینه کشتی ثبت میکنند و روی پاشنه هم نصب میکنند آن هم نه به طوری که قابل برداشتن و گذاشتن‬ ‫باشد‪ ،‬باید به شکل ثابت نصب شود یعنی مثالً با رنگ روی پاشنه کشتی بنویسند یا حروف را حک بکنند یا حروف را به شکل‬ ‫ثابت نصب کنند خالصه باید کامالً ثابت باشد‪.‬‬ ‫چرا ما باید برای کشتی نام انتخاب کنیم چه ضرورتی دارد؟ چرا مثال الزم نیست ما برای اتومبیل نام انتخاب کنیم چرا برای‬ ‫کشتی باید نام انتخاب کرد از همین جا این فکر به ذهن می رسد بعد به تدریج بیشتر تقویت می شود که شاید کشتی شخصیت‬ ‫حقوقی دارد چون شما میدونید اشخاص حقیقی و حقوقی یعنی همه کسانی که شخصیت حقوقی دارند الزم است که نام داشته‬ ‫باشند من شما شرکت ها باید نام داشته باشیم چرا؟ چون با نام هست که وارد اجتماع میشویم حساب باز می کنیم قرارداد‬ ‫میبندیم خالصه داشتن نام برای موجوداتی که شخصیت حقوقی دارند واجب است‪ ،‬قرارداد نوشته میشود طرف اول فالن‬ ‫طرف دوم فالن‪ ،‬کسی که میتواند قرارداد بنویسد باید نام داشته باشد‪ ،‬حساب بانکی باز میکنیم به نام خودمون‪ ،‬کشتی هم‬ ‫باید نام داشته باشد پس به ذهن متبادر می شود که حتما کشتی هم دارای شخصیت حقوقی است‪.‬این یک نشانه است نشانه‬ ‫های دیگر را هم به زودی خدمتتون عرض خواهم کرد‪.‬بله کشتی دارای شخصیت حقوقی است و به این دلیل باید نام داشته‬ ‫باشد و با ان نام شناسایی میشود پس نام انتخاب میشود و بر روی خود کشتی هم حک میشود‪.‬مالک کشتی باید یک اظهارنامه‬ ‫برای ثبت کشتی بدهد یعنی تقاضانامه میدهد برای ثبت کشتی که بدین وسیله مثالً از مرکز ثبت کشتی ها درخواست میکند‬ ‫که کشتی من به ثبت برسد‪.‬به ضمیمه اش یک اظهارنامه هم باید تنظیم بکند مثل شرکتها هم همینطور است‪.‬شرکتها‬ ‫برای ثبتش شما یک تقاضانامه می نویسید که ریاست محترم مثالً مرجع ثبت شرکتهای شهرستان شیراز بدین وسیله درخواست‬ ‫ثبت شرکت خود را می نماییم به ضمیمه مثالً اظهارنامه ثبت شرکت یک کپی مثالً از اساسنامه فالن فالن تقدیم میگردد‪.‬‬ ‫اینجا هم همینطور است‪،‬مالک یا مالکین کشتی تقاضای ثبت کشتی را میکند یک اظهارنامه ای هم باید ارایه کند که مندرجات‬ ‫این اظهارنامه در ماده ‪ 01‬قانون دریایی آمده است که در این اظهارنامه باید نام کشتی نوشته شود توان قوه محرکه اش باید‬ ‫نوشته شود مثال چند اسب بخار قوه دارد جنس بدنه اش چوب است فلز است تاریخ و محل ساختمانش ابعاد و ظرفیت هایش‬ ‫تعداد پل ها و دکل ها دودکش ها نوع قوه محرکه اش که بخار است دیزل است اتمی است عالئم مشخصه نام و تابعیت و‬ ‫محل اقامت مالک یا مالکین و سهم هر یک از مالکین کشتی باید اظهار بشود عالوه بر این اظهار نامه باید مالکین کشتی‬ ‫مستندات مالکیت خود را هم ضمیمه کنند یعنی اگر مثالً از شرکتی این کشتی را خریداری کردند قرار دادی که این کشتی را‬ ‫از ان شرکت خریداری کردند یا اگر از شخصی خریداری کردند یا اگر ساخته اند خالصه گواهی ان کارخانه که این کشتی‬ ‫ساخته شده و هر مدرکی که مالکیتشان را به اثبات می رساند را ضمیمه این اظهارنامه بکنند‪.‬این اظهارنامه که پس شد‬ ‫تقاضانامه اظهارنامه و ادله مالکیت تسلیم مرجع ثبت کشتیها میشود و اگر مشکلی وجود نداشت کشتی ثبت می شود‪.‬‬ ‫‪9‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫مرجع ثبت کشتی ها سندی میدهد به مالکین کشتی به نام سند ثبت کشتی طبق ماده ‪ 00‬ماده ‪ 00‬میگوید سند ثبت کشتی‬ ‫گواهینامه ایست که از طرف سازمان بنادر و کشتیرانی بر طبق نمونه مخصوص در دو نسخه به نام کشتی تنظیم و صادر می‬ ‫شود بعد در ماده ‪ 0۲‬میگوید سند ثبت کشتی باید به امضای مالک و یا نماینده او و همچنین سازمان بنادر و کشتیرانی برسد‬ ‫پس کشتی ثبت میشود و سند ثبت کشتی هم در دو نسخه تنظیم میشود یکی از مدارکی که همیشه باید در کشتی نگهداری‬ ‫بشود و وجود داشته باشد همین سند ثبت کشتی است همیشه باید سند ثبت کشتی وجود داشته باشد در کشتی‪.‬‬ ‫البته اداره ثبت کشتیها این کارها را رایگان انجام نمیده برای ثبت کشتیها و بعضی دیگر از خدماتی که به کشتی ها ارائه‬ ‫میکند اداره ثبت کشتی ها از کشتی حق الزحمه دریافت میکند حق ثبت دریافت میکند که این حق ثبت در ماده ‪ 0۱‬قانون‬ ‫دریایی بیان شده بر اساس ظرفیت کشتی مثال بند یک این است گفته است برای کشتی های کمتر از ‪ 511‬تن ظرفیت غیر‬ ‫خالص ‪۱1‬هزار ریال بند دو گفته برای کشتیهای ‪ 510‬تا هزار تن ظرفیت غیر خالص ‪ 01‬هزار ریال و همینجور باال رفته‪،‬‬ ‫بابت ثبت کشتی مبلغی وجه دریافت می شود‪.‬‬ ‫فقط کشتیهایی که ساخته شدند و میخواهند فعالیت کشتیرانی بکنند نیستند که باید ثبت بشوند بلکه قانون دریایی بیان کرده‬ ‫که کشتیهایی هم که در حال ساخت هستند این کشتی ها هم باید ثبت بشوند ماده ‪ 0۱‬قانون دریایی میگوید کشتی های‬ ‫در دست ساختمان باید موقتاً به ثبت برسند و گواهینامه ثبت موقت جهت آنها صادر گردد‪.‬پس هر کشتی که دارد در ایران‬ ‫ساخته میشود توسط یک کارخانه ساخته میشود موقتاً باید به ثبت برسد‪.‬کشتی آن چنان اهمیت دارد که حتی موقعی که دارد‬ ‫ساخته میشود هم باید ثبت بشود و معلوم باشد که یک کشتی در ایران در فالن کارخانه کشتی سازی دارد ساخته میشود در‬ ‫رابطه با کشتی هایی که در حال ساخت هستند سندی که صادر میشه گواهینامه موقت ثبت کشتی است‪.‬یعنی کشتی در حال‬ ‫ساخت یک گواهینامه موقت بهش میدهند بعد که ساخته شد مالکش مشخص شد مالک میاد گواهینامه موقت رو میدهد به‬ ‫مرجع ثبت کشتی ها و گواهینامه نهایی ثبت کشتی را دریافت میکند‪.‬‬ ‫غیر از کشتی های در حال ساخت یک مورد دیگر هم داریم که گواهینامه موقت صادر می شود و آن وقتی است که یک‬ ‫ایرانی کشتی را خارج از ایران میخرد و میخواهد کشتی را بیاورد به ایران‪.‬این که تکلیف مالکیت کشتی و ثبت و ضبط کشتی‬ ‫روشن باشد انقدر مهم است که قانونگذار گفته است که تو همین یک سفر هم که میخواهد از خارج کشتی را به ایران بیاورد‬ ‫و در ایران ثبت کند الزم است کشتی موقتا به ثبت برسد‪.‬در این حالت که ایرانی کشتی را خارج از ایران خریده است میتواند‬ ‫رجوع کند به کنسولگری های ایرانی یعنی برود در همان کشور که کشتی را خریده است سراغ کنسولگری های ایرانی‪ ،‬در‬ ‫همه کشورها ایران کنسولگری دارد که همین خدمات این چنینی را ارایه میکند برای ایرانی ها‪ ،‬احوال شخصیتشان ثبت‬ ‫ازدواج ثبت طالق وکالتی بخواهند بدهند به کنسولگری ها میروند و این کارها را انجام میدهند خدمات مدنی میدهد به‬ ‫ایرانیهای خارج از کشور و کال کار کنسولگری ها همین است به اتباع خودشان در خارج از کشور خودشان خدمات مدنی‬ ‫ارایه میکنند‪.‬حاال کسی که خارج از ایران کشتی خریده میتواند برود به ان کنسولگری ان کشور در ان شهری که کشتی را‬ ‫خریده و کنسولگری می تواند با هماهنگی با سازمان بنادر و دریانوردی در ایران یا همان مرجع ثبت کشتی ها در ایران‬ ‫گواهینامه موقت ثبت کشتی صادر بکند یک گواهینامه موقت ثبت کشتی میدهد به مالک کشتی‪ ،‬مالک کشتی با ان گواهنامه‬ ‫‪10‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫کشتی خود را به ایران می آورد و در ایران گواهینامه موقت را به مرجع ثبت کشتیها میدهد و کشتی را ثبت نهایی میکند و‬ ‫گواهینامه دائم ثبت کشتی دریافت میکند پس همه کشتیها باید گواهینامه داشته باشند حتی اگر ساختشان تموم نشده و حتی‬ ‫اگر خریداری شدند هنوز وارد کشور نشده‪.‬‬ ‫‪۱-۲‬‬ ‫وقتی یک کشتی ثبت میشود یک آثاری بر ثبت کشتی مترتب هست هم حقوقی به وجود میآید هم تکالیفی به وجود میآید‪.‬‬ ‫یکی از آن آثاری که بر ثبت کشتی مترتب هست این است که وقتی کشته ثبت شد دارای تابعیت ایرانی می شود وقتی یک‬ ‫کشتی به عنوان یک کشتی ایرانی ثبت شد ماده یک گفته که دارای تابعیت ایرانی می شود‪.‬این نکته ای که در ماده یک‬ ‫گفته که کشتی دارای تابعیت ایرانی می شود مجددا ما را به این فکر میاندازد که حتماً کشتی دارای شخصیت حقوقی است‬ ‫چون تابعیت فقط در رابطه با اشخاص حقوقی یعنی در رابطه با موجوداتی که شخصیت حقوقی دارند چه حاال شخص طبیعی‬ ‫چه شخص حقوقی معنا پیدا می کند ماشین و خانه تابعیت در موردشون معنا ندارد یا دوچرخه یا اسب بلکه انسان ها هستند‬ ‫که تابعیت دارند من و شما تابعیت ایران را داریم و همینطور اشخاص حقوقی مثل شرکتها هستند که تابعیت دارند سازمان‬ ‫هستند که انها هم شخصیت حقوقی دارند آنها هم تابعیت دارند‪.‬تابعیت یک رابطه سیاسی معنوی هست بین شخص و دولت‪،‬‬ ‫تابعیت مال اشخاص حقوقی است یعنی به معنای عامش میگویم یعنی موجوداتی که شخصیت حقوقی دارند و لذا وقتی‬ ‫قانونگذار می گوید که کشتی که ثبت شد طبق مقررات ایران تابعیت ایرانی را به دست میآورد مجددا ما پی به این مسئله‬ ‫میبریم که کشتی دارای شخصیت حقوقی است‪.‬‬ ‫تا االن با دوتا نشانه آشنا شدیم که نشان میدهد کشتی دارای شخصیت حقوقی است اول اینکه کشتی دارای نام هست دوم‬ ‫اینکه کشتی دارای تابعیت است‪.‬در ماده یک ادامه داده گفته کشتی ثبت میشود دارای تابعیت ایرانی میشود و حق برافراشتن‬ ‫پرچم ملی ایران را خواهد داشت‪ ،‬سوال این است که این دیگر چیست؟ حق برافراشتن پرچم ایران دیگر چه جور حقی است؟‬ ‫شما فکر نمی کنم تا االن با یک چنین حقی برخورد کرده باشید مثال همچین چیزی مطرح نیست که من ایرانی حق و‬ ‫برافراشتن پرچم ایران برای باالی سر خانه ام را دارم نه! ممکن است یک ایرانی پرچم ایران را بزند باالی سر خانه اش ممکن‬ ‫است که یک افغان از پرچم ایران خوشش بیاد و پرچم ایران را بزند باالی خانه اش خالصه ما چیزی به نام حق برافراشتن‬ ‫پرچم یک کشور تا االن نداشتیم و نداریم‪ ،‬اشخاص حقیقی نه وظیفه ای دارند که پرچم کشور خودشان را نصب کنند روی‬ ‫میزشان بگذارند نه کسی منعشان میکند اگر کسی مثال پرچم یک کشور دیگر را روی میزش گذاشت یا باالی سر در خانه‬ ‫اش گذاشت به طور معمول البته هیچ مشکلی هیچ منعی ندارد‪ ،‬افرادی که عرق ملی دارند نسبت به پرچمشان هم عالقه‬ ‫دارند ممکن است استفاده بکنند ممکن هم هست استفاده نکنند اما در رابطه با کشتی این مسئله به شکل یک حق بیان شده‬ ‫گفته شده که کشتی وقتی ثبت شد و تحصیل تابعیت کرد حق برافراشتن پرچم ایران را دارد‪.‬این مساله‪ ،‬مسئله ی ساده ای‬ ‫نیست مسئله مهمی است این در خودش در دلش یک نظریه ای وجود دارد که نظریه با اهمیتی است‪.‬‬ ‫‪11‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫کشتی یک محیط اجتماعی است در یک کشتی ممکن است ده ها یا صدها نفر باشند و این کشتی ممکن است که ماه ها‬ ‫در آبهای آزاد باشد یعنی مثال از ایران برود بیرون تا برسد به مثالً کشور دیگری مثل هند یا آمریکا یا انگلیس چند ماه‬ ‫ممکن است این کشتی در آبهایی باشد که متعلق به هیچ کشوری نیست چند صد نفر هم ممکن است در این کشتی باشند‬ ‫اتفاقات زیادی ممکن در این کشتی رخ دهد ممکن است یک نفر دیگری را مجروح بکند ممکن است ‪ ۲‬نفر قرارداد ببندند‬ ‫‪۲‬نفر با هم نامزد بشوند یا مثال کودکی به دنیا بیاید یا شخصی فوت کند این اتفاقاتی که ممکن است در کشتی اتفاق بیفتد‪،‬‬ ‫سوال این است که در فضا و در کدام سرزمین اتفاق افتادند‪ ،‬مثال فرض کنید قرارداد اگر در ایران اتفاق بیفتد اصوالً این قرارداد‬ ‫تابع قانون ایران است اگر قرارداد در فرانسه اتفاق بیفتد این قرارداد اصوالً تابع قانون فرانسه است خالصه هر اتفاقی که‬ ‫میافتد ما نیاز داریم که بدانیم در کدام سرزمین اتفاق افتاده که ببینیم تابع قانون آن سرزمین است یا تابع قانون سرزمین‬ ‫دیگری است بعضی از امور ممکن است به سرزمین ربط نداشته باشد مثالً فرض کنید طبق قانون انگلیس اگر در سرزمین‬ ‫انگلیس مثالً فرض کنید دو نفر با هم ازدواج کنند ازدواجشان تابع انگلیس است ربطی به ملیتشان ندارد محل ازدواج مهم‬ ‫است اما در قانون ما نه در قانون ما تابع قانونی است که زوجین از نظر روابطشان تابع قانون زوجین است حقوقی که برایشان‬ ‫به وجود میآید‪،‬به هرحال خیلی مهم است که قانون حاکم بر قضیه را تشخیص دهیم خیلی مهم است که ببینیم که آن اتفاقی‬ ‫که افتاده کجا افتاده است‪ ،‬کشتی کجاست؟ در اب های آزاد‪ ،‬پس ما یک معیار خیلی مهم که بر اساس آن معیار بفهمیم کدام‬ ‫قانون حاکم است ربط به ایران دارد ربط به ایران ندارد مربوط به قانون ایران است یا مربوط به قانون ایران نیست را از دست‬ ‫دادیم کشتی ما در آب های آزاد است و نمیدانیم این قراردادی که واقع شده یا فعل زیان باری که اتفاق افتاده تولد و فوت‬ ‫که اتفاق افتاده نکاحی که اتفاق افتاده مربوط به کدام سرزمین است‪.‬‬ ‫برای اینکه این خال پر بشود قانونگذار از مفهومی صحبت کرده تحت عنوان حق برافراشتن پرچم ایران که معنایش این‬ ‫میشود که وقتی کشتی پرچم ایران را نصب میکند و وارد آبهای آزاد میشود که متعلق به هیچ کشوری نیست در اب های‬ ‫آزاد چنین تصور میشود و چنین فرض می شود که کشتی جزئی از سرزمین ایران است حق برافراشتن پرچم ایران یک‬ ‫همچین اثر فوق العاده ای را میگذارد کشتی که پرچم ایران را نصب کرده و حق دارد نصب کند در آبهای آزاد جزئی از‬ ‫سرزمین ایران به حساب میآید و طبیعتا اگر یک کشوری هم به این کشتی حمله بکند مثل حمله به سرزمین ایران است و‬ ‫اتفاقی هم اگر در آن بیفتد مثل اتفاقاتی است که در کشور ایران افتاده بنابراین مثال قراردادی که در آن بسته شده میشود‬ ‫قراردادی که انگار در بندر بوشهر بسته شده یا در تهران بسته شده لذا مثالً دادگاه میگوید تابع قانون ایران است مگر که‬ ‫طرفین به یک قانون دیگری توافق کرده باشند این نظریه ای است که پشت این واژه حق برافراشتن پرچم ملی ایران را‬ ‫داشته باشد قرار دارد‪.‬‬ ‫اما دقت بفرمایید این نظریه فقط در آب های آزاد حاکم است و جاری است یعنی هیچوقت این قدرت را ندارد که حاکمیت‬ ‫دولت ها بر آبهای سرزمینی شان را محدود بکند و استثنا بزند یعنی همین کشتی ایرانی اگر وارد آبهای فرانسه شد یا وارد‬ ‫بندر فرانسوی شد یا وارد اسکله فرانسوی شد و لنگر انداخت آنجا دیگر به هیچ وجه نمیتوانیم بگوییم چون پرچم ایران را‬ ‫نصب کرده اتفاقاتی که در کشتی دارد میافتد مثل اتفاقاتی است که در خاک ایران میافتد به هیچ وجه! دیگر وارد سرزمین‬ ‫فرانسه شده وارد آبهای فرانسه شده و هر اتفاقی که در کشتی بیفتد اتفاقی است که در کشور فرانسه افتاده‪.‬این نظریه معتبر‬ ‫‪12‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫است ولی فقط در آب های آزاد چون در آبهای آزاد است که ما فقدان قانون حاکم داریم یعنی معلوم نیست که اتفاقات در‬ ‫کدام سرزمین اتفاق می افتد این نظریه را برای آنجا ساختیم‪ ،‬وارد آبهای سرزمینی یک کشور دیگر که شد این نظریه به هیچ‬ ‫وجه قدرت ندارد که استثنایی بزند بر حاکمیت آن کشور نسبت به آبهای سرزمینیش آنجا دیگر علیرغم این که پرچم ایرانی‬ ‫نصب شده است روی کشتی هر اتفاقی در آن کشتی بیفتد‪ ،‬جرمی اگر اتفاق بیفتد‪ ،‬کسی کسی را بکشد یا قراردادی بسته‬ ‫بشود میگوییم اتفاقی است که در آن کشور فرانسه افتاده‪.‬این نظریه فقط در آبهای آزاد معتبر است‪.‬‬ ‫پس متوجه شدیم کشتی وقتی ثبت میشود تابعیت ایرانی را به دست میآورد به عالوه حق برافراشتن پرچم ایران هم دارد‬ ‫که معنایش را خدمتتان عرض کردم‪.‬‬ ‫حقوق فرعی دیگری را هم اینجا قانونگذار برای کشتی ایرانی بیان کرده در ماده ‪ 6‬قانون دریایی میگوید کشتیرانی ساحلی‬ ‫یعنی کشتیرانی به قصد تجارت بین بنادر و جزایر ایران منحصراً متعلق به کشتیهای ایرانی است مگر در موارد لزوم بنا به‬ ‫پیشنهاد سازمان بنادر و کشتیرانی که اجازه مخصوص از طرف هیئت وزیران هم باید صادر بشود‪.‬‬ ‫پس کشتیرانی ساحلی حق ویژه کشتی های ایرانی است‪ ،‬به کشتیرانی ساحلی میگویند عبارت فرانسویش که توی ماده ‪6‬‬ ‫امده تو پرانتز گفته شده؛‪ :‬کاپوتاژ‪ ،‬چون در متن ماده آمده من هم عبارتش را برایتان گفتم یعنی کشتیرانی ساحلی و معنایش‬ ‫کشتیرانی بین دو تا بندر ایرانی است مثالً کشتی از بندرعباس برود به بندر خرمشهر یا بین یک بندر و یک جزیره مثال‬ ‫کشتیرانی بین بندر عباس و جزیره قشم یا بین جزیره قشم و جزیره کیش یا گاهی اوقات از خود کیش راه بیفتد دوباره برگردد‬ ‫بیاید کیش مثال کشتی هایی که در جزایر مثال کیش تفریحی هستند چون فعالیت های تفریحی هم در نوع کالن یک نوع‬ ‫فعالیت تجاری است کشتی هایی هستند‪ ،‬کسانی که برای تفریح به کیش میروند‪ ،‬توریست ها گردشگر ها را میبرند اطراف‬ ‫کیش را نشانشان میدهند یک مقدار زیر دریا را بعضی هایشان مثالً پنجره دارند مسافرها زیر دریا را هم می توانند ببینند‪،‬‬ ‫فعالیتهای تفریحی را انجام می دهند این کشتی ها از کیش راه میافتند و دوباره برمیگردند به کیش‪ ،‬این هم میشود‬ ‫کشتیرانی ساحلی‪ ،‬این هم ویژه ایران است یعنی کشتی های ایرانی فقط میتواند کشتیرانی ساحلی بکنند یا مثال کشتی‬ ‫هایی هستند که مسافر را از بندرعباس میبرند به قشم یا از بوشهر یا از بندر گناوه میبرند به خارک این همان کاپوتاژ است‬ ‫و فقط کشتیهای ایرانی میتواند این کار را انجام بدهند‪.‬‬ ‫از ان طرف وظایفی هم به عهده کشتیهای ایرانی گذاشته شده مثالً در ماده ‪ ۲‬قانون دریایی اولش گفته که فرمانده و افسران‬ ‫و کارکنان کشتی ممکن است در صورت لزوم از اتباع غیر ایرانی باشند ولی بعد ادامه داده گفته مالک کشتی باید به هزینه‬ ‫خود اتباع ایرانی را برای کار در کشتی تربیت کند و به تدریج آنان را به جای کارکنان خارجی در کشتی به کار گمارد و بعد‬ ‫ادامه داده گفته در هر حال در عرض چهار سال از تاریخ قبول تابعیت ایران الاقل نصف کارکنان کشتی باید از اتباع ایران‬ ‫باشند و بعد هم گفته مهندسین و افسران و کارکنان ایرانی کشتیرانی در مدتی که جزو کارکنان کشتی باشند از پرداخت مالیات‬ ‫بر حقوق و مزایای دریافتی معاف خواهند بود‪.‬‬ ‫‪13‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫خالصه سیاست دولت که در این قانون آمده این است که کشتی ها از اتباع ایرانی استفاده کنند حتما در سالی که این قانون‬ ‫وضع شده به اندازه کافی افسر و فرمانده و ملوان ایرانی ما برای کشتیرانی نداشتیم ولی در طول سال ها دانشگاه هایی وجود‬ ‫دارد در رابطه با دریانوردی که ملوان و افسر و اینها را تربیت میکنند و کشتی های ما هم بخش زیادی از کارکنانشان ایرانی‬ ‫هستند از فعالیت های نسبتاً یعنی پردرآمد هست به خاطر اینکه خیلی تخصصی است و گاهی اوقات هم سخت است بخش‬ ‫زیادی از مردم تو این حوزه فعالیت میکنند حاال همانطور که متوجه شدید مثالً در نفتکش ها در کشتی هایی که حاال تفریحی‬ ‫هستند و مسافر جابجا می کنند‪ ،‬برای خودش یک اقتصادی است و مقدار زیادی تولید کار و شغل کرده که قانونگذار سعی‬ ‫کرده این شغل ها را اختصاص بدهد به ایرانی ها‪ ،‬این یکی از تکالیفی است که به عهده مالکین کشتیهای ایرانی است که‬ ‫باید تالش کنند که کارکنان کشتی ایرانی باشند و از ‪ 0‬سال بعد از قبول تابعیت ایرانی حداقل نصف کارکنانشان باید ایرانی‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫مسئله دیگر این است که وقتی یک کشتی به عنوان کشتی ایرانی ثبت شد بعدش اگر تغییراتی در کشتی به وجود بیاید باید‬ ‫تغییرات در کشتی هم مثل خود کشتی به ثبت برسد هر تغییراتی در کشتی البته تغییرات منظوم تغییرات اساسی است ماده‪00‬‬ ‫قانون دریایی میگوید هر گونه تغییر در ظرفیت مسافربری یا باربری کشتی باید کتبا به اطالع سازمان بنادر و کشتیرانی برسد‬ ‫اینگونه تغییرات نیز باید در دفتر رسمی ثبت کشتی ها و در سند ثبت کشتی و نسخه دوم آن قید گردد پس تغییر در ظرفیت‬ ‫کشتی باید ثبت و ضبط بشود‪ ،‬همینطور ماده ‪ 0۰‬قانون دریایی میگوید در صورت تغییر اساسی در ساختمان کشتی اظهارنامه‬ ‫جدیدی باید به سازمان بنادر و کشتیرانی یا نمایندگان کنسولی ایران تسلیم و توضیحات کافی فنی راجع به ضرورت تغییرات‬ ‫مذکور در آن داده شود سازمان مزبور پس از رسیدگی به مدارک اظهارنامه اقدام به اصالح اسناد مربوطه خواهد نمود بنابراین‬ ‫تغییرات اساسی هم اگر در کشتی صورت بگیرد این تغییرات هم باید مثل اصل کشتی ثبت بشود‪.‬‬ ‫یا ماده ‪ ۲۱‬قانون دریایی میگوید نام کشتی ممکن است بنا به تقاضای مالک تغییر کند در این مورد سازمان بنادر و کشتیرانی‬ ‫میتواند با تعویض نام موافقت کند و به هزینه متقاضیان تغییر نام را در سه نوبت به فواصل یک ماه در روزنامه رسمی کشور‬ ‫و یکی از روزنامه های کثیراالنتشار مرکز آگهی کند پس تغییرات اساسی باید ثبت بشود از جمله ثبت تغییر نام کشتی‪.‬‬ ‫مسئله دیگر این است که کشتی وقتی ثبت شد قانونگذار با آن مثل اموال غیرمنقول برخورد کرده یعنی گفته هر معامله ای‬ ‫که نسبت به عین کشتی صورت بگیرد هر قراردادی که نسبت به عین کشتی صورت بگیرد باید با سند رسمی باشد در رابطه‬ ‫با منافع ان هم گفته اگر قرارداد نسبت به منافع کشتی هست آن هم منافع بیشتر از دو سال مثال کشتی برای سه سال اجاره‬ ‫داده بشود چنین قراردادی هم باید ثبت بشود انقدر کشتی مهم است که گفته نه تنها فروش کشتی و هر معامله ای نسبت به‬ ‫عین کشتی مثل رهن کشتی مثل ایجاد حق انتفاع نسبت به کشتی باید ثبت بشود معامالت نسبت به منافع زائده بر دو سال‬ ‫کشتی هم باید ثبت بشود ماده ‪ ۲0‬این مسئله را بیان کرده است‪.‬میگوید ثبت کلیه انتقاالت و معامالت و اقاله راجع به عین‬ ‫کشتی و همچنین منافع آن در صورتی که مدت آن زاده بر ‪ ۲‬سال باشد اجباری است‪.‬‬ ‫معامالت کشتی باید اجبارا ثبت بشود‪ ،‬البته کشتی مال منقول است ولی چون اهمیت خارقالعاده دارد از اکثر اموال غیر منقول‬ ‫ارزشش بیشتر است به نسبت‪ ،‬قانون گذار تشریفاتی شبیه به اموال غیرمنقول ایجاد کرده است‪.‬اوال کشتی ها ثبت می شوند‬ ‫‪14‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫دوم معامالت نسبت به کشتی هم باید با سند رسمی باشد وقتی میگوییم سند رسمی یعنی دفترخانه اسناد رسمی منتهی باید‬ ‫بدانید که هر دفترخانه اسناد رسمی نمیتواند معامالت کشتی را ثبت کند بلکه دفاتر اسناد رسمی خاصی که به طور ویژه مجوز‬ ‫دارند از طرف اداره ثبت می توانند معامالت کشتی را ثبت کنند‪.‬هر دفترخانه ای نمیتواند معامالت کشتی را ثبت کند باید اجازه‬ ‫خاص داشته باشند برای این معامالت‪.‬اداره ثبت سازمان ثبت اسناد و امالک به بعضی از دفاتر احتماالً توی بنادر اجازه ویژه‬ ‫ای را میدهد که انها میتوانند معامالت راجع به کشتیها را ثبت کنند‪.‬‬ ‫ماده ‪ ۲0‬در ادامه میگوید انتقاالت و معامالت مزبور در داخل کشور منحصرا به وسیله دفاتر اسناد رسمی که برای این کار از‬ ‫طرف وزارت دادگستری اجازه مخصوص دارند و در خارج از کشور توسط نمایندگان کنسولی کشور انجام میشود‪.‬وقتی یک‬ ‫دفترخانه اسناد رسمی معامله میکند خالصه معامله را به کجا منعکس می کند؟ مثال در رابطه با یک خانه‪ ،‬در رابطه با خانه‬ ‫وقتی دفترخانه میاد معامله میکند مثالً خرید و فروش معامله را ثبت میکند خالصه معامله را میفرستد به اداره ثبت اسناد و‬ ‫امالک مربوطه مثلن اگه خانه ای در شیراز بخش ‪ ۱‬معامله شده باشد خالصه معامله به اداره ثبت شیراز بخش ‪ ۱‬فرستاده‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫در رابطه با کشتی باید خالصه معامله را بفرستند به اداره مرکزی ثبت کشتی ها یعنی دیگر ثبت اسناد و امالک کاره ای‬ ‫نیست‪.‬کشتی ای را الف به ب فروخته است خالصه اش را میفرستند به اداره ثبت کشتیها تا انجا ثبت بشود و معلوم بشود‬ ‫که مالکیت کشتی تغییر کرده است‪.‬قانون گذار در بند د ماده ‪ ۲0‬میگوید کلیه معامالت مربوط به فروش انتقال و رهن کشتی‬ ‫باید در اسناد ثبت و تابعیت کشتی هر دو قید شود و در ماده ‪ ۲5‬گفته که در مورد فروش کشتیهای تابع ایران سازمان بنادر‬ ‫و کشتیرانی مکلف است انجام معامله را در روزنامه رسمی کشور و یکی از روزنامههای کثیراالنتشار مرکز در سه نوبت و هر‬ ‫نوبت به فاصله ‪ 01‬روز آگهی نماید یعنی عالوه بر اینکه سند باید رسمی باشد و ثبت بشود سه بار هم باید در روزنامه رسمی‬ ‫کشور آگهی شود‪ ،‬سه بار هم در یک روزنامه کثیراالنتشار‪.‬‬ ‫بنابر این کشتی ها عالوه براینکه باید ثبت شوند معامالتشان هم باید با سند رسمی باشد و ثبت و ضبط شود‪.‬‬ ‫نکته اخری که در رابطه با ثبت کشتی خدمتتون عرض می کنم این است که همانطور که کشتی ثبت میشود ممکن هم‬ ‫هست یک مواردی ثبت کشتی باطل بشود‪.‬موارد ابطال ثبت کشتی و سلب تابعیت کشتی های ایرانی در ماده ‪ ۲0‬قانون‬ ‫دریایی بیان شده‪.‬در این ماده گفته شده که در صورتی که در موارد زیر ثبت کشتی باطل می شود و تابعیت آن سلب میشود‪.‬‬ ‫‪ -0‬در صورتی که شرایط ثبت کشتی و حق برافراشتن پرچم ایران از بین رفته باشد‪ ،‬شرایط ثبت کشتی از بین برود‪.‬مثال‬ ‫کشتی ما دیگه مالکش ایرانی نباشد فروخته باشد به یک مالک خارجی یا مثال فرض کنید دیگر قدرت دریانوردی اش از بین‬ ‫برود دیگر نتواند وارد دریا بشود موتورهایش از بین رفته باشد بدنه اش از بین رفته باشد دیگر ظرفیت ناخالصش را نتوانیم ‪۲5‬‬ ‫تن حساب کنیم یک بخشی از کشتی تعمیر شده کوچک شده دیگر ‪ ۲5‬تن نیست شرایط ثبت کشتی از بین رفته یکی از‬ ‫مواردی است که ثبت ان ابطال میشود‪.‬‬ ‫‪15‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫‪-۲‬در صورتی که کشتی مفقود بشود یا توسط دزدان دریایی یا در نتیجه عملیات خصمانه تصرف شده باشد کشتی گم شده‬ ‫است معلوم نیست چه کسی دارد از ان استفاده میکند دزد های دریایی کشتی را تصرف کردند البته موقت نه کال دیگر دست‬ ‫مالکش نیست بلکه دست دزد دریایی است و امیدی به پیدا کردنش نیست یا توسط کشوری که با ان جنگ داریم در حال‬ ‫جنگ هستیم تصرف و اشغال بشود در این حاالت ثبت کشتی و تابعیت ایرانی کشتی از بین می رود‪.‬‬ ‫‪-۱‬در صورتی که کشتی متالشی شده و از حیز افتاده باشد کشتی دیگر قابل استفاده نیست اینجا هم ثبتش از بین میرود‪.‬‬ ‫‪ -0‬در صورتی که مالک کشتی‪ ،‬کشتی را رها کرده باشد یعنی به هر دلیلی اقتصادی نیست‪ ،‬دیگر خیلی کهنه شده کشتی را‬ ‫ول کرده است در این موارد ثبت کشتی و تابعیت ایرانی کشتی باطل میشود‪.‬‬ ‫البته ابطال ثبت کشتی و تابعیت ایرانی یک مجهول قضایی است و نیاز به طرح دعوا دارد در ادامه ماده ‪ ۲0‬گفته تقاضای‬ ‫ابطال ثبت و سلب تابعیت کشتی باید توسط سازمان بنادر و کشتیرانی ازدادگاه دریایی به عمل آید یعنی سازمان بنادر و‬ ‫دریانوردی دادخواست میدهد خواهان است به طرفیت مثال مالک کشتی و ثابت میکند که یکی از موارد ابطال ثبت کشتی و‬ ‫سلب تابعیت کشتی وجود دارد دادگاه بررسی میکند و حکم صادر میکند وقتی حکم نهایی شد ثبت کشتی باطل میشود و‬ ‫تابعیتش ازش گرفته می شود بدون حکم دادگاه و بدون رسیدگی قضایی ثبت کشتی و تابعیت ازش گرفته نمی شود‪.‬‬ ‫جلسه سوم‬ ‫فصل دوم از حقوق دریایی‪ ،‬حقوق ممتازه است‪.‬در حقیقت قانونگذار در این فصل یک سری دیون را که ناشی از فعالیت‬ ‫کشتی رانی است احصاء کرده و یا به عبارت دقیقتر حصول این مطالبات را مقدم دانسته بر مابقی دیون مالک کشتی‪.‬البته‬ ‫نه نسبت به تمام اموال مالک کشتی بلکه نسبت به خود کشتی و نسبت به چیزهایی که جزء و تابع کشتی به حساب می آید‪.‬‬ ‫در فصل حقوق ممتازه ما میتوانیم شاهد دیگری بر وجود شخصیت حقوقی برای کشتی مشاهده کنیم‪.‬در فصل اول دو دلیل‬ ‫برای اینکه کشتی دارای شخصیت حقوقی هست را کشف کردیم و گفتیم یکی از آنها این بود که کشتی دارای نام است‪.‬‬ ‫چون نام ویژه ی اشخاص حقوقی است‪.‬یعنی ضروری بودن نام ویژه ی اشخاص حقوقی است‪.‬و دوم اینکه قانونگذار از‬ ‫تابعیت کشتی صحبت میکند که تابعیت هم ویژه ی اشخاص حقوقی است‪.‬دلیل سوم که امروز اضافه میکنیم و نشان می‬ ‫دهد که کشتی دارای شخصیت حقوقی هست این است که قانونگذار به نوعی برای کشتی دارایی قائل شده‪.‬یعنی گفته کشتی‬ ‫دارایی دارد‪.‬به این کیفیت که گفته در این دارایی یک سری اموال وجود دارد؛ شامل خود کشتی‪ ،‬مطالباتی که ناشی از کشتی‬ ‫رانی است‪ ،‬که این میشود جنبه ی مثبت دارایی کشتی‪.‬از آن طرف دیونی از کشتیرانی به وجود می آید که این ها میشود‬ ‫جنبه ی منفی دارایی کشتی‪.‬بعد گفته که پرداخت دیونی که از کشتیرانی به وجود می آید از محل اموال کشتی و مطالبات‬ ‫کشتی مقدم هست بر مابقی دیونی که مالک کشتی دارد‪.‬به عبارت دیگر برای کشتی وضعیتی مثل شرکت قائل شده‪.‬همانطور‬ ‫که در شرکت ها از اموال شرکت اول دیون شرکت داده می شود و بعد اگر چیزی اضافه بیاید به شرکا تعلق می گیرد و‬ ‫‪16‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫طلبکاران شرکا‪.‬در کشتی هم فی الجمله از اموال کشتی اول دیون کشتی را میدهیم و بعد اگر چیزی اضافه بیاید متعلق است‬ ‫به مالک کشتی و طلبکاران مالک کشتی‪.‬این خالصه ای است و در حقیقت برداشت کلی است که ما از فصل دوم قانون‬ ‫دریایی داریم و منجر به این میشود که کشتی دارای یک دارایی است و این سومین نشانه ای است که کشف میشود از آن‬ ‫که کشتی دارای شخصیت حقوقی است‪(.‬این کلیت درس بود)‪.‬‬ ‫جزئیات از این قرار است که یک سری دیون را کشتی به عنوان (قانون دریایی به عنوان) دیون ممتازه یا حقوق ممتازه ذکر‬ ‫کرده‪.‬که عمدتأ این دیون ممتازه در بند های مختلف ماده ‪ ۲۰‬قانون دریایی گفته شده‪.‬ماده ‪ ۲۰‬قانون دریایی میگوید حقوق‬ ‫مشروحه ذیل نسبت به کشتی و نسبت به کرایه ی حمل در سفری که این حقوق طی آن ایجاد شده و نسبت به ملحقات‬ ‫کشتی و ملحقات کرایه حمل که از شروع سفر ایجاد شده است ممتاز تلقی میشود‪.‬حقوقی که ممتاز تلقی میشود کدام است؟‬ ‫حقوق یا دیونی که ممتاز تلقی میشوند در ماده ‪ ۲۰‬در ‪ 5‬بند بیان شده که البته مورد دیگری هم هست که بعدا به ماده ‪۲۰‬‬ ‫اضافه میکنیم‪:‬‬ ‫‪ -0‬هزینه های دادرسی و مخارجی که برای حفظ منابع مشترک طلبکاران به منظور حفاظت از کشتی یا فروش آن و تقسیم‬ ‫حاصل فروش به عمل آمده و همچنین حقوق و عوارض بندری که بر طبق فهرست سازمان بنادر و کشتیرانی قانونا باید‬ ‫پرداخت گردد‪.‬و سایر حقوق و عوارض عمومی مشابه و همچنین هزینه ی حفاظت کشتی پس از ورود به آخرین بندر‪.‬‬ ‫اولین مورد که جزء دیون ممتازه هست هزینه هایی است که برای دادرسی طلبکاران متحمل میشوند‪.‬ممکن است طلب کار‬ ‫ها طرح دعوای مشترک کنند علیه کشتی و مالک کشتی برای حصول طلبشان‪.‬ممکن است درخواست تامین خواسته کنند یا‬ ‫دستور موقت بگیرند که کشتی از بندری خارج نشود‪.‬بنابراین هزینههایی که طلبکاران میکنند (هزینههای دادرسی که طلبکاران‬ ‫متحمل میشوند ) طلبی که برای طلبکاران به وجود می آید این ممتاز است‪.‬درواقع قانونگذار خواسته تشویق کند که طلبکاران‬ ‫بروند دنبال طلبشان و از هزینه کردن نترسند و نگویند این همه هزینه ی وکیل ‪ ،‬دادرسی و خسارات احتمالی بدهیم و بعد به‬ ‫چه ختم میشود؟! مطالباتی که طلبکاران بابت هزینه دادرسی دادند این مطاتبات ممتازه تلقی شده به عالوه کشتی ممکن‬ ‫است به بندر یا بنادری که در آن توقف کرده بدهکار باشد‪.‬اسکله ها و بندر ها بابت اینکه کشتی توقف میکند از کشتی‬ ‫عوارض بندری میگیرند و اینطوری نیست که مجانی باشد‪.‬توقف کشتی در اسکله و بندر ها مبالغی را دریافت می کنند و‬ ‫مبالغی را که برای بندر به وجود می آید بابت این حقوق و عوارض بندری و احتماالً مالیاتی که به این کشتی بابت فعالیت‬ ‫هایش تعلق می گیرد و هزینه هایی که بابت حفاظت کشتی میشود مثالً در طول دوره ای که کشتی توقیف شده یا در بندر‬ ‫متوقف است‪.‬تمام این ها و دیونی که از آن به وجود می آید دیون ممتازه است‪.‬اولین بند ماده ‪ ۲۰‬عنوانش هزینه دادرسی‬ ‫است و عوارض بندری و حقوق عوارض عمومی که به کشتی تعلق میگیرد اینها ممتازه است‪.‬‬ ‫بند ‪ ۲‬ماده ‪ ۲۰‬مطالبات ناشی از قرارداد استخدام فرمانده ملوانان کارکنان کشتی ( طبیعتاً یکسری کارکنان که این کارکنان‬ ‫شامل فرمانده کشتی می شود و افسران کشتی و ملوان ها) ( ملوان به کسانی می گویند که در امر کشتیرانی و اداره کشتی‬ ‫کمک میکنند و همچنین کارکنانی که آشپز هستند‪ ،‬نظافتچی‪ ،‬پزشک و‪ )....‬کالً کسانی که در کشتی کار میکنند اینها‬ ‫مطالباتی که دارند ممتازه است‪(.‬دسته دوم )‬ ‫‪17‬‬  ‫جزوه حقوق دریایی دکتر رنجبر ‪ /‬تهیه شده توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ترم اول سال ‪0011‬‬ ‫سوم که ممتاز است و طلبشان ممتاز به حساب می آید در بند ‪ ۱‬مطرح شده که گفته ‪ > کشتی ما ممکن است‬ ‫در دریا نیاز به عملیات نجات داشته باشد‪ ،‬گرفتار طوفان شده‪ ،‬گرفتار حادثهای شده و بدنش سوراخ شده و در حال غرق شدن‬ ‫باشد و برای اینکه حرکت کند نیاز به یدک کشی دارد که آن را از گل بیرون بیاورد یا کاالها را تخلیه کنند یا مسافران را‬ ‫پیاده کنند‪.‬این عملیاتی کشتی ممکن است به آن نیاز داشته باشد و خودش را نجات بدهد یا کارکنان و سرنشینان و کاالها‬ ‫را نجات بدهد به آن می گوییم عملیات نجات‪.‬‬ ‫عملیات نجات مجانی نیست و ممکن است برای عملیات نجات قرارداد بسته شود و طبق قرارداد کشتی موظف باشد اجرت‬ ‫عملیات نجات را بپردازد و ممکن است که قرارداد بسته نشود و دادگاه بر اساس عرف بیاید و اجرت عملیات نجات را مشخص‬ ‫کند‪.‬بنا بر این کشتی وسیله ای که به کشتی ما عملیات نجات رسانده ( ممکن است هلیکوپتر یا هواپیما باشد) کسانی که‬ ‫به کشتی ما عملیات نجات ارائه کردند دریا وقتی که به آنها تعلق می گیرد جزو مطالبات ممتازه است‪.‬خب این یک قسمتی‬ ‫از بخشی که در بند شش مطرح شده‪.‬‬ ‫بعد بحث خسارات مشترک مطرح میشود این واژهای است که باید با آن آشنا شویم منظور از خسارات مشترک (که البته‬ ‫خودش موضوع یکی از فصول قانون دریایی است) خسارتی است که عمالً وارد میشود به منظور حفظ کشتی یا جان‬ ‫کسانی که در کشتی هستند یا حفظ دیگر کاالهای کشتی‪.‬‬ ‫گاهی اوقات عمدا خسارت وارد میکنیم‪.‬قبالً در گذشته اگر یکی در معرض غرق شدن قرار می گرفت شروع می کردند‬ ‫کاالها را در دری?