Ders 4 – Grafikler PDF

İSTATİSTİK BÖLÜMÜ İST155 İSTATİSTİĞE GİRİŞ I DERS 4 –GRAFİKLER Ders sorumluları: Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY (01 Şubesi) Doç.Dr. Ayten YİĞİTER (02 Şubesi) Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER...

İSTATİSTİK BÖLÜMÜ İST155 İSTATİSTİĞE GİRİŞ I DERS 4 –GRAFİKLER Ders sorumluları: Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY (01 Şubesi) Doç.Dr. Ayten YİĞİTER (02 Şubesi) Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 1 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları  VERİ GÖRSELLEŞTİRME Veri görselleştirme, verinin grafikler ile ifade edilmesidir. Veri içindeki örüntüyü ortaya çıkarır. Bu örüntü en basit hali ile verinin merkezi ve yayılımı hakkında bilgi verir. Beyne gönderilen bilgilerin yüzde 90'ı görseldir ve beyin görselleri metne kıyasla 60.000 kat daha hızlı işler. Bu nedenle verileri grafiklerle ifade etmek tanımlayıcı istatistiğin önemli bir aşamasıdır. Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları 2 Veri Görselleştirme Araçları Nelerdir? R ggplot SAS Forbes dergisinin en iyi 7 veri görselleştirme programı: SPSS Tableau Pyhton Qlikview Tableau FusionCharts Datawrapper Highcharts.. Datawrapper. Plotly Sisense Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 3 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları İstatistik’te en çok kullandığımız grafikler: Çubuk Grafiği (Bar Graph) Histogram Poligon Pasta grafiği –Daire dilimleri grafiği (Pie Chart) Dal-Yaprak Grafiği (Stem-and-Leaf)... Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 4 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları ARAŞTIRMALARDA GÖRDÜĞÜMÜZ GRAFİKLER Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 5 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 6 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları  GRAFİK ÇİZERKEN NELERE DİKKAT ETMELİYİZ ? ✓ Veri tipine uygun grafik seçilmelidir. ✓ Çizilen grafiği açıklayıcı bir şekil numarası ve açıklaması verilmelidir. ✓ Eksenlerin neyi ifade ettiği gösterilmelidir. ✓ Ölçek belirtilmelidir. Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 7 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları 1) ÇUBUK GRAFİĞİ (BAR CHART) Nitel verilerde kullanılan bir grafik türüdür. Y En çok şikayet edilen belirti ekseninde fi’ler ya da pi’ler ; X ekseninde sınıflar bulunur. Şikayet n fi Hasta sayısı Yüksek Ateş 60 70 Öksürük 34 60 Boğaz Ağrısı 56 50 Eklem Ağrısı 9 40 Halsizlik 4 İshal 3 30 60 56 20 34 10 9 4 0 3 Yüksek Ateş Öksürük Boğaz Ağrısı Eklem Ağrısı Halsizlik İshal Şikayet Şekil 1. COVID-19 hastalık belirtileri Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 8 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları  %36 %34 %21 %5 %2 %2 Yüksek Ateş Öksürük Boğaz Ağrısı Eklem Ağrısı Halsizlik İshal Şekil 1. COVID-19 hastalık belirtileri Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 9 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları  Çubuk grafiği farklı gruplar bir arada da çizilebilir. Şekil 2. TV programlarının cinsiyete göre izlenme grafiği Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 10 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları 2) PASTA GRAFİĞİ Nitel veriler için çizilen bir grafik türüdür. Her bir sınıfın pasta dilimindeki payını hesaplamak için Pi x 360 Derece hesaplanır. Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 11 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları Başvurdukları hastane Başvuru N pi Şehir hastanesi 101 0.40 Üniversite Hastanesi 44 0.17 Semt Polikliniği 10 0.04 Özel Hastane 23 0.09 Devlet Hastanesi 77 0.30 Toplam 255 1 pi Açı Devlet Hastanesi Şehir hastanesi 0.40 40% 144 30% Semt Polikliniği 0.17 61.2 Özel Hastane 4% 9% Üniversite 0.04 14.4 Hastanesi 17% 0.09 32.4 0.30 108 1 360 Şekil 3. COVID-19 belirtisi olanların başvurduğu sağlık kuruluşu Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları 12 Şekil 4. En beğenilen film türü Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 13 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları  3) SİMİT (DONUT) GRAFİĞİ Nitel veriler için çizilen bir grafik türüdür. Sağlık Hizmetlerinden memnuniyet Memnuniyet n Hiç memnun değilim 15 Memnun değilim 22 Memnunun 19 Çok memnunum 13 Şekil 5. Sağlık hizmetlerinden memnuniyet grafiği Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 14 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları (Kaynak: İPSOS araştırma) Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 15 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları 4) PİRAMİT GRAFİĞİ Nitel veriler için çizilen bir grafik türüdür. Şekil 6. Bir otelde kalan turistleri milliyetlerine göre dağılımı Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 16 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları 5) KARE GRAFİĞİ Nitel veriler için çizilen bir grafik türüdür. Bir teknomarkette bir haftada satılan telefon markaları Marka Sayı Iphone 100 Samsung 75 Huawei 40 Oppo 21 Şekil 7. Bir teknomarkette bir haftada satılan cep telefonu markaları Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 17 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları  6) HİSTOGRAM Sürekli nicel veriler için çizilen bir grafik türüdür. Sınıf orta noktası Si’ler ve fi ya da pi’ler kullanılır. fi ya da pi Histogramın her bir sütununun sol ucu o sınıfa ait AS, sağ ucu ÜS ve orta noktası, o sınıfın Si değerine karşılık gelir. Verilerin merkezinin yaklaşık olarak nerede olduğunu, Si Verilerin yayılımını, AS Si ÜS Dağılımın şeklini (simetrik, çarpık- basık, merkezde toplanmış, çan şeklinde vb.) gösterir. Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 18 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları Örnek: 30 öğrenciye ait dönem sonu akademik ortalama puanları verilmiştir. 2.12 3.42 2.76 3.18 0.50 2.14 2.35 3.70 2.84 1.96 1.29 2.36 2.78 2.80 2.15 1.65 1.03 3.87 2.90 2.91 2.19 1.72 1.59 2.40 3.05 2.63 3.26 0.98 1.70 2.61 AS ÜS Çetele fi pi Si Fi % Fi 0.50 1.19 /// 3 0.10 0,845 3 0.10 1.20 1.89 //// 5 0.167 1,545 8 0.27 1.90 2.59 //// /// 8 0.267 2,245 16 0.53 2.60 3.29 //// //// / 11 0.366 2,945 27 0.90 3.30 3.99 /// 3 0.10 3,645 30 1 30 1 Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 19 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları fi 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Si 0.845 1.545 2.245 3.645 2.945 Şekil 8. 30 Öğrenicinin akademik ortalamaları (manuel çizilen histogram) Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 20 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları SPSS’de Histogram çizimi: sınıf sayısı otomatik olarak belirlenir Şekil 9. 30 Öğrenicinin akademik ortalamaları (SPSS’de çizilen histogram) Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 21 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları 7) POLİGON Sürekli nicel veriler için çizilen bir grafik türüdür. Histogramın tepe noktalarının birleştirilmesi ile çizilir. Dağılış poligonu 0.366 0.267 0.167 0.1 0.1 0.845 1.545 2.245 2.945 3.645 Şekil 10. 30 Öğrenicinin akademik ortalamalarına ait poligon grafiği Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 22 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları 8) EĞRİ GRAFİĞİ Sürekli nicel veriler için çizilen bir grafik türüdür. Histogramın tepe noktalarının birleştirilmesi ile çizilir. Poligonun daha düzleştirilmiş şeklidir. 0.366 0.267 0.167 0.1 0.1 0.845 1.545 2.245 2.945 3.645 Şekil 11. 30 Öğrenicinin akademik ortalamalarına ait eğri grafiği Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 23 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 24 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 25 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları 9) BİRİKİMLİ SIKLIK GRAFİĞİ (OGIVE) Sürekli nicel verilerde çizilir. X ekseninde ilk değer en küçük AS olacak şekilde tüm sınıfların ÜS’leri, Y ekseninde de Fi yer alır. 35 30 25 Birikimli Sıklık 20 15 10 5 0 0.50 1.20 1.90 2.60 3.30 4.00 Sınıf Şekil 11. 30 Öğrenicinin akademik ortalamalarına ait birikimli sıklık grafiği Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 26 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları  Örnek: 750 öğrencinin bir matematik yetenek sınavından aldıkları puanlar verilmiştir. Puanlar fi Fi [600 – 640) 16 16 [640 – 680) 45 61 [680 – 720) 156 217 [720 – 760) 284 501 [760 – 800) 172 673 800 [800 – 840) 59 732 700 [840 – 880] 18 750 600 Birikimli Sıklık 500 400 300 200 100 0 600 640 680 720 760 800 840 880 Puan Şekil 12. 750 Öğrenicinin matematik puanlarına ait birikimli sıklık grafiği Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 27 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları 10) TREND GRAFİĞİ X ekseninde zaman, Y ekseninde zaman’a karşılık gelen değer yer alır. Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 28 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 29 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları 11) DAL YAPRAK GRAFİĞİ Nicel verilerde kullanılır. Birler basamağı dal kısmına, diğer basamaklar yaprak kısmına yazılır. DAL YAPRAK Veri sayısının az olduğu durumda kullanışlıdır. Verinin tümünü içerdiği için bilgi kaybı yoktur. Verinin merkezi ve yayılım hakkında bilgi verir. Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 30 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları Örnek : Zayıflama programına başvuran 15 kişinin başlangıç kiloları verilmiştir. Bu verilerin dal yaprak grafiği: 84 68 53 79 72 87 69 65 70 89 94 72 90 85 83 Dal Yaprak 5 3 6 895 7 9202 8 47953 9 40 Şekil 13. 15 kişinin diyet öncesi kilolarına ait dal-yaprak grafiği Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 31 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 32 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları  Bir sonraki derste «Konum Ölçüleri» incelenecek. Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 33 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları KAYNAKLAR 1-) H.Demirhan, C.Hamurkaroğlu ,“İstatistiksel Yöntemlere Giriş”, H.Ü.Yayınları, 2011. 2-) Serpil Cula, Zehra Muluk, “Temel İstatistik Yöntemler”, Başkent Üniversitesi yayınları,2006. 3-) Levent Özbek, Esin Köksal Babacan, ‘’İstatistiğe Giriş’’, TÜBİTAK e-kitap. 4-) Birdal Şenoğlu, Mehmet Yılmaz, Sibel Açık Kemaloğlu, İstatistiğe Giriş, TÜBİTAK e- kitap. Prof.Dr.Serpil AKTAŞ ALTUNAY-Doç.Dr. Ayten YİĞİTER 34 İST155 İstatistiğe Giriş I Ders Notları