Cyberbezpieczeństwo Skrypt PDF

**[Definicja cyberprzestrzeni i jej trójwarstwowa architektura.]** - **Cyberprzestrzeń** (również wirtualny świat, ang. cyberspace, hybryda będąca skrótem od cybernetics space „przestrzeń cybernetyczna") -- iluzja świata rzeczywistego stworzona za pomocą metod teleinformatyc...

**[Definicja cyberprzestrzeni i jej trójwarstwowa architektura.]** - **Cyberprzestrzeń** (również wirtualny świat, ang. cyberspace, hybryda będąca skrótem od cybernetics space „przestrzeń cybernetyczna") -- iluzja świata rzeczywistego stworzona za pomocą metod teleinformatycznych. - Cyberprzestrzeń (def. NATO) przestrzeń służąca do przetwarzania, przechowywania i wymiany danych i informacji, składająca się zarówno\ z sieciowych, autonomicznych, jaki i odseparowanych (wydzielonych) systemów łączności, informatycznych oraz innych systemów elektronicznych wraz z przetwarzanymi, przechowywanymi i wymienianymi w nich danymi i informacjami. - Obraz zawierający tekst, Czcionka, linia Opis wygenerowany automatycznie - **Warunki konieczne**: sprzęt (hardware), oprogramowanie (software), dane (data), sieć (network). **Natura cyberprzestrzeni:** - **Związek z Domenami Fizycznymi.** Cyberspace, choć stanowi część środowiska informacyjnego, zależy od domen fizycznych powietrznej, lądowej, morskiej i kosmicznej. - **Cyberprzestrzeń** -- **model 3 warstwowy**: - **Warstwa fizyczna** - obejmuje urządzenia i infrastrukturę IT w domenach fizycznych, które zapewniają przechowywanie, transport i przetwarzanie informacji w ramach cyberprzestrzeni, w tym repozytoria danych i połączenia przesyłające dane między komponentami sieci. Komponenty tej warstwy to sprzęt i infrastruktura (urządzenia komputerowe, urządzenia przechowywania, urządzenia sieciowe oraz łącza przewodowe i bezprzewodowe).\ Chociaż granice geopolityczne mogą być łatwo przekraczane w cyberprzestrzeni, istnieją nadal kwestie suwerenności związane z domenami fizycznymi. Każdy fizyczny komponent cyberprzestrzeni jest własnością podmiotu publicznego lub prywatnego, który może kontrolować lub ograniczać dostęp do swoich komponentów. Unikalne cechy tej przestrzeni muszą być brane pod uwagę we wszystkich fazach planowania. - **Warstwa logiczna** - an example is the Wikipedia, which exists on multiple servers in multiple locations in the physical domains but is represented as a single URL on the World Wide Web. Składa się z elementów sieci wzajemnie powiązanych w sposób abstrahowany od fizycznej struktury sieci, oparty na logice programowania (kodzie), który steruje komponentami sieci (czyli relacje nie są koniecznie związane z konkretnym fizycznym łączem lub węzłem, ale z ich zdolnością do logicznego adresowania i wymiany lub przetwarzania danych). Poszczególne łącza i węzły są reprezentowane na warstwie logicznej, ale także różne rozproszone elementy cyberprzestrzeni, takie jak dane, aplikacje i procesy sieciowe niezwiązane z pojedynczym węzłem. Cele warstwy logicznej można zaatakować tylko za pomocą zdolności cyberprzestrzennej: urządzenia lub programu komputerowego, w tym dowolnej kombinacji oprogramowania, firmware\'u lub sprzętu, zaprojektowanego do wywierania wpływu w lub poprzez cyberprzestrzeń. - **Cyber-persona** -- warstwa stworzona poprzez pozyskanie danych z warstwy logicznej sieci do opracowywania opisów cyfrowych reprezentacji tożsamości aktora lub jednostki w cyberprzestrzeni (cyber-persona). Warstwa cyber-persony składa się z kont użytkowników sieciowych lub IT, zarówno ludzkich, jak i zautomatyzowanych, oraz ich wzajemnych relacji. Cyber-persony mogą być bezpośrednio powiązane z rzeczywistą osobą lub jednostką, zawierając pewne dane osobowe lub organizacyjne (np. adresy e-mail i IP, strony internetowe, numery telefonów, logowania na forum internetowym lub hasła do kont finansowych). Jedna osoba może tworzyć i utrzymywać wiele cyber-person poprzez używanie wielu identyfikatorów. - **Perspektywa Cyberspace w Kontekście Lokalizacji i Własności**. Manewrowanie w cyberprzestrzeni jest złożone i zazwyczaj trudne do obserwacji. Dlatego zespoły planujące, wykonujące i oceniające operacje w cyberprzestrzeni korzystają z języka opisującego cyberprzestrzeń w oparciu o lokalizację lub własność, co ułatwia szybkie zrozumienie planowanych operacji. 2. **[Na czy polega problem Atrybucji w cyberbezpieczeństwie? ]** **Bezpieczeństwo to problem typu „negative goal" -** W tym przypadku \"negative goal\" oznacza unikanie negatywnych zdarzeń, zagrożeń lub strat, a nie osiąganie pozytywnych celów. Problem atrybucji w kontekście cyberprzestrzeni odnosi się do trudności w przypisywaniu odpowiedzialności za konkretne działania lub ataki do konkretnych osób, grup, lub jednostek. Dotyczy to zwłaszcza trudności w identyfikowaniu źródła działań w cyberprzestrzeni, co może wynikać z wykorzystywania cyber-person, złożonych sieci komputerowych, czy też używania różnych narzędzi i technik ukrywania tożsamości. W kontekście warstwy cyber-persony, gdzie jednostki mogą utworzyć multipleksowane i zdecentralizowane tożsamości, przypisanie konkretnych działań do konkretnej osoby staje się wyjątkowo trudne. Możliwość tworzenia wielu cyber-person o różnych identyfikatorach i cechach sprawia, że śledzenie działań związanych z daną tożsamością staje się wyzwaniem. 3. **[Bezpieczeństwo informacji według normy normy ISO27001: Pofuność, Integralność, Dostępność, Autentyczność ]** Na bezpieczeństwo informacji składają się trzy elementy -- tzw. CIA triad (od angielskich odpowiedników tych pojęć), czyli: jej **poufności (confidentiality), integralności (integrity) i dostępności do informacji (availability)**. Mogą być również dodatkowo brane pod uwagę takie własności jak: autentyczność, rozliczalność niezaprzeczalność oraz niezawodność - **Integralność** -- zapewnia, że dane nie zostaną zmodyfikowane w sposób inny niż przez celowe działanie danej osoby (lub funkcji jakiejś danej aplikacji), zgodnie z oczekiwaniami organizacji, która dane informacje przetwarza. Integralność zatem wyklucza jakiekolwiek zmiany w danych, przez celowe działania osób trzecich jak i zarówno przez ich przypadkową modyfikację, mając na myśli np. błąd programu. - **Poufność -** gwarantuje, że tylko osoby upoważnione, mające dostęp do danych ze względu na zakres swoich obowiązków służbowych, mają możliwość wykonywania na nich operacji. - **Dostępność -** właściwość wskazująca na to, że określone dane mogą być wykorzystywane przez osoby w określonym czasie i w określony sposób. - **Autentyczność --** tożsamość danej osoby, która wykonuje określone operacje, jest taka sama jak deklarowana**.** - **Rozliczalność -** polega na możliwości ustalenia użytkowników, którzy w określonym czasie dokonywali określonych operacji. - **Niezawodność --** czas bezawaryjnego działania systemów informatycznych. - **Niezaprzeczalność --** umożliwia weryfikację, czy strony biorące udział w wymianie informacji faktycznie brały w niej udział. 4. **[Podstawy bezpieczeństwa informacji: Incydent, Zagrożenie, Podatność\ ]** - **Zagrożenie --** materialny i/lub niematerialny czynnik mogący spowodować niepożądaną zmianę wymaganych wartości istotnych kryteriów jakości informacji. - **Podatności -- wady lub luki: w zasobach** (struktura fizyczna organizacji, sprzęt i oprogramowanie, personel, procedury), **w procesach** (zarządzanie i administrowanie, organizacja pracy, obsada stanowisk pracy personelem), które mogą być wykorzystane przez zagrożenia do spowodowania szkód w sys. informatycznym organizacji lub jej działalności. - **Incydent --** zdarzenie lub ciąg zdarzeń, która powoduje lub może spowodować zmianę wartości istotnych kryteriów jakości informacji.  5. **[Podatność typu zero day ()-day -- znaczenie w aktywności cyberprzestępców.]** Termin \"zero-day\" w informatyce odnosi się do sytuacji, w której oprogramowanie lub system informatyczny posiada poważną lukę w zabezpieczeniach, a atakujący wykorzystuje tę lukę przed tym, jak dostawca oprogramowania zdąży dostarczyć skuteczną łatkę (patch) czyli naprawę. Obraz zawierający tekst, diagram, linia, Czcionka Opis wygenerowany automatycznie 6. **[Trzy strategie obrony przed atakami w cyberprzestrzeni.\ ]** - **Prevention (Zapobieganie)** -- utrudnianie ataków zanim pojawią się szkodliwe skutki. - **Resilience** -- odporność to zdolność systemu do utrzymania funkcjonalności i wydajności pomimo ataków lub awarii. - **Detection and Recovery (Wykrywanie i Odtwarzanie)** -- szybkie wykrywanie ataków i skutecznym odzyskiwaniu systemów po ich wystąpieniu. 7. **[Atak typu DDoS.]** [Distributed Denial of Service --] to cyberatak skierowany na określony serwer lub sieć, mający na celu zakłócenie normalnego funkcjonowania (dostępność) poprzez zalewanie celu ciągłym strumieniem ruchu (**Distributed** -- przez wiele komputerów na raz). Celem ataku DDoS jest spowodowanie odmowy dostępu do usług lub zasobów dostępowych na serwerze lub w sieci. Atakujący generuje znaczne ilości fałszywego ruchu sieciowego, której celem jest zasypywanie łączności lub przeciążenie zasobów serwera, co uniemożliwia prawidłowe obsługiwanie żądań od prawdziwych użytkowników. [Botnet] -- an army of infected computers to do a DDoS attack.  **Rekomendacje KNF (przykłady)** - **Aktywne zarządzanie routingiem:** Mechanizmy aktywnego zarządzania routingiem mogą pomóc w dynamicznym przekierowywaniu ruchu, aby rozproszyć obciążenie - **Struktura połączenia z siecią Internet:** Odpowiednia struktura połączenia z Internetem może obejmować różne poziomy obrony, takie jak firewalle - **Nadmiarowe pasmo:** Posiadanie nadmiarowego pasma pozwala na łatwiejsze absorbowanie nadmiernego ruchu - **Blackholing:** Polega na kierowaniu ruchu do \"czarnej dziury\" (blackhole) 8. **[Phishing, spear Phishing I jego rola w atakach cyberprzestępców.]** **Phishing** to technika ataku, w której cyberprzestępcy używają fałszywych komunikatów, używając socjotechniki, często w formie e-maili czy komunikatów tekstowych, aby oszukać użytkowników i skłonić ich do ujawnienia poufnych informacji, takich jak hasła czy numery kart kredytowych. **Rola**: jest powszechnie stosowany jako sposób na zdobycie poufnych danych poprzez podszywanie się pod wiarygodne źródła, takie jak banki czy instytucje rządowe. Cyberprzestępcy często wysyłają masowe e-maile, licząc na to, że część odbiorców uwierzy w autentyczność komunikatu i udzieli potrzebnych informacji. **Spear Phishing** to zaawansowana forma phishingu, w której przestępcy dostosowują atak do konkretnych osób lub organizacji. Ataki są precyzyjnie ukierunkowane, a przestępcy mogą wykorzystywać wcześniej zdobyte informacje, aby sprawić, że wiadomości wydają się bardziej autentyczne. **Rola**: Spear Phishing jest bardziej precyzyjny i wymaga wcześniejszego zbierania informacji na temat celu. Ataki tego rodzaju często mają na celu zdobycie dostępu do wrażliwych danych, takich jak informacje korporacyjne czy dane finansowe. Przestępcy mogą również używać spear phishingu do zainfekowania systemów złośliwym oprogramowaniem. **Wykorzystywane w:** - Phishing i spear phishing często obejmują podszywanie się pod wiarygodne źródła, co sprawia, że ofiary są bardziej skłonne uwierzyć w autentyczność komunikatu. - Ataki te często korzystają z techniki społecznej inżynierii, manipulując emocjami ofiar, takimi jak strach czy ciekawość, aby skłonić je do podjęcia określonych działań. - Phishing może również służyć do wprowadzania złośliwego oprogramowania na komputery ofiar, co umożliwia przestępcom zdalną kontrolę nad systemem. - Phishing i spear phishing pozostają powszechnymi i skutecznymi narzędziami w rękach cyberprzestępców. Dlatego edukacja pracowników, ostrożność w obszarze cyberbezpieczeństwa oraz stosowanie skutecznych środków ochronnych są kluczowe w zapobieganiu tego rodzaju atakom 9. **[Bezpieczeństwo osobiste.]** Bezpieczna aktywność -- ROR: - **Rozpoznanie** -- świadomość -- źródła typu CSIRT, CERT Zaufana Trzecia Strona; zwracaj uwagę na treść powiadomień autoryzacyjnych; bycie na bieżąco to **profilaktyka** - **obrona** (hasła -- długie hasła trudne do złamania, manager haseł, dwuskładnikowe uwierzytelnianie -- Gmail oferuje, aktualizacja i legalne programy, bądź trudnym celem), - **rekonwalescencja** (zgłoszenie do CSIRT, CERT itd., backup, przywracanie danych -- dane w innym miejscu -- kopia odporna na **ransomware -- czyli zaszyfrowanie naszych plików przez atakującego**) 10. **[Co to jest water hole attack?]** **Watering hole attack** to rodzaj ataku cybernetycznego, w którym przeciwnik celuje w konkretną społeczność, taką jak rząd, konkretną branżę czy region. Atakujący wybiera witrynę internetową odwiedzaną przez tę określoną grupę użytkowników, określa jej słabości i infekuje ją złośliwym oprogramowaniem. Celem jest skompromitowanie konkretnego użytkownika lub grupy użytkowników na podstawie wspólnego zainteresowania lub przynależności do określonej społeczności. 11. **[Bezpieczne hasła:]**\ \ - Menedżery haseł -- ryzyko dostępu do danych przechowywanych w menedżerze -\> kopia zapasowa. - Dostawcy tożsamości -- logowanie się przez Apple/Google/SSO. - Biometria -- odcisk palca - **Uwierzytelnianie dwuskładnikowe** -- PIN/kody SMS, token sprzętowy, odcisk palca itd. (hasło nie wystarcza) - **Dla samych haseł**: - Brak wymuszonej okresowej zmiany haseł użytkowników**^1^** - Blokada tworzenia hasła znajdującego się na liście słabych/często używanych haseł**^2^** - Blokada hasła zawierającego przewidywalne człony (np. nazwa firmy, usługi) - Minimalna długość hasła -- co najmniej 12 znaków - Limit znaków w haśle nie mniejszy niż 64 znaki - Brak dodatkowych kryteriów złożoności, np. znaków specjalnych, cyfr czy dużych liter - Długość hasła \> złożoność; długość wykazano ze jest ważniejszą kwestią jeśli chodzi o bezpieczeństwo. 12. **[Kryptograficzna funkcja hashująca:]** Salting -- adding a random keyword to the end of the input. Peppering -- adding the same random value at the end of a plaintext -- not unique. - **Funkcje Jednokierunkowe**: Kryptograficzne funkcje haszujące są projektowane tak, aby odwrócenie procesu było praktycznie niemożliwe obliczeniowo. Dla danego wartości hasza powinno być praktycznie niemożliwe określenie oryginalnych danych wejściowych. - **Odporność na Kolizje**: Choć kolizje (sytuacje, w których dwie różne dane wejściowe generują ten sam hasz) mogą teoretycznie wystąpić z powodu skończoności przestrzeni haszów, dobra kryptograficzna funkcja haszująca powinna minimalizować prawdopodobieństwo kolizji. - **Rozsądna Szybkość:** Niektóre algorytmy haszujące są szybkie, inne wolniejsze, ale różne szybkości spełniają różne potrzeby w zależności od zastosowania. - **Deterministyczne:** Bez względu na wielkość danych wejściowych, rozmiar wyniku pozostanie niezmieniony. - **Bardzo Czułe na Małe Zmiany**: Jest to często opisywane jako \"efekt lawiny\". Nawet najmniejsza zmiana wejścia spowoduje zupełnie inny wynik.  Obraz zawierający tekst, zrzut ekranu, Czcionka, numer Opis wygenerowany automatycznie 13. **[Łamanie haseł brute-force:\ ]** Brute-force to technika ataku, w której atakujący próbuje zdobyć dostęp do konta lub zasobu poprzez próbowanie wszystkich możliwych kombinacji haseł. Proces łamania haseł brute-force polega na systematycznym przetestowywaniu wszystkich możliwych kombinacji haseł aż do znalezienia poprawnego. Kroki: przygotowanie listy hashy, testowanie wszystkich kombinacji, użycie programów do łamania haseł (automatycznie testowane), wykorzystanie technik słownikowych. 14. **[Infekcja przez złośliwe oprogramowanie.]** - [**Malware**] - ogólne określenie dla wszelkiego rodzaju złośliwego oprogramowania, które jest projektowane w celu spowodowania szkody lub naruszenia prywatności użytkownika. Obejmuje różne formy, takie jak wirusy, trojany, robaki, ransomware i inne. - **Metody rozprzestrzeniania** - zainfekowane załączniki e-mailowe, złośliwe strony internetowe, infekcje poprzez urządzenia pamięci masowej (np. pendrive\'y), fałszywe aktualizacje oprogramowania oraz wykorzystywanie podatności w systemie operacyjnym. - **Skutki infekcji** - regularne aktualizacje oprogramowania, korzystanie z oprogramowania antywirusowego, ostrożność podczas otwierania e-maili czy klikania w linki, unikanie pobierania plików z niezaufanych źródeł oraz stosowanie firewalli. - **Wykrywanie i usuwanie** -- najczęściej antywirus. https://www.youtube.com/watch?v=OXGdRY6x9tU 15. **[Mitre Att&ck\ ]** MITRE ATT&CK (Adversarial Tactics, Techniques, and Common Knowledge) to framework, czyli narzędzie, które dostarcza szczegółowe informacje na temat różnych technik i taktyk używanych przez cyberprzestępców. Jest to projekt organizacji MITRE Corporation, która jest organizacją badawczą finansowaną przez rząd Stanów Zjednoczonych. Framework MITRE ATT&CK skupia się na identyfikacji, opisie i kategoryzacji taktyk, technik i procedur (TTPs) stosowanych przez atakujących podczas różnych etapów ataku. ATT&CK dostarcza szczegółowych opisów sposobów, w jakie przeciwnicy wykonują swoje działania, co pozwala organizacjom na lepsze zrozumienie sposobów, w jakie mogą być atakowane. **Kluczowe elementy frameworku MITRE ATT&CK:** **Taktyki**: Ogólne cele, które atakujący chcą osiągnąć podczas ataku. Przykłady to taktyki takie jak wykrywalność, unikanie detekcji czy utrzymanie dostępu. **Techniki**: Konkretne metody, które atakujący używają do realizacji określonych taktyk. Przykłady to wykorzystanie malware\'u, wykorzystanie błędów w oprogramowaniu czy ataki phishingowe. **Procedury**: Konkretne sekwencje działań, które atakujący wykonują w ramach danej techniki. To bardziej szczegółowy opis konkretnych działań podjętych przez przeciwników. Framework MITRE ATT&CK jest używany w środowiskach bezpieczeństwa informacyjnego do analizy, identyfikacji i zrozumienia potencjalnych zagrożeń. Organizacje wykorzystują ten framework, aby poprawić swoje zdolności w zakresie cyberbezpieczeństwa, tworząc strategie obrony i reakcji na podstawie realistycznych scenariuszy ataków. 16. **[Zasady bezpieczeństwa dla SME:]** - Backing up data - Protecting organisation from malware ex. Anti-virus - Keeping smartphones safe -- update software - Using passwords to protect data - Avoiding phishing attacks 17. **[Zagrożenia atakami typu Ransomware:]** Są formą cyberataków, które mają na celu zainfekowanie systemów komputerowych w celu zablokowania dostępu do danych lub plików ofiary, a następnie żądania od niej zapłaty okupu w zamian za ich odblokowanie. - Szyfrowanie danych ofiary -- pliki na zainfekowanym systemie są nieczytelne bez klucza - Wymuszanie okupu - Mechanizmy rozprzestrzeniania -- phishing, system vulnerability - Zagrożenie upublicznieniem danych. 18. **[Cyberprzestępczość w sektorze finansowym.]** - Cyberprzestępcy często starają się włamywać do systemów bankowych, aby uzyskać dostęp do kont klientów, informacji o kartach kredytowych czy innych wrażliwych danych. Ataki te mogą prowadzić do kradzieży pieniędzy, a także zagrożenia poufności finansowej klientów. - Ataki ransomware są często skierowane wobec instytucji finansowych, które posiadają duże zasoby i są bardziej skłonne do płacenia okupu. Zainfekowanie systemów instytucji finansowej może prowadzić do zablokowania dostępu do kluczowych danych, co ma wpływ na działalność operacyjną. - Niektóre cyberprzestępstwa obejmują manipulacje na rynkach finansowych. Przykładem jest atak na giełdę, w wyniku którego przestępcy próbują wprowadzać fałszywe dane lub zmieniać kursy walut w celu osiągnięcia korzyści finansowych. Przykłady: Atak na SWIFT w 2016 roku: Cyberprzestępcy skradli ponad 80 milionów dolarów z banku centralnego Bangladeszu, manipulując systemem przekazów SWIFT. (inne w pdf pt. STATE-SPONSORED FINANCIAL ATTACKS) 19. **[Zasady bezpiecznego użytkowania smartfona]** Przykład -- projekt reality mining; 100 uczestników z MIT; uczestnikom wręczono telefony i badano lokalizacji (triangulacja); każdy telefon bez względu na to jak jest ustawiony będąc w GSM - Aktualizowanie systemu operacyjnego i aplikacji - Silne hasła i biometryczne mechanizmy zabezpieczeń/uwierzytelnianie - Korzystaj z bezpiecznych polaczen sieciowych - Zarządzaj uprawnieniami aplikacji - Włącz szyfrowanie danych - Wykonuj kopie zapasowe 20. **[Rodzaje śladów cyfrowych oraz metody ochrony przez zbieraniem i analizą śladów cyfrowych.]** Ślady cyfrowe są danymi (i metadanymi) o ludziach, na które składają się: - Dane przekazane **woluntarne** (ang. volunteered data) - dane utworzone i w sposób otwarty współdzielone przez osoby, np. profile i wpisy w mediach społecznościowych. - Dane **zaobserwowane** (ang. observed data) -- dane zarejestrowane w wyniku monitorowania działań podejmowanych przez osoby, np. dane lokalizacyjne zbierane podczas używania telefonu komórkowego. - Dane **wywnioskowane** (ang. inferred data) -- dane o osobach uzyskane w wyniku analizy danych woluntarnych i zaobserwowanych, np. zdolność kredytowa. **Metody ochrony przed zbieraniem:** - Korzystanie z ustawień prywatności w mediach społecznościowych i innych platformach online może pomóc w ograniczeniu dostępu do osobistych danych. - Kontrola zgód na monitorowanie aktywności - Unikanie darmowych apek - Korzystanie z VPN 21. **[STUXNET jako przykład ataku na integralność infrastruktury krytycznej.\ ]** Miał miejsce w 2010 - atak przeciwko irańskiemu programowi nuklearnemu. Oficjalnie władze mówiły o wzbogaceniu do 20%. Cel teoretyczny: wzbogacenie do poziomu umożliwiającego konstrukcję bomby jądrowej. Atak STUXNET był jednym z najbardziej zaawansowanych i wpływowych przypadków ataku na infrastrukturę krytyczną, podkreślając potencjał cyberbroni do wywoływania rzeczywistych szkód w środowisku fizycznym. Atakowano wirówki które służyły do wzbogacania uranu. STUXNET wykorzystywał luki w systemie Windows, przenosząc się między komputerami za pomocą nośników USB. Wykorzystano specjalne mechanizmy replikacji, aby szybko rozprzestrzenić malware w obrębie infrastruktury irańskiego programu nuklearnego. Infekcja Kontrolerów Programowalnych: Po zainfekowaniu systemów SCADA, STUXNET skupił się na ataku kontrolerów programowalnych PLC (Programmable Logic Controllers), które sterują fizycznymi procesami przemysłowymi. Atak ten miał wpływ na pracę wirówek do wzbogacania uranu. STUXNET wykorzystał dwa unikalne luki zero-day w systemie Windows. 22. **[Metody dezinformacji w mediach społecznościowych.]** - **Kompromitowaniu wybranych osób** (organizacji) w państwie -- ośmieszanie, obrażanie, niszczenie reputacji czy podważanie autorytetu. - **Dezintegrowanie społeczeństwa** -- kreowanie kontrowersyjnych i niejednokrotnie fałszywych treści mających dzielić, prowokować konflikty, wywoływać spory, itp. - **Generowaniu zgiełku informacyjnego** (ang. deluge of information) --stwarzanie wrażenia braku możliwości określenia prawdy obiektywnej przez masowe propagowanie sprzecznych wersji wydarzeń, teorii spiskowych, półprawd itp. - **Infiltracji mediów społecznościowych** -- przejmowanie kontroli nad istniejącymi forami lub budowanie forów internetowych „pod przykryciem" w celu infiltracji określonych grup społecznych, wpływanie na ich działalność, m.in. poprzez kreowanie wrażenia masowego poparcia lub odrzucenia wybranych idei. Intencjonalne działania informacyjne w sieciach wywołują ciekawy efekt uboczny nazywany „mgłą wojny informacyjnej" (ang. fog of information war), polegający na tym, że raz umieszczona w sieci informacja zaczyna żyć własnym życiem, najczęściej w sposób zupełnie spontaniczny. Pierwotnie opublikowana informacja może ponadto podlegać różnym transformacjom, m.in. modyfikacji, zniekształceniu, wyjęciu z kontekstu lub innym tego typu działaniom. **Active measures** -- tajne operacje mające na celu uzyskanie jawnego wpływu. Cechy: 1. Metodyczny produkt profesjonalnie zarządzanej agencji wywiadowczej 2. Zawierają element dezinformacji/decepcji: fałszywa treść, fikcyjne źródła, ukrywanie celu działania itp. 3. Ukierunkowanie na wymierny efekt w zakresie osłabienia przeciwnika. Np. Wywoływanie podziałów pomiędzy narodami, wbijanie klina między grupy etniczne, tworzenie napięć pomiędzy grupami, podważanie zaufania do instytucji, podważanie legalności rządu itp. Rewolucja cyfrowa wzmocniła potencjał operacji dezinformacyjnych: niski koszt, łatwość działania na odległość, szybko efekt, skalowalność, obniżenie ryzyka dekonspiracji. 23. **[Problem prywatności]** Liczba użytkowników stron Google 23,23mld (95% w populacji internautów, 60,5% w całej populacji). W 2015 r. 70% przychodów z reklam zamieszczanych na stronach własnych, 20% treści marketingowe na stronach członków sieci Google. **Rejestrowane dane** - informacje podane przy rejestracji konta, - charakterystykę wykorzystania serwisów, w tym opis techniczny urządzeń z których następuje logowania, włączając w to numer telefonu oraz np. wybierane numery, odebrane połączenia, - historia wyszukiwań, - dane z plików cookies, które mogą jednoznacznie identyfikować przeglądarkę, - historia przeglądanych stron WWW, - lokalizacja: IP, GPS, wifi sieci, stacje bazowe, **Polityka prywatności i kasowane danych** - Search: Zgodnie z oficjalnymi dokumentami Google nie kasuje logów serwerów wyszukiwania, natomiast anonimizuje je w okresie od 18 do 24 miesięcy - Gmail: Oficjanie kasowanie poczty elektronicznej w Gmail jest wykonywane w okresie do 60 dni, ale nie dla offline backups **Analiza danych w zakresie wybranych grup obywateli lub całego społeczeństwa umożliwia:** 1. Pomiar tzw. „temperatury" nastrojów w określonych regionach, grupach społecznych, poprzez wykorzystanie analizy semantycznej wyszukiwanych słów kluczowych. 2. Prognozowanie zachowań wybranych grup społecznych np. wyników wyborów 3. Monitorowanie trendów, zainteresowań, tematów, narracji w społeczeństwie. 4. Identyfikacja i monitorowanie dyfuzji informacji w sieci na przykład w przypadku rozwoju konfliktów społecznych. 5. Możliwość identyfikacji sieci powiązań społecznych poprzez analizę komunikacji w ramach poczty elektronicznej. 6. Możliwość monitorowania przemieszczania się zbiorowisk ludzi, np. manifestacji ulicznych. 7. Wykonywanie eksperymentów społecznych. 8. Wpływ na nastroje społeczne, określoną interpretację wybranych zagadnień poprzez manipulowanie wynikami wyszukiwania **Kto ma dostęp do danych?** Pełny dostęp: Google\ Ograniczony, legalny dostęp: Służby: FBI, CIA, NSA, Prokuratura, Acxiom, \...\ Ograniczony, prawdopodobny i nielegalny dostęp: zorganizowane grupy hackerskie: Chiny, Federacja Rosyjska. 24. **[Hackowanie AI]** **Sztuczna ogólna inteligencja (AGI)** to inteligencja maszyny, która posiada zdolność do zrozumienia lub nauki dowolnego zadania intelektualnego, które jest wykonywane przez człowieka: - uczenie się w wielu dziedzinach; - uczenie się niezależne od dziedziny; - zrozumienie języka naturalnego; - rozumowanie na podstawie zdrowego rozsądku, - uczenie się na podstawie małej liczby przykładów, - samoświadomość, - poczucie humoru, - miłość, - empatia\... **Ograniczona sztuczna inteligencja** - konkretny rodzaj sztucznej inteligencji, w którym technologia przewyższa ludzi w bardzo ściśle określonym zadaniu. W przeciwieństwie do ogólnej sztucznej inteligencji, ograniczona sztuczna inteligencja skupia się na jednym podzbiorze zdolności poznawczych i rozwija się w ramach tego spektrum. System uczący się -- zgodnie z definicją Mitchell'a (1997) system jest się w stanie uczyć: - Z doświadczenia (expierience -- E) - W kontekście realizacji zadań (tasks -- T) - I miary jakości działania (performance measure -- P) - Jeśli jego działanie w realizacji zadań (T) - Mierzone z wykorzystaniem (P) - Polepsza się wraz ze wzrostem doświadczenia (E)  **Atak infekcyjny** -- atak na proces uczenia lub aktualizacji, który polega na ingerencji w zbiór uczący. Z wykorzystaniem A generuje zainfekowany zbiór uczący D. Nazywany jest atakiem przyczynowym i może być realizowany przez: - **Infekowanie danych** -- realizowane przez dodawanie fałszywych przykładów, modyfikowanie/usuwanie elementów zbioru. Może to wpływać na rozkład klas w zbiorze uczącym i w efekcie wpłynąć na klasyfikator. - **Manipulowanie danymi** -- realizowane przez wpływanie na strukturę zbioru uczącego przez dodanie modyfikację, usunięcie cechy wektora x, jak i etykiety klasy j. Modyfikacja może dotyczyć manipulacji na rzeczywistym obiekcie np. charakteryzacja osoby, której zdjęcie trafia do zbioru uczącego. **Atak inwazyjny** -- atak na proces testowania który polega na ingerencji w zbiór testujący: z wykorzystaniem A wygeneruj zainfekowany zbiór testujący D. Ten rodzaj ataku jest nazywany atakiem eksploracyjnym. Procedura atakującego naruszająca integralność zbioru testującego A może być realizowana przez infekowanie danych, co jest realizowane przez dodawane do zbioru testującego fałszywych przykładów, a także modyfikowanie lub usuwanie istniejących elementów zbioru testującego. Atakujący stara się modyfikować zbiór w taki sposób, żeby odzwierciedlał rozkład rzeczywistego zbioru. **Atak na model/zmiana logiki działania systemu --** atak bezpośrednio na model, tak aby uzyskać jego wersję zniekształconą. Może wystąpić w sytuacji, kiedy użytkownik nieświadomie korzysta z algorytmu uczenia maszynowego, który został pobrany z publicznie dostępnych zainfekowanych środowisk programistycznych. Może być dokonany również poprzez transfer modelu -- utworzenie modely, który będzie realizował celowy błąd klasyfikacji, a następnie przekazanie go do właściwego klasyfikatora. Dokonywano testy na modelu klasyfikacji zdjęć z rezonansu -- uzyskano 97% dokładny model, który błędnie klasyfikował. **Atak na funkcjonujący system**-- na przykład filtr antyspamowy. W kontekście ataku na funkcjonujące system należy jeszcze wspomnieć o dwóch teoretycznie możliwych wektorach ataków związanych z manipulacją wejścia i wyjścia systemu. - **Atak na** **obiekt wejściowy** oznaczałby taką modyfikację rzeczywistego obiektu wejściowego aby został niepoprawnie rozpoznany, np. zmiana kolorów znaku drogowego. W tym rodzaju ataku należy także uwzględnić fizycznie usunięcie obiektu albo spowodowanie, że nie zostanie zauważony przez system. - **Atak na wyjście systemu** oznaczałby zmianę wygenerowanego przez system wyjścia albo jego usunięcie.  **Odporne sztuczna inteligencja (robust AI) -** odnosi się do zdolności systemu sztucznej inteligencji (SI) do utrzymania wydajności i dokładności w różnych warunkach, nawet w obliczu wyzwań, zakłóceń czy ataków. Odporność w kontekście sztucznej inteligencji oznacza, że system jest w stanie skutecznie funkcjonować pomimo zmienności warunków środowiskowych, różnorodności danych wejściowych lub prób manipulacji. **[\*\*OPRACOWANIE ROZDZIAŁU Z KSIĄŻKI:]** Intencjonalny atak na systemy uczące się może mieć następujące cele: 1. **Obniżenie jakości klasyfikatora** (ang. misclassification) poprzez generowanie błędów fałszywie pozytywnych lub fałszywie negatywnych (patrz tabela 1). Konsekwencją tego typu ataku jest spadek dokładności klasyfikacji. 2. **Celowy błąd klasyfikacji** (ang. targeted misclassification) poprzez uzyskanie błędnej klasyfikacji dla określonych obiektów. W takiej sytuacji klasyfikator nieoprawnie klasyfikuje konkretny obiekt lub zbiór obiektów zgodnie z intencją atakującego. 3. **Ograniczenie dostępności** czyli uzyskanie nieakceptowalnie długiego czas reakcji systemu na dane wejściowe, a w sytuacji skrajnej zatrzymanie działania systemu. Celem atakującego może tez być ograniczenie dostępności w trakcie budowanie modelu, tj. w trakcie jego uczenia, aktualizacji i testowania. 1. **Atak na poufność** ( ang. confidentiality violation) -- polega na zdobyciu informacji, które dotyczą procesu uczenia, aktualizacji, testowania i użytkowania systemu. Oznacza to zdobycie informacji obejmującej: - obiekt x wraz z jego specyfikacją cech - zbiór etykiet klas M - klasyfikator Ψ - algorytm Φ wraz z jego parametrami - zbiór uczący D(uczenie) oraz stosowane metody aktualizacji - zbiór testujący D(testowanie) oraz zastosowane metody testowania - użyte biblioteki i środowiska programistyczne - kontekst użycia systemu: intencje, cel użycia systemu, organizacja pracy, zaangażowani pracownicy, klienci, itp. Biorąc pod uwagę ten zakres informacji wiedzę atakującego można podzielić na trzy grupy: pełna wiedza (**white box attack**), wiedza częściowa (**grey box**) i brak wiedzy (**black box**). W każdym wymienionym przypadku, nawet przy całkowitego braku wiedzy, możliwe są skutecznie działania atakującego. W przypadku zdobycia pełnej wiedzy mówimy o pełnej ekstrakcji modelu (ang. extraction attack). 2. Atak na integralność (ang. integrity violation) -- polega na zakłóceniu procesu uczenia, aktualizacji lub testowania zgodnie z celami atakującego omówionymi w poprzednim podrozdziale. Ze względu na ważność i złożoność tego zagadnienia, temu rodzaju ataków poświęcony jest następny podrozdział. 3. Atak on dostępność (ang. availability violation) -- polega na spowolnieniu albo zatrzymania pracy systemu utrudniające jego praktyczne wykorzystanie. Ten rodzaj ataku może być wykonany w trakcie uczenia, testowania czy też poprzez zakłócenia procesu aktualizacji systemu. Niemniej najczęściej realizowany w fazie użytkowania (funkcjonowania) systemu. Problemy budowania systemów uczących się: - Problem wnioskowania indukcyjnego -- stosowanie uogólnień/wycinek rzeczywistości - Roblem historii i aktualizacji -- na historycznych danych - Problem przeuczenia -- nadmierne dopasowanie do zbioru uczącego, ale ma małą zdolność generalizacji. 25. **[Cyberbezpieczeństwo a zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie ]** **[Ryzyko operacyjne]** -- ryzyko biznesowe pojawiające się przy okazji codziennych działań w firmie i jakiejkolwiek aktywności biznesowej wskutek niepewnych warunków oraz różnych ryzyk związanych z biznesem. Zmienia lub przerywa regularną pracę przedsiębiorstwa, **Typy:** - Wewnętrzne czynniki lub oszustwa (Internal factors or frauds) - Zewnętrzne oszustwa (External frauds) - Straty związane z klientami, produktami i praktykami biznesowymi (Losses relating to clients, products and business practices) - Praktyki zatrudnienia i zagrożenia (Employment practices and hazards) - Ryzyka związane z uszkodzeniem aktywów fizycznych i zakłóceniem działalności - Ryzyka związane z wykonaniem, dostawą i przetwarzaniem np. nieprawidłowe wykonywanie procesów **Profil ryzyka operacyjnego** - Pod pojęciem profilu ryzyka operacyjnego rozumie się skalę i strukturę ekspozycji firmy na ryzyko operacyjne. Profil wyrażony jest poprzez charakterystykę takich wymiarów jak: - kapitał na ryzyko operacyjne - metoda wyznaczania wymogu regulacyjnego (w tym rodzaje linii biznesowych) i kapitału ekonomicznego, - kategorie zdarzeń operacyjnych i wielkość strat, w tym budżet na straty z tytułu ryzyka operacyjnego, - procesy kluczowe wyznaczone w ramach Zarządzania Ciągłością Działania, - ryzyka zidentyfikowane oraz wycenione w ramach samooceny ryzyka, a także analiz scenariuszowych, - akceptowalny poziom ryzyka operacyjnego z uwzględnieniem historycznych trendów w zakresie utylizacji tych miar. **Cyber ryzyka w banku:** - uzyskanie przez nieupoważnione osoby dostępu do informacji lub systemów albo niewłaściwe wykorzystanie tych informacji i systemów (np. kradzież danych osobowych, planów fuzji i przejęć albo własności intelektualnej), - kradzież i oszustwa finansowe (np. przekierowanie płatności, uzyskanie dostępu do rachunków Klientów, oszustwa z użyciem kart płatniczych, kradzież tożsamości, fałszerstwa i zmowy osób uczestniczących w procesie kredytowym), - zakłócenie działalności biznesowej (np. sabotaż, wymuszenie albo zablokowanie usług).  26. **[Rekomendacja KNF w sprawie zarządzania ryzykiem:]** - Bank powinien zapewnić odpowiednią **ochronę środowiska teleinformatycznego przed szkodliwym oprogramowaniem.** - Bank powinien zapewniać wewnętrznym **użytkownikom** systemów informatycznych **wsparcie** w zakresie rozwiązywania problemów związanych z ich eksploatacją, w tym wynikających z wystąpienia awarii i innych niestandardowych zdarzeń zakłócających ich użytkowanie. - Bank powinien podejmować skuteczne działania mające na celu osiągnięcie i utrzymanie odpowiedniego **poziomu kwalifikacji pracowników** w zakresie środowiska teleinformatycznego i bezpieczeństwa informacji przetwarzanych w tym środowisku. - System zarządzania **ciągłością działania** banku powinien uwzględniać szczególne uwarunkowania związane z jego środowiskiem teleinformatycznym oraz przetwarzanymi w nim danymi. 27. **[Norma ISO 27001:]** Norma ISO 27001 (lub ISO/IEC 21001) to międzynarodowa norma standaryzująca Systemy Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji (SZBI). Przedstawia ona model SZBI, a także określa wymagania dla ustanowienia, wdrożenia, eksploatacji, monitorowania, przeglądu, utrzymania i doskonalenia systemu. Zarządzanie bezpieczeństwem informacji związanie jest nie tylko z ochroną systemów informatycznych. Służy także zapewnieniu bezpieczeństwa danych osobowych, informacji handlowych oraz innych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. Norma PN-ISO/IEC 27001 stosuje znany już dobrze model [PDCA](https://pl.wikipedia.org/wiki/Cykl_Deminga), który jest stosowany do całej struktury procesów SZBI. Proces wdrażania SZBI został zdefiniowany jako: 1. **Planuj** -- ustanowienie SZBI -- ustanowienie polityki SZBI, celów, procesów i procedur istotnych dla zarządzania ryzykiem oraz doskonalenia bezpieczeństwa informacji tak, aby uzyskać wyniki zgodne z ogólnymi politykami i celami organizacji. 2. **Wykonuj** -- wdrożenie i eksploatacja SZBI -- wdrożenie i eksploatacja polityki SZBI, zabezpieczeń, procesów i procedur. 3. **Sprawdzaj** -- monitorowanie i przegląd SZBI -- pomiar wydajności procesów w odniesieniu do polityki SZBI, celów i doświadczenia praktycznego oraz dostarczania raportów kierownictwu do przeglądu. 4. **Działaj** -- utrzymanie i doskonalenie SZBI -- podejmowanie działań korygujących i zapobiegawczych na podstawie wyników wewnętrznego audytu SZBI i przeglądu realizowanego przez kierownictwo lub innych istotnych informacji, w celu zapewnienia ciągłego doskonalenia SZBI. Poza zdefiniowaniem modelu zarządzania bezpieczeństwem informacji, norma ISO 27001 zawiera opis zabezpieczeń, które należy stosować w celu ograniczenia ryzyka. Znajdziesz je w Załączniku A i Tablicy A.1. Nie zawierają konkretnych rozwiązań ani instrukcji. Pomogą Ci natomiast zastanowić się czy stosujemy opisane zabezpieczenia i czy są one wystarczające dla naszej organizacji. Opis zabezpieczeń z Załącznika A dotyczy następujących obszarów: 1. Polityka bezpieczeństwa, 2. Organizacja bezpieczeństwa informacji, 3. Zarządzanie aktywami, 4. Bezpieczeństwo zasobów ludzkich, 5. Bezpieczeństwo fizyczne i środowiskowe, 6. Zarządzanie systemami i sieciami, 7. Kontrola dostępu, 8. Zarządzanie ciągłością działania, 9. Pozyskiwanie, rozwój i utrzymanie systemów informatycznych, 10. Zarządzanie incydentami związanymi z bezpieczeństwem informacji, 11. Zgodność z wymaganiami prawnymi i własnymi standardami. W latach dwutysięcznych zauważono, że jednym z najcenniejszych aktywów organizacji jest informacja. W związku z tym organizacje chciały mieć możliwość weryfikowania faktycznego poziomu bezpieczeństwa u swoich partnerów biznesowych. Samo dopuszczenie do audytu mogłoby oznaczać, że SZBI nie istnieje lub nie spełnia swojej funkcji. Wymagałoby to pokazania wszystkich szczegółów przetwarzania informacji osobie z zewnątrz. Z powyższego wynikła potrzeba powołania instytucji niezależnych potwierdzających spełnienie wymagań i zgodność z normą ISO 27001. Organizacja chcąca zdobyć to poświadczenie zaprasza akredytowaną jednostkę certyfikującą do przeprowadzenia audytu certyfikacyjnego. Pomyślne zakończenie audytu jest podstawą do wydania takiego certyfikatu. Jest on ważny przez trzy lata.