Complexe opvoedingssituaties 1 PDF

Complexe opvoedingssituaties 1 HC 1: situering & inleiding -- over complexiteit & andere cruciale begrippen 1. Situering in de opleiding SRW 1. Doelstelling COS 1 & 2 - Vanuit versch perspectieven kijken nr complexe opvoedingssituaties & onderbouwd aangeven welke ped tsskomsten in op...

Complexe opvoedingssituaties 1 HC 1: situering & inleiding -- over complexiteit & andere cruciale begrippen 1. Situering in de opleiding SRW 1. Doelstelling COS 1 & 2 - Vanuit versch perspectieven kijken nr complexe opvoedingssituaties & onderbouwd aangeven welke ped tsskomsten in opvoedingssituaties mogelijk zijn - Ped jargon: begrippenlijst! - Methodisch werken, onderbouw toepassen & kritisch beschouwen: elk perspectief kan binnen elke opvoedingscontext besproken w!! verbanden zoeken - Evolutie v kijken nr opvoedingssituaties begrijpen (historisch, maatschapp, cul...) 2. Opbouw cursus COS 1 - Leertheoretisch perspectief w bv in H onderwijs besproken mr had evenzeer ook kunnen w behandeld in H gezinnen of leefgroepen! 2. Enkele belangrijke begrippen 3. Complexiteit - Complexiteit: what's in a name - Complexiteit (zie evt vb cursus v medestudent met auto nr campus brengen) - Complexiteit = meerdere lagen, afh v perspectief dan je inneemt & heeft subjectiviteit - Zoekrobots: complexiteit = mate v ingewikkeldheid, moeilijkheid, veelheid - Complexiteit \ eenvoudig (bijna lijnrecht tov elkaar) - Complexiteit = eerder relatief - Krijgt betekenis wnr in context v situatie gebracht - Complexiteit in opvoeding - Opvoeding an sich = complex - Vanobbergen: 'opvoeding = leren omgaan met grote onbekende, het onvoorspelbare' - Pedagogie inleiding: - Opvoeding = vraag & aanbod, complexiteit mede afh v mate afstemming & perspectief ouder &/ jongere - Transactionele model Belsky: omgeving = derde element 'werelds' karakter & macro-elementen - Nt enkel 1-op-1 interacties - Huidige tijd: uitdagingen bv pandemie, oorlog etc - Jongeren mogelijkheid geven zich hiertoe verhouden (leeftijdsadequaat) - Elizabeth Cripps: 'real crisis is what the world will trow at our young people, not being told (age-appropriately) about it - Rubber bootje op zee: COS = storm op zee, lek in bootje, bemanningsleden die nt zelfde taal spreken - COS = iets wat verre v evident is, met nog meer uitdagingen dan dagelijks opvoeden - Inzittenden bootje hulp & interventie v buitenaf nodig - Gewoon complex - Afh v wiens bril ander narratief - Refkader = belangrijke rol in inschatting complexiteit - Omwille v relativiteit = moeilijk om tot def komen - Vaak aanvoelen: onevenwicht tss draaglast & draagkracht, een zekere mate handelingsverlegenheid & breuk tss vraag & aanbod - Zie ook: ouderschapstheorie Van der Pas of model v Hellinkcx = helpend om dingen in beeld krijgen - Euvels in dossier Kinderrechtencommissariaat: - Jongeren te lang wachten op gepaste hulp - Plaatsen beperkt ondergebracht in VZ die nt gepast is - Diagnose te vaak beschouwd als toegangsticket tot gepaste hulp &/ of een VZ - Aanwezigheid jongeren met 'complexe problematiek' communiceert problemen in context jongere mr ook disfunctionaliteit in sml & zorgorg - Complexe problematiek dwingt ons stil te staan bij pijnpunten welzijnssector & maatschappij in zijn geheel 4. Vanuit verschillende perspectieven - Tssruimte creeën waarin je als student nt samenvalt met praktijk mr dr afstand nemen er mogelijks een nieuwe vorm aan geven - Denken over & kijken nr pedagogie(k) & ped handelen: 2 perspectieven (onderscheiden zich vanuit wereldbeeld): - 1^e^: educare: - Empirisch wett denken - Leren, ontw & jeugdhulp vatten in objectiveerbare controleerbare doelstellingen - Wett onderbouwde interventies - Verwachtingen v versch domeinen: opvoeding & onderwijs w instrument om toe werken nr 'datgene wat samen leven mogelijk maakt' - Focus: k/j & omgeving & handelen mbt hun ontplooiing - Pedagogisch = ondersteunen & beg v k & j in hun gedrag & ontw - Gericht op herstel (herstel v leefsituatie, ontw kind etc) - Ontw & leren = maakbaar & stuurbaar - Wett benadering: beroep doen op 'wat werkt' & belang goede werkrelatie - Zie: biopsychosociaal model, leertheoretische & systeemtheoretische perspectieven, practice-based methodieken - Kaders in org = versch, geleid dr wat werkt & wat jeugdhulp als doel stelt =\> ped actualiteit - Verwachting deskundigheid = vanzelfsprekend gew - 2^e^: educere - Kritisch emancipatorisch denken - Pedagogisch = expliciet het creëren v 'ped plekken' - K & j samen met volw wereld ontdekken & mee vorm geven - Opvoeder/ JP gn afwachtende houding - Wel: met k/j in ontmoeting gaan, onderbreken in 'natuurlijk' leer- & ontwsproces & brengt iets nieuws in wat zij nog nt eerder zijn tegengekomen - K w 'in de wereld' gebracht & wereld w getoond die zij (nog) nt kennen, leraar: nt-wetende houding - Andere vorm deskundigheid: een onzeker helpen zoeken nr criteria waaraan hulpverlenen, opvoeden, onderwijs... moeten voldoen om bijdragen tot besef menselijke waardigheid - JP kunnen spanningsveld tss overheidsbeleid, vereisten org & nood aan begrip vr mensen waarmee ze werken ervaren - Bewustwording: wat meest aangewezen om sociale grondrechten & kinderrechten na streven - Beide perspectieven: rechten v k & sociale grondrechten = sturend - Educere & educare = spectrum, nt lijnrecht tov elkaar - Ander soort spanningsveld: al dan nt classificeren of labelen - Labelen: het w schijnbaar beheersbaar & we krijgen een (mogelijks vals) gevoel v controle - Classificeringssys: IFC-kader, DSM-5 - Ook ASS & GES(+) w behandeld in cursus - Neurodiversiteitsparadigma: kan tegengewicht bieden aan 'labelcul' - Zelfregie - Zelf aan de slag met alles - = goed vr motivatie 5. Pedagogische tussenkomsten - Observeren, analyseren, & begrijpen v ped realiteiten moet handelen steeds voorafgaan - Basis v (methodisch) ped handelen = observatie - Elke tsskomst v JP in opvoeding v k & j = interventie - (sociaal) ped handelen is externe tsskomst of interventie in verhouding tss ouders & kinderen - (soc) ped interventie ≠ louter verw w vanuit tekort in opvoeding, w gzn als onderdeel v maatschapp dienstverlening, ook soc-pol overwegingen voeden actuele perspectieven op pedagogie(k) - Van Veen: brede kijk op j = 1 vd belangrijkste kenmerken v ped professionals - Richten op thuissituatie & leefwereld buiten gezin individuele als collectieve ped vraagstukken - Zie: brede & smalle betekenis opvoeding: - Smal: beïnvloeden vh gedrag v k in wenselijke richting - Breed: geheel v daden, activiteiten & praktijken gericht op bijdragen aan menswording vh kind tot volw pers - Afh v werkplek zal ped professional zelf opvoedende taak verrichten in contact met k, j of groep - JP: maatschapp opdracht: - Alg: bevorderen soc cohesie, soc verandering & welzijn - Spec: stimuleren & bevorderen vd soc verandering & welzijn v k, j & ouders Hoofdstuk 1: Pedagogisch handelen HC 2: Pedagogisch handelen - Onbewust onbekwaam (nog nooit gdn = uitvoering lijkt eenvoudig) onbewust bekwaam - F1: onbewust onbekwaam: nt weten dat bij bv autorijden veel meer komt kijken - F2: bewust onbekwaam: bewust dat je iets nt kan (leren of stoppen) - F3: bewust bekwaam: begint steeds beter te lukken, bewust dat het steeds beter lukt - F4: onbewust bekwaam: bv nt meer stilstaan bij hoe schakelen moet, gaat relatief vanzelf - Leerpiramide Bales: na 24u kijken wat pp geleerd hadden - Vergeetcurve Ebbinghaus: - Gespreid & herhaald leren = belangrijk - Zinloze info curve daalt veel sneller (leerstof die je nt begrijpt: veel sneller vergeten) 1. Leervraag 1: Wat verstaan we onder pedagogisch handelen? - Van kijken (ped 1) nr handelen (COS) - Hoofddoel COS: Je kan vanuit verschillende perspectieven kijken naar complexe opvoedingssituaties én onderbouwd aangeven welke pedagogische tussenkomsten in opvoedingssituaties mogelijk zijn'. - Eerst kijken dan handelen - Ped uitkomsten verwijzen nr handelen - Handelen vs gedrag - Handelen = wat mensen doen & het handelen in opvoeding is bewust handelen & handelen in rela (dieren kunnen nt handelen) - Gedrag = alle waarneembare activiteiten v mens of dier - Ped handelen: - Eenvoudige interventie-effect rela vs de rela tss beoogd/ bedoeld handelen v opvoeders & effect op het kind - Comm - Normativiteit - Technisch handelen vs sociaal handelen - Gericht op verandering, causaal autoband binnen 2u gemaakt dr garage = causaal - Soc handelen: Wederzijds handelen, gericht op de verandering v mensen & het handelen v anderen effect op anderen - Hermann Giesecke (1932) - Duitse pedagoog - Handelen: als bewuste & intentionele activiteit v mensen, gericht op vormgeving vd werkelijkheid, met bepaalde doeleinden & motieven - Speelruimte: handelen altijd in rela, rea op wat ander doet, daar weer rea op - Je weet nooit wat ander gaat 'teruggeven' opties om hierop rea = speelruimte - Ped handelen als -...soc handelen dat opvoeding & vorming mogelijk maakt -...het beg v mensen in hun leven - ≠ voorbehouden vr pedagogen: zit in alledaagse leven - Leren is een alledaagse dimensie v ons leven pedagogiek als besloten in onze levenssamenhang - Sociale professional: - Reflectie op handelen, ped handelen, verzorgen, economisch handelen, pol handelen, administratief handelen - Juist handelen vs adequaat (gepast) handelen nt 1 juiste mnr handelen - Op microniveau - Op mesoniveau - Max Van Manen - Nederlandse pedagoog - Pedagogische tact - Vermogen vd opvoeder om op het juiste moment het juiste te doen vr welzijn v h kind - Vereist gevoeligheid vr behoeften & emoties vh kind & intuïtief begrip v wat een situatie vraagt sensitiviteit vr k & situatie - Praktische wijsheid uit ervaring & empathie - Contextgebonden & situatieafh - Reflectie = belangrijk dan kun je groeien - Martinus Jan Langeveld (leefde vr Van Manen) - Nederlandse pedagoog - Pedagogiek als handelingswett (link wett & handelen) - Een wett - Gericht op handelen & praktische interventies in de opvoedingspraktijk - Ped h: bewust, doel - Contextgebonden: soc & cul context culsensitief - Vorm kunst: ervering, intuïtie, reflectie - Ped handelen als... - Bewust handelen - Met bepaald doel vr ogen: het beg v kinderen nr volwassenheid - Contextgebonden - Vorm v kunst - Philippe Meirieu - Franse pedagoog - Pedagogiek als 'mnr v denken & doen' - Wett als aanbieder v 'praktische theorie': een samenhangend verhaal dat uitlegt wrm een doel te bereiken is met een bepaalde aanpak/ benadering v & vr praktijk - Schema min/ meer in evenwicht zijn - Axiologie: overbrengen w & n - Praxiologie: op stage, handelen, praktijk - Theorie: in les leren 2. Leervraag 2: hoe kunnen perspectieven, kindbeelden & de invulling v waartoe we moeten opvoeden het ped handelen bepalen? - V praktijk nr perspectief & vice versa - De basis vh begrijpen, het benaderen & het handelen in opvoedingssituaties: een perspectief - Bekende denkers hebben elk unieke perspectieven & benaderingen die mee het ped handelen sturen - Elk v deze ped heeft unieke ped praktijken ontw die passen bij hun opvoedkundige filosofieën - Opfrissing: kindbeelden - Ideeën die (een deel v) de sml heeft over waar k vr staan, wat ze 'horen' te doen & waarbij ze het meest gebaat zijn - Descriptief (beschrijven) & prescriptief (voorschrijven) - Bepaalt mee waar opvoeding zou moeten op inzetten - Gestuurd dr heersende w & n - Disclaimer - Alles na Verlichting groeimogelijkheid, soc mobiliteit - Montessori kreeg nt betaald - Fanbasis - John Dewey - Pedagoog & filosoof - Dewey's blik op het kind - Zag het k als v nature uit: - Actief - Creatief - Leergierig & nieuwsgierig - Dewey's blik op opvoeding - Opvoeding als proces v continue reconstructie v ervaring - Opvoeding nt als voorbereiding op het leven, mr als leven zelf - Reconstructie? - Letterlijk 'iets in zijn oorspronkelijke vorm herstellen of nabootsen' - Opnieuw laten plaatsvinden, in de verbeelding of in werkelijkheid - Het opnieuw interpreteren, volgens Dewey verbinden v handelen, denken, betekenis - Ervaring opdoen & daarop reflecteren - Dewey's blik op doel opvoeding - Doel: k helpen kritisch denken & probleemopl vaardigheden ontw - Dewey's blik op rol opvoeder - Stimulerende omgeving creëren die exploratie & reflectie aanmoedigt - Opvoeders als gidsen, die k helpen om betekenisvolle verbindingen maken - Gelinkt aan denken Dewey vndg: - Maatschapp engagement: ervaren & reflecteren Schema andere denkers erin zetten!!! 3. Leervraag 3: Wat zijn courante concepten om te spreken over ons pedagogisch handelen? - Ied pedagoog? - 'ons vak kent deskundigen, mr gn leken' - Proff ped handelen is 'elke vorm v bemoeienis met jeugdigen, hun ouders & de opvoedingsomgeving die bdld is om problemen v of met jeugdigen te voorkomen, verminderen of op te lossen & om hun ontw stimuleren' - Elke volw = ervaringsdeskundige: zelf opgevoed - Taken proff ped handelen - Versterken opvoedingsomgevingen: - Opvoedingsmilieus versterken - Verbondenheid in beeld hangt allemaal samen - Overkoepelende ped vraagstukken - Overleg - Opvoedingsrelaties versterken - Ped rela centraal - Multifactorieel afstemmingsproces zie model Hellinxs veel factoren - (ouder-)beg, netwerkversterking... - Opvoedingsrelaties herstellen - Bij vastgelopen opvoedingsrelaties - Specialistische hulp - Ingrijpen (kort & minst ingrijpend mogelijk), beschermen & afschalen - Ruimten ped handelen (Giesecke) - Situatie: - Constellatie (= steeds veranderend eenmalig & onherhaalbaar) v voorwaarden die op het ogenblik v ped handelen geg & werkzaam zijn - Steeds veranderend - Eenmalig & onherhaalbaar - Open je wete nt wat gaat volgen - Institutie - Instituties zijn maatschapp instellingen die tot op zekere hoogte het menselijk handelen regelen stabieler dan situatie - Onafh v pers & dus vr langere duur - Veld: - Betrekkelijk duurzame, soc context waarbinnen ped handelen in ped situaties zich afspeelt - Methodisch werken - Impliciet: heeft elke opvoeder, expliciet: heeft nt ied - En professionele intuïtie - Kort op de bal spelen op onverwachte & nieuwe situaties - Geheem aan ervaring & (vaak) impliciete praktijkkennis - Zwaartepunt v ingrijpen: micro, meso, macro 4. Leervraag 4: Hoe kleurt de maatschappij v vandaag ons pedagogisch handelen? - Spanningsveld - Instrumentele proff: ken je de kaders? - Normatieve professionaliteit (klopt het wat is doe?)-- Kunneman - Ter discussie stellen v heersende opvattingen & als pol aspect v ped handelen - Voortdurende activiteit/ reflectie: maatschapp rol, rela met mensen vr wie ze werken, morele & pol werking v vakkennis, leefwereld v wie om hulp vraagt... - Vraagt om bewustwording - Doe ik het goed -- doe ik het goede - Ped handelen als deel vd wereld: maatschappij invloed op k &j, mr ze maken ook wereld v morgen - Tendensen: kleurt ped handelen - Individualisering - Risicovermijding - Doelgerichtheid - Verwetenschappelijking -... Hoofstuk 2: Opvoeding in onderwijs HC 3: Inleiding in complexiteit in onderwijs 1. Leervraag 1: Wat valt op als we vanuit opvoeding (ped insteek) nr onderwijs kijken? Welke complexiteit komt dan in beeld? - Begrip 'leren' (Ghesquière) - Eng: lezen, spellen, rekenen - Breed: nt enkel schoolvaardigheden, ook gedragingen in het alg - Ped (project v leven) & didactisch project - Samen 'leren' & samen 'leven' - 'opleiden' & 'opvoeden' - 'educare' (handelingsplannen) & 'educere' (ped leefruimten) - Reflectie: - Hoe breed afgelijnd kan de maatschapp opdracht vd school ingevuld w? - Wat is er nodig in de werking vd school opdat ze ouders in kwetsbare situaties goed kan ondersteunen? - Wat moeten we doen om te garanderen dat k in kwetsbare situatie zich goed voelen op school & tot leren kunnen komen? 2. Leervraag 2: Welke linken kunnen we leggen tss complexe maatschapp uitdagingen & onderwijs? - Belangrijke data: - 1831: grondwet Be geschreven; vrijheid onderwijs - 1879 - 1941: leerplicht - 1950 - 1989: verdrag kinderrechten - 2014: M-decreet - Stap 1:Vrijheid v onderwijs - Grondwet 1831: art 17: vrijheid v onderwijs - Verhouding tss 'kerk' & 'overheid' in het nieuwe BE - Onderwijs in maatschappij - Mogelijkheid tot - 'nieuwe schoolbeweging' in 1^e^ helft vd 20^ste^ eeuw (Freinet, Montessori...) - 'alternatieve scholen' vanaf jaren 1970 - Stap 2: Recht op onderwijs - Pol steekspel: machtsverhouding tss partijen (katholieken, liberalen & socialisten) - Analfabetisme vs economische belang v kinderarbeid - Enkel k v bevoorrechte fam gingen nr school - Afschaffen karbeid & recht op onderwijs - 'overigens blijft leerplicht in elk geval ontoelaatbare inbreuk op de macht vd ouders over hun kinderen' - Katholieken vs socialisten eind 19^e^ eeuw - Katholieken tegen leerplicht - 1879-1884: schoolstrijd (financiering) lager onderwijs: met woorden overtuigen dat andere partij nt goed was - Leerplicht - 1914: wet op leerplicht (tot 14 jaar) - Leerplicht (vr emancipatie mensen) en geen schoolplicht - Socialisatie (goede burgers vormen die mee nr oorlog willen, zie soc rechten) , natievorming (natuurlijke plaats in de samenleving innemen) vs emancipatie - Interbellum (1919-1939): massificatie v h onderwijs - Massmedium: ideologie (radio) - Gevolg: machtsstrijd controle onderwijs - 'ziel vh k' - Eerder dan 'opleiding': morele gaafheid (morele gaafheid leren gehoorzamen autoritaire opvoeding) - Autoritaire opvoeding cf maatschappelijke tendensen (Nazisme;..) - Recht op onderwijs - 1950-1958: schoolstrijd (financiering) secundair onderwijs - Schoolpact (1958) - 2 grote onderwijsnetten (katholiek & gemeenschaps.o.), eig ped project - Subsidiëring in ruil vr oa leerplan & inspectie - Verzuiling (eig school, mutualiteit...) -- wie jeugd heeft, heeft de toekomst - Uitbreiding tot 18 j: 1983! - Democratisering o - Vooral noodzakelijk geacht dr bedrijfsleven nood aan goed opgeleide mensen - Onderwijs = toegangssleutel tot arbeidsmarkt - Pedagogisering (Depaepe, Cuban) RODE DRAAD! - Opl vr maatschapp problemen meer in ped zaken zoeken (Verlichting) - Ped optimisme (18^e^ eeuw): maakt dat je mensen kunt kneden - Het ped & de kinderlijke leefwereld - Institutionalisering, professionalisering, verwetenschappelijking... - Tussen macro & micro... - Orde in vooruitgang - Spanningsvelden: tss wat mensen zeggen & wat er gebeurt - Theorie vs praktijk - Stap 3: recht op goed/ kwali onderwijs 3. Leervraag 3: Welke factoren maken de vormgeving vh hedendaags onderwijs complex? - Stap 4: recht op goed onderwijs vr ied - Meritocratie - Recht op o - Ied heeft gelijke rechten (ied gelijk aan start, besten mogen winnen) - Enkel persoonlijk talent & eig inzet - Open competitie - Succes vr de besten - Ongelijke start (start wegwissen ≠ mogelijk) - Onderwijs versterkt - Hoger onderwijs - Nieuwe soc scheidingslijn - Diversiteit & inclusie - Recht op goed onderwijs vr ied = opvangen v soc ongelijkheid & ongelijke onderwijskansen - Rechten vh kind (1989): focus migratie -- 'Vlaams blok' - GOK-decreten (vanaf 2002) gelijke onderwijs kansen - Inschrijven in school nr keuze - Maximumfactuur - Zorg is normale pijler - Rechten vh k (1989): focus beperkingen 'buitengewoon onderwijs' - Rechten v pers met een handicap (VN, 2006) - 1978: wet op types buitengewoon o - VL: veel lln in buitengewoon o - Taalachterstand, vertraging, leermoeilijkheden, gedragsmoeilijkheden, migratie - 1994: Salamancaverklaring UNESCO - Segregatie o vermijden - 2009: ieder k recht op inclusief o - 2014: M-decreet - Uitwerking VN-verdrag 2006 - 2023: decreet leersteun - Hoe afstemmen op k met beperking: plaats in maatschappij - Inclusie: niemand moet uitzondering krijgen - Pedagogie als afstemming 4. Leervraag 4: Hoe kan samenwerking tussen onderwijs & welzijn een stap richting 'ideale wereld' betekenen? Welke rol kan SRW'er daar opnemen? - Afstemming - Redelijke aanpassingen: school verplicht dit doen - Als school in dialoog gaan - W probleem wnr strijd w - Onderwijs & welzijn: - Onderwijs - Alles wat zich op school afspeelt tss ouders, lln & vaste actoren vh schoolteam (lkr, zorgcoördinatoren, directie...) - Omtrent de leerkansen & ruimere welzijn v k & gezinnen - Zonder dat welzijnsorg erbij betrokken zijn - Kerntaken: optimale leerkansen realiseren vr alle k met ook op totale ontw, met volle aandacht vr welbevinden - Centraal: onderwijs als grondrecht realiseren - Welzijnsveld - Veelheid aan versch welzijnsorg die elk op hun mnr aanbod hebben waar ouders, gezinnen beroep op (kunnen) doen, zonder daarvoor in interactie met scholen treden - V org & diensten uit welzijsnwerk (CAW, Samenlevingsopbouw, alle hulp- & dienstverlening vh OCMW, buurtwerkingen...) - Rechtstreeks toegankelijke ondersteuning uit de jeugd- & gezinshulp (Centra vr Kinderzorg & Gezinsondersteuning, Inloopteams, Kind & Gezin...) - Alle kleine & minder kleine initiatieven die gezinnen in kwetsbaarheid trachten te ondersteunen - Centraal: realisatie v soc grondrechten - Gezinnen - Ouders & k als de cruciale actoren vr, over & met wie de samenwerkingen uitgebouwd w - Noden & uitdagingen in versch levensdomeinen, & overstijgen daarmee de grenzen tss het onderwijs & welzijnsveld - Dé aanleiding om buiten eig proff grenzen treden - In 1^e^ instantie om gezinnen in kwetsbare leefsituaties - Brug - Alle versch vormen samenwerking - Ongeacht of die zich op een school, bij een welzijnsorg of elders voordoen, - Ongeacht grootte, - De duur... - Focus: interprofessioneel leren, denken & handelen - Belang v leren in uitwisseling tss onderwijs & welzijnswerk - 'brugreflex': reflex om over het muurtje vd eig werking kijken - Belang v brugfiguren (lokaal bestuur, CLB, LOP) - Brede school: combi onderwijs & welzijn bouwen - Centraal: k & gezin - Aanleiding samenwerking - Financiële, materiële, administratieve ondersteuningsnoden - Opvoedings- & gezinsondersteuning - Ongelijke toegang tot kunst, sport & vrije tijd - Hygiëne & (geestelijke) gezondheid - Kinderarmoede - Maximumfactuur BO - SOS (Schulden op school) - STOS (Samen tegen onbetaalde schoolfactoren) - Drempels nr & binnen onderwijs - Hoe maak je de brug? - Toeleiding/ info-wisseling/ bemiddeling/ professionalisering HC 4: Leertheoretisch perspectief 1. KIJKEN vanuit leertheoretisch perspectief 1. Leervraag 1: Hoe definiëren we gedrag? - Gedrag: aandachtspunten - Gedrag: emoties nt altijd v buitenkant zien, gedrag = alles wat iem doet - Obj beschrijven v concreet waarneembaar gedrag - Neiging tot interpretatie & causaliteit (cf lineair-causaal denken systeemtheoretisch perspectief) - Nt eenvoudig om gedrag beschrijven zonder waardeoordelen - Invloed belevingswereld & refkader opvoeder (normativiteit) - Afh v context versch verwachtingen - Zekere mate subj & normativiteit - Contextelementen & interactie (continue cirkels: continu impact op elkaar) - Impact eig refkader - Kennis v ontwspsychologie = noodzakelijk element, mr mag nt enige leidende zijn - Wat mogen we op welke leeftijd verwachten? - Rol v aanleg met daarin bv tempo, talent, temperament - Mr nt enige leidende principe + legt censuur & is per definitie normatief - Sociaal-emotionele ontw als basis vr gedrag (cf ontwsdynamisch model v Dosen) - Ijsberg: (boven water: zichtbaar gedrag, hoe dieper: veel meer beleving - Er is doorgaans groot versch tss 'buitenkant' & 'binnenkant' - Wett visie op gedrag - 3 uitgangspunten 1. Gedrag is meer dan wat we zien (cf ijsbergmodel) 2. Gedrag is resultaat vd interactie tss aanleg & leerprocessen (nature- nurture) 3. Gedrag hier-&-nu is steeds rea in spec context (context nooit vergeten) - Binnen perspectief sterke invloeden vanuit psychologie - Gedrag vanuit leertheoretisch perspectief - Gedrag = zinvolle rea op betekenisvolle situatie - Let wel: steevast vanuit perspectief k/ jongere - Go slow to go fast: goed nadenken & analyseren dan handelen 2. Leervraag 2: welke taal gebruiken we in het beschrijven v gedrag? - Zie docu Sanyi - Woorden om gedrag Sanyi omschrijven: - Elementen impact op gedrag Sanyi: - Financiën, Huisvesting, houding tov k (taalgebruik schelden), dak- & thuislozen mogen nt meer op straat leven, ouders leggen schuld bij gedrag S, moeder: werktt veel, onveilige opvoedingscontext zonder schuld bij ouders leggen, peers S = belangrijk (agressie = stoer: taal & fysiek), context: fysieke agressie w bijna geromantiseerd - Af en toe zijn zijwegen interessanter dan de hoofdweg - Het belang v existentie, zingeving (bepaald doel/ richting in leven) , betekenis & richting - Individueel gekleurd mr wel v alle leeftijden - Belangrijke vraag tijdens de puberteit & jongvolwassenheid die een zekere mate v ernst vraagt - Taal doet ertoe - Wat als gedrag nt (geheel) past binnen de context? - Is dit dan per definitie problematisch? - Wie bepaalt de grens? - Welke impact heeft deze keuze op ons denken, kijken & handelen - Belang v samen blijven zoeken nr betekenisgeving - Labels dragen gn opl of oorzakelijkheid in zich - Wiens probleem is het in feite? - Maatschapp verantwoordelijkheid: dr kiezen bepaalde terminologie: kansen wegnemen 3. Leervraag 3: Hoe & wat leren we? - Visie op leren - 2 basisvragen: - Hoe leren mensen? - Wat leren mensen? - Instructieleren - Gedrag stellen doordat iem zegt wat ik wel of nt moet/ mag doen - We leren nt enkel gedragspatronen mr ook w & n - Of we bepaalde instructies zullen opvolgen hangt sterk af v: - Relatie die we hebben met de 'gever' - Eig aanleg: verzet/ crea in instructie - Motivatie - Duidelijkheid vd instructie: welk gedrag wel willen ipv enkel nt - Model-leren - Andere termen: imitatieleren & observationeel leren - Veel sterker dan instructieleren - Mensen nemen gedrag v anderen snel over, zonder noodzakelijk beloond w - Vooral k leren veel dr imitatie & dit meestal onbewust mr resultaten zijn doorgaans pas zichtbaar op iets LT - Tussen ongeveer 10 en 12j gebeurt leren dr imitatie meer bewust (volgroeide neocortex) - \# voorwaarden om het principe v model-leren succesvol toe te passen: - Het model moet posi status hebben, er moet posi band zijn met model - K of jongere moet aandachtig zijn - Waargenomen gedrag moet onthouden w & vaak is hiervoor herhaling nodig - K of j moet over juiste vaardigheden beschikken om gedrag kunnen reproduceren - K of j moet gemotiveerd zijn of het waargenomen gedrag als belonend ervaren - Ervaringsleren - Leren dr zelf dingen mee te maken - We leggen verbanden tss situaties & lich gewaarwordingen - We geven betekenissen aan ervaringen (posi of nega) - We ervaren of gedragingen een posi dan wel nega effect hebben - Deze vorm v leren = sterkste vorm - Welke uitkomst dit heeft, hangt sterk af v aanleg & temperament (cf gedrag is resultaat v interactie nature &nurture) - Leertheorieën & analyses - 2 basisvragen: - Hoe leren mensen? - Wat leren mensen? zie kennisclip?? - Gedachten (over zichzelf, anderen, wereld) - Gevoelens (basisbehoeften die voldaan of bedreigd w) - Gedrag (vaardigheden, copinggstrategieën) 4. Leervraag 4: Wat is een noodzakelijke voedingsbodem om in opvoeding tot leren te komen? - Het begin v alles 2. HANDELEN vanuit leertheoretisch perspectief 5. Leervraag 1: Hoe handelen we vanuit het leertheoretisch perspectief? - A fool with a tool is still a fool and can make disaster faster - Hoe handelen: - Inzetten op opvoedingsomgeving - Aanleren v vaardigheden - Inzetten op de opvoedingsrela - Rogers: we moeten gwn luisteren: open blik & empathie - Inzetten op de opvoedingsomgeving - Belangrijke interventies vr de JP - Altijd 1^e^ stap - De situatie moet - Duidelijk - Voorspelbaar - & gestructureerd zijn - Duidelijke basisafspraken: samen met j, taal hangt af v ontwleeftijd j - Criteria duidelijke basisregels - Aangepast aan het ontwsniveau vh k - Eerlijk: moet dus gelden vr ied in het systeem/ de groep - Opvolgbaar - Posi geformuleerd - Weinig (nt meer dan 4 of 5 basisregels) - Geef het k/ de jongere inspraak indien mogelijk (verhoogt intrinsieke motivatie) - Duidelijk & expliciet - Inzetten op de opvoedingsomgeving - Duidelijke instructies - Liefst posi geformuleerd - Concreet - Stellend & nt vragend - Bekrachtig & geef complimenten - Instructie dr jongere kort laten herhalen - Voldoende verwerkingstijd geven - Structuur in tijd & ruimte - Stress als belangrijke trigger vr moeilijk hanteerbaar gedrag - Tijdelijke maatregel om jongere nt te confronteren met spec stressvolle prikkel - Aanleren v vaardigheden - Ga er nooit zomaar vanuit dat een jongere het gewenste gedrag kan stellen - Visualisaties ter ondersteuning - Voordoen of modeling - In stapjes doen (shaping) - Samen doen - Hulpmiddelen leren gebruiken bv stappenplan - Inzetten op de opvoedingsrela - Reageren op passend gedrag - Meer dan louter belonen - Waardeer, erken & benoem - Stellen v gewenst gedrag is gn evidentie - Omgaan met complimenten is nt vr ied makkelijk - Maatschappelijke & cul invloeden: - Gewenst gedrag beschouwen we al snel als evidentie - Ongewenst gedrag krijgt doorgaans veel aandacht - Soms beloningssys nodig - Spec vorm: token economy system - Is gn sinecure - Bepaalde basisregels zijn belangrijk vr het opstellen: - Beloner moet belonende waarde hebben - Stem zoveel mogelijk af met jongere - Denk na over doel (SMART) - Visualiseer 'spelregels' - Een BS is gn strafprincipe: verdiend = verdiend - Materiële bekrachtigers beperken - Reageren op nt passend gedrag - Grenzen stellen - Liefst nt straffen - Negeren leidt doorgaans tot uitdoving - Kan uiteraard enkel bij ongevaarlijk gedrag - Moet doorgaans ingeoefend worden - Transparantie + in verbinding blijven - Posi & nega straf - Posi = laten volgen v iets nega - Nega = laten wegnemen v iets posi - Time-out: zie seminarie HC 5: Kinderen met een beperking, focus ASS 1. Historiek & situering - Kanner 1943 - 1943: 1^e^ wett publicatie - 'extreme autistic aloneness' - Aangeboren afwijking - Verwantschap met schizofrenie - Asperger 1944 - 1j later nieuwe wett publicatie - 'autistische psychopathie' - '90 syndroom v Asperger' of 'hoogfunctionerend autisme' (w gzn als autisme light) - Maar... controverse! - Lorna Wing - Autismespectrumstoornis - Sociale subtypologieën - Afzijdig: vaak verstand beperkt, enkel iem aanspreken wnr nodig... - Passief: aanvaarden gn pogingen om met anderen in interactie, mr aanvaarden toenaderingspogingen - Actief-maar-bizar: contact op rare, repetitieve, ik-gestuurde mnr - Hoogdravende type: dure woorden & vanbuiten geleerde scripts - Gemeenschapp factor: elke vorm wederkerigheid ontbreekt - DSM-III 1980 - 1980 DSM-III: pervasieve ontwstoornis doordringend in alle levensdomeinen - Pervasief = doordringend in alle domeinen, voelbaar in elke vezel - 3 clusters (triade): - Problemen in het sociale domein - Beperkingen in communicatieve vaardigheden - Stereotiep & repetitief gedrag - DSM-IV 1994 - Verdere specificering van pervasieve ontwikkelingsstoornis: - Autisme - Het syndroom v asperger - PDD-NOS (pervasieve ontwikkelingsstoornis nt anderszins omschreven) functioneren ernstig belemmeren - DSM-5 2013 - 1 overkoepelend begrip: autismespectrumstoornis - V categoriaal nr dimensionaal - 2 symptoomdomeinen (dyade): - Tekortkomingen in de sociale communicatie & sociale interactie - Beperkte, repetitieve gedragspatronen, interesses of activiteiten - What's in a name? - Autismespectrumconditie zie nerodiverse stroming - Macro - Autist nt want blijft een pers - Oorzaak of etiologie - Op elk niveau: omgevingsfactoren & multifactorieel - Genetisch niveau (genotype) - Neuroanatomische niveau (bv afwijkende groei v bepaalde hersengebieden) - Neurofysiologische/ neurochemische niveau (bv EEG-afwijkingen) - (neuro)psychologische niveau (bv TOM) - Gedragsniveau of klinisch beeld (fenotype) - Multifactorieel - Comorbiditeit - ADHD - Hoogbegaafdheid - Dyspraxie of DCD - Spraak- & taalontwikkelingsstoornissen (STOS) zoals bv dysfasie - Leerstoornissen - Prevalentie pers met aandoening op spec moment in land - 0,6-1% - Verhouding jongens/ meisjes = 4/1 (m = onderdiagnostiek) - Autismespectrumstoornis - Elke pers = uniek - Multifactorieel - Ontwsstoornis - Kalender- vd emotionele leeftijd - Aangeboren stoornis in hersenen - Andere verwerking (wereld op andere mnr waarnemen) - KL & EL - Ijsbergmodel: binnenkant vs buitenkant 2. Cognitieve & psychologische verklaringstheorieën - Uit de DSM-5 - Theory of mind (TOM) - Sally-Ann test: k autisme ouder wnr ze test goed doen (inlevingsvermogen lager bij ASS) - Mentale toestanden (zoals intenties, wensen, meningen...) zijn nt rechtstreeks observeerbaar mr moeten afgeleid w - Dit vraagt een complex dogni mechanisme - De bekwaamheid om die mentale toestanden toe te kennen aan zich & anderen = TOM - TOM is gn op zichzelf staand vermogen mr is mede afh v executieve functies - Gn alles-of-niets-verhaal - Inlevingsvermogen verbetert met stijgende leeftijd: eerder vertraagde ontw dan effectief deficit - Soc gedrag w nt alleen bepaald dr TOM - Kritische bedenkingen - Wat met sociaalpragmatische moeilijkheden bij k jonger dan 3j - TOM-problemen w eveneens vastgesteld bij andere problematieken - Theorie biedt weinig verklaringen vr andere kenmerken v ASS zoals rigiditeit, stereotype gedragingen... - Voorlopers TOM - Minder sterke voorkeur vr sociale stimuli - Minder snel geneigd om adhv gezichtsexpressies af te leiden of alles oke is (social referencing) - Minder gedeelde aandacht (joint attention) - Minder empathie wnr iem anders pijn of verdriet heeft - Executieve functies - Mentale processen die we nodig hebben vr het plannen v ons denken & doen - Reguleren ons gedrag - Prefrontale cortex - Processen zoals: - Werkgeheugen - Inhibitie - Planning - Cogni flexibiliteit - Centrale coherentie - Samenhangdenken - Focus op details - Globale infoverwerking verloopt trager waarnemen gebeurd vanzelf - Gn deficit mr wel andere cogni stijl - Conclusie - Gn enkele theorie erin geslaagd om alle hoofdkenmerken v ASS verklaren - Cluster v cogni problemen & eigenaardigheden die aanleiding geven tot fenotype dat we ASS noemen 3. Contextblindheid - Peter Vermeulen - Context - Verstoord bij ASS in hun brein - Belangrijke plaats in de wijze waarop brein info verwerkt - Cruciale factor in betekenisgeving - Niets in wereld is absoluut of heeft vaste betekenis - Context geeft betekenis aan prikkels - Context bepaalt verwachtingen & stuurt aandacht - Contextgevoeligheid levert belangrijke bijdrage aan optimaal functioneren & aanpassingsvermogen - Onderverdelingen context - Onmiddellijke, nabije context vs ruimere context - Interne vs externe context fysieke & soc omgeving - Zinvolle vs bijkomstige context - Theorie contextblindheid - Nt enkel probleem v bewuste, hoger niveau denkprocessen - Vooral probleem v subcognitie - Subcognitie = primaire processen in de hersenen die zich afspelen op een onbewust of voorbewust niveau - Contextblindheid = tekort in vermogen om spontaan & onbewust context gebruiken in het verlenen v betekenis - Context = geheel v contextueel relevante elementen (kan ook een 'detail' zijn!) in zowel omgeving als geheugen - Contextblindheid gaat over nt spontaan gebruiken v context & nt over het nt zien vd context - Mensen met autisme denken in vaste 1-op-1 relaties & nt in contextueel wisselende 1-op-veel relaties - Niets heeft een vaste betekenis - 1 prikkel kan meerdere betekenissen hebben 4. Het voorspellende brein - Peter Vermeulen - Kahneman: mensen bewust nadenken over problemen fouten maken, vaak snel beslissen ≠ goed - Het voorspellende brein - Verlaten computermetafoor - Brein is nt zo logisch & rationeel - Brein is vooral proactief: het moet snel & onbewust voorspellen - Info uit zintuigen vaak onbetrouwbaar - Ervaringen geen rechtstreekse indruk vd wereld - Wij construeren de werkelijkheid - Eenzelfde signaal kan versch oorzaken hebben - Signalen komen veel te traag dr om snel te kunnen rea - Het brein gaat dus nt wachten op input vd zintuigen - Het brein gaat wel feedback vragen aan de zintuigen - Brein houdt nt v verassingen - Voorspellingsfouten? zo min mogelijk laten voorkomen - Interne model aanpassen - Actie stellen waardoor zintuiglijke input verandert - Brein komt enkel in actie wnr er een versch is tss wat het had verwacht & info die binnenkomt - Gn perfectie wel 'goed gng' - Negeren of ernstig nemen? - Inschatten gebeurt obv hvl variatie & ruis brein verwacht in input v zintuigen - Gewicht dat brein toekent aan zintuiglijke feedback & voorspellingsfouten is variabel - Voorspellende brein is zeer contextgevoelig - Autisme & het voorspellende brein - Fouten minder contextgevoelig - Denken absoluut - Nemen voorspellingsfouten eveneens ernstig wnr dit nt zou moeten - Mensen met autisme vertrouwen hun eig brein minder dan de zintuiglijke input die ze ontvangen - Dit leidt tot continue & overbodige aanpassingen - Interne modellen w te spec & onbruikbaar - Hyperalertheid 5. De insteek van Martine Delfos - Boeken v haar: Een vreemde wereld (2001) vs een wondere wereld (2022) - Vanuit ontwsperspectief - Socioschema - Alg begrip over de mens - 'ik geplaatst in de wereld' - Schema v: - Wie mens is - Hoe hij/zij in wereld staat - Hoe hij/ zijn in rela tot mensen om zich heen staat - Bij ASS is er sprake v een vertraagd ontw socioschema - ASS = atypische ontw - MAS1P = mens in zijn geheel - MAS1P = mental age spectrum within 1 person - Combi v versnelde (cogni) & vertraagde (sociaal) groeiprocessen - Spectrum aan mentale leeftijden tegelijk binnen & pers - Kijken nr de pers in zijn geheel (holistisch \~\ Anton Došen) - Ik-anderdifferentiatie - 1^e^ bouwstenen vd ontw vh socioschema - Levenslang proces - Vertraagde ontw bij ASS: ASS nt-geautomatiseerde gerichtheid op mensen - Gevolgen: - Minder zelfkennis - Minder zelfreflectie - Zich minder goed kunnen verplaatsen in ander - Minder gericht zijn op de ander - Minder bewustzijn vd ander 6. Handvatten in de praktijk - Behandeling &/of begeleiding - Nt genezen wel ondersteunen - 'behandeling' richt zich op: - Bestrijden v verergeren v symptomen - Leren omgaan met gevolgen v aandoening - Inzicht geven in ASS - Altijd op 2 sporen - Op niveau vd context (micro & meso) - Op niveau vh kind/ jongere - Hellinckx - Steunen (betrokkenheid, bevestigen wat k doet), sturen (ouders richting geven aan gedrag) , stimuleren (ouders k beg in zelfstandigheid stimuleren nieuwe vaardigheden aanleren) - Aanleren gewenst gedrag - Rea op wat k doet - Opvolgen k & j - Autisme: angst autivriendelijke omgeving - Structuur - Duidelijkheid - Voorspelbaarheid - Visueel - De 5 - Basisrust - Nt hetzelfde als niets doen - Noodzakelijke voorwaarde om te groeien - Bestaat uit versch componenten (fysiek, cogni, sensorisch...) - Uitdagingen & mogelijkheden moeten in evenwicht zijn - Kunnen vs aankunnen - Emmer sneller vol & trager leeg - Hyper &/of hypo-responsief vr 1/ meerdere zintuigen - Communicatie - Visueel, permanent & duidelijk - Concrete instructies - Korte boodschappen - Vermijden v dubbelzinnige & abstracte taal - Pas lichaamstaal aan - Geef posi instructies - Geef verwerkingstijd - Stel je vraag persoonlijk - ASS: emotionele ontregeling - Vaak buiten venster - Gn typisch autistisch gedrag - Medicatie - Nooit op zichzelf staand mr maakt deel uit v behandelplan - Faciliterend effect vr ontw & hefboom vr beg - Telkens maatwerk (soort, dosis) - Afh v klachten/ symptomen diverse categorieën - Antipsychotica (bv Abilify of Risperdal): betere cogni flexibiliteit & emotieregulatie - Methylfenidaat (bv Relatine) Comorbiditeit let ADHD/ ADD - Antidepressiva (bv fluoxetine): angst, dwangstoornissen, depressie - Highlights - Elk k aanpak op maat - Vanuit houding nt weten - Multidisciplinair - Contextblindheid ASS hulpv contextknop indrukken - ASS HC 6: Neurodiversiteit (met autisme als exemplarische insteek) 1. Leervraag 1: aanvaarden wij nog menselijke variatie? - Identiteit = soc construct & dynamisch = constant in beweging - Diversiteit in maatschappij is beperkt want kijken vanuit normen - Gedrag sterk afwijken v norm = problematisch - Neiging om ons bewegen nr norm versch = kleiner 2. Leervraag 2: moeder, waarom classificeren wij? - Classificeren - Indelen op grond v overeenkomsten in kenmerken categorieën - Makkelijk om elkaar begrijpen efficiënte comm - Faciliteert de comm tss deskundigen - Zorgt vr uniformiteit (& deskundigheid) & 'weten' - Ordent de wereld - Mr gevaar vr reïficatie of 'verdinglijking' - Label weerspiegelt onderliggende realiteit (bv brein, genen) - Die realiteit zou dan de zgn verklaring bieden vr label - Bv: bio verklaring vr ADHD - Mr dit is vooralsnog nt aangetoond: cirkelredenering = interpretatiefout - Interpretatiefout die wij maken - Alle diagnoses in DSM = beschrijvend karakter, nt verklarend - Hoe verhoudt deze 'nood aan classificatie' zich tot de menselijke variatie & 'complexiteit' nt doorschieten in classificatie: - Adaptief vermogen vermindert - Afbreuk aan menselijke complexiteit & diversiteit - Verandering is nodig binnen psychiatrie - Paradigmawissel: nood aan op andere mnr kijken nr dingen - Context & onderlinge relaties - V 'maakbaar, meetbaar, voorspelbaar' nr variatie - Transdiagnostische benadering: over versch diagnoses heen - Lammert Kamphuis: - Onzekere tijden: vastklampen aan waarheden waarheden zijn er nt - Gn fundamentele zekerheden in postmoderne tijden - Fake news: zelf weg bepalen, kritisch leren denken - Orde in chaos zoeken dr info ordenen - Mr mens is nt te reduceren tot opvatting/ label 3. Leervraag 3: Wat verstaan we onder psychiatrisering & wat zijn de gevolgen hiervan? - Terminologie bepaalt hoe ergens nr kijken/ gedragen - Op de speelplaats... psychiatrisch jargon in dagelijkse taal: ernst problematieken onderkennen - Person-first & identity-first language - Person: ik ben pers met autisme - Identity: ik ben een autist - Neurodivergente mensen: mensen waarbij brein anders werkt - Neurotyicals: vallen nt in spectrum, gaan norm bepalen - Psychiatrisering - Klinische (psychiatrische) beelden maken hoe langer hoe meer deel uit v ons courant taalgebruik - Psychiatrisering: - Gebruik v psychiatrisch jargon dr leken - Tendens om gedrag dat afwijkt v een sociaal-maatschappelijke norm automatisch beschouwen als uiting v een psychiatrische stoornis - Kind dat 'moeilijk' gedrag (= construct) stelt, houdt professionals als het ware een spiegel vr - Dr psychiatriserend spreken lijkt het alsof de verwachtingen vr andere partij gn rol spelen terwijl dat uiteraard wel het geval is onszelf te weinig in vraag stellen wnr psychiatriseren - DSM als bijbel? - Meten is weten of nt? - Diagnostiek vraagt enige nederigheid & veel nuance - We baseren ons immers op gedragskenmerken - Diagnoses zijn in principe werkhypothesen die gedrag trachten te beschrijven & dus hypothetisch - Beoordeling is per def subj: bril waarmee we kijken tekent & beïnvloedt ons oordeel grote foutenmarge - Geven (& gebruiken) v diagnoses is in essentie een ethische aangelegenheid waarvoor we een verantwheid dragen doelbewust over nadenken - 18-20% v onze k & j voldoet aan criteria v 1/ meerdere psychiatrische stoornissen (2011) - Is er dan sprake v een toename? - Op zich gn groter \# k met diagnose dan 20j geleden, wel toename v gedrags- & emotionele problemen - Mr vraag vr hulp tot verandering & tolerantiegrenzen lijken opgeschoven - Beperkte uitwijkmogelijkheden - Versoepelde opvoedingspraktijken - Mogelijks ook snellere verwijzing nr psychiatrie - Over het alg zijn dus vooral de maatschapp grenzen opgeschoven - DSM: bij elke nieuwe editie enorme stijging v \# labels - Mogelijke perspectieven - Existentieel perspectief: belang v zingeving - Psychopedagogische perspectief - Grote verwachtingen tav j - Te weinig investering in ondersteunen v opvoedkundige vaardigheden v gezinnen - Medisch-bio perspectief - Brein w overvraagd & overprikkeld - Toename v prikkels per tijdseenheid als gevolg v snel evoluerende & complexer wordende maatschappij - Sociologisch perspectief - Verruwing of verzuring v maatschappij (minder interesse, minder tolerantie) - Grotere diversiteit - Armoede - Perspectief verbreden! - Maatschappelijke impact - Individuele problemen w te weinig op macroniveau bekeken - Onderzoek toont aan dat de invloed v ouders op het gedrag v kinderen vaak w onderschat - Opvoedingsproblemen succesvol aanpakken dr ook sociale, economische & cul context betrekken - Gedrag- & zeker zgn 'problematisch' gedrag- moet dus in brede maatschapp context geplaatst w (zie opgroeien in pandemische tijden) 4. Leervraag 4: hoe is de neurodiversiteitsbeweging ontstaan? - Sociale beweging - Vindt origine in conversaties tss mensen met autisme in onlinewereld - ASS: Deelden ervaringen over maatschapp normen & barrières die zij ervaarden online - Handicap ligt aan soc structuren - Kader om normatieve ideeën over 'mens zijn' te doorprikken - Gn 'stoornis' of 'beperking' wel 'anders bedraad' - Mensen met ASS als 'self-advocates' = vertegenwoordigers v eig belangen - Verdedigen v eig belangen & interesses - Tot dan vooral oudergroepen actief: oudergroepen willen ASS k genezen ipv k nr institutie - Neurodiversiteitsbeweging bouwt verder op fundamenten v autismerechtenbeweging - Streven nr rechtvaardige maatschappij & verzetten zich tegen systematische pathologisering - 2 basisassumpties die leiden tot 2 pol eisen - Alle zgn 'neurotypes' zijn intrinsiek v zelfde waarde: aanvaarden v diversiteit & omarmen v diversiteit als norm (anti-cure, anti-normalisatie, inclusief taalgebruik) - Het politiseren vd problemen die neurodivergente kennen: emancipatie v neurodivergente minderheden, strevend nr rechtvaardigde & inclusieve maatschappij (vr alle neurotypes) - Academische beweging - Stem ervaringsdeskundige in verhaal - Neurodiversiteitsbeweging als paradigma, kritische lens, refkader in onderzoek & praktijk - V stoornisparadigma nr neurodiversiteitsparadigma - Deficits = beperkingen - Expressie neurodiv als norm neurodisparadigma, macro, ervaringsdeskundigen binnenbrengen 5. Leervraag 5: wat is neurodiversiteit? - Neurodiversiteit - Beschrijft de idee dat mensen de wereld op versch manieren ervaren & ermee omgaan mnr v kijken kan zeer beknoppend zijn - Nt 1 'juiste' mnr v denken, leren & gedragen - Normatieve ideeën over 'mens zijn' doorprikken - 'differences are not viewed as deficits' mr als verrijkingen - Neurodiversiteit - Als een verrijking - Als een variatie & gn fout in menselijk genoom - Als iets dat zorgt vr frisse kijk & vooruitgang/ toevoeging op maatschapp vlak - Contextualiseert & politiseert beleefde problemen & sterktes - Roept op tot meer inclusie - Waarde zit in diversiteit op groepsniveau - Ervaringen zijn geworteld in neurobiologische versch mr komen slechts tot stand in interactie met soc & maatschapp context - Neurodiversiteit: misvattingen - Gn afwijzing v beleefde problemen v neurodivergente mensen & hun naasten - Gn louter verbloemende terminologie - Gn louter 'sterkte-gebaseerde' aanpak - Nt te reduceren tot 'ied heeft sterktes & zwaktes' - Nt per def anti-labeling - Neurodiversiteit 6. Leervraag 6: hoe moet het nu verder? - Hoe moet het nu verder? - Diagnosestelling heeft zeker voordelen & meerwaarde - Mr ethisch verantwoord handelen is essentieel diagnose = tijdelijk om veranderingsprocessen tewerkstelligen - & hypothetisch karakter moet duidelijk zijn - Danckaerts (2011) pleit vr een dynamische visie: - Bewust omgaan met het etiket als tijdelijke bron v hulp & aansporing om veranderingsprocessen te betrachten - We moeten individuele problemen meer vanuit macroperspectief durven begrijpen - Hens & Van Goidsenhoven (2018) onderschrijven dit mr vanuit een andere invulling: - Autisme als meerduidig & dynamisch fenomeen - Dynamische & interactieve benadering - Veranderlijkheid vd betekenis v autisme - Autisme is een fenomeen dat ontstaat in interactie met context - Belang v integreren v ervaringsverhalen - Narratieve insteek - Tistje: ervaringsblog autisme - Neurodiversiteitsparadigma dwingt ons om eveneens krachten & talenten te belichten & maatschapp bril op te zetten - Gemeenschappelijke deler: we hebben nood aan een inclusieve maatschappij waarin 1+1 = 3 - Heel wat onderzoek toont aan dat mensen met ASS hun 'diagnostisch label' als helpend ervaren - Robert Chapman (2021): categorische diagnose helpt om betekenis te verlenen aan eig ervaringen - Vanaken (2023) pleit vr re-conceptualiseren v autisme op een 'depathologische (= weg v pathologie)' mnr - Categorische diagnose nt verlaten mr aanvullen - Autisme beschrijven 'v binnenuit' - Transparant zijn: dit is mr 1 perspectief om nr autisme kijken - Autistische kenmerken omschrijven als versch ipv tekorten - Stand v zaken - Neurodiversiteitsparadigma - V focus op pers nr focus op maatschappij - V stoornissen/ tekorten nr versch - V categoriale diagnose nr aanvulling met ervaringsverhalen v mensen met ASS - Herinterpretatie v psychiatrie/ DSM - V individu nr context & relaties - Transdiagnostische insteek - Kritische bedenking - Denken in termen v dualisme ( & dus categorieën) - Neurodivergent vs neurotypisch Seminarie 2 1. Leervraag 1: hoe verhoudt een methodiek zich tav een perspectief? - \" Diegene die de theorie vergeet komt zichzelf tegen in een waas van oppervlakkigheid en in een spiraal van steeds maar bezig zijn met het oplossen van praktische problemen zonder échte visie. Wie de praktijk vergeet draait rond in een intellectueel luchtkasteel.\" - Sterren komen, sterren gaan, alleen Elvis blijft bestaan - Kwalivolle methodieken & technieken bestaan nt 'op zichzelf' mr zijn steeds ontw binnen een breder gedachtengoed: cfr de perspectieven - Methodieken raken uit gebruik - Gn theorie zonder praktijk, gn praktijk zonder theorie - Het onderbouwd gebruik v deze methodieken & technieken vraagt vd JP bijgevolg kennis vh achterliggend perspectief - Het gaat om (onmisbare) tools, die rel moeten w begrepen binnen een historisch perspectief: wat we vndg doen, doen we vermoedelijk binnen afzienbare tijd nt meer - Pedagoog Philippe Meirieu 2. Leervraag 2: hoe kunnen we adhv een token economy systeem gedragsveranderingen bekomen? - Wat zegt het leertheoretisch perspectief? - 2 grote categorieën v handelen: - Handelen gericht op gedrag - Versterken & verzwakken v situatie - Gedrag: aanleren v vaardigheden - Gevolgen: rea op gewenst & ongewenst gedrag - Handelen gericht op emotie & betekenis - Token economy (= omruilen) systeem = heel persoonlijk - Wat? - Token economy systeem als techniek om te rea op gewenst gedrag vd k - Spec vorm v beloningssys - Principes v operante conditionering aan de basis - Doel: - Duidelijkheid bieden - Versterken v gewenst gedrag - Wnr: - Sys met een systematische onmiddellijke bekrachtiging v vooraf bepaalde gedragingen - Wnr het geven v een grotere bekrachtiger nt altijd snel mogelijk is: voordeel v tokens is dat ze snel geg kunnen w - Hoe: - Alg: onmiddellijk na het stellen v gewenst gedrag, krijgt k een token, deze tokens kan het k later inruilen vr de eigenlijke bekrachtiger (kleuter: sticker soms gng) - Effect afh v heel wat elementen: - Alg elementen - Visualisatie, met bv overzichtsschema's - Consequente toepassing - Uitdovend (wnr sys stopt) - 'bezint eer ge begint' (andere dingen werken die eerst doen) - Elementen gelinkt aan doelgedrag - Duidelijke afbakening vh gewenste gedrag: zo concreet mogelijk criteria bepalen - Het behalen v een token moet voldoende realistisch zijn om als stimulans te blijven fungeren, mr voldoende uitdagend zodat verdere inspanning beloond w - Er moet evolutie duidelijk zijn: wnr bepaald gedrag stabiel gesteld w mogen de vereisten stijgen &/of mag de tijd tot het kunnen inruilen langer w - Elementen gelinkt aan tokens - Een token = een object dat an sich gn waarde heeft, mr waardevol w doordat het nadien kan geruild w vr iets dat het k wel waardevol vindt - Kan heel uiteenlopend zijn: stempel, sticker, steentje... - Vr het k moet heel duidelijk zijn hvl tokens hij verdient na het doelgedrag, hvl tokens hij op ieder moment heeft & hvl tokens hij moet hebben vooraleer hij ze kan inzetten vr de eigenlijke bekrachtiger - Elementen gelinkt aan bekrachtiger die ze kunnen bekomen - Moet waardevol zijn vr k & realiseerbaar vr opvoeder - Vooraf bepalen of er al dan nt vaste momenten zijn waarop tokens ingeruild kunnen w - Bepalen of er 1 of meerdere bekrachtigers mogelijk zijn (zie idee v 'prijslijst) - Versch soorten: - Materiële bekrachtigers - Immateriële bekrachtigers (iets samen gaan doen, extra vrijheden...) - Stoppen: - Minder tokens, bepaalde dagen controleren - Overgangsfase - Wnr nt werkt bijschaven anders afschaffen - Nt elke keer belonen op gewenst gedrag - Prijslijst: sparen & iets groter uitzoeken - Materieel: gewenning & trensgevoelig 3. Leervraag 3: hoe krijgt de uitwerking een time-out vorm binnen het gedachtengoed vh leertheoretisch perspectief? - Wat zegt leertheoretisch perspectief? - 2 grote categorieën v handelen: - Handelen gericht op gedrag - Versterken & verzwakken situatie - Gedrag: aanleren v vaardigheden - Gevolgen: rea op gewenst & ongewenst gedrag - Handelen gericht op emotie & betekenis - Time-out - Wat? - Time-out als techniek om te rea op ongewenst gedrag - Afkorting v 'time-out from positive reinforcement': vrienden te fel bekrachtigen iem in klas = clown & vrienden reïnforcen dit dr lachen - Op het moment dat het gewenste gedrag afwezig is, w de posi bekrachtiging onderbroken tot het gewenste gedrag weer vertoond w - Verwijdering v k uit situatie - Staat nt vr het isoleren vh k: altijd in afstemming met de noden vh k (bv soms wel nabijheid nodig) - Doel: - Afleren v ongewenst gedrag - K & j tot rust laten komen, rustmoment geven prikkelarm - K leren zichzelf reguleren - Gn straf (let op: intentie vd opvoeder vr subj aanvoelen bij het k) - Wnr? - Nadat het aanpassen vd situatie & het stimuleren v gewenst gedrag nt het gewenste effect resulteert - Kan bij driftbuien, uitbarstingen, woede, storend gedrag, agressie... - Beperkt te gebruiken, kortdurend in te zetten - Waar? - Prikkelarme plek die rust brengt, stilstaan bij: wat heeft k nodig om tot rust komen? - Nt in slaapkamer vh k - Hoe? - Op voorhand: voorspelbaar maken dr procedure te doorlopen: afspreken hoe, wnr, waar, toepassen - Op het moment zelf: - Opvoeder vertrekt vanuit zelfcontrole - Duur time-out: afgestemd op leeftijd & ontwniveau - Verwachting verwoorden: wat verwacht ik als je terugkomt? - Nadien: - Herstel rela - Aandacht vr posi gedrag 4. Leervraag 4: welke kritische reflecties kunnen we maken? - Kritische reflecties tav token economy systeem - Vermarkten v opvoedingsrelaties andere rela met k: k uitbetalen - Intrinsieke vs extrinsieke motivatie - Transfer nr andere contexten of situaties: bv k in leefgroep goed slapen mr thuis nt enkel tokens thuis - Kritische reflecties tav time-out - Stemmen in het debat rond time-out absoluut nt eensluitend - Huidig dominant discours vh hechtingsvh & het neuro-bio kijken nr gedrag & opvoeding maakt dat sommige leertheoretische technieken in vraag gesteld w - Besluit - Het bekomen v gewenste gevolgen & vermijden v ongewenste gevolgen hangt af vd correctheid v uitvoeren v deze technieken - Oproep om steeds doordacht & onderbouwd te werk gaan HC 7: afsluitend college opvoeding in onderwijs: uitleiding complexiteit in onderwijs (gaat verder op HC 3) 1. Leervraag 4: hoe kan samenwerking tss onderwijs & welzijn een sta richting 'ideale wereld' betekenen? Welke rol kan de SRW'er daarbij opnemen? - Brug - Alle versch vormen v samenwerking - Ongeacht of die zich op een school, bij een welzijnsorganisatie of elders voordien, - Ongeacht grootte, - De duur... - Focus: interprofessioneel leren, denken & handelen - Hoe maak je de brug? - Toeleiding/ info-uitwisseling/ bemiddeling/ professionalisering - Vormen van samenwerking - De toeleiding nr het welzijnsveld dr onderwijs - Aanwezigheid (infoavond, opendeurdag, toelichting PV...) - School als vindplek - Kwetsbare groepen (vb koffiebabbels) - Uitwisseling tss onderwijs & welzijnsveld: info delen & overleg - Wederzijdse afstemming: wie doet wat vr gezin? - V informeel tot structureel (vb cliëntoverleg) elkaar leren kennen (inf), cliëntoverleg (struct) - Uitwisseling info - Positie ouders? big brother ziet & weet alles - Info doorgeven in aanweizgheid/ toestemming ouders - Hulpeloosheid k: alles gebeurt boven hoofd k - Positie vd ouders (hebben ouders ook het recht om onder de radar te blijven?) - Enkel informatiedeling in aanwezigheid of met toestemming - Aanwezigheid vertrouwenspers - Bemiddelen & faciliteren tss ouders & school - Professionalisering: scholen & het welzijnsveld versterken - Uitdagingen - Uitdaging 1: toegankelijkheid - Drempels welzijnsveld - Procedure: goed volgen, juiste stappen... mee met hoe dingen georg zijn, administratie, taal machtig etc - Wachtlijst: toegankelijkheid bemoeilijkt - Weinig verbinding: 'aanvraag in behandeling' via mail -... - Versnipperd landschap: gn zicht op hele landschap ouders zeker nt - Uitdaging 2: onbekend = onbemind - Wederzijdse kennis (soc kaart, onderwijslandschap) v elkaars domein - Openheid - Erkenning expertise - Versch perspectieven & verwachtingen/ andere prioriteiten - Uitdaging 3: afstemming & terugkoppeling - Afstemming & afspraken - Beroepsgeheim -- ambtsgeheim nice to know v sneed to know - Initiatief & terugkoppeling - Uitdaging 4: tijd & middelen - Taakbelasting -- kernopdracht - Middelen - Aan de slag als JP vanuit welzijn - Zie uitdaging 2 - OV1: zelfredzaamheid - OV2: beschermde werkomgeving - OV3: beroep leren vr reguliere arbeidsmarkt - OV4: biedt zelfde getuigschriften als regulier onderwijs - Zie uitdaging 3 - Casuïstiek: - Aan de slag als JP vanuit onderwijs - Casuïstiek 2. Leervraag 5: Hoe kan ene tool zoals het ICF-schema de concrete samenwerking tss k, context & professionals in onderwijs & welzijn ondersteunen - ICF (2001) - International Classification of Functioning, Disability and Health (WHO) - Omschrijven, classificeren, ontleden - Functioneren v alle mensen - Standaardtaal & schema: om comm met elkaar over beroepsgroepen heen - Handicap? in vraag stellen - Vertrekpunt: 3 invalshoeken - 1^e^: de mens als organisme - De mens als organisme: onderdelen vh lichaam - Functies (oren om te horen) & anatomische eigenschappen - Stoornissen (oor hoort nt goed) - Bio-medische interventies (revalidatie bij kiné, nt enkel dokters & chirurgen) - 2^e^: het menselijk handelen - Dagdagelijkse activiteiten, handelen - Beperkingen - Trainings- & ontwikkelingsprogramma's - Het menselijk handelen/ activiteiten - Leren & kennis gebruiken - Taken & eisen - Comm - Mobiliteit: aanleren met stok lopen - Zelfzorg: tanden poetsen - Huiselijk leven: was doen - Socio-emotioneel welbevinden: assertief w - Gedrag - Soc relaties: trainen soc scripts - 3^e^: participatie - Wisselwerking tss pers & omgeving - Participatieproblemen (nt volwaardig deelnemen) - Aanpassing: diensten & maatschapp structuren - Self-advocacy: met eig zorgen etc deelnemen aan debat - Eenrichtingsverkeer? wisselwerking: elementen intrageren - Functioneren - Beïnvloedende factoren - Externe factor: leven in verontreinigde lucht - Wisselwerking maakt tot wie we zijn - ICF (2001) -- Children & Youth (2007) - Belangrijkste voordelen - Dingen als individu - Functioneren alle mensen - 1 taal, over beroepsgeheim heen - Biedt versch opl afh v invalshoek - Belangrijkste nadelen - Ped rela nt sterk voorop vooral individuen - Elk schema dingen oplichten & dingen in donker - SRW'er? Blauwe dingen 3. Leervraag 6: op welke mnr geedt het leersteundecreet een kader vr deze samenwerking? - Kwaliteit, mr ook werkbaar... - Leersteundecreet vervangt M-decreet - Investeren in basiszorg & verhoogde basiszorg - Buitengewoon gewoon? - Doorverwijzing? Redelijke aanpassingen - Samenwerking gewoon-buitengewoon belangrijk: zelfde taal spreken - Verder onderzoek - Spec aanbod - Inclusie: feit dat buitengew onderwijs blijft bestaan ≠ inclusief - Leersteuncentra - Expertise - Alle types: kennis - Middelen: M-decreet kritiek besparingsoperatie - Keuze: scholen kiezen bij welk leersteuncentra - Leersteunraad hoe volgende periode zien? 4. Leervraag 7: hoe kan de SRW'er, vertrekkend vanuit labels & classificaties, bewust omgaan met maatschapp beeldvorming rond k, j a hun context, in een poging om ongelijkheid weg werken? - Probleemstelling - APS (administratie, planning & statistiek) w & n VL - Waarden, houdingen & gedragingen - Beeldvorming mensen met beperking nt posi - Handicapisme 3 elementen die elkaar versterken - Consequente houding: vakjes indelen mr nt te simplistisch doen vooroordelen of stigmatisering - Gedrag: structuur opbouwen, simplistisch maken & nr gedragen ≠ oke discriminatie onderscheid zonder motief - Actief: jij mag wel binnen & jij nt - Passief: nt direct situatie veranderen die discriminerend is - Ideologie: foute ideologie dingen verklaren & rechtvaardigen ≠ oke - Beïnvloeden v beeldvorming - Wie?: gedeelde verantwheid - Doel: - Beïnvloeden v - Houding - Gedrag - Ideologie - Hoe? - Regelgeving aanpassen - Posi acties quota = dubbel: zoveel % in programma moet beperking hebben - Media: mensen in beeld obv expertise ipv obv beperking - Self-advocacy - Beïnvloeden v attitudes v anderen - Hulpverleningswereld: combi onderwijs & welzijn hierop inspelen H3: opvoeding in gezinnen HC 8: complexiteit in gezinnen 1. Leervraag 1: Bestaat er zoiets als 'het' gezin & hoe kan er dan gekeken w nr gezinnen? - Google, wat is een gezin? - Een groep mensen die meestal bestaat uit vader, moeder en één of meer kinderen. - Een gezin is een georganiseerd systeem en vormt de fundamentele kern van de samenleving. - Gezin is de term voor alle samenlevingsvormen die een herkenbare sociale eenheid zijn, met al dan niet verwante personen die duurzame en affectieve banden hebben en elkaar onderling steun en verzorging verlenen. - Een samenlevingsverband van één of twee ouders met één of meer kinderen. - Wat is een gezin ('70) vndg nt meer beschrijving gezin - Omschrijving gezinssocioloog Wilfried Dumon '70: - Wat is een gezin koppel ≠ gezin - Omschrijving kenniscentrum Hoger Instituut vr Gezinswett: Een gezin is een huishouden met als essentiële kenmerken de combinatie van meer dan één generatie en tussen deze generaties een zorgafhankelijkheid. In een gezin is er dus sprake van minstens één ouder en één kind. - Visie op gezinnen - Stereotiepe & normatieve ideeën over gezin: - Nrml gezin - Goed ouderschap - Goed partnerschap - Nrmle ontw k -... - Rol v gepopulariseerde wett theorieën, boeken, media... - Reïficeren of verdinglijken vh gezin: men kan nt meer zien dat het over visies gaat - 'het gezin' bestaat nt, gezin = soc constitutie - Opvattingen over gezinnen w vaststaande & vr altijd bestaande gegevenheden - 1 zgn 'lens' of perspectief hanteren betekent dat je de complexiteit uit oog verliest - Versch contextfactoren die invloed hebben op gezinsrelaties - Temperamant k - Temperament ouders - Contacten et breder netwerk & fam - Rela tss ouders - Werk v ouders - School & vrienden v k - Soc-economische omstandigheden - Buurt waarin k opgroeit - Cul -... - We hanteren breed (versch def), dynamisch ('het gezin bestaat nt') & 'meerstemmig' (wisselen v lens/ perspectief) perspectief - Sociologisch perspectief - Kijkt nr maatschapp ontw als brede onderstroom - Helpt om grote verbanden zien - Dingen w sociologisch wnr v generatie op generatie doorgeg - Perspectief buitenstaander - Maken deel uit vh leven vd fam via buurt, school, werk, hooby's... - Beschrijven fam zoals zij deze beleven vanuit hun rela met hen - Perspectief v fam of gezin zelf - Verwachtingen, typeringen - Dynamisch, onderhevig aan veranderingen - Betekenis die elk individueel famlid hieraan toekent kan echter verschillen (refkader, leefwereld) - Sociaal-constructionisme (soc constructivisme) - Er bestaat nt 1 waarheid of WKHD mogen langs elkaar bestaan - Gezin bestaat uit gezinsleden die elk op versch domeinen verbonden zijn met de buitenwereld & die eveneens binnenbrengen in het gezin alle visies v elke pers meegenomen in gezin - Zie verder... 2. Leervraag 2: Hoe verhoudt dit kijken nr gezinnen zich tot de diverse kindbeelden? - Parallellen met kindbeelden - Kbeeld w mee gestuurd dr bepaald discours link met handelen - Discours is samenhangende mnr v denken die verankerd is in onze cul & ons gedrag stuurt zonder dat we daar erg in hebben - Sterk verbonden aan maatschapp context - Heel wat versch kbeelden (vb onschuldige, ongetemde, mondige, gelukkige k...) mr kunnen naast elkaar bestaan - Ideeën over gezinnen steeds ge(re)construeerd in spec contexten (bv industriële revolutie) - Beeld v gezin krijgt pas vorm in rela tot anderen & in rela tot brede maatschapp context - Contexten voortdurend vatbaar vr veranderingen - Betekenis v wat gezin is fluctueert - Soc constructie - Richtinggevend vr handelen - Bepalen verhouding tss opvoeder & k - Kindbeelden, volw beelden, beelden v gezinnen - Spiegelbeeld - Vb 'onschuldige' k -- beschermende ouder - Vb 'gevaarlijk' k -- controlerende ouder - Exemplarisch: historische ontw - Tot ongeveer '60: gezin als hoeksteen vd sml kerngezin - Vanaf '60 grote veranderingen: seksuele revolutie, emancipatie v vrouw, opkomst v antiautoritaire denken & ontkerkelijking - Rolverdeling veranderde doordat vrouw ging werken - Toename diversiteit in smlvormen - Invloed v andere cul - Sinds '90 kentering: term 'gezin' wee gangbaar bij beleidsmakers - Gezinsgericht gedachtegoed in jeugdHV - Gezinsvervangende settings, leefgroepen... - Kerngezin weer heel centraal 3. Leervraag 3: Wat is de impact v kbeelden op autoriteit - Autoriteitsprobleem? - Westerse sml - Neoliberale sml: maakbaarheidsidee - Klemtoon op individu, minder collectief - Op zoek naar oorzaken v problemen om problemen op te lossen - Culpabiliseren (= beschuldigen) & problematiseren - Autoriteitsprobleem - Er moet autoriteit zijn - Paul Verhaeghe - Het is een dwaling te denken dat opvoeding & onderwijs zonder autoriteit kunnen - Hannah Arendt - Verwar gezag nt met geweld, autoriteit is nt gebaseerd op argumenten of onderdrukking, mr op vrijwillige erkenning van een hiërarchie - Macht = gepaard met geweld, vrijwillige onderwerping - Gezag = met autoriteit te maken - Van patriarchale/ klassieke autoriteit - Gebaseerd op macht, afstand & angst - 2 mensen waarvan 'sterkste' wint - Gedwongen onderwerping - Drijfveer om te gehoorzamen = angst vr straf - Gezagsstructuur = piramidaal directeur meer macht dan lkr - Bevelshuishouding mama boven k, vader boven egzin - Via anti-autoriteit/ laisser-faire houding - Voortkomende uit maatschappelijke stroming na WOII - Kritisch -- emancipatorische stroming - Gn gezag: gelijkheid & dialoog - Gebaseerd op vrijheid, vrije wil - Nt sturen, zelfbeschikking - Wensen & driften w vanzelf gereguleerd - Zelf gevolgen laten ervaren - Naar nieuwe autoriteit - Gebaseerd op autoriteit, mensen hebben autoriteit nodig (zie Paul Verhagen) - 2 mensen met 3^e^ externe bron (i.e. een gemeenschappelijke bron/ factor waarin beiden geloven) - Vrijwillige onderwerping - Drijfveer om te gehoorzamen = soc controle - Gezagsstructuur = netwerk - Onderhandelingshuishouding dialoog = belangrijk mr ouders voeren gezag uit +- 4. Leervraag 4: Wat zijn de basisprincipes van Nieuwe Autoriteit - Geweldloos verzet - Haim Omer -- nieuwe autoriteit - Hoogleraar psychologie Tel Aviv - Specialiseerde zich in HV aan problematische adolescenten & hun gezinnen - Nieuwe benadering v gewelddadig & destructief gedrag bij kinderen & jongeren - Liet zich inspireren door geweldloze methoden uit soc-pol hoek zoals Ghandi, Martin Luther King & Mandela - Hoe met conflicten omgaan, zodat we vooral de posi krachten in mensen (ouders & k) mobiliseren & daardoor de-escalerend ipv escalerend rea? - Focus op onderlinge relaties - Integratie v hechtingstheorie & systeemtheorie - Nieuwe ped basishouding - Nieuwe autoriteit: brug tss - Grenzen stellen - Begrip vr situatie k - Escalatieprocessen binnen gezinnen - Complementaire escalatie - Asymmetrisch & gekenmerkt dr chantage hoger dan ouder - Hoe extremer het gedrag vh k, hoe meer de ouder geneigd is rust af te kopen dr toegevingen te doen - Perceptie k: ouder is te zwak om zich te weren - K raakt gewend met machtsmisbruik zijn zin te krijgen - Ouder raakt gewend strijd op te geven - Symmetrische escalatie - Gekenmerkt dr wederzijdse toename v vijandigheid k agressief gedrag, ouder gaat mee omhoog - De ander is de boosdoener - Ik handel uit zelfverdediging - Agressie w beantwoord met agressie - Escalatie: waar stopt het? - Beide typen escalatie versterken elkaar - Paradox - Ouders die een zachte aanpak voorstaan, zijn kwetsbaar vr provocatie tot agressieve uitbarstingen (toegeven tot agressieve uitbarsting bij ouder) - Ouders met een voorkeur vr harde aanpak, kunnen op een geg moment in wanhoop of paniek besluiten de strijd op te geven - 1 vd centrale problemen v & vr ouders in de aanpak v agressief & zelfdestructief gedrag v hun kinderen - Uitgangspunten - Nabijheid: hele veel ouders nt meer aanwezig in leven k (k dat fors gedrag stelt) - Ouderlijke aanwezigheid - Geweldloos verzet als vorm v vechten - Ik ben hier, ik ben je ouder & ik blijf je ouder, ik geef nt toe & ik geef jou nt op! - Op een andere mnr 'aanwezig' zijn - Rea ouder: toegevend vs zelf boos w - Anker: veilige haven k nt voleldig loslaten - Man met telefoon: veel te veel gebeurt verbaal, is nt slecht mr er moet naast verbale handelen - Kern nt in verbale interactie - Begint waar woorden nt meer effectief zijn - Handelen zodat het voortbestaan v onderdrukking & geweld onmogelijk w - Verbale interacties leveren vaak het tegenovergestelde op v wat ze beogen - Zolang ouders 'ruziën' w er nt gehandeld = winst - Praten is brandstof vr escalatie - Uitgangspunten - Stop hand: assymetrie: wnr stil blijven: er gat area komen tot k door heeft dat het niks uithaalt - It takes a village - Geheimhouding: gezinnen vinden dit schaamtelijk - Opentrekken nr netwerk publieke opinie = zeer belangrijk, meer geremd als j wnr anderen weten wat in gezin omgaat - Slak: ijzer smeden als het koud is - Grondige voorbereiding staat centraal - Uitstellen v rea waardoor kans op escalatie kleiner w - Ouders leren zich voorbereiden op nega rea - Gn enkele controle op gedrag ander - Enkel jezelf kun je controleren - Opvoeder = centraal: jezelf blijven controleren ouder - Waakzame zorg - Ouder wil op actieve & respectvolle mnr deel uitmaken vh leven v zijn/haar k - Houding v oplettende betrokkenheid, die is ingebed in de zorg die ouders vr hun k hebben - Aanwezigheid omhoog: wnr iets gebeurd vragen stellen - Waakzame zorg als flexibel proces kent 3 niveaus: 1. Open oplettendheid - Ouders zorgen vr regelmatige, posi & open comm - Ze weten waar hun k zijn, wat ze doen & wat ze leuk vinden 2. Gefocuste aandacht of aanwezigheid - Als er sprake is v opvallend gedrag of ongerustheid - Ouders verhogen hun alertheid & aanwezigheid in het leven v hun k (zowel binnens- als buitenshuis) - Ze informeren gericht 3. Bescherming of eenzijdige maatregelen geweldlood verzet - Er is sprake v grote ongerustheid of alarmsignalen - Ouders gaan over tot actieve interventies om k te begrenzen & te behoeden - Op dit niveau is er sprake v geweldloos verzet (zie verder vr interventies) - V houding nr interventies - Voorkomen escalaties - De aankondiging - De sit-in - Het oplverzoek - Relatiegebaren - Anderen betrekken - De telefoonronde - Volgen - Spec interventies: zelf lezen - Kritische reflecties - Zeer intensief zowel qua tijd als qua energie - Uitgebreide voorbereidende fase nodig waarin ouders w meegenomen in de achterliggende idee & werkzame factoren, coachende rol proff - Vraagt een inspanning v diverse actoren - Moet 'gedragen' zijn, ander groot risico op afhaken, geloof bij ouders HC 9: ouderschap & opvoedingsondersteuning (OO) 1. Leervraag 1: Hoe kunnen we opvoedingsondersteuning begrijpen & situeren - Situering - OO = v alle tijden - Vroeger advies: dokter, onderwijzer - Nu: naast opvoeding ook ouderschap - Ouders veel meer dan enkel opvoeding zie zelfzorg - Letterlijke interpretatie: alle ondersteuning die ouders kunnen ervaren in het kader vd opvoeding - Hoe we kijken nr opvoedsteun & wat hierin belangrijk is, is voortdurend in ontw - Hangt samen met het denken over k/ kindbeeld & opvoeding - Hangt samen met de eigenheid & cul vd maatschappij in een bepaald tijdgewricht - Begripsverkenning: definities - Begripsverkenning - Formeel: org etc verschuiving zie eerder vroeger priester etc - Vaststellingen uit deze definities - Het kan gaan over een brede waaier v initiatieven - OO gaat over preventie (OO is veelheid aan werkvormen) - Preventie w hier bekeken als - Het geheel v doelbewuste initiatieven die anticiperen op risicofactoren & dus handelen voordat de bezorgdheid ontstaat - Het inspelen op de 1^e^ signalen v een probleem dat zich ontw - Preventiepiramide - OO is gericht op ied: 'proportioneel universalisme' - Universeel: Opvoedings- & gezinsondersteuning richt zich tot alle gezinnen onafh d gezinsvorm of situatie, dit omvat een basisaanbod vr elk k & vr elk gezin - Proportioneel: aansluitend & geïntegreerd een supplementair aanbod (proportioneel) vr gezinnen met spec noden - OO w tegenover hulp v gespec diensten geplaatst, die zich richten op complexere problematieken - Om opvoedingsondersteuning af te wegen tav andere vormen v HV kan oa gebruik gemaakt w vd matrix v Kousemaker & Timmers (1985) - Druk opvoedingsrela, afzetten tegen hulp - OO: 1^e^ 2 kolommen beslaan, erna HV - Er is meer nodig doorverwijzen - Uitgelicht: opvoedingsspanning - Opvoeden heeft een inherente onvoorspelbaarheid: "opvoeding is een langgerekte oef in geduld, waarvan men de uitkomst nt kent" - Wnr ouders in de opvoedingssituatie ongerust w over hun eig handelen, treedt er opvoedingsonzekerheid op, het geloof in eig competenties is weg & ze hebben behoefte aan advies & steun, vermits ze zelf geen antw kunnen bieden op het eig vragen, komt hhet gezin steeds meer onder druk te staan (Kind & Gezin) - Als het evenwicht tss draagkracht & -last zodanig verstoord is, kunnen we spreken v opvoedingsspanning (Adriaenssens, Defieuw, Hofman, Van Dingenen, Van Heden & Van Tongel, 2007) - Piramide v opvoedingsondersteuning (Van Dijk & Prinsen, 2008) - De vorm v OO w afgestemd op de doelgroep: (OO: afstemming tss doelgroep & vorm vorm afgestemd op doelgroep) - OO vr ied: - Opvoedingsvoorlichting: TV programma's, infopaketten... - Ped advisering/ consultatiebureau's K &G, opvoedingswinkels, spreekuren - OO vr spec groepen: - Groepsgerichte opvoedingOO - Gezinsgerichte OO met huisbezoeken: thuisbeg, mobiele ondersteuning 2. Leervraag 2: Welke accenten in de evolutie v opvoedingsondersteuning kleuren tot op vndg de uitvoering ervan? - Opvoedingsondersteuning als beleidskeuze - Decreet 2007: contouren vr de uitwerking v een beleid inzake opvoedingsondersteuning overheid toen pas vr het eerst gemengd - 2009: oprichting expertisecentrum opvoedingsondersteuning (Expoo) - Nieuw decreet goedgekeurd in maart 2014: nadruk op preventieve gezinsondersteuning - Hoe?: - Uitbreiden opdracht Kind & Gezin - Uitbouw 'Huizen vh Kind' - Samenwerkingsverband op lokaal niveau, ook met verenigingen die werken met kansengroepen - Inkanteling consultatiebureaus Kind & Gezin - Over heel Vlaanderen - Ondersteuning v EXPOO - Versch functies (v kledingbank tot kinderopvang) - Opvoedingsondersteuning: evolutie - Decreet 2014: gericht op alle opvoeders (ook onderwijs, jeugdbeweging...) - Doelgroep OO - Alle ouders/ opvoeders die de zorg opnemen v k - Oog vr de 'risicogroepen': - Maatschapp kwetsbare gezinnen - Eenoudergezinnen - Nieuw samengestelde gezinnen - Adoptiegezinnen -... - Decreet 2014: uitgangspunten OO - Laagdrempelig - Vraaggericht - Op maat - Participatief - Empowerend - Methodisch - Op congres Expoo 2015: - Aandacht vr kansarme gezinnen: drempels wegwerken - Ouders v jongeren aantrekken - Op congres Expoo 2016: - Uitdrukkelijke oproep tot verbindend werken, ontmoeten in buurt met HVHK als spil hierin - Herwaarderen vd spreuk: it takes a village to raise a child! - Aandacht vr de Ouderschapstheorie: Alice Van Der Pas - Nt enkel preventie (risk-thinking) - Op congres Expoo 2018: - Ook focus op samenwerking met IJH 3. Leervraag 3: wat werkt bij OO? - Criteria vr effectiviteit - Gebaseerd zijn op een duidelijke theorie nt schieten met canon op een mug: ouders veel problematischer kijken nr situatie - Nt effectief gng is nt goed - Vanuit een evenwicht tss de omvang vd problematiek, de intensiteit vd interventie & de omvang vd inzet - Aansluiting bij de perceptie & ervaring v problemen dr de ouders/ gezinnen zelf - Werken met concrete doelen - Uitvoeren v een evaluatie - Uitgevoerd dr opgeleide professional - Betrekken vh soc netwerk - Bereik & blijvende participatie vd ouders - Mogelijkheid vd het opbouwen v een positieve rela tss de professional & de ouders - Belang vd relatie - Vr cliënten met lichtere problematiek is deze rela net zo belangrijk als spec werkzame factoren v een interventie - Kunneman (2006): 'broodroosterzorg: heel warm & gastvrij doen & dan lukt het, functioneel inzetten warmte nt doen, wel: mens - Mens, authentiek, oprechte interesse? - De wederkerigheid in de rela opvoeder-opvoedingsondersteuner is idealiter hoog, zodat opvoeders zich in hun identiteit gewaardeerd voelen - Is OO effectief? - Alg: posi effecten op ouders & k - Gevoel v competentie rond opvoeden, zelfvertrouwen v ouders & het verbeteren v opvoedvaardigheden - (beginnende) emotionele- & gedragsproblemen verminderen - Vaders lijken minder te profiteren vh effect v OO - Hoe zwaarder de problemen die een gezin ervaart, hoe sterker het effect v opvoedsteun op het egzin - Effecten gem tot 2j na afronden vd interventie - De effecten v digitale hulpmiddelen zijn veelbelovend 4. Leervraag 4: wat zijn de functies van opvoedingsondersteuning? - Tot wat leidt oo? - Competentie, draagkracht & vaardigheden v ouders/ opvoeders versterken - Draaglast verminderen dr problemen tijdig signaleren & praktische hulp/ steun bieden - Soc netwerk versterken - Hoe kan OO er uit zien? - Binnen alle bestaande vormen zijn er 6 functies te onderscheiden: 1. Info & voorlichting: brochures, ouderavonden, juiste mensen bereiken (selectief bereik)... - Vorm kan heel divers zijn - Soms onderdeel v een ruimere ondersteuning - Rol v media 2. Praktisch ped of instrumentele steun - Ouders zelf inlaten met opvoeding - Het ter beschikking stellen v: - Diensten: Opvoedingsomgeving: nergens kunnen zitten etc: dienst om huis opruimen - Materiaal - Documentatie 3. Ped advisering & licht ambulante hulp - Laagdrempelig & kortdurend - Steun aan opvoedingsverantw om opvoedingssituatie verbeteren - Intermezzo: ped advisering - Ped adviseren is een kortdurende, individuele, makkelijk toegankelijke ondersteuning v ouders bij lichte opvoedproblemen, aansluitend bij sterktes v ouders & op vraag ouders - In ped advisering w gewerkt met interactie tss ouders & k zoals ze zich in het eigenlijke opvoeden voordoet: cfr 'werkvloer' v A Van der Pas - Doorloopt steeds 4 stappen: - Samen met ouders probleem verhelderen - Zicht krijgen op factoren die probleem beïnvloeden & mogelijk in stand houden - Uitstippellen v bepaalde aanpak - & samen met de ouder evalueren of aanpak werkt 4. Soc steun & soc samenhang stimuleren - Nt: professionaliseren v informele OO - Wel: ontmoetingskansen vr ouders creëren & netwerken stimuleren - Aanwezig zijn op contactplaatsen v mensen, vrijwilligers of brugfiguren inzetten, informele steunbronnen in kaart brengen... 5. Signalering, vroegtijdige onderkenning & verwijzing - Signalering: 'het waarnemen v verandering in de situatie v een k & diens ouders, & het overwegen om al dan nt tot actie over gaan om op juiste moment hulp bieden als dat nodig is' kijken: wat is nodig? - Verwijzende rol: doordacht & zorgzaam doorverwijzen, contacten met nieuwe hulpv etc 6. Emotionele steun - Betrokkenheid, respect, waardering, zonder nastreven v gedragsverandering - Protectieve factor vr opvoedingsproces 5. Leervraag 5: wat zijn kritische reflecties die we kunnen maken tav opvoedingsondersteuning? - Ouders onder hoogspanning - Onderzoek nr opvoedingsadviezen (Van der Veer) - Hoewel wett zich ontw, is er vaak weinig consensus over hoe ouders zouden moeten omgaan met praktische thema's in opvoeding - Er zijn veel versch perspectieven & deze zijn flink aan verandering onderhevig - V inzoomen nr uitzoomen - Vanuit def die Expoo hanteert: 'OO is er vr ied die met vragen zit over opvoeding' - Alles is maakbaar - Besef dat opvoeding maakbaar is - K sturen in bepaalde richting - Wnr nt goed gaat met k ouders nr zichzelf kijken - Individualisering vd sml - Zelf beroep kiezen etc - Mr ied zelf verantw ideaal zelfredzaamheid - Zoektocht nr normen & wat nrml is - Maatschapp perspectief: collectieve gedragenheid is er minder - Wat maakt dat mensen (toenemende) vragen hebben rond opvoeding? Wat maakt dat opvoeding schijnbaar w geproblematiseerd? - Toenemende individualisering - Maakbaarheidsidee - Enorme overvloed aan info & kennis rond 'wat nrml is' - Verhoogde complexiteit in de sml - Ramaekers: spec invulling opvoeding - Druk & onzekerheid - Proto-proff: inwerken in ouder zijn - Houvast in wett: verwetenschappelijking - Menselijk handelen w gereduceerd tot eenvoudig af te lijnen gedragingen - Opvoeden verschijnt als reguleren v gedrag v kinderen - Dr problematisering v opvoeding: verenging v opvoeding tot het omgaan met problemen v k & de preventie ervan - Wat zinvol om doorgeven aan volgende generatie? - Nr andere praktijken v OO... - V een ontw- of neuropsychologisch nr een ped perspectief: - Een ped perspectief op OO - Een oude generatie die er terug als oudere generatie gaat staan om met vertrouwen op te voeden - Opvoedingsonzekerheid onthalen dr nt-zekerheid te omhelzen - Professionals die zich nt opstellen als opvoedingsdeskundige, mr zich bekommeren om het 'vrij houden vd ruimte', zowel fysiek als mentaal - Professionals die een context creëren waarin ontmoetingen tss ouders kunnen ontstaan - Verhalen opvoeding - Luisteren nr ouders - Nt vervallen in snelle adviezen - Proff ontmoetingen ondersteunen HC 10: het systeemtheoretisch perspectief 1. Leervraag 1: wat kunnen we leren vanuit een historische blik op het systeemtheoretisch perspectief? - Een systeem? - '30 & '40: ontstaan systeemtheorie - Besef dat complexe systemen nt alleen uit geïsoleerde delen bestaan - Idee v wederzijdse interacties, dynamiek & afhheid - Versch def, mr wat ze allemaal gelijk hebben is dat het gaat over een samenhangend geheel v elementen, die samen als geheel functioneren - Einde WOII - Grote nood aan behandeling patiënten - Wereldwijd: praktijkwerkers experimenteren met betrekken v gezinsleden bij behandeling - - Cybernetisch paradigma - Afstemming tss basis & besturing raket bijsturen vr doel bereiken - Infoverwerking - Cybernetica: gesloten sys gn interactie met buitenwereld - Circulair: verwarming open, tot bepaalde temperatuur opwarmen dan af, wnr warmte zakt weer opwarmen - Nega (terug nr evenwicht is posi) & posi (paniekaanval: gestresst: signalen opmerken nog meer egstresst: vicieuze cirkel is nega) feedback - Menselijke sys streven nr behoud v homeostase (evenwicht) via terugkoppeling/ feedback - De Palo-Alto groep ('50) - Het gezin als zelfregulerend open sys: in interactie met buitenwereld - Een symptoom staat nt los vh sys - Symptomen = mislukte pogingen gezinsleden om probleem opl - K in rol komen die problematisch is: teruggetrokken meisje in gezin, broer met beperking, meisje in problematische rol steed meer teruggetrokken - Op onbewust niveau