CGY 515: Okul Öncesi Bilişsel ve Dilsel Gelişim (PDF)

gelisimedu igugelisim Bölüm Adı Çocuk Gelişimi Dersin Adı CGY 515 Okul Öncesi ve Okul Döneminde Gelişim Dersin Haftası: 3. Hafta E-Posta: [email protected] Öğr. Üyesinin Adı: Prof. Dr. Nefise Semra ERKAN [email protected] Y...

gelisimedu igugelisim Bölüm Adı Çocuk Gelişimi Dersin Adı CGY 515 Okul Öncesi ve Okul Döneminde Gelişim Dersin Haftası: 3. Hafta E-Posta: [email protected] Öğr. Üyesinin Adı: Prof. Dr. Nefise Semra ERKAN [email protected] Yüksek Lisans Öğrencisi: Buse Aybuke ERDOĞAN Tel:2124227000-419 gelisimedu igugelisim DERS BİLGİLERİ Ders Günü ve Saati Pazartesi/17:50-20:15 Dersin Kredisi 3 Kredi GBS Linki https://gbs.gelisim.edu.tr/ders-detay-5-49-12060-1 Görüşme Gün ve Saatleri Dersin Öğretim Üyesinin Konumu B Blok 0. Kat 018 gelisimedu igugelisim İzlence Dersin Amacı: Okul öncesi dönemde bilişsel ve dilsel gelişimin kuram, kavram ve özellikleri açıklanarak konuya yönelik bilgi ve tutumların kazandırılması amaçlanmaktadır. gelisimedu igugelisim İzlence Dersin İçeriği: Okul öncesi bilişsel gelişim ve dil gelişim üzerine kuramlar, kavramlar, dönemin gelişimsel özellikleri ve her iki gelişim alanını etkileyen olumlu ve olumsuz etmenler üzerine sunum yapılacaktır. gelisimedu igugelisim Haftalık Öğrenim Kazanımları Öğrenme Kazanımı: Okul öncesi döneme ilişkin bilişsel ve dil gelişimi, kuramları, dönemin gelişimsel özellikleri ve her iki alanda gelişimi etkileyen etmenler öğrenilecektir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE BİLİŞSEL GELİŞİM Biliş, bireylerin dünyayı öğrenmeleri ve anlamalarını sağlayan kapsamlı zihinsel süreçler olarak tanımlanabilir. Bu süreçleri öğrenme, hatırlama, unutma, düşünme, akıl yürütme, problem çözme olarak ifade etmek mümkündür. Bilişsel gelişim ise, bireylerin dünyayı anlamasına ve öğrenmesine destek veren aktif zihinsel faaliyetlerin yaşlara göre gelişimidir. Bilişsel gelişim öğrenme, dikkat, algı, bellek gibi kavramlarla ilişkilidir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Öğrenme, çevresi ile girdiği etkileşim ve yaşantılar sonucunda bireyde oluşan kalıcı davranış değişikliğidir. Dikkat, zihinsel becerilerin yoğunlaşması ve odaklanmasıdır. Algı, zihinsel çabanın öğrenmek, algılamak ve kavramak için kullanılmasıdır. Bellek, geçmişte yaşanılan deneyimlerin günümüzde kullanmak için saklanması ve gerektiği zaman geri çağrılmasıdır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMLARI 1)Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı 2)Zihin Becerileri Kuramı 3) Vygotsky’nin Bilişsel Gelişim Kuramı 4) Bilgiyi İşleme Kuramı 5)Bruner’in Bilişsel Gelişim Kuramı gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı 1)PİAGET’İN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI -Duyu Motor Dönem(0-2):Bu dönemde bebeklerin öğrenmeleri ve davranışları duyularına ve motor becerilerine bağlıdır. -İşlem Öncesi Dönem (2-7) :Çocukların bu dönemdeki öğrenmeleri ve davranışları semboller ve dil yoluyla olmaktadır. -Somut İşlemler Dönemi(7-11) : Çocuklar bu dönemde mantıklı düşünme becerisi ve somut problemleri çözme yöntemi geliştirirler. -Soyut İşlemler Dönemi(11-15): Ergenlik öncesi ve ergenlik dönemini kapsar ve çocuklar soyut olan problemler dahil olmak üzere tüm problemlere mantıkla yaklaşmaktadır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı İşlem Öncesi Dönem: Çocukların bu dönemdeki öğrenmeleri ve davranışları semboller ve dil yoluyla olmaktadır. Çocukların fiziksel bir eylem yapmadan önce bilişsel olarak mantık yoluyla gerçekleştirdiği etkinliklerin tümü “işlem” olarak adlandırılır. Bu dönemde çocukların eylemleri düşüncelere dayanır; fakat mantık çerçevesinde değerlendirilemez, işlem yapamazlar. Bu süreç işlem yapılabilmesine yardımcı olan bilişsel yapıların kazanıldığı dönemdir. Egosantrik düşünce vardır, bu da çocukların dünyayı kendi bakış açılarıyla anlamalarına neden olmaktadır. Duyu motor dönemde geliştirdiği basit problem çözme davranışları yerine düşünerek hareket etme davranışları görülür. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Bu dönemde çocukların duyusal deneyimler yaşayabilmesi açısından bol uyarıcılı çevrenin sunulması gerekir. Çünkü erken çocukluk döneminde düşünce algı ve eylem tabanlıdır. İşlem öncesi dönemi iki alt evrede incelemek mümkündür. 1.a. Sembolik Evre (2-4 yaş) 1.b. Sezgisel Evre(4-7 yaş) gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı 1.a. Sembolik Evre (2-4 yaş): İşlem öncesi dönemi ilk aşamasıdır. Çocuklar bu aşamada mevcut olmayan bir nesneyi ya da kişiyi temsil eden sözcük, sembol ya da varlığı zihinsel olarak ifade edebilir. Bu dönemin en belirgin özelliklerinden biri “ mış gibi oyun ” lardır. Çocuklar mış gibi oyunlar oynadıkça imgelem, yaratıcılık, uzun süreli dikkat, bellek, mantıksal akıl yürütme becerilerini desteklemiş olur. Duyguları anlama, kendi düşüncesini yansıtma, duygularını kontrol etme ve başkasının bakış açısı ile bakma becerisi gelişebilmektedir. Dil becerileri edinimi bu dönemde ivme kazanır. Semboller ve sembollerin (ağaç dalını at gibi kullanması)neleri temsil ettiğini anlarlar. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı 1.b.Sezgisel Evre(4-7 yaş): Sezgisel evre döneminde çocuklar zihinsel olarak nesneleri sınıflandırma, tanımlama ve ilişkilendirme gibi işlemleri yapabilmektedir. Ancak çocuklar nesneleri sınıflandırma, tanımlama ve ilişkilendirme gibi işlemleri yapmasa da bu uygulamaları yaparken hangi ilkeleri kullandığını bilmektedir. Sezgisel düşünme aşamasındaki çocukların korunum, kavrama, tersine çevirme becerisi ve özelden özele akıl yürütme yeteneğinin gelişmiş olduğunu söylemek mümkün değildir. Salt düşünme yerine sezgisel olarak düşünme becerisi görülmektedir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Bu dönemde çocuklar benmerkezcidir. Zihinsel akıl yürütme becerisi gelişmekte, inançları yapılanmaktadır. Piaget’e göre 2-7 yaş çocukları ile yetişkinlerin düşünce biçimleri arasında önemli farklar bulunmaktadır. gelisimedu igugelisim  Uygulama Zamanı OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE DÜŞÜNCENİN GENEL ÖZELLİKLERİ (Piaget) 1)Algı temelli düşünce: Nesnelerin görünümleri ve sesleri çocukları aldatmaktadır. Yanlış algılarını düzeltmek için mantıksal düşünme becerisi geliştiremezler. (Her birine 5er top konulmuş iki sepetten yayvan olanın daha büyük olduğunu söylerler.) 2)Tek boyutlu düşünce: Çocuklar bu dönemde bir nesnenin ya da insanın tek bir özelliğine odaklanırlar. Bu dönemde anlık görünen ve dikkat çeken özelliklere odaklanırlar. (Sadece rengine ya da boyutuna göre sınıflandırabilirler. Hem boyut hem rengine göre sınıflandıramazlar.) gelisimedu igugelisim  Uygulama Zamanı 3)Tersine Çevirmezlik: Çocukların bu dönemde düşünce ve eylemlerin gidiş yönünün tersine çevirebilme yeteneğine sahip olduğunu söylemek mümkün değildir. (Bir çocuk «Buse’nin kızı kim?» diyeye sorulduğunda Mihrimah der ama Mihrimah’ın annesi var mı diye sorulduğunda yok der tersine çeviremez.) 4)Özelden Özele Akıl Yürütme: Neden-sonuç ilişkisi kurma bağlamında bebeklerden daha başarılı olsalar da çoğunlukla iki olayı hatalı biçimde ilişkilendirirler. (Örneğin; evde her gün çorbayla kahvaltı yapan bir çocuk o gün çorba içmeyip başka şeyler yediyse kahvaltı etmediğini düşünebilir.) gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı 5)Benmerkezcilik: Bireyin kendi bakış açısıyla başkasının bakış açısı arasındaki farkı anlayamamasıdır. Bu dönem çocuğu benmerkezcidir. Kendisini dünyanın merkezinde görmektedir. Başkasının yerine kendini koyamaz. Kendisinin bildiğini herkesin bildiğini düşünmekte, gördüklerini de herkes tarafından aynı şekilde görüldüğünü düşünmektedir. 6)Animizm: Nesnelerin canlı ya da cansız olup olmadığı konusunda doğru düşünememektedir. Nesnelere, hayvanlara ve bitkilere insan özellikleri yükleyebilmektedir. Güneşin, çiçeklerin, eşyaların canlı olduğunu düşünürler. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı 7)Yapaycılık: Birinin doğadaki olayları gerçekleştirdiğine inanırlar. (Rüzgarın oluşumu için ağaçların kollarını salladığını düşünebilir.) 8)Korunum kavramının kazanılmaması: Bir nesnenin fiziksel özellikleri ve mekandaki konumu değişse bile o nesnenin miktarında, hacminde, sayısında ve alanında bir değişiklik olmayacağını bilme durumudur. Piaget bu dönem çocuklarının korunum ilkesi kazanmadığını bu dönemde çocukların nesnenin görüntüsü ile ilgilendiğini belirtir. (5 dilime ayrılan karpuzu 3 dilime ayrılan karpuzdan daha fazla görmeleri korunum kazanılmadığını gösterir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı 2) ZİHİN BECERİLERİ KURAMI: Zihin becerileri kuramından makalesinde ilk kez bahseden araştırmacılar Premack ve Woodruff’dur. Bu kuram bireyin başka bireylerin niyetlerini anlama konusundaki zihinsel yeteneğini ifade eder. İnsanların davranışlarını öngörme ve kavrama yeteneğinin ve buna bağlı olarak diğer insanların niyetinin anlayabilmenin temelini oluşturur. Çocuklar 3-4 yaşına gelene dek kendileriyle başkalarının inançlarını ayırt edemezler. 3-4 yaş aralığında çocuklar basit nedensel ilişkiler kurmaya başlarlar. Yani diğer kişilerin bildiklerini kendisinin bildikleriyle aynı kabul ederken 3-4 yaşla kendilerindeki inanç, istek ve duygulardan farklı olarak başkalarında da gelisimedu igugelisim  Uygulama Zamanı Okul Öncesi Dönemde Ortaya Çıkan Zihin Kuramları İçsel Duygusal Durumlar: Bu dönemde çocuklar kendi duygularını ve başkalarının duygularını doğru bir yolla yorumlayabilir. Ayrıca çocuklar duyguların içsel olarak ortaya çıktığı ve başkalarından gizlenebileceğini bilirler. Güdüler ve Kasıtlar: Bu dönemde belirgin olduğu sürece başkalarının güdülerini anlayabilirler. «Kibar davranmıyordu,Bilerek yapmadı kaza sonucu oldu» gibi ifadeler bu zihin kuramını göstermektedir. Bilme ve Anımsama: «Bilme, hatırlama, tahmin etme, unutma, dikkat etme» becerilerin zihinde oluşan durumlar olduğunu bilirler. Ama bu kavramları birbirinden ayırt etmekte zorlanırlar. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı 3)VYGOTSKY’NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI: Vygotsky’e göre çocukların öğrenmeleri çevresiyle kurduğu etkileşim sonucunda gerçekleşir. Çocuğun ebeveynleri, öğretmenleri, akranları, kendinden büyük yaştaki çocuklar, toplumdaki bireyler ile kurdukları etkileşim çocukların bilişsel gelişimine katkıda bulunur. Çocuktaki düşüncelerin kendinden daha deneyimli bireylerle olan etkileşiminin ürünü olduğu söylenebilir. Vygotsky’e göre bu duruma «Potansiyel Gelişim Alanı» denir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Çocukların başarabileceği etkinliklere kıyasla çocuk için başarılması daha zorlayıcı olan etkinliklere eğiticiler ve yetişkinler tarafından motive edilmesi önemlidir. Çocuklar çevresineki yetişkinlerle yeteneklerinin sınırlarını zorlarken aynı zamanda yetişkinlerin sunduğu destek ve rehberlik vasıtasıyla yeni bir problem çözme fırsatı da bulmuş olacaktır. Bu durumu PGA’yı öğrenme olarak ifade etmek mümkündür. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı 4)BİLGİYİ İŞLEME KURAMI: (Atkinson ve Shiffrin) Bireylerin kendi davranışlarını düzenlemek amacıyla çevresinde var olan bilgileri nasıl organize ettiği ile ilgilenmektedir. Bu kuramcılara göre insanların düşünme sistemi bilgisayara benzer. Çocuklar erken dönemlerde daha önce keşfetmedikleri, görmedikleri yeni bir nesneyle karşılaştıklarında zihin bilgiyi algılar, işler, içerik ve biçim olarak yeniden yapılandırıp depolar, gerektiğinde geri çağırır ve uygun tepkiler üretir. Dış dünyadan algılanan herhangi bir bilgi duyusal kayıt aracılığıyla kodlanır. Bilgiler burada kısa bir süre kalır ve sonrasında kısa süreli hafızaya yönlendirilmek için seçilir. Sonrada uzun süreli belleğe alınır ya da kaybolur. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı 5)BRUNER’İN BİLİŞSEL GELİŞİM TEORİ: Bilişsel gelişim psikoloğu olan Bruner’e göre bilişsel gelişim yaşam boyu devam eder. Bilişsel gelişim için sistematik öğretmen-öğrenci etkileşimi bulunmaktadır. Dil önemlidir ve dil aracılığıyla çevresindekilerle etkileşimde bulunarak sosyal ilişkiler kurar, bu sayede yeni bilgiler edinir. Matematiksel kavramları kazandırılabilmesi için küçük çocukların başlarda somut materyaller ile çalışması gerektiğini vurgulamıştır. Böylece soyut düşüncenin temelleri atılmış olur. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Bilişsel gelişim dönemlerini eylemsel, imgesel ve sembolik olarak sınıflandırır. Okul öncesi dönem bu kuramda imgesel döneme karşılık gelmektedir. Çocuklar etraflarını nasıl algılıyorlarsa zihninde de o şekilde canlandırmaktadır. Örneğin hikayede anlatılan bir yeri görmeden hayallerinde canlandırarak çizebilirler. Bruner’in Piaget gibi öğrenmenin aktif bir süreç olduğunu,bu nedenle eğitim ortamlarında öğrencilerin aktif katılımı sağlaması gerektiğini söylemiştir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı BİLİŞSEL GELİŞİMİ ETKİLEYEN ETMENLER Bilişsel gelişim genetik ve çevresel etmenlerden etkilenir. Genetik etmenlerde bebeğin kalıtımsal özellikleri (zeka, düşünme becerileri, yaratıcılık becerileri) çevresel etmenler ise doğum ile ilgili etmenler(anne karnında yeterli besin ve oksijeni almaması, annenin uyuşturucu alkol kullanımı, hamilelikte ilaç kullanımı)annenin sahip olduğu mental hastalıklar, annenin hamilelik sırasında geçirdiği hastalıklar, yetersiz ekonomik koşullar dolayısıyla yetersiz beslenme, yetersiz sağlık hizmetleri , kötü yaşam koşulları, zayıf ebeveynlik becerileri. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE BİLİŞSEL GELİŞİM GÖSTERGESİ 36-48 ay -3 küpten kule yapar. -4 parçalı yapboz tamamlayabilir. -Resmini gördüğü nesneyi tamamlayabilir. -Kendisine söylenen vücut bölümlerini gösterebilir. -Renkleri tanıyabilir ve eşleştirebilir. -1’den 10’a kadar sayabilir. -Cinsiyetini söyleyebilir. -Başkalarının görüşlerini anlayabilir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı 48-60 ay -10 küpten kule yapar. -4-10 parçalı yapbozu tamamlayabilir. -Bir olayı oluş sırasına göre sıralayabilir. -Farklı dokudaki nesneleri ayırt edebilir. -Renkleri isimlendirir. -Modele bakarak resimdeki eksik parçayı tamamlayabilir. -Neden sonuç ilişkisi içeren sorulara cevap verebilir. -Aynı sayıdaki nesne gruplarını eşleştirebilir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı 60-72 ay -10-25 parçalı yapboz tamamlayabilir. -İlişki kurmayı, gruplandırmayı, eşleştirmeyi ve sıralamayı nasıl yaptığını açıklar. -Neden sonuç ilişkileri kurabilir. -Bir olayın ardından ne olabileceğini tahmin edebilir. -Haftanın günlerini söylebilir, 20’ye kadar sayabilir. -Nesneleri kullanarak 1’den 10’a kadar toplama yapar. -Herhangi bir özelliği kullanarak 6-10 nesneyi gruplandırabilir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE DİL GELİŞİMİ Dil, bireylerin duygu ve düşüncelerini ifade etmesine yardımcı olan ve sembollerin kullanıldığı kurallar dizisidir. Dil gelişimi ise seslerin, kelimelerin, sayıların, sembollerin kazanılması, saklanması ve dilin kurallarına uygun olarak kullanılmasını içeren bir süreçtir. Dil gelişimi doğum öncesinden itibaren ve yaşam boyunca devam eder. Dil ve öğrenme arasında önemli bir ilişki vardır. Dil, öğrenmeyi kolaylaştırır. Öğrenme sürecinde ise çocuğun dili gelişir. Dilin gelişimi düşüncenin gelişimine paraleldir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Dil gelişimi için öğrenme gerekli olmakla beraber olgunlaşmada şarttır. Bu bakımdan dil gelişimi bir süreç işidir. Dil gelişiminde, sesin duyulması ve dili kullanabilecek ortamın olması gerekir. Çocuklar çevresindeki yetişkinlerin konuşmalarını taklit ederek dili öğrenmeye çalışırlar. Çocuğun biyolojik kapasitesiyle birlikte çevrenin ve eğitimin dil gelişimi üzerinde etkisi büyüktür. Bu yüzden çocuk anadilini kazanırken geçirdiği aşamalarda eğitimin destekleyici rolünden faydalanmalıdır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Okulöncesi eğitimin en önemli amacı çocuğun konuşulanları anlayabilmesi ve konuşabilmesini sağlamaktır. Çocuk seslere alışmada, sesleri kelimelere çevirmede, kelimelerin anlamını kavramada ve kelimeleri, düşünceleri ifade etmede beceri kazanmalıdır. İlk dönemlerde çocuğun konuşması için desteklenmesi, araç gereçlerle düzenlenmiş uygun ortamlar yaratılması, uyarıcılar sunulması ve etkinlikler düzenlenmesi dil gelişimini destekler. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı DİL GELİŞİMİ KURAMLARI:Dilin taklit, pekiştirme ve ödüllendirme ile kazanıldığını savunan davranışçı görüş(Skinner), dilin öğrenilmesi için çocukların doğuştan özel bir mekanizmayla doğduklarını kabul eden doğuştancı görüş( Chomsky), dilin bilişsel yeteneklerinin gelişimiyle kazanıldığını kabul eden bilişsel görüş (Piaget, Vygotsky, Bruner),dilde sosyal çevrenin son derece önemli etkisi olduğunu savunan pragmatik görüş (Autin ve Searle) ve dilin kalıtım ve çevrenin etkileşimi sonucu kazanıldığını savunan etkileşimci görüştür(Bandura). Bu görüşlerin hiçbiri tek başına dilin kazanılmasını açıklayabilecek yeterlilikte değildir. Her biri gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı DİL GELİŞİM DÖNEMLERİ Dil gelişim dönemleri çevresel şartlara, bireysel özelliklere ve gelişimsel farklılıklara bağlı olarak çocuktan çocuğa farklı seyirler gösterir. Ancak çocukların içinde bulundukları haftalık ya da aylık dönem içerisinde gözlenebilen bir takım beceri ve davranışlar mevcuttur. Bu bakımdan çocukların dil gelişimi temel olarak konuşma öncesi dönem ve konuşma dönemi olarak iki kategoride incelenir. gelisimedu igugelisim Konuşma öncesi dönem (agulama evresi /0-12 ay): 5’e ayrılır. Yenidoğan dönemi(ağlama/0-2 ay), gığıldama dönemi (2-4 ay), mırıldanma dönemi(4-6 ay),babıldama dönemi(7-9ay),başkalarının seslerini taklit dönemi(9-11ay) Konuşma Dönemi: Ses sözcük dönemi(tekrarlama /11-13 ay), Tek sözcük dönemi(14-18 ay),İki sözcük dönemi (telgrafik /18-24 ay), Üç ve daha fazla sözcüklü ifadeler(ilk gramer dönemi/2-3 yaş), Gramer kurallarına uygun konuşma(3-6 yaş) gelisimedu igugelisim Gramer kurallarına uygun konuşma(3-6 yaş): 3-4 yaş arası çocuğun kelime haznesinin geliştiğini görürüz. Söylenmese bile 900 yakın kelimeyi anlayabilir. Günlük yaşantımızda kullandığımız içmek, açmak, kapamak gibi eylemleri gösteren resimleri isimlendirebilir. Kendini rahatça ifade eder. Dil kullanımı çok yönlü olup duygularını, düşüncelerini, ilişkilerini anlatır. Fısıldamayı öğrenir. Hayali oyunda dili kullanır. Kendine dönük açıklamalar yaparak benmerkezci konuşma sergiler. gelisimedu igugelisim Başvurulan Kaynaklar Söz diziminde özne, nesne, ve yüklem arasındaki fonksiyonel ilişkileri anlar. Bu dönem çekim kurallarının görülmeye başladığı dönemdir. Çocuk geçmiş,şimdiki ve geniş zaman eklerini kullanır. Daha önce anne ağlar derken artık anne ağladı şeklinde ifade edebilir. 3 yaş civarında ne, kim sorularını nerede, ne zaman şeklinde genişletirler. 4 yaş civarında yetişkinlerin kullandığı soru formlarındaki cümleleri üretmeye başlarlar. İki eylem gerektiren direktiflere uyabilir. Bir hikâye oluşturup anlatabilir. 5-6 kelimeli cümleler kurabilirler. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı 4-5 yaşında dili kolay ve doğru kullanırlar. Anne babanın ses perdesini taklit ederler. Dili kullanmada kızlar erkek çocuklara oranla daha iyidir. Benmerkezci (kendisi hakkında+ yaptıklarını karşısında biri varmış gibi anlatma) konuşma sürer. Sözcük sayısı artmaya devam eder ve kelime haznesi 1000 kadardır. Önceki döneme göre daha karmaşık cümle yapısı kullanmaya başlarlar. Çoğul kullanımı doğru yaparlar. Üç nesneyi içeren yönergelerle ilgili emirleri yerine getirebilirler. Ev adresini, kaç yaşında olduğunu söyleyebilirler. 3-4 mısralık şarkıları söyleyebilirler. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı 5-6 yaş çocuğun dil kullanımı bir yetişkine benzer. Adını soyadını söyler , ailedeki kişilerin ismini söyler, telefon ve ev adresini söyler. 6-8 kelimelik cümleler kurabilir. Sosyal etkileşimde konuşma artar ve konuşmanın anlaşılır oldu görülür. Çocuk yetişkini daha az taklit eder. Çocuk 5 yaşına geldiğinde olayları sırasına göre anlatır. Elimi yıkadım,yemeğimi yedim,odama geçtim gibi. Olayları “önce sonra”, ”sırasına dizme”, “geçmiş, şimdiki, gelecek” zamanı kullanımı gelişir. Zıt anlamlı, soyut ve somut kelimeleri söyleyebilir. Günlük yaşantısını anlatabilir. Niçin sorusunu açıklayarak cevaplayabilir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı DİL GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER Dilin kazanılmasını ve gelişimini zihinsel engel, fiziksel engel(yarık damak,yarık dudak), duyusal engel(işitme ve görme kaybı), duygusal yoksunluk( güven ortamı), uyarıcı yoksunluğu, uyarım eksikliği(yetişkinlerin çocukla konuşmaması, oynamaması,uyarımlar vermemesi),aile içi problemler, birincil bakımverenin ruh sağlığı, ailede birden fazla dilin kullanımı, sosyal etkileşimi arttırmak ve sık hastalanma etkiler. gelisimedu igugelisim  Uygulama Zamanı OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE DİL GELİŞİMİNİ DESTEKLEMEK: Dil gelişimine yönelik kitaplar, elektronik kitaplar, müzik kutusu, müzikli/ses çıkaran oyuncaklar, kuklalar, çocuğa uygun kostüm ve aksesuarlar (canlandırma),çıngırak, marakas, oyuncak bir telefon, flüt davul org gibi müzik aletleri edinimi, hikaye anlatma, hikaye okuma yaparken ikileme ve yansıma sözcükleri farklı ses tonuyla yansıtabilir, şiir, tekerleme, bilmece, parmak oyunları ,sohbet, şarkı, oyun etkinlikleri, gündelik hayatta yaptıklarımızı anlatma, akranlar ve yetişkinlerle bir arada olacağı sosyal ortamlar oluşturmaK, sınırlı ekran kullanımı. gelisimedu igugelisim Başvurulan Kaynaklar 1)Diken, İbrahim, H. (2022), (Editör), (Sekizinci Baskı), Erken Çocukluk Eğitimi, Pegem Akademi, Ankara 2) Santrock,W.J.(2019),(Editör),(Onüçüncü Baskı),Yaşam Boyu Gelişim,Nobel Kitabevi, 3) Çapan,S. (1996),Bilişsel gelişim ve Dil edinimi, Dil Bilim Araştırmaları Dergisi,7,284-287 gelisimedu igugelisim Bir Sonraki Ders Hakkında Bir Sonraki Ders: Sosyal-Duygusal Gelişim ve Fiziksel/Motor Gelişim gelisimedu igugelisim gelisimedu igugelisim gelisimedu igugelisim Bölüm Adı Çocuk Gelişimi Dersin Adı CGY 515 Okul Öncesi ve Okul Döneminde Gelişim Dersin Haftası: 6. Hafta E-Posta: [email protected] Öğr. Üyesinin Adı: Prof. Dr. Nefise Semra ERKAN Telefon: 2124227000-419 Yüksek Lisans Öğrencisi: İrem UYAR BAYSAL Telefon: 241489003 gelisimedu igugelisim DERS BİLGİLERİ Ders Günü ve Saati Pazartesi/17:50-19:50 Dersin Kredisi 3 Kredi GBS Linki https://gbs.gelisim.edu.tr/ders-detay-5-49-12060-1 Görüşme Gün ve Saatleri Dersin Öğretim Üyesinin Konumu B Blok 0. Kat 018 gelisimedu igugelisim Haftalık Akış Bu Hafta Neler İşleyeceğiz? Okul Öncesi Dönemde Sosyal Duygusal Gelişim ve Fiziksel/ Motor Gelişim İle İlgili Gereksinimler Yaşanan Sorunlara Yönelik Çözüm Önerileri gelisimedu igugelisim İzlence Dersin Amacı: Okul öncesi ve okul döneminde bilişsel gelişim, dil gelişimi, sosyal- duygusal gelişim, fiziksel gelişim ve motor gelişimle ilgili temel kavram ve terimlerle bunları açıklayan kuramlara, gelişim özellikleri ve yaşanan sorunlar ve çözümlerine ilişkin bilgi ve tutumların kazandırılması amaçlanmaktadır. gelisimedu igugelisim İzlence Dersin İçeriği: Okul öncesi ve okul döneminde bilişsel gelişim, dil gelişimi, sosyo-duygusal gelişim, fiziksel gelişim, motor gelişim ile ilgili kavram ve kuramlar. Okul öncesi ve okul dönemine ilişkin kavramlar, Okul öncesi ve okul dönemine ilişkin kuramlar. Okul öncesi ve okul döneminin gelişim özellikleri. Okul öncesi ve okul döneminde gelişimi etkileyen faktörler. Okul öncesi ve okul dönemine ilişkin yaklaşımlar. Okul öncesi ve okul döneminde yaşanan sorunlara yönelik çözüm önerileri. gelisimedu igugelisim Haftalık Öğrenim Kazanımları Öğrenme Kazanımı: Okul öncesi döneme ilişkin bilişsel ve dil gelişimi, sosyo-duygusal gelişim ile ilgili kavram ve kuramları bilir. gelisimedu igugelisim SOSYAL DUYGUSAL GELİŞİM Sosyal ve duygusal gelişim bireyin yaşamı boyunca sosyal, duygusal, akademik yönden öğrenme ve olgunlaşma sürecidir. Bir başka deyişle bireyin kendini ifade edebilmesi, duygularını kontrol edebilmesi, etkili iletişim kurabilmesi ve gelişimine ilişkin beceri ve nitelikler kazanabilmesidir. Sosyal-duygusal gelişim, duygularını tanıma ve yönetme, sağlıklı ilişkiler kurma, pozitif hedefler belirleme, etik olarak ve sorumlu bir biçimde hareket etme ve olumsuz davranışlarda bulunmaktan kaçınma yoluyla gerçekleşen bir süreçtir. gelisimedu igugelisim - Okul öncesi dönem, çocuğun diğer gelişim alanlarında olduğu gibi sosyal-duygusal gelişim alanında da oldukça önemli ve kritik bir süreci kapsamaktadır. Çocuğun içinde yaşadığı topluma uyum sağlayabilmesi ve sosyalleşebilmesi için, başkalarıyla sağlıklı etkileşimler sergileme, çeşitli duyguları ifade etme, sosyal- duygusal tepkilerini düzenleme, empati gösterme, başkalarıyla yakın ilişkiler kurma, bağımsızlık gösterme, olumlu benlik imajı sergileme, paylaşma ve işbirliği yapma gibi sosyal-duygusal becerilere sahip olmaları gerekmektedir. gelisimedu igugelisim - Çocukların diğer alanlardaki gelişimlerini önemli düzeyde etkileyen ve destekleyen sosyal duygusal gelişim, bireyin toplumsal uyumunu arttıracak sosyal becerileri, kendini yönetme ve problem çözme becerilerini, başkalarının duygularını anlama ve onlara uygun tepkide bulunma gibi becerileri kapsamaktadır. Sosyal Gelişim İle İlgili Kavramlar - Benlik - Sosyalleşme - Sosyalleşme - Sosyal Olgunluk -Kültürel Özellikler  Sosyal Gelişim İle İlgili Kavramlar Benlik: Benlik kavramı, bireyin kendini algılayış biçimidir. Kişi kendi özelliklerine ve değer yargılarına göre Ben kimim? Sorusuna yanıt arar. Benlik gelişimi aile bireyleri arasında başlayıp çevreyle kurulan sosyal bağlarla gelişmektedir. Sosyalleşme-Sosyalleştirme: Sosyalleşme, insanın içinde bulunduğu toplumla uyumlu olma becerisidir. Öğrenme, şartlanma, katılma ve alıştırma sosyalleşmenin gerçekleşmesinde rol oynayan temel ögelerdir. Kişinin farklı nitelikler kazanması toplumda kendi rollerini benimsemesiyle mümkündür. Sosyal Olgunluk: Bireyin yaş düzeyine göre içinde bulunduğu toplumda gösterdiği olgunluktur. Sosyal olgunluk, bireyin sosyalleşebilmesiyle mümkündür. İstek, duygu, düşünce ve ihtiyaçlar doğrultusunda gelişmektedir. Kültürel Özellikler: Bir toplumun yaşayış biçimine göre diğerlerinden ayrılmasına kültür denir. Bu özellikler aileden aileye farklılık göstermektedir. Belli bir toplumsal sınıfta var olmak gelenek, alışkanlıkları biçimlendirir. Sigmund Freud’un Psikoseksüel Teorisi Oral Dönem (0-1 Yaş) - Freud’a göre libido enerjisi ilk yılda ağız bölgesinde odaklanır. Bu dönemdeki bebekler için ağız bölgesi çok önemlidir. - Beslenme çok büyük bir haz kaynağıdır, çünkü ağzı, dudakları ve dili uyarır. - Bebekler aynı zamanda annelerinin meme başı, emzik, biberon, parmakları ve ağızlarına alabilecekleri her şeyden hoşlanırlar. Önceleri emer ve yutarlarken sonra dişlerinin çıkmasıyla beraber ısırma, çiğneme de önem kazanır. - Freud bu dönemde oral gereksinimleri yeterince karşılanmayan bebeklerin bu döneme saplanabileceklerini düşünür. Çünkü bu dönem tam olarak çözülememiş olacaktır. Bu kişiler yaşam boyunca oral gereksinimlerini doyurmaya çalışacaklardır. (Tırnak yeme gibi) - Tersine bu dönemde istekleri çok fazla karşılanılan ve sonra bu hazır bitirmek istemeyen bebekler de bu döneme saplanabilirler. (Obezite, sigara gibi) Oral Dönem (0-1 Yaş) - Emme işlevi, beslenmenin yanında ruhsal doyum da sağlar. Bu nedenle beslenme bakım verenin kucağında yapılabilir. - Bebeğe dokunma, masaj yapmak, kucağa almak, emzirme sırasında okşamak ten tene temas için önemli noktalardır. - Bebekle konuşmak, göz teması kurmak, duygularını belli eden konuşmalar yapmak önemlidir. - Bakım veren kişide süreklilik sağlamak, çocuğun güveni açısından dikkat edilmelidir. - Ritmik sesler (ninni) ruhsal doyum sağlar. - Meme, biberon, emzik baskıcı ve zorlayıcı şekilde bırakılmamalıdır. Anal Dönem (1-3 Yaş) - Bu dönemde libidinal enerji anal bölgededir. Bu dönemde tuvalet eğitimi gündeme gelmektedir. - Bu dönem gerçekte kendi bedeninin kontrolünü elinde tutma savaşının verildiği bir dönemdir. - Çocuk ile ebeveynler arasındaki olumlu ilişkilerin sürdürülmesi halinde ise çocukta bağımsızlık duygusanın gelişmesi, düşük kararsızlık düzeri, yaptığı eylemlerin sorumluluğunu alabilme ve diğer çocuklarla uyumlu hareket edebilme özellikleri gelişmektedir. - Tuvalet eğitimine başlarken çocuğun fiziksel ve psikolojik hazırbulunuşlunuğunu gözetilmelidir. -Anal temizlik baskılı tutumla yapılmamalıdır. Fallik Dönem (3-6 Yaş) - Freud’a göre bu evre, cinsel kimliğin ve bu bağlamda sağlıklı kişilik gelişiminin temellerinin atılması nedeniyle kişilik gelişimi açısından özel bir önem taşımaktadır. - Psikoanalitik teoriye göre bu dönemde kız çocuklar babaya, erkek çocuklar anneye hayranlık duyar. Kız çocuklardaki bu hayranlık ve buna bağlı yaşanan süreç Elektra Kompleksi adını alırken erkek çocuklardaki Oidipal Kompleks olarak adlandırılır. - Kendi cinsiyetinden olan ebeveyne benzeme çabası, yaşadıkları çatışmayı çözümlemelerine yardımcı olur. Bu sürece özdeşim denir. - Bu dönemdeki erkek çocuklarında, kastrasyon korkusu olarak adlandırılan penisi kaybetme korkusu vardır. Bu nedenle özellikle 3-6 yaş arası dönemde çocuklar için sünnet önerilmemektedir. Fallik Dönem (3-6 Yaş) - Çocukla aynı cinsiyette olan ebeveyn, çocuğun bu kıskançlık, rakip olarak görme duygularının doğal olduğunu ve bu duygular sonucu kendisine benzeyerek cinsel kimliği kazanacağını unutmamalıdır. - Çocuğun karşıt cinsiyetteki hayranlık duyduğu ebeveyni de çocuğa yakın, sıcak davranmalıdır. Örneğin; “Tabiki hayatım büyüyünce seninle evlenir, gezeriz.” Demek yerine “Canım ben zaten anne/babayla evliyim. Ama her zaman senin yanında olacağım. Hep beraber olacağız.” Demesi daha uygundur. ERIK ERIKSON’UN PSİKOSOSYAL TEORİSİ Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-1Yaş) - Erikson’a göre bu dönemde çocuk dünyanın, çevredeki insanların ve diğer şeylerin güvenilir olup olmadığı ile ilgili bir fikir geliştirir. - Freud’un beslenmenin önemiyle ilgili görüşünü kabul etmekle beraber daha geniş bir bakış açısı getirmiştir. Erikson, beslenmeyi anneyle bebek arasında ilişkinin kurulması için bir araç olarak görür. Ağızdan alınan hazdan çok, çocuğa bakan kişinin davranışlarının önemli olduğunu düşünür. Örneğin; annenin bebeği bekletmeden beslemesi, beslenme sırasında bebeği tutuş tarzı, onun beslenmesinin bitirişini sabırla beklemesi gibi. - Güven hisseden bebek, gereksinimlerinin karşılanacağı ve isteklerinin yerine getirileceği inancı taşır. - Güven duymayan bebek ise diğer insanların iyiliğinden, merhametinden, sevecenliğinden emin olamaz. Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-1Yaş) - Çocuk ilk aylarda yaşamını sürdürebilmek için yetişkinin varlığına, onun bakım ve beslemesine, en az bunlar kadar önemli olan sevgisine ihtiyaç duyar. Bu bakım ve sevgi yeterli değilse yaşamını sürdürebilmesi son derece güçtür. Hareket olanağı ve yaşam alanı son derece sınırlı olan bebeğin gördüğü özen ve sevgi ihtiyaçlarının duyarlılıkla karşılanması onun gelişimini olumlu yönde etkiler. - Annenin bebekle sağlayacağı göz teması aralarındaki sosyal bağın gelişmesinde önemli rol oynar. - Ebeveynin ses tonu, çocuğu tutuş biçimi, gereksinimlerini karşılamadaki dakikliği çocuğun yeni geldiği bu yabancı dünyaya bakış açısını etkiler. - Çocukla yapılan her şeyin sözel olarak da söylenmesi hem dil becerisini geliştirir, hem de sosyal ilişkiyi oluşturur. Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-1Yaş) Beslenme bu aşamada kritik bir aktivitedir. Bebeklerin etraflarındaki dünyaya güvenip güvenemeyeceklerini öğrenmelerinin ilk ve en temel yollarından biridir. Bu, onların dünyaya ilişkin bakış açılarının ya güvenli, güvenilir bir yer ya da ihtiyaçlarının karşılanmayabileceği bir yer olarak belirlenmesine zemin hazırlar. Güven : Bakım veren kişi çocuğun açlık sinyallerine tutarlı bir şekilde yanıt verdiğinde, ona hassas ve güvenilir bir şekilde besin sağladığında, çocuk ihtiyaçlarının karşılanacağını öğrenir.Bu tutarlı, güvenilir bakım, çocuğun bakım verene ve çevresine karşı bir güvenlik ve güven duygusu hissetmesine yardımcı olur. Açlık gibi bir ihtiyaçları olduğunda birinin gelip bu ihtiyacı karşılayacağını anlıyorlar. Güvensizlik : Bakım verenin beslenmede ihmalkar, tutarsız veya duyarsız olması durumunda çocukta rahatsızlık, sıkıntı ve açlık hissi oluşabilir.Bu olumsuz deneyimler, çocuklarda çevrelerine ve bakım verenlere karşı güvensizlik duygusuna yol açabilir. İhtiyaçlarının karşılanmayacağına inanmaya başlayabilirler, bu da kaygı ve güvensizlik yaratabilir. Özgürlüğe Karşı Utanç ve Korku (1-3 Yaş) - Yürüme döneminin başlamasıyla çocuk, anne babasından tamamen olmasa da uzaklaşmaya ve diğer insanlarla iletişime geçmeye başlar. - Her şeyi kendisi yapmak, denemek, ellemek, görmek, hissetmek, tatmak, bilmek ister. Engellenirse kızar, elindekini atar, bağırır, ısırır. - Erikson, bu dönem çocuklarının bir miktar da olsa utanç ve şüpheyi hissetmelerinin gerekli olduğunu belirtir. Kendinsen şüphe duymanın bazı şeyleri yapmaya hala hazır olmadığını hissetmesine yardımcı olduğunu; utanç/mahcubiyet duygusunun ise belli kurallara uygun yaşamayı öğrenmelerine yardımcı olacağını belirtir. Bu nedenle anne babaların sağlıklı sınırlar çizmesi gerekmektedir. Özgürlüğe Karşı Utanç ve Korku (1-3 Yaş) - Çocuğu bu dönemde değerlendirirken, yaşarken bu dönemin özelliklerini bilmek ve çocuğu bunlardan dolayı suçlamamak gerekir. - Çocuğa uygun alternatifler sunulmalıdır. - Tuvalet eğitiminde aşırı denetimli veya yetersiz denetimli bir figür sergilememek gerekir. - Çocuğun yaşına uygun sorumluluklar verilebilir. - Ebeveynlerin çocuklarının yeteneklerinin sınırlarını keşfetmelerine, başarısızlığa tahammül gösteren teşvik edici bir ortamda izin vermeleri gerekmektedir. - Çocuğun denemelerine sabırla beklemek ve destek olmak gerekmektedir. İnsiyatife Karşı Suçluluk (3-6 Yaş) - Okul öncesi dönem çocukları pek çok yeni şeyi çözmeye, anlamaya çalışmakta; yaşıtlarıyla bir şeyler yapmak istemekte ve yetişkinlerin de yardımıyla neler yapabileceklerini keşfetmektedir. - Erikson, bu dönemde oyunu önemini vurgulamaktadır. - Bu yaş grubu çocuklar için insiyatif ( heyecan, girişkenlik, başarı isteme), bazen başarısızlığa yol açabilir. Çünkü yapmak istedikleri ile gerçek düşleri arasında bazen denge bulmakta zorlanabilirler.Örneğin; 5 yaşındaki çocuk rahatlıkla araba süreceğini düşünebilir. - Suçluluk hissetmenin en kötü yanı ise, çocuğun yeni şeyler denemeye olan hevesinin azalmasıdır. Suçluluk duygusunu önlemenin en uygun yolu çocuğa hata yapmanın doğal olduğunu, herkesin, anne babanın da hata yapabileceğinin anlatılmasıdır. - Bu dönem çocukları her şeyi denemek isterler. Yaparak ve yaşayarak öğrenme gereksinimindelerdir. - Erikson’ göre bu dönem çocukları kural, zaman ve yer tanımazlar. Genelde meraklılardır, çok ve yüksek sesle konuşurlar, her an hareket halindedir. İnsiyatife Karşı Suçluluk (3-6 Yaş) - Çocukların merak ve ilgilerine göre etkinlikler planlanabilir. - Çocukların aynı yaş grubu arkadaşlarıyla zaman geçirmeleri, oyun oynamaları sağlanabilir. - Çocuktan yaşına uygun sorumluluklar verilmelidir. - Çocukların özgürce keşfetmelerine olanak tanıyan güvenli ve destekleyici bir ortam sağlamalıdır. - Çocukların sorularına cevap vermekten kaçınılmamalıdır. Cevaplar yaş düzeyine uygun olmalıdır. - Çocukların kendi istekleriyle bir şeyler yapmaları cesaretlendirilmelidir. - Çocuğun yaptığı hataya anlayış göstermeli, kendi hatasını bulmasını sağlanmalıdır. - Çocuğun yaptığı işler önce sık sonra rasgele zamanlarda olumlu pekiştireçlerle ödüllendirilmelidir. Benlik ve Özgüven Gelişimi - Bebekler dünyaya ilk geldiklerinde kendilerinin dış dünyadan ayrı olduklarının farkında değillerdir. Freud bebeklerin kendilerini annelerinden ayrı bir birey gibi görmediklerini sanki bir kişi gibi algıladıklarını söylemektedir. Piaget de bebeklerin benlik kavramını geliştirebilmesi için öncelikle nesne devamlılığı kavramını kazanmaları gerektiğini savunur. Michael Lewis, benlik kavramı gelişiminde iki temel adım olduğunu öne sürer. Birinci adım, bebeğin kendisinin diğerlerinden ayrı olduğunu anlamasıdır. Örneğin, Bir mobile dokunduğunda hareket ettirebildiğini, ağladığında birinin yanına geldiğini fark eder. İkinci adım ise, çocuğun kendisinin cinsiyeti, fiziksel özellikleri, adı, utangaç veya girişken olma gibi özellikleri, motor becerileri gibi bir takım özellikleri olduğunu fark etmesidir. Benlik ve Özgüven Gelişimi -Okul öncesi dönemdeki çocukların benlik kavramları ilk başta yüzeyseldir. Yaklaşık 3,5 yaştan sonra duyguları, tutumları ve inandıkları şeyleri de ifade etmeye başlarlar. Ancak bir kişinin birbirine zıt özellikler gösterebileceğini düşünmezler. -Akıllı ya da aptal, güzel ya da çirkin gibi. Bir kişinin akıllı olduğunu ama bazen akılsızca davranabileceğini ya da aynı zamanda hem mutlu hem mutsuz olabileceğini anlayamazlar. - Bowlby ve Ainsworth, çocuğun benlik gelişiminde annesi ile gerçekleştirdiği bağlanmanın önemli bir etken olduğu görüşü ile psikoloji dünyasında geniş yankı uyandıran bağlanma kuramının temellerini atmışlardır. - Okul öncesi eğitim ile birlikte çocuk ilk defa aile ve yakın çevresinden ayrılarak yeni yaşamsal deneyimler edineceği ortama giriş yapar. Okul öncesi eğitim ortamı, çocuğun yeni arkadaşlıklar kurduğu, kendinden beklenen görev ve sorumluluklarının olduğu, öğretmen ve akranlarıyla iletişim kurduğu ve kendine özgü kuralları bulunan evden farklı ilk sosyalleşme ortamıdır. Çocuk, sosyalleşme ile ilgili ilk deneyimlerini evde edinirken okul öncesi eğitim veren kurum ve ilkokullar ise kazanılan bu temel davranışların pekiştirildiği ortamlar olarak kabul edilmektedir. - Çocuğun okula geçişte okula uyum sağlayabilmesi; kişilik özelliklerine, ailenin çocuk yetiştirme tutumlarına, çocuğun fiziksel sağlığına, ailenin ve sosyal çevrenin niteliğine ve çocuğun akademik açıdan hazır oluşuna bağlıdır. Bu faktörler arasında aile kritik bir rol üstlenirken; ebeveynlerin tutumu çocuğun bağımlılıktan bağımsızlığa geçişini destekleyici bir şekilde ise çocuk kazanabildiği becerilerle okula başlama sürecinin getirdiği yeniliklerle başa çıkabilecektir. - Ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumları çocukların davranış, tutum ve becerilerinin geliştirilmesinde önemli bir role sahiptir. Ebeveynlerin sergilediği tutum çocukların becerilerini doğrudan etkileyebilmektedir. 1- Okulla birlikte hareket etmek 2- Okulla ilgili konuşmak ve 3- Okulla ilgili etkinlikler yapmak 4- Okul sürecine dair somutlaştırıcı zaman akışını anlatmak 5- Okulla ilgili çocuk kitapları okumak 6- Kısa ayrışmalar yapmak 7- Bu dönemde başka değişiklikler yapmamak 8- Çocukla duyguları hakkında konuşmak 9- Ev ve okul arasında köprü kurması adına bir eşyaya okula götürmek 10- Ayrışma / Vedalaşma oyunları oynamak - Okul öncesi dönemde çocuğun ev ve okul ortamında karşılaştığı farklı deneyim ve fırsatlar, çocuğun kendi farkındalığını arttırarak ailesine ve öğretmenlerine ipuçları vermektedir. Bu anlamda okul öncesi eğitim kurumları, çocuklara öğrenme için farklı ortamlar, davranış geliştirmede yeni yaşamsal deneyimler, temel bilgi, beceri, tutum ve alışkanlık kazanmaları hususunda birçok fırsat sağlayan ve onları ilkokula hazır hale getirmeyi amaçlayan kurumlardır. Çocuklardan bu kurumlarda yeni rutinlere uyum sağlaması, yetişkin gözetimi olmadan kurallara uyması, kendisine verilen görevlere odaklanabilmesi, yeni sosyal ilişkiler kurması ve akranlarından öğrenmeye başlaması beklenmektedir. Kurallara uyma, davranışı düzenleme ve rutinlere uyum sağlama becerisi gibi ön beceriler, okula geçişin başarılı olmasında önemli faktörler olarak görülmektedir.  Korkular Çocukluk döneminde korkularla ilgili pek çok yaklaşım vardır. Davranışsal yaklaşım, olgunlaşmayla ilgili yaklaşımlar, zihinsel gelişimsel yaklaşım, biyolojik organik faktörlerle ilgili yaklaşımlar en sık karşılaşılanlarındandır. Korku birinci yaşın ikinci yarısında artış gösterir. Küçükken yeni bir oyuncağı hemen atlayıp kavrarken daha büyüdüğü zaman bu yeni oyuncağı tutmakta kısa bir tereddüt çeker. Bazı araştırmacılar 6 aydan sonra artan korku ve kızgınlık duygularının çocuk için ayrı bir değeri olduğunu savunurlar. Kızgınlığın ortaya çıkardığı enerjinin çocuğa kendisini korumak ve engellerin üstesinden gelmek konusunda yardımcı olduğunu belirtirler. Korku duygusunun ise bebeğin keşfetme hevesini kontrol altında tutmasına yaradığını, kendisine bakan kişiden uzaklaşmamasına ve tanımadığı kişi ve nesnelere karşı daha dikkatli olmasına yol açtığını savunurlar. Korkular İnsanlar genellikle tanımadıkları veya anlayamadıkları şeylerden korkarlar. Çocuklar için ise tanımadıkları veya anlayamadıkları şeylerin sayısı gerçekten çok fazla olabilir. Bazı korkular anne baba veya başka birini model alması sonucu oluşur. Örneğin; annesi böcekten korkan bir çocuğun böcekten korkması gibi. Bazı korkuların kaynağı da çocuğun kendi hayal gücüdür. Örneğin, gece yatarken tavanda oluşan bir gölge korku duymasına yol açabilir. Okul öncesi dönemde daha önceki korkuları, yerini yenilerine bırakır. Daha küçükken yüksek sesler, ani hareketler, gölgeler, yabancılar, elektrik süpürgesi korku yaratır. Okul öncesi dönemde bu korkular yerini hayvan korkuları, hayali yaratıklar, yalnız kalma, tıbbi müdahaleler gibi korkulara bırakır. Ölüm ve hırsızlar da en korkulanlardandır. Korkularda bireysel farklılıklar çok fazladır. Ne Yapılmalıdır? - Anne baba ve eğitimciler çocukların korkularını yok saymamalı, asla küçümsememelilerdir. - Korku bir disiplin aracı olarak kullanılmamalıdır. - Çocuğu saygı ve dikkatle dinlemelidir. - Çocuğa korkunun nedenini ve kaynağını anlatmaya çalışmalı, korkusunu yenmesi için destek olunmalıdır. Örneğin, çocuk gece oluşan bir gölgeden korkuyorsa çocuğa gölgenin nasıl oluştuğu anlatılabilir. Beraberce gölge oyunları oynanabilir. Gece hafif bir ışığın açık bırakılması çocuğu rahatlatacak yöntemler kullanılabilir. Oyun Oyun, belli bir amaca yönelik olan veya olmayan, kurallı ya da kuralsız gerçekleştirilen fakat her durumda çocuğun isteyerek ve hoşlanarak yer aldığı, fiziksel, bilişsel, dil, duygusal ve sosyal gelişiminin temeli olan, gerçek yaşamın bir parçası ve çocuk için en etkin öğrenme sürecidir. Dil gelişimi, motor gelişimi, zihinsel gelişim, sosyal gelişim ve duygusal gelişime etkileri vardır. Oyun yaşıtlarla ilişkiler kurulmasını sağlar, gerginliği azaltır, zihinsel gelişimi destekler, kendini ifade olanağı sağlar, tehlikeli ve zararlı olabilecek durumlarla nasıl başedilebileceğine ilişkin ipuçları verir. Tüm bunların yanında yetişkinlikte üstleneceği rolle ilgili deneyimler yaşamasını sağlar. Çocuğun kendi korku, kargı ve çatışmalarıyla başetmesine yardımcı olur. Aynı zamanda fiziksel enerjisini boşaltmasını sağlar. Sosyal Gelişimde Oyunun Katkıları - Oyunda kendi cinsiyetlerini model almaları ve böylecek cinsel rollerin pekişmesi - Değişik meslek gruplarının rollerini üstlenerek o rolün kurallarını öğrenmek - Diğer insanlarla iletişim kurmayı, gözlem yapmayı, iş birliğini, yardımlaşmayı öğrenme - Arkadaşlarıyla dayanışma içinde sorunları çözebilme - Sözel ve sözel olmayan kuralları öğrenme - Ahlaki kavramları öğrenme - Başkalarına sevgi, saygı gösterme, koruma, korunma, başkalarının haklarına saygı gösterme, yönetilme, sorumluluk alabilme, kendine ve başkalarına güven duyabilme, karar verebilme ve uygulayabilme, iş birliği sağlayabilme gibi toplumsal ilişkilerin gerektiği kuralları öğrenme Duygusal Gelişimde Oyunun Katkıları - Mutluluk, sevinç, acı, acıma, korku, kaygı, dostluk, düşmanlık, kin, nefret, sevgi, sevme, sevilme, güven, bağımlılık, bağımsızlık, ayrılık, ölüm gibi pek çok durumu ve duygusal tepkiyi öğrenme - Gerçek yaşamda gözlemlediği bireyler arasındaki duygusal ilişkileri ve tepkileri oyunda yaşayarak öğrenme - Öz güvenin artması - Duygusal tepkilerini kontrol etmeyi öğrenme - Ruhsal sorunlarını oyuna yansıtarak duygusal yönden rahatlama İçe Kapanıklılık Çevredeki çocuklar koşup oynarken bazı çocukların hiçbir oyuna ya da aktiviteye katılmak istemedikleri görülür. Bu çocukların sosyal ortamlarda kendilerine güvenleri olmadığı düşünülür ve mutlaka dikkat edilmelidir. Bu çocuklar sevilmediklerini, değerli olmadıklarını düşünüyor olabilirler. Anne ve babaları mükemmel çocuk isteyen ve bu nedenle fazla eleştiren tutumda olabilirler. Ya da aşırı korumalı yetiştirip onu her türlü faaliyetten uzak tutan, karar verme şansı tanımayan anne babalar da olabilir.  İçe Kapanıklılık - Bu tip çocuklar ve aileler çok iyi gözlemlenmelidir. Bu durumun nedeni bulunmaya çalışılmalıdır. - Çocuğun kendine güveni gelişmesi için, kendisiyle ilgili olumlu fikirler edinmesi desteklenmelidir. - Kendi kendine giyinmesi, yıkanması, beslenmesi gibi fırsatlar yaratılmalıdır. - Çocuğun adına kararlar alınmaktan kaçınılmalıdır. Söz hakkı verilmelidir. - Çok fazla uyarı ve eleştiriden kaçınılmalıdır. - Sorumluluk verirken yaşına uygun görevler seçilmelidir. - Aile içinde başarısızlığı, hataları için azarlanmamalıdır. - Arkadaş edinebileceği ortamlar yaratılmalıdır. FİZİKSEL/MOTOR GELİŞİM -Motor gelişim, yaşam döngüsü boyunca hareket görevinin gerekleri, bireyin biyolojisi ve çevre koşulları arasındaki etkileşimin meydana getirdiği motor davranıştaki sürekli değişimdir. -Motor gelişim, bebeklik döneminde en açıkça gözlenebilen gelişim alanıdır. Anne ve babalar bebeklerinin doğduğu anda yapamadığı pek çok şeyi birkaç hafta içinde yaptığını görerek hem şaşırır hem de sevinirler. Yenidoğan bebeklerin motor beceriler yönünden çok aktif oldukları söylenebilir. - Yenidoğan döneminden itibaren yapılan, öğrenilen pek çok şey motor gelişimin, aynı zamanda zihinsel gelişimin, aynı zamanda sosyal duygusal gelişimin, özbakım gelişiminin temelini oluşturur. Örneğin, deniz kenarında bir ağaç kütüğünü üzerinde yürüyen bir çocuk, sadece denge becerisini geliştirmekle kalmaz aynı zamanda zihinsel bir kavram olan düz eğri kavramını öğrenir. Sosyal duygusal gelişim alanında ise başarıyı yaşar ve kendine güveni öğrenir. Örneğin, boyalar ve kağıtlarla oynamak önceleri çocukların sadece sevdikleri için yaptıkları bir şeydir. Daha sonra boralarla kağıdın üzerine noktalar, karalamalar ve şekiller yaparlar. Bunlar daha sonra yazma, çizme, desen yaratma, proje çizme gibi becerilerim temelini oluşturmaktadır. -Okul öncesi dönem çocuklarının öğrendikleri motor beceriler çoğunlukla günlük yaşamda kullanılan becerilerdir. Örneğin; ayakkabılarını bağlamak, makasla kesmek, yemeklerini yemek, düğme iliklemek, fermuar açıp kapatmak, hoplamak, zıplamak, kalemle yazmak, boyayla boyamak. Tüm bu beceriler küçük çocukların yaşamı ve dünyayı tanımalarına, kendilerini koruyabilmelerine, bazı gereksinimlerini karşılayabilmelerine, kendilerini yaratıcı bir şekilde ifade edebilmelerine yardımcı olur. Öğrendikleri her bir motor beceri çocuğun dünyasının genişlemesine ve yeni deneyler yapmasına yardımcı olur. Araştırmacılar motor gelişimi etkileyen etmenler olduğunu ifade ederler. Bunlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz: - Hazırbulunuşluk - Motivasyon - Hareketi yapma - Dikkat ve model olma - Geribildirim Hazırbulunuşluk: Olgunlaşma ve öğrenme sonucunda belli davranışları yapmaya hazırolma durumudur. Çocuğun yeni bir beceriyi yaparken bu beceri için gerekli olan temel becerileri yerine getirmiş olması gerekmektedir. Örneğin; çocuğun tek başına merdiven çıkabilmesi için öncelikle ayakta durabilmesi, tek başına yürüyebilmesi, tutunarak merdiven çıkabilmesi gibi temel becerileri kazanmış olması gerekir. Çocuklar en hazır oldukları anda yeni beceriye daha fazla heyecanlanmakta ve sevinmektedirler.Çocuklar hazır olduklarında kendiliklerinden hareketi denemeye, taklit etmeye başlamaktadır. Motivasyon: Hareketi Yapma: Çocukların motor çevreleri ve hareketleri kısıtlandığı zaman motor becerilerin gelişiminde de bir yavaşlama görülecektir. Çocukların motor becerileri öğrenmelerinde rahat hareket edebilecekleri uygun bir alan, yeterli sayıda ve uygun nitelikte materyal, taklit edebilecekleri kişiler, onlara gerekli fırsat sağlayacak ve engellemeyecek anne baba ve eğitimciler çok önemli ve gereklidir. Dikkat ve Model Olma: Geribildirim: Geribildirimlerin bir kısmı dışarıdan gelmektedir. Bunlar şeker, bisküvi, aferin, alkış gibi ödül şeklinde olabilir. Geribildirimlerin bir kısmı da içsel olabilir. Tırmandığı bir yerde kendinden gurur duyabilir. OKUL ÖNCESİ DÖNEMDEKİ ÇOCUKLARIN MOTOR BECERİLERİNİ DESTEKLEME AMACIYLA KULLANILABİLECEK ETKİNLİK ÖNERİLERİ - Motor becerilerin gelişiminde bireysel farklılıklar göz ardı edilmemelidir. - Bebeğin el bileklerine renkli, ses çıkaran, dikkatini çekebilecek bileklikler takmak - Yatağının içine uzanabileceği mesafeye uygun nesneler yerleştirmek - Karşılıklı otururken çocukla küçük top, küp ve benzer nesnelerle oyunlar oynamak - Parmak oyunları oynamak - Küpleri üst üste koymasını oyunlaştırmak OKUL ÖNCESİ DÖNEMDEKİ ÇOCUKLARIN MOTOR BECERİLERİNİ DESTEKLEME AMACIYLA KULLANILABİLECEK ETKİNLİK ÖNERİLERİ - Banyo sırasında dokunabileceği, sıkabileceği süngerler ve oyuncaklar vermek - Oyuncak müzik aletleriyle oynamak - Çocuğun kaşığını, çatalını kendisinin kullanması için fırsatlar yaratmak - Kağıt, kalem, oyun hamuruyla tanıştırmak - Bebek masajı yapmak - Uygun ayakkabılar giydirmek - Güvenli bir hareket ortamı oluşturmak - Yürümeye başladığında itilen ve çekilen oyuncaklar vermek Kalem Tutma Becerisi Yumuşak bir top çocuğun eline verilerek sürekli sıkıp açma, Bir kâğıdı sıkarak top haline getirme, Oyun hamuru ile rastgele oynama, Büyük bir kartona yollar çizilerek, minik bir arabayla bu yollardan çıkmadan sürme, İpi bağlama-açma çalışması yapma, Düdük makarnayı ipe dizdirme, Değişik renk ve şekildeki boncukları çeşitli şekillerde sıralama, şekil oluşturma, Gazeteden resim kesme-yırtma çalışması yapma, Ağaçtan elma toplama taklidi yapma, Bütün parmakları sırayla başparmağa değdirme-çekme gibi ince motor aktiviteler yaptırmak. Soru ve Öneriler gelisimedu igugelisim Başvurulan Kaynaklar - Bayhan, P. S. , Artan, İ. (2014) Çocuk Gelişimi ve Eğitimi. Ankara. Morpa Yayıncılık - Gallahue, D. L. , Ozmun, J. C., Goodway, J.D. (2014) Motor Gelişimi Anlamak. Nobel Yayıncılık - Yörükoğlu, A. (2016) Çocuk Ruh Sağlığı. İstanbul. Özgür Yayıncılık - Uykan, E., Akkaynak, M. (2019) Ebeveyn Tutumları ile Çocukların Öz Düzenlemleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi - Durkut, N. E. (2023). “Okulöncesi Müdürlerinin Çocukların Sosyal ve Duygusal Becerilerini Desteklemek İçin Uyguladıkları Stratejiler”, International Academic Social Resources Journal Başvurulan Kaynaklar - Ertabak, S., Atay, E., Aral, N., Güneş, L. C. & Tosun, S. (2023). Okul Öncesi Dönemde Oyun Becerileri ile Sosyal Duygusal Gelişim Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 16(94), 25-38. - Çetin, S. B., ve Haskan Avcı, Ö. (2021). Çocuklarda ayrılık kaygısı ile anne-babanın ayrılık kaygısı ve ebeveynliğe yönelik tutumları. Yaşadıkça Eğitim, 36(1), 162 - 182 - Arslan, A., Akoğlan S., Guter, Z. (2021). Okul Öncesi Dönemde Çocuk Oyunlarının Çocukların Motor Gelişimlerine Etkilerinin İncelenmesi Modern Leisure Studies, 2021, Vol.3, No.2, Pg:35-48 - Aslan, E. (2016). Erken Çocukluk Döneminde Gelişim. Ankara. Eğiten Kitap gelisimedu igugelisim gelisimedu igugelisim Bölüm Adı Çocuk Gelişimi Dersin Adı CGY 515 Okul Öncesi ve Okul Döneminde Gelişim Dersin Haftası: 1. Hafta E-Posta: [email protected] Öğr. Üyesinin Adı: Prof. Dr. Nefise Semra ERKAN Telefon: 2124227000-419 gelisimedu igugelisim DERS BİLGİLERİ Ders Günü ve Saati Pazartesi/17:00-19:00 Dersin Kredisi 3 Kredi GBS Linki https://gbs.gelisim.edu.tr/ders-detay-5-49-12060-1 Görüşme Gün ve Saatleri Dersin Öğretim Üyesinin Konumu B Blok 0. Kat 018 gelisimedu igugelisim Haftalık Akış Bu Hafta Neler İşleyeceğiz? Tanışma ve Dersin Tanımı Dersin İçeriği Hakkında Bilgilendirme Okul Öncesi ve Okul Döneminde Gelişime Giriş Okul Öncesi Dönemine İlişkin Kavramlar gelisimedu igugelisim İzlence Dersin Amacı: Okul öncesi ve okul döneminde bilişsel gelişim, dil gelişimi, sosyal- duygusal gelişim, fiziksel gelişim ve motor gelişimle ilgili temel kavram ve terimlerle bunları açıklayan kuramlara, gelişim özellikleri ve yaşanan sorunlar ve çözümlerine ilişkin bilgi ve tutumların kazandırılması amaçlanmaktadır. gelisimedu igugelisim İzlence Dersin İçeriği: Okul öncesi ve okul döneminde bilişsel gelişim, dil gelişimi, sosyo-duygusal gelişim, fiziksel gelişim, motor gelişim ile ilgili kavram ve kuramlar. Okul öncesi ve okul dönemine ilişkin kavramlar, Okul öncesi ve okul dönemine ilişkin kuramlar. Okul öncesi ve okul döneminin gelişim özellikleri. Okul öncesi ve okul döneminde gelişimi etkileyen faktörler. Okul öncesi ve okul dönemine ilişkin yaklaşımlar. Okul öncesi ve okul döneminde yaşanan sorunlara yönelik çözüm önerileri. gelisimedu igugelisim Haftalık Öğrenim Kazanımları Öğrenme Çıktıları: Gelişime ilişkin temel kavramları açıklar. Bilişsel gelişim, dil gelişimi, sosyal duygusal gelişim, fiziksel gelişim ve motor gelişimi etkileyen etmenleri sıralar. Okul öncesi ve okul dönemine ilişkin kavramları açıklar. gelisimedu igugelisim Haftalık Öğrenim Kazanımları Öğrenme Çıktıları: Okul öncesi ve okul dönemine ilişkin kuramları inceler. Okul öncesi ve okul döneminin gelişim özelliklerini açıklar. Okul öncesi ve okul döneminde çocuğun gelişimini etkileyen faktörleri ifade eder. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Giriş İnsanın gelişim öyküsü doğum öncesi dönemden başlayarak yaşam sonlanıncaya kadar devam eden, bir çok unsurun etkilediği, birikimsel bir yapıya sahiptir ve genel olarak tüm insanlarda aynı aşamaları içermekle birlikte her insanda farklı gözlemlenen doğal bir süreçtir. Bu süreçte fizyolojik ve psikolojik faktörler çoğu kez iç içe girmekte ve gelişimin doğasını karşılıklı olarak etkilemektedir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Doğumdan altı yaşın sonuna kadar olan okul öncesi yaşlar, yaşam süreci içinde en önemli ve kritik dönemeçlerden birisidir. Okul öncesi dönem, insan hayatının diğer dönemlerinin temelini oluşturan bir dönemdir. Yaşamın her döneminde insanın o dönemde yerine getirmesi gereken görev ve sorumlulukları vardır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Okul öncesi dönem; zihinsel duygusal, sosyal, fiziksel ve dil alanında gerçekleşen iç içe ve birbiriyle bağlı karmaşık süreçleri bilmeyi, desteklemeyi, geliştirmeyi, ihtiyaçları anlamayı ve onlara uygun eğitsel ortamı düzenleyebilmeyi gerektirmektedir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı İnsanın hayatının her döneminin olduğu gibi okul öncesi döneminin de en iyi şekilde ve uygun yaşantılarla geçirilmesi son derece önemlidir. Bu dönemde çocuğa sağlanacak yaşantıların türü ve kalitesi, yetişkinin ona verebileceği imkanların zenginliğine bağlıdır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Gerek okul öncesi eğitime gerekse ilkokula başlama, bir çocuğun hayatındaki en önemli dönüm noktalarından birisidir. Çocukların büyük bir kısmı bu yeni duruma uyum sağlamada pek çok zorlukla karşılaşmakta ve okulun gerekliliklerinin ve zorluklarının üstesinden gelmekte zorlanmaktadır. Bu ise, çocukların okulda olumsuz deneyimler ve sıkıntılar yaşamalarına yol açmaktadır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Bu olumsuz deneyimler, çocukların gelecekteki gelişimlerini, öğrenmelerini ve eğitimlerinin değişik evrelerini etkilemektedir. Bu geçişin yumuşak, sağlıklı ve nitelikli olması çocuğun sonraki okul yaşantıları üzerinde önemli bir rol oynamaktadır. Düzenli bir eğitim öğretim yaşamının başlangıcı olması açısından ilkokula başlamak, insanın yaşamında son derece önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Çocuğun ev ortamından çıkarak okul öncesi eğitim kurumuna veya ilkokula başlaması ya da okul öncesi eğitim kurumundan ilkokula geçişi, çocuklar, aileler, öğretmenler ve okul olmak üzere tüm paydaşlar açısından önemli bir süreçtir. Bu heyecanlı ama aynı zamanda çeşitli kaygıların yer aldığı sürecin olumlu bir şekilde sonuçlanabilmesi ve başarılı biçimde devam edebilmesi için okula hazırlık önemli bir kavramdır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Okula başlama, sanılanın aksine sadece çocukların yaşamında değil aynı zamanda anne babaların yaşamında da önemli bir deneyimdir. Çocuklar kadar anne babanın da bu sürece hazır olması önemlidir. Çocukların okula uyumunu kolaylaştıran faktörlerin başında anne-babaların çocukları ile geçirdikleri yaşantıları, iletişim kurma yöntemleri, anne- baba tutumları ve kişilik özellikleri gelmektedir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Okul ortamı; uyulması gereken birtakım kurallar, farklı özelliklere sahip öğretmenler ve öğrenciler, başarılması gereken dersler ve yapılması gereken birtakım görevleri içermektedir. Kuşkusuz çocuktan da bu ortama uyum sağlaması ve başarılı olması beklenmektedir. Okula başlama sürecinde ortaya çıkabilecek uyum güçlüklerini ortadan kaldırabilmek, aile ve eğitimcilerin sıkı bir iş birliği yapması ve bu konuda okullardaki rehberlik servisleriyle birlikte çalışarak çocuğa destek olunması ile sağlanabilir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Okul Öncesinden İlkokula Geçiş İnsan yaşamının her bir aşaması bir önceki aşamanın izlerini taşır. Bu nedenle hazır olma kavramı aslında yaşamın her evresinde karşımıza çıkmaktadır. İnsanın bulunduğu gelişim düzeyine göre bir sonraki aşamaya başarılı bir şekilde geçiş yapabilmesi için belirli ön yeterliliklere sahip olması gerekmektedir. Büyüme ve gelişime paralel olarak çocuklar yaşamlarında çok sayıda geçiş yaşarlar. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Bir ortamdan diğerine hareket etmeyi ya da değişimi içeren bir süreç olarak geçişler yaşam akışımızın önemli bir parçasını oluşturur. Yeni fırsatlar sunan bu süreçler, özellikle risk etmenleriyle bir arada olduğunda, birey için oldukça stresli olabilmektedir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Kreşe başlama, anaokulu ya da ilkokula geçiş gibi bir çevreden yeni bir çevreye girmeyi içeren geçişler hem çocukların hem de ailelerin yaşamında oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu bağlamda, anaokuluna ya da ilkokula geçiş erken çocukluk gelişiminin dönüm noktalarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı İnsan gelişimi bir dizi geçişten oluşur: Bebeklik + Çocukluk + Ergenlik + Yetişkinlik + Yaşlılık Bu geçişler; ya «bu dönemlerdeki olaylar» ile anlatılabilir (yürüme + konuşma + okula başlama + işe başlama gibi); ya da «toplum yapısındaki roller değiştiğinde» anlatılabilir. örneğin; gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı * Okula başlama; kimlikte, rollerde, ilişkilerde ve ortamlarda değişimi içeren bir süreçtir. Çocuklar okula başladığında rolü, kimliği, beklentileri değişir. Aynı şekilde etrafındakilerin de ilişki, iletişim ve beklentileri değişir. * Okula başlama, sadece çocuklar için bir değişim değildir. Tüm paydaşlar bundan etkilenir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı * Çocuk + ev + okul + yaşıtlar + mahalle arasındaki bağlantılar, okula başlamayı dolaylı ve dolaysız etkileyen bir ilişkiler ağı oluşturur. Bu ilişkiler okula geçiş ve okul başarısında kritiktir. Bu ilişkilerin çatışma, gerginlik ve kararsızlık içerdiği durumlarda okula geçiş olumsuz bir deneyime dönüşebilir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı * Okula geçiş konusu, çocuğun okul öncesindeki ortamında bulunan bağlantılar sisteminin ilkokuldaki sistem ve fırsatlar ile ne kadar bağlantılı olduğu ile ilgilidir (Çocuk, aile ve eğitimciler, oryantasyon ziyaretleri). * Geçiş, insanlar arasındaki etkileşim ve çocukların sosyokültürel etkinliklere katılımında bir değişimle sonuçlanan katılım sürecidir. * Geçişler, tek başına bireyin becerileri üzerine kurulu değildir bir arada yapılan sosyal süreçlerdir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı * Okula geçişin sorumluluğu süreçteki tüm katılımcılara aittir. Çocuk, aile ve okullar arasındaki etkileşimlerdir. * Gelişim veya geçiş; bireysel olarak gerçekleşmez. Bireyler doğaları gereği toplumsal ve kültürel süreçlere katıldıkça aktif olarak inşa edilen toplumsal olaylardır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Okul Öncesi ve Okul Dönemine İlişkin Temel Kavramlar Büyüme: Boy uzunluğu, vücut ağırlığı ve hacminin artması Gelişim: Döllenmeden ölüme kadar geçen süreçte ortaya çıkan düzenli, sıralı ve sürekli değişim Gelişme: Gelişim sürecinde ortaya çıkan ürün Olgunlaşma: Vücut organlarının görevlerini yapar hale gelmesi gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Öğrenme: Bireyin çevresi ile etkileşimi sonucunda kalıcı izli davranış değişmesidir Hazır bulunuşluk: Olgunlaşmayı da içine alarak bir becerinin veya durumun öğrenilmesi için gerekli temeli oluşturan ön yaşantılardır. Dönem: Bazı özelliklerin belirgin olarak görüldüğü aşamalardır Kritik dönem: Her gelişmenin en yoğun şekilde ortaya çıktığı zamanlar o gelişme için kritik dönem olarak nitelendirilir gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Gelişimin Temel İlkeleri - Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür. - Gelişim süreklidir ve belli aşamalardan geçer. - Gelişim dönemleri nöbetleşerek devam eder. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı - Gelişimin bir yönü vardır. Baştan-ayağa, içten-dışa ve genelden özele gerçekleşir. - Gelişimde kritik dönemler vardır. - Gelişim bir bütündür. Gelişim alanları birbirleriyle ilişkilidir. - Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Gelişime Etki Eden faktörler - Kalıtımsal etmenler - Çevresel etmenler - Zaman gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Gelişim Alanları - Bilişsel gelişim - Motor gelişim - Dil gelişimi - Sosyal-duygusal gelişim Bireyin gelişimi, fiziksel, motor, bilişsel, sosyal-duygusal, ahlak gelişimi gibi çeşitli gelişimsel boyutlardan oluşur ve her boyut arasında bir ilişki vardır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Gelişim Dönemleri - Doğum öncesi dönem; döllenmeden doğuma kadar olan zamandır. - Bebeklik; doğumdan 18 veya 24. aya kadar olan dönemdir. - İlk çocukluk; bebekliğin bitiminden 5 veya 6 yaşına kadar olan gelişimsel dönemdir. - Orta ve ileri çocukluk veya okul çocukluğu; yaklaşık olarak 6-11 yaşları arasındaki döneme, hemen hemen ilkokul yıllarına denk gelir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı - Ergenlik (son çocukluk) dönemi; 10-12 yaşlarda başlar 18-21 yaşlarında biter. - Genç yetişkinlik veya ilk yetişkinlik; 21’li yaşlarda başlar ve 30’lu yaşlar boyunca devam eder. - Orta yetişkinlik; 40 yaşından 60 yaşına kadar olan gelişim dönemidir. - İleri yetişkinlik; 60’lı veya 70’li yıllarda başlayan ve ölüme kadar süren dönemdir. gelisimedu igugelisim Soru ve Öneriler gelisimedu igugelisim Önerilen Haftalık Çalışmalar Konu ile ilgili literatür taraması yapılarak sınıf ortamında tartışma, Kullandığım kaynak ve makalelerin incelenmesi Bir sonraki haftanın konusunu araştırarak öğrenme sürecine hazıroluş gelisimedu igugelisim Başvurulan Kaynaklar 1- Santrock,W.J. Child Development, Brown & Benchmark Publishers 2- Santrock, W.J. Life Span Development, Brown & Benchmark Publishers. 3- Metin, N.B. (Editör). Doğum Öncesinden Ergenliğe Çocuk Gelişimi, Pegem Akademi, 2017, Ankara, 2. Baskı. 4- İnanç, Banu,Bilgin M. Ve Atıcı M., Gelişim Psikolojisi Çocuk ve Ergen Gelişimi, Nobel Kitapevi, Adana,2005. gelisimedu igugelisim Başvurulan Kaynaklar 5- Aral Neriman ve Duman Tayip (2018) (Editör). Eğitim Psikolojisi, Pegem Akademi, Ankara 6- Laura E.Berk (Çeviri editörü: Erdoğan N. Işıkoğlu), Bebekler ve Çocuklar, Nobel Yayınevi, 2013, Ankara 7- Jeffrey Trawick-Switch (Çeviri editörü: Akman Berrin), Erken Çocukluk Döneminde Gelişim (Çok Kültürlü Bir Bakış Açısı), Nobel Yayınevi,2013 gelisimedu igugelisim Başvurulan Kaynaklar 8- Diken, İbrahim, H. (2014), (Editör), (Üçüncü Baskı), Erken Çocukluk Eğitimi, Pegem Akademi, Ankara 9- Aral, Neriman ve Temel Fulya (2018). Çocuk Gelişimi, Hedef Yayıncılık ve Mühendislik, Ankara 10- Sue Dockett&Bob Perry (Çeviri Editörü: Erkan, Nefise, S.), Okula Geçiş-Algılar, beklentiler, Deneyimler, Nobel Yayınevi, 2016 Ankara. gelisimedu igugelisim Bir Sonraki Ders Hakkında Bir Sonraki Ders: Okul Öncesi Dönemine İlişkin Kuramlar gelisimedu igugelisim gelisimedu igugelisim Ekolojik, Ekonomik ve Sosyal Sürdürülebilirlik İçin gelisimedu igugelisim Bölüm Adı Çocuk Gelişimi Dersin Adı CGY 515 Okul Öncesi ve Okul Döneminde Gelişim Dersin Haftası: 2. Hafta E-Posta: [email protected] Öğr. Üyesinin Adı: Prof. Dr. Nefise Semra ERKAN Telefon: 2124227000-419 gelisimedu igugelisim DERS BİLGİLERİ Ders Günü ve Saati Pazartesi/17:50-19:50 Dersin 3 Kredi Kredisi GBS Linki https://gbs.gelisim.edu.tr/ders-detay-5-49-12060-1 Görüşme Gün ve Saatleri Dersin Öğretim Üyesinin B Blok 0. Kat 018 Konumu gelisimedu igugelisim Haftalık Akış Bu Hafta Neler İşleyeceğiz? Okul Öncesi Döneme İlişkin Kuramlar Okul Öncesinde Bilişsel Gelişim Okul Öncesinde Dil Gelişimi Okul Öncesinde Soyal-Duygusal Gelişim Okul Öncesinde Fiziksel Gelişim Okul Öncesinde Motor Gelişim gelisimedu igugelisim İzlence Dersin Amacı: Okul öncesi ve okul döneminde bilişsel gelişim, dil gelişimi, sosyal- duygusal gelişim, fiziksel gelişim ve motor gelişimle ilgili temel kavram ve terimlerle bunları açıklayan kuramlara, gelişim özellikleri ve yaşanan sorunlar ve çözümlerine ilişkin bilgi ve tutumların kazandırılması amaçlanmaktadır. gelisimedu igugelisim İzlence Dersin İçeriği: Okul öncesi ve okul döneminde bilişsel gelişim, dil gelişimi, sosyo-duygusal gelişim, fiziksel gelişim, motor gelişim ile ilgili kavram ve kuramlar. Okul öncesi ve okul dönemine ilişkin kavramlar, Okul öncesi ve okul dönemine ilişkin kuramlar. Okul öncesi ve okul döneminin gelişim özellikleri. Okul öncesi ve okul döneminde gelişimi etkileyen faktörler. Okul öncesi ve okul dönemine ilişkin yaklaşımlar. Okul öncesi ve okul döneminde yaşanan sorunlara yönelik çözüm önerileri. gelisimedu igugelisim Haftalık Öğrenim Kazanımları Öğrenme Kazanımı: Okul öncesi döneme ilişkin bilişsel ve dil gelişimi, sosyo-duygusal gelişim ve fiziksel gelişim ve motor gelişimle ilgili kavram ve kuramları bilir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Giriş Ortaçağda, çocuğun yetişkinin bir kopyası olduğuna yönelik inançlar baskındı ve önoluşculuk olarak adlandırılabilecek olan bu yaklaşım çocuğun yetişkinlikte sahip olacağı özelliklerle dünyaya geldiği düşüncesini temel alıyordu. Bu yaklaşımın baskın olduğu ortaçağ dünyasında çocuklar yetişkinler gibi giydirilir ve yetişkinlerin katıldığı etkinliklere dahil edilirdi. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Daha sonraları sanayileşme ve aydınlanma çağı ile birlikte çocukların gelişimleri ve yetişkin hayatına hazırlanmaları için çocukluk ve ergenlik döneminin anlaşılması için daha fazla gözlem yapılması ve varsayımlar geliştirilmesi ihtiyacı ortaya çıktı. Bu değişim süreci ile birlikte çocuğun gelişiminde doğuştan getirilen özellikler yanında çevrenin de etkili olduğuna yönelik ilk yaklaşımlar ortaya çıkmaya başladı. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Örneğin 17.yy düşünürlerinden John Locke gelişimde çevrenin etkili olduğunu iddia eden kuramcıların öncüsü olarak kabul edilir. Gelişim kuramlarına genel olarak bakıldığında gelişimin doğasının doğuştan belli olduğunu kabul eden doğuştancı kuramlar ve gelişimde öğrenmenin etkili olduğunu ileri süren çevreci kuramlar bulunduğunu görüyoruz. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Yine benzer şekilde, bir yanda gelişimin dönemler olarak adlandırılan ve birbirinden niteliksel olarak farklı çeşitli aşamalarla gerçekleştiğini ileri süren ve çevresel etkilerden çok olgunlaşmaya ağırlık veren dönem kuramcıları bulunurken, diğer yanda gelişimin nicel birikimlerin bir ürünü olduğunu iddia eden öğrenmeyi ve eğitimi gelişimin itici gücü kabul eden kuramcılar bulunmaktadır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Gelişimin farklı alanları kapsadığı göz önüne alındığında farklı kuramların farklı gelişim alanları üzerinde odaklandığı görülmektedir. Örneğin; Piaget’nin gelişim kuramı bilişsel gelişim üzerine odaklanır. Freud kişilik gelişiminin psikoseksüel boyutu üzerine odaklanırken Ericson psikososyal boyutu üzerine odaklanmaktadır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Diğer taraftan gelişimin öğrenme sonucunda gerçekleşen davranış değişikliklerinin bir sonucu olduğunu iddia eden davranışçı kuramlar ise gelişimle gerçekleşen genel değişim üzerinde odaklanmaktadır. Görüldüğü gibi, araştırmacılar ve eğitimciler çocukların nasıl büyüdüğü ve geliştiği hakkında birbirinden oldukça farklı görüşlere sahiptir ve görüşlerini kuramlarla ortaya koymaktadır. Bu kuramlardan birisine gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı göre, çocuklar büyüdükçe olgunlaşmaktadır. Bir diğerine göre ise, çevrenin etkisiyle çocukların gelişimi şekillenmektedir. Bazı kuramlarda kalıtım ve çevrenin etkileşiminin öğrenme ve davranışa etki ettiğine inanılmaktadır. gelisimedu igugelisim Soru ve Öneriler gelisimedu igugelisim Önerilen Haftalık Çalışmalar Konu ile ilgili literatür taraması yapılarak sınıf ortamında tartışma, Kullandığım kaynak ve makalelerin incelenmesi Bir sonraki haftanın konusunu araştırarak öğrenme sürecine hazıroluş gelisimedu igugelisim Başvurulan Kaynaklar 1- Santrock,W.J. Child Development, Brown & Benchmark Publishers 2- Santrock, W.J. Life Span Development, Brown & Benchmark Publishers. 3- Metin, N.B. (Editör). Doğum Öncesinden Ergenliğe Çocuk Gelişimi, Pegem Akademi, 2017, Ankara, 2. Baskı. 4- İnanç, Banu,Bilgin M. Ve Atıcı M., Gelişim Psikolojisi Çocuk ve Ergen Gelişimi, Nobel Kitapevi, Adana,2005. gelisimedu igugelisim Başvurulan Kaynaklar 5- Aral Neriman ve Duman Tayip (2018) (Editör). Eğitim Psikolojisi, Pegem Akademi, Ankara 6- Laura E.Berk (Çeviri editörü: Erdoğan N. Işıkoğlu), Bebekler ve Çocuklar, Nobel Yayınevi, 2013, Ankara 7- Jeffrey Trawick-Switch (Çeviri editörü: Akman Berrin), Erken Çocukluk Döneminde Gelişim (Çok Kültürlü Bir Bakış Açısı), Nobel Yayınevi,2013 gelisimedu igugelisim Başvurulan Kaynaklar 8- Diken, İbrahim, H. (2014), (Editör), (Üçüncü Baskı), Erken Çocukluk Eğitimi, Pegem Akademi, Ankara 9- Aral, Neriman ve Temel Fulya (2018). Çocuk Gelişimi, Hedef Yayıncılık ve Mühendislik, Ankara 10- Sue Dockett&Bob Perry (Çeviri Editörü: Erkan, Nefise, S.), Okula Geçiş-Algılar, beklentiler, Deneyimler, Nobel Yayınevi, 2016 Ankara. gelisimedu igugelisim Bir Sonraki Ders Hakkında Bir Sonraki Ders: Okul Öncesi Dönemde Bilişsel Gelişim ve Dil Gelişimi gelisimedu igugelisim Ecolog Ekoloj Econo ik,ic,Ekono and micve mik Social Sosya Sustai l Sürdü rülebi y İçin lirlik nibilit gelisimedu igugelisim gelisimedu igugelisim Bölüm Adı Çocuk Gelişimi Dersin Adı CGY 515 Okulöncesi ve Erken Çocukluk Döneminde Gelişim Dersin Haftası: 4. Hafta E-Posta: [email protected] Öğr. Üyesinin Adı: Prof. Dr. Nefise Semra ERKAN Telefon: 2124227000-419 gelisimedu igugelisim DERS BİLGİLERİ Ders Günü ve Saati Pazartesi/17:50-20:20 Dersin Kredisi 3 Kredi GBS Linki https://gbs.gelisim.edu.tr/ders-detay-5-49-12060-1 Görüşme Gün ve Saatleri Dersin Öğretim Üyesinin Konumu B Blok 0. Kat 018 gelisimedu igugelisim Haftalık Akış Bu Hafta Neler İşleyeceğiz? Sosyal ve Duygusal Gelişim Sosyal ve Duygusal Gelişimle İlgili Temel Kavramlar Sosyal ve Duygusal Gelişimi Etkileyen Etmenler Okulöncesinde Sosyal ve Duygusal Gelişim Dönemleri Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı Sosyal ve Duygusal Gelişimin Desteklenmesi gelisimedu igugelisim Haftalık Öğrenim Kazanımları Öğrenme Kazanımı: Sosyal ve duygusal gelişimle ilgili kavramları tanımlayabilme; sosyal ve duygusal gelişimi etkileyen etmenleri özetleyebilme; sosyal ve duygusal gelişim dönemlerini sıralayabilme ve sosyal ve duygusal gelişimi desteklemek için öneriler geliştirebilme gelisimedu igugelisim İzlence Dersin Amacı: Erken çocukluk döneminde bilişsel gelişim, dil gelişimi, fiziksel gelişim, motor gelişim, sosyal ve duygusal gelişim ve eğitimle ilgili temel kavram ve terimlerle bunları açıklayan kuramlara ilişkin bilgi ve tutumların kazandırılması amaçlanmaktadır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı SOSYAL GELİŞİME GİRİŞ Sosyal gelişim, kişinin içinde yaşadığı toplum tarafından kabul edilebilir biçimde davranmayı öğrenme sürecidir. Çocuk sosyal değişim dürtüsüne hazır olarak dünyaya gelir ve kendinin merkez olduğu anlayışından kurtulup, uyumlu bir yetişkin olmaya doğru bir gelişme gösterir. Sosyalleşme bebeğin çevresindeki insanlara tepki vermesi ile başlar ve yaşam boyu devam eder. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Çocuğun diğer insanlarla olan sosyal ilişkilerinin nasıl olacağı, yaşamın ilk yıllarındaki deneyimlerine bağlıdır. Çocuğun kazanacağı bu deneyimler ise, ona verilen fırsatlara ve çocuğun bu fırsatları değerlendirmek için sahip olduğu potansiyelle ilişkilidir. Çocuğun sosyal gelişimi düzenli bir süreç içinde olmayabilir. Gelişimde hızlı bir ivmenin ardından bir düşüş gözlenebilir. Gelişimdeki bu farklı periodların, anne babalar ve eğitimciler açısından bilinmesi önemlidir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı SOSYAL GELİŞİMLE İLGİLİ KAVRAMLAR (Benlik, Sosyal olgunluk, Sosyokültürel özellikler, Sosyal uyum, Sosyalleşme) Benlik: Benlik kavramı, insanın kendini görüş ve algılayış biçimi olarak tanımlanabilir. Başka bir deyişle, benlik kavramı bireyin « ben kimim?» sorusuna verdiği yanıttır. Burada önemli olan nokta, bireyin nasıl olduğu değil, kendini nasıl gördüğüdür. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Benlik kavramının gelişimi, bireyin çevresi ile olan yaşantılarını algılayış biçimlerine göre oluşan dinamik bir süreçtir. Bu süreç doğumla başlar. Önce bedensel, sonra psikolojik ve sosyal gelişim, benlik kavramının oluşumunu etkiler. Bebeklik döneminden başlayarak çevresindeki insanları tanımaya ve onların farklılıklarını ayırt etmeye başlayan çocuk, çevresiyle etkileşimini sürdürürken bir yandan da kendine ilişkin algılar oluşturur. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Benlik kavramının gelişimi, bireyin çevresiyle olan yaşantılarını algılayış biçimine göre oluşan dinamik bir süreçtir. Çocukta üç yaştan sonra, ben duygusunun ve mülkiyet kavramının dışa vurumları ile benmerkezci bir düşünme tarzı görülmektedir. Bu dönemde çocuğun kendini ortaya koyması desteklenirken, paylaşımcı olması için ailenin çocuğu yönlendirmesi, onun kişilik gelişimi açısından yararlı olacaktır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Sosyal olgunluk: Bireyin içinde yaşadığı toplumun kurallarına uymada yaş düzeyine göre gösterdiği olgunluğa sosyal olgunluk denir. Çocuğun sosyal olgunluk düzeyine ulaşması, öncelikle anne-babası ile sağlıklı iletişimi ve toplumun değer yargılarını öğrenmesiyle gerçekleşir. Bireylerin çevreye, yeni ortamlara ve yeni ilişkilere uyum gösterebilmesi için yüksek düzeyde zihinsel işlevler gereklidir. Toplumsal uyum yalnız zihinsel işlevlerle sınırlı bir süreç değildir. Bireyin dil ve iletişim becerileri, motor becerilerde gösterdiği yeterlilikler de en az zihinsel potansiyel kadar önemlidir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Sosyokültürel özellikler: Geçmişten günümüze kadar gelen örf, adet, gelenek- görenek ve değer yargıları çekirdek ailelerin artması ile zaman içinde eski etkisini kaybetmiştir. Bunun yanında, bu özellikler aileden aileye farklılık göstererek günümüzde hala ağırlığını korumaya devam etmektedir. Belli bir toplumsal sınıfta doğmak, kişinin yaşamındaki seçimlerinde belirleyicidir. Bu toplumsal sınıflar, kişinin alışkanlıklarını, geleneklerini, değer yargılarını ve amaçlarını biçimlendirir. Zevklerini ve özlemlerini etkiler ve sınıfsal kültürünü oluşturur. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Toplumsal sınıf farklılıkları ise, aile ilişkilerine ve çocuğun eğitime bakış açısına yansır. Bunun yanında, çocuk hangi sınıfta dünyaya gelirse gelsin, içinde bulunduğu toplumun değer yargıları ve tutumları doğrultusunda hareket etmeyi öğrenir. Toplumun kuralları dışına çıktığında ise, uyumsuz olarak etiketlenip toplumdan uzaklaşmak zorunda bırakılacaktır. Yapılan araştırmalar, içinde bulunduğu toplumun normlarına göre hareket etmeyen çocukların ruh sağlığının bozulma riskinin, diğerlerine göre daha yüksek olduğunu göstermektedir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Sosyal uyum: Sosyal uyum, bireyin diğer insanlarla uyum gösterebilme yeteneği ve ait olduğu grupta kendini ifade edebilme becerisidir. Sosyal uyumun gerçekleşip gerçekleşmediği bazı ölçütlere bakılarak değerlendirilebilir. Örneğin; bir çocuğun farklı gruplarla, akranlarıyla ve yetişkinlerle etkileşime girebilmesi. Sosyal gelişimi değerlendirmede önemli unsurlardan biri de kişinin sosyal tutumlarıdır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Kişi davranışlarını toplumun değer yargılarına göre düzenleyebiliyorsa, toplumca onaylanan davranışları alışkanlık haline getirebiliyor ve ait olduğu toplumun gelenek ve göreneklerine uygun olarak davranabiliyorsa sosyal açıdan uyumlu sayılır. Sosyal uyumun diğer bir ölçütü de kişinin toplumda aldığı rollerle ilgili olarak kurduğu ilişkilerden doyum almasıdır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Sosyalleşme: Çocuklar dünyaya sosyalleşmiş olarak gelmezler. Bunu daha sonra edinirler. Sosyalleşme süreci boyunca, toplumun kurallarına ve değerlerine uymayı öğrenir ve bu değerler sistemini benimser. Bu öğrenme bütün yaşam boyunca devam eder. Sosyal davranış, toplumdaki diğer bireylerle etkileşime girilerek öğrenilir. Çocuklar sosyal becerileri, kavrama ve model alma yolu ile öğrenirler. Çocuk doğduğu andan itibaren kendini bir ev ve aile ortamı içinde bulur. Bu nedenle, çocuğun sosyal gelişiminin temellerinin atıldığı yer ailedir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Bu nedenle anne-babaların çocukları ile sağlıklı bir iletişim ve etkileşim içinde olması önemlidir. Üç yaşından sonra çocuğun yaşamına arkadaşları ve onlarla oyun oynama girer. Çocuğun sosyal gelişiminde aileden sonra en önemli ortam okul ortamıdır. Okulda çocuğun öğretmenleri tarafından anlaşılması, bireysel farklılıklarının kabul edilmesi, okuldaki sosyal kulüplere yönlendirilmesi, sosyal gelişimi desteklemek açısından çok önemlidir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı SOSYAL ve DUYGUSAL GELİŞİMİ ETKİLEYEN ETMENLER Genetik Etmenler: Çocuğun kişiliği çevresiyle ve yakınlarıyla etkileşimi sonucu şekillenmekte ve ortaya çıkan kişilik büyük ölçüde genetik etmenlere dayanmaktadır. Sosyal gelişmede önemli rolü olan içe dönüklük ve dışa dönüklüğün genetik özelliklerle ilişkili olduğu ileri sürülmektedir. Ayrıca, dışa dönüklük özelliği olanların daha iyi sosyalleşebileceği ileri sürülmektedir. Kişiliğin en temel belirgin özelliği, bir çocuğun yeni bir durum veya olay karşısında sergilediği davranışlardır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Alışılmamış şeylerden kaçınan, onlara tereddütle yaklaşan çocuk, kolayca ağlamaya, daha az aktif olmaya ve çevresine karşı daha az ilgili olmaya meyilli olur. Bu özelliklere sahip olan çocuklar ileriki yaşlarında, yabancılara karşı utangaç ya da engellenmiş davranışlar gösterebilirler. Bunun yanında bu çocuklar okul çağına geldiklerinde dışa dönük ve girişimci de olabilirler. Bunun nedeni, kişiliğin gelişiminde ve yön değiştirmesinde anne-babanın ve çevrenin tutumlarının önemli rol oynaması olabilir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Çocukların kişiliğinde etken olan genetik özellikler, zeka potansiyelinde de etken olabilir. Zekası nedeniyle kolay öğrenen ve iletişime açık olan çocuk, çevresiyle daha kolay iletişime girip sosyal ilişkilerdeki düzenlemeleri daha kolay yapabilir. Bu da çocukta hızlı bir sosyal gelişime yol açar. Parlak zekası ve özel yetenekleri ile çevresi tarafından daha fazla kabul görür. Buna karşılık, güç öğrenen ve çevresine uyum sağlamakta zorlanan çocuk, sosyal yönden daha yavaş gelişme gösterir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Çevresel Etmenler: Çocuğun içinde bulunduğu ilk sosyal çevre ailedir. Ailenin çocuğun sosyal gelişimine etkileri, doğum öncesi dönemde başlar. Bu nedenle hem annenin hem de babanın çocuk yetiştirmeye hazır olması önemlidir. - Planlı ve istenerek dünyaya gelmiş bir çocuğun, aile içindeki sosyal etkileşimleri ve dünya ile ilk bağlantıları olumlu yönde olur. Aile içindeki bu sosyal ve iletişimsel ilişkiler, çocuğun sosyalleşmesini destekler ve onu kültürel gereksinimlerine göre şekillendirir. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı - Ailenin kültür yapısı çocukların etkileşimleri , iletişim stilleri ve oyun tercihleri üzerinde etkili olabilir. Aynı çevrede yaşayan ve benzer sosyo-ekonomik yapıya sahip aileler arasında bile farklılıklar vardır. - Çocuğun tek çocuk, ortanca veya büyük çocuk olup olmadığı, kardeş sayısı, cinsiyeti, ailenin büyüklüğü, ailenin sosyo-ekonomik durumu, kültür yapısı ve sosyal etkinliklere katılımı, sosyalleşmeyi etkileyen başlıca etmenlerdir. Anne-babanın çocuk yetiştirme tutumları da sosyal duygusal gelişimi etkiler. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Anne-babalar tarafından yaygın olarak kullanılan sosyal ve duygusal gelişimde etkili olan tutumlar: Yumuşak ve koruyucu tutum: Bu tutumda anne-babanın çocuğu gereğinden fazla kontrol ettiği ve özen gösterdiği gözlemlenir. Koruyucu tutum daha çok anne ve çocuk arasında gözlenir. Geç sahip olunan, aşırı istenilen, tek çocuk, tek erkek veya kız çocuk gibi çocuklar genellikle abartılmış sevginin odak noktası (el bebek- gül bebek) olurlar. Genellikle bu çocuklar erken konuşup geç yürürler. Aşırı koruyucu ve abartılı sevgisi olan anne-babalar, çocuklarına derin duygusal gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı bağla bağlanır ve çocukları için sebepsiz yere aşırı kaygı içine girerler. Bu kaygı onları aşırı korumaya yönlendirir. Çocuğu mutlu edemeyeceklerini düşündükleri için hep endişelidirler. Bu tür anne-babaların yetiştirdiği çocuklar, genellikle toplumsal kurallara uymakta zorlanan, öz güvenleri az, sürekli kontrol altında olduklarını düşünen, anne-babasını idare etmeye ve elinde tutmaya çalışan çocuklardır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Baskıcı otoriter tutum: Bu tutumda tüm kontrol anne-babadadır. Çocuktan kurallara sorgulamadan uyması beklenir. Evde her şey kurallara ve saatlere bağlıdır. Bu tutumda en önemli amaç itaatkar çocuk yetiştirmektir. Ailenin belirlediği kurallar ve sınırlar içinde çocuğun kendine özgü yapısı adete yok sayılır. Otoriter bir ailede yetişen çocuklar genellikle, saldırgan, öfkeli, kurallara uymakta güçlük çeken, dıştan denetimli ve kendi başlarına karar veremeyen çocuklardır. gelisimedu igugelisim Uygulama Zamanı Çocuğu ihmal eden tutum: Bu tip aileler için çocuğun varlığıyla yokluğu arasında bir fark yoktur. Bu gruba giren anne-babalar, genellikle hoşgörü ile boş vermeyi birbirine ka