Centeno.PDF

BARAYTI AT BARYASYON NG WIKA Baybayin - Ito ay binubuo ng 17 na titik. Patinig -3 Katinig -14 Abecedario - Ito ay binubuo ng 29 na titik. Patinig -5 Katinig - 24 Alpabetong Ingles - Ito ay binubuo ng 28 na titik. Patinig -5 Katinig -23 Abakada -Ito ay binubuo ng 20 na titik,Patinig -5 Katinig -1...

BARAYTI AT BARYASYON NG WIKA Baybayin - Ito ay binubuo ng 17 na titik. Patinig -3 Katinig -14 Abecedario - Ito ay binubuo ng 29 na titik. Patinig -5 Katinig - 24 Alpabetong Ingles - Ito ay binubuo ng 28 na titik. Patinig -5 Katinig -23 Abakada -Ito ay binubuo ng 20 na titik,Patinig -5 Katinig -15 Alpabetong Pilipino - Ito ay binubuo ng 31 na titik. Patinig-5 Katinig - 27 Modernong Pilipino - Ito ay binubuo ng 28 na titik. Patinig -5 Katinig - 23 Ano ang Barayti ng wika ? Ito ay ang pagkakaroon ng natatanging katangian na kaugnay sa partikular na uri ng katangiang sosyo sitwasyonal na makakatulong sa pagkilala sa isang partikular na varyasyon o varayti ng wika ito rin ang pagkakaiba-iba sa uri ng wika na ginagamit ng mga tao sa bansa maaaring ang pagkakaiba ay nasa tunog, bigkas, uri at anyo ng salita. Ano ang dalawang uri ng varayti ar varyasyon? Ayon kay Cafford (1965) 1. Permanents - para sa mga tagapagsalita/tagabasa. 2. Pansamantala - ito naman ay nag babago kung may pagbabago sa sitwasyon ng pahayag. ▪︎ VARAYTING DAYALEK Ito ay varayti ng wika na nililikha ng dimensyong heograpiko Ito ang Salitang gamit ng mga tao ayon sa partikular na rehiyon o lalawigan na kanilang kinabibilangan. Wikain ang isa pang tawag dito. MAYROONG TATLONG DIMENSION ANG DAYALEK - Dayalek na Heograpiko: batay sa espasyo - Dalayek na Tempora: batay sa panahon - Dalayek na Sosyal: batay sa katayuan ▪︎ Walong Pangunahing Wikain sa Pilipinas - Tagalog - Kapampangan - Pangasinense - Ilokano - Bikolano - Cebuano - Winaray - Hiligaynon ▪︎ VARAYTING IDYOLEK -Ito ay varayting kaugnay ng personal na kakayahan ng tagapagsalita o wikang ginagamit ng partikular na indibidwal -Tanda nito ay maaaring idyosinkratiko tulad ng paggamit ng partikular na bokabularyo ng madalas -Ayon kay Cafford permanente nang matatawag ang idyolek ng isang taong may sapat na gulang -May pekulyaridad sa pagsasalita ng isang indibidwal VARAYTING ETNOLEK -barayti ng wika mula sa mga etnolingguwistikong grupo -nagmula sa salitang etniko at dialek -taglay ang mga salitang nagiging bahagi na ng pangkat etniko VARAYTING REJISTER -ay barayting kaugnay ng panlipunang papel na ginagampanan ng tagapagsalita sa oras ng pagpapahayag. Halimbawa: sayantipikong register, panrelihiyong register, pang- akademikong register at iba pa - ito ay mas madalas nakikita o ginagamit sa isang partikular na disiplina. ITO AY MAY TAT LONG URI NG DIMENSION a) Field o Larangan - ang layunin at paksa ay naaayon sa larangan ng taong gumagamit nito. b) Mode o Modo - paraan kung paano isinasagawa ang uri ng komunikasyon c) Tenor - naaayon sa relasyon ng naguusap Paano nakikita ang paghahalo ng varayti ng wika -code switching o palit koda at panghihiram VARAYTING SOSYOLEK - nakabatay sa katayuan o antas panlipunan o dimensyong pantao ng naguusap JARGON - partikular na gamit sa wika Pidgin - ang dalawang tao na may magkaibang wika at kultura ay pinagsisikapang mairaos ang kanilang pag-uusap sa paghahalo ng wikang alam nila at likas sa kanila at ang mga salitang madalas ding gamitin ng kausap. ugan - isang uri ng barayti ng wika na nabuo mula sa dalawang taong may magkaibang wika na upang magkaintindihan ay napagsasama sama ang ibang salita. Bunga nito ang tinatawag na makeshift language sa Ingles. - isang wika na walang pormal na estruktura. Ginagamit din ito ng dalawang indibidwal na nag uusap na may dalawa ring magkaibang wika. Umaasa lang sila sa mga makeshift na salita pansamantalang wika. Creole - sa paglaon ng panahon, ang pidgin ay nagiging likas na wika o unang wika ng ilang mga bahagi ng komunidad na isinisilang sa panahong umiiral na ang pidgin. Sa madaling sabi, ang creole ay isang pidgin na naging likas sa paglipas ng panahon. - isang uri din ng barayti ng wika na kung saan ito ay nagmula sa pagiging pidgin hanggang sa lumaganap at nakasanayan na at naging pangunahing wika ng isang lugar. Mga Halimbawa Ng Creole - pinaghalong salita ng Tagalog at Espanyol na tinatawag na Chavacano, halong African at Espanyol na Palenquero at halong Portuguese at Espanyol na tinatawag na Annobonese Epekto ng sosyo-economic status sa wika -Ang socio-economic status (SES) ay isang mahalagang salik na nakakaapekto sa varyasyon ng wika. Ang SES ay tumutukoy sa posisyon ng isang tao o grupo sa lipunan batay sa kanilang kita, edukasyon, at trabaho. Ang mga taong may mataas na SES ay karaniwang may mas mataas na kita, mas mataas na edukasyon, at mas prestihiyosong trabaho. Ang mga taong may mababang SES ay karaniwang may mas mababang kita, mas mababang edukasyon, at mas mababang prestihiyosong trabaho. Code Switching - Kahulugan: Ang code switching ay ang paglipat ng isang tao sa pagitan ng dalawa o higit pang wika sa loob ng isang pag-uusap. - Halimbawa: Isang tao na nagsasalita ng Tagalog at Ingles ay maaaring magsimula ng isang pag-uusap sa Tagalog, ngunit kapag nagbabahagi ng isang kwento tungkol sa isang nakakatawang karanasan sa trabaho, ay maglipat sa Ingles para sa ilang sandali. Code Mixing - Kahulugan: Ang code mixing ay ang paggamit ng mga salita o parirala mula sa dalawa o higit pang wika sa loob ng isang solong pangungusap o talata. - Halimbawa: Isang tao na nagsasalita ng Tagalog at Ingles ay maaaring magsabi ng "Kailangan kong mag-grocery ngayon. I'm going to buy mga ingredients para sa dinner." Pagkakaiba ng Code switching at Code mixing: - Ang pangunahing pagkakaiba ay ang yunit ng paglipat ng wika. Sa code switching, ang paglipat ay nasa antas ng pangungusap o talata, habang sa code mixing, ang paglipat ay nasa antas ng salita o parirala. Istandard na Wika lto ay ang paglalarawan kaugnay sa tunog, salita, at pangungusap o anupamang may kaugnayan sa pambansang wika. Ito ay ang varayting maaaring bumuo sa gamit ng wika sa mga pang malawakang domeyn sa isang lipunan, gaya na lamang ng wika sa edukasyon, pamahalaan, midya at iba pa. Filipino ang standard na wika sa Pilipinas Article 14 Section 6 ng 1987 constitution : Ang wikang pambansa ng Pilipinas as Filipino Halimbawa ng Barayti at Baryasyon -Pormal -Impormal -Teknikal Salik na nakaaapekto sa baryasyon ng wika -edad -kasarian -geograpiya -sosyal na klase ibang tawag sa Rejister -jargon (identity), repertoire, kalipunan, pangkatin, rehistro ibang tawag sa Dialect -mother tongue, foreign language, proto language (first/original), katutubong wika 2 uri ng Grafema -Letra/simbolo: ito ay mga baybayin, abecedario, alpabetong ingles, abakada, alpabetong pilipino, modernong alpabeto -Di-letra: ito ay ang tuldik, tuldik pahilis, tuldik paiwa, tuldik pakupya, patuldok, shwasand(dierisis) Makrong Kasanayan -pakikinig, pagsusulat, pagbabasa, pagsasalita at panonood ponolohiya - study of sounds morpolohiya - study of words sintaks - pagbibigay kahulugan