برنامه‌نويسی مقدماتی (ويژوال‌بيسيک) - كتاب درسی پایه یازدهم - PDF

‫برنامه‌نويسی مقدماتی‬ ‫(ويژوال‌بيسيک)‬ ‫پایۀ یازدهم‬ ‫دور ۀ دوم متوسطه‬ ‫شاخۀ‪ :‬كاردانش‬...

‫برنامه‌نويسی مقدماتی‬ ‫(ويژوال‌بيسيک)‬ ‫پایۀ یازدهم‬ ‫دور ۀ دوم متوسطه‬ ‫شاخۀ‪ :‬كاردانش‬ ‫زمينۀ‪ :‬صنعت ـ هنر‬ ‫گروه های تحصيلی‪ :‬برق و رایانه ـ هنر‬ ‫رشته های مهارتی‪ :‬طراحی و توسعه صفحات وب ‪  ،‬توليد محتوای الکترونیکی  ‪،‬‬ ‫تصويرسازی و جلوه های ویژه رایانه ای‬ ‫نام استاندارد مهارتی مبنا‪ :‬رايانه‌كار پيشرفته‬ ‫كد استاندارد متولی‪ 91 :‬ـ‪ 15/1/2‬ف‪.‬هـ‬ ‫برنامه‌نویسی مقدماتی (ویژوال بیسیک)[کتاب‌های درسی] ‪،612/ 3‬نظارت بر تألیف و تصویب محتوا‪ :‬دفتر‬ ‫‪:‬‬ ‫عنوان و نام پدیدآور‬ ‫تألیف کتاب های درســی فنی و حرفه‌ای و کاردانش؛ مؤلف‪ :‬منصور ولی‌نژاد‪ ،‬وزارت آموزش و پرورش‪،‬‬ ‫سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی‪.‬‬ ‫تهران‪ :‬شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران‪.1396 ،‬‬ ‫‪:‬‬ ‫مشخصات نشر‬ ‫‪ 442‬ص‪ :.‬مصور‪ ،‬جدول‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫مشخصات ظاهری‬ ‫‪ 7‬ـ ‪ 2184‬ـ ‪05‬ـ‪964‬ـ ‪978‬‬ ‫‪:‬‬ ‫شابک‬ ‫فیپا‬ ‫وضعیت فهرست نویسی ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ ویژوال بیسیک (زبان برنامه‌نویسی کامپیوتر) ـ راهنمای آموزشی(متوسطه)‬ ‫‪:‬‬ ‫موضوع‬ ‫‪٢‬ـ ویژوال بیسیک (زبان برنامه‌نویسی کامپیوتر) ـ آزمون‌ها و تمرین‌ها (متوسطه)‬ ‫ولی‌نژاد ‪ ،‬منصور ‪1345 ،‬ـ‪.‬الف ـ سازمان پژوهش و برنامه ریزی آمـوزشی‪.‬ب ـ دفتر تألیف کتاب هـای‬ ‫‪:‬‬ ‫شناسه افزوده‬ ‫کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی‪.‬‬ ‫درسی فنی و حـرفـه ای و کـاردانش‪.‬ج ـ اداره ّ‬ ‫‪ 43 1390‬ب ‪ 9‬و ‪QA 76/73/‬‬ ‫‪:‬‬ ‫رده بندی کنگره‬ ‫‪/ 373‬ک‪612/ 3‬‬ ‫‪:‬‬ ‫رده بندی دیویی‬ ‫‪2292941‬‬ ‫شماره کتاب شناسی ملی ‪:‬‬ ‫‪1396‬‬  ‫وزارت آموزش و پرورش‬ ‫سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی‬ ‫برنامه نویسی مقدماتی (ویژوال بیسیک) ـ ‪311217‬‬ ‫نام کتاب‪:‬‬ ‫سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی‬ ‫پدیدآورنده‪:‬‬ ‫دفتر تألیف کتاب های درسی فنی و حرفه ای و کاردانش‬ ‫مدیریت برنامهریزی درسی و تألیف‪:‬‬ ‫منصور ولی‌نژاد (مؤلف) ـ شيوا غمگسار (ویراستار ادبی)‬ ‫شناسه افزوده برنامهریزی و تألیف‪:‬‬ ‫اداره ّ‬ ‫کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی‬ ‫ٴ‬ ‫مدیریت آماده‌سازی هنری‪:‬‬ ‫آمنه درویش (صفحه  آرا) ـ بیتا اشرفی مقدم (طراح جلد)‬ ‫شناسه افزوده آماده سازی‪:‬‬ ‫شماره ‪ ٤‬آموزش و پرورش (شهید موسوی)‬ ‫ٴ‬ ‫تهران‪ :‬خیابان ایرانشهر شمالی ـ ساختمان‬ ‫نشانی سازمان‪:‬‬ ‫تلفن‪٩ :‬ـ‪ ،٨٨٨٣١١٦١‬دورنگار‪ ،٨٨٣٠٩٢٦٦ :‬کد پستی‪١٥٨٤٧٤٧٣٥٩ :‬‬ ‫وب گاه‪ www.chap.sch.ir :‬و ‪www.irtextbook.ir‬‬ ‫شرکت چاپ ونشر کتاب های درسی ایران‪ :‬تهران ـ کیلومتر ‪ ١٧‬جادۀ مخصوص کرج   ـ‬ ‫ناشر‪:‬‬ ‫خیابان ‪( ٦١‬داروپخش) تلفن‪  ٥ :‬ـ ‪ ،٤٤٩٨٥١٦١‬دورنگار‪ ،44985160 :‬صندوق پستی‪:‬‬ ‫‪١٣٩‬ـ  ‪٣٧٥١٥‬‬ ‫شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران «سهامی خاص»‬ ‫چاپخانه‪:‬‬ ‫چاپ اول ‪1396‬‬ ‫سال انتشار و نوبت چاپ‪:‬‬ ‫کلیه حقوق مادی و معنوی این کتاب متعلق به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و‬ ‫ٴ‬ ‫پرورش است و هرگونه استفاده از کتاب و اجزای آن به صورت چاپی و الکترونیکی و ارائه در پایگاه های مجازی‪،‬‬ ‫تهیه فیلم و تکثیر به هر شکل و نوع بدون کسب‬ ‫نمایش‪ ،‬اقتباس‪ ،‬تلخیص‪ ،‬تبدیل‪ ،‬ترجمه‪ ،‬عکس برداری‪ ،‬نقاشی‪ ،‬ٴ‬ ‫مجوز ممنوع است و متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار می گیرند‪.‬‬ ‫‪ISBN 978-964-05-2184-7‬‬ ‫شابک ‪978-964-05- 2184-7‬‬ ‫بدانید مادام که در احتیاجات صنایع پیشرفته‪ ،‬دست خود را پیش دیگران دراز کنید و به‬ ‫دریوزگی عمر را بگذرانید‪ ،‬قدرت ابتکار و پیشرفت در اختراعات در شما شکوفا نخواهد شد‪.‬‬ ‫الشریف»‬ ‫سره ّ‬ ‫امام خمینی «ق ّدس ّ‬  ‫مجموعه کتاب‌های درسی رشته کامپیوتر شاخه کاردانش‬ ‫(استاندارد وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی)‬ ‫رشته توليد چندرسانه‌اي‬ ‫رشته طراحي صفحات وب‬ ‫رشته تصويرسازي‬ ‫مفاهيم پايه فناوري اطالعات‬ ‫مفاهيم پايه فناوري اطالعات‬ ‫مفاهيم پايه فناوري اطالعات‬ ‫سيستم‌عامل مقدماتي‬ ‫سيستم‌عامل مقدماتي‬ ‫سيستم‌عامل مقدماتي‬ ‫اطالعات و ارتباطات‬ ‫اطالعات و ارتباطات‬ ‫اطالعات و ارتباطات‬ ‫واژه‌پرداز ‪Word 2007‬‬ ‫واژه‌پرداز ‪Word 2007‬‬ ‫واژه‌پرداز ‪Word 2007‬‬ ‫صفحه گسترده‪Excel 2007‬‬ ‫صفحه گسترده ‪Excel 2007‬‬ ‫صفحه گسترده ‪Excel 2007‬‬ ‫ارايه مطالب ‪PowerPoint 2007‬‬ ‫ارايه مطالب ‪PowerPoint 2007‬‬ ‫ارايه مطالب ‪PowerPoint 2007‬‬ ‫نرم‌افزارهاي اداري تكميلي‬ ‫نرم‌افزارهاي اداري تكميلي‬ ‫نرم‌افزارهاي اداري تكميلي‬ ‫بانك اطالعاتي ‪Access 2007‬‬ ‫بانك اطالعاتي ‪Access 2007‬‬ ‫بانك اطالعاتي ‪Access 2007‬‬ ‫سيستم‌عامل پيشرفته‬ ‫سيستم‌عامل پيشرفته‬ ‫سيستم‌عامل پيشرفته‬ ‫برنامه‌نويسي مقدماتي‬ ‫برنامه‌نويسي مقدماتي‬ ‫برنامه‌نويسي مقدماتي‬ ‫طراحي امور گرافيكي با رايانه‬ ‫طراحي امور گرافيكي با رايانه‬ ‫طراحي امور گرافيكي با رايانه‬ ‫كاربر ‪Flash‬‬ ‫كاربر ‪Flash‬‬ ‫كاربر ‪FreeHand‬‬ ‫كاربر ‪Director‬‬ ‫طراحي صفحات وب مقدماتي‬ ‫كاربر ‪CorelDraw‬‬ ‫ميكس رايانه‌اي‬ ‫طراحي صفحات وب پيشرفته‬  ‫مجموعه کتاب‌های درسی رشته کامپیوتر شاخه کاردانش‬ ‫(استاندارد وزارت کار و امور اجتماعی)‬ ‫رشته برنامه‌نويسي پايگاه داده‬ ‫رشته توليد چندرسانه‌اي‬ ‫رشته طراحي صفحات وب‬ ‫رشته تصويرسازي‬ ‫مفاهيم پايه فناوري اطالعات‬ ‫مفاهيم پايه فناوري اطالعات‬ ‫مفاهيم پايه فناوري اطالعات‬ ‫مفاهيم پايه فناوري اطالعات‬ ‫سيستم‌عامل مقدماتي‬ ‫سيستم‌عامل مقدماتي‬ ‫سيستم‌عامل مقدماتي‬ ‫سيستم‌عامل مقدماتي‬ ‫اطالعات و ارتباطات‬ ‫اطالعات و ارتباطات‬ ‫اطالعات و ارتباطات‬ ‫اطالعات و ارتباطات‬ ‫سيستم‌عامل پيشرفته‬ ‫سيستم‌عامل پيشرفته‬ ‫سيستم‌عامل پيشرفته‬ ‫سيستم‌عامل پيشرفته‬ ‫واژه‌پرداز ‪Word 2007‬‬ ‫واژه‌پرداز ‪Word 2007‬‬ ‫واژه‌پرداز ‪Word 2007‬‬ ‫واژه‌پرداز ‪Word 2007‬‬ ‫صفحه گسترده ‪Excel 2007‬‬ ‫صفحه گسترده ‪Excel 2007‬‬ ‫صفحه گسترده ‪Excel 2007‬‬ ‫صفحه گسترده ‪Excel 2007‬‬ ‫ارايه مطالب ‪PowerPoint 2007‬‬ ‫ارايه مطالب ‪PowerPoint 2007‬‬ ‫ارايه مطالب ‪PowerPoint 2007‬‬ ‫ارايه مطالب ‪PowerPoint 2007‬‬ ‫نرم‌افزارهاي اداري تكميلي‬ ‫نرم‌افزارهاي اداري تكميلي‬ ‫نرم‌افزارهاي اداري تكميلي‬ ‫نرم‌افزارهاي اداري تكميلي‬ ‫برنامه‌نويسي مقدماتي‬ ‫طراح گرافيك رايانه‌اي‬ ‫طراح گرافيك رايانه‌اي‬ ‫طراح گرافيك رايانه‌اي‬ ‫برنامه‌نويسي ويژوال‌بيسيك پيشرفته‬ ‫شهروند الكترونيكي‬ ‫نرم‌افزار گرافيكي ‪Flash Mx‬‬ ‫شهروند الكترونيكي‬ ‫(جلد اول)‬ ‫برنامه‌نويسي ويژوال‌بيسيك پيشرفته‬ ‫نرم‌افزار گرافيكي ‪Director‬‬ ‫طراحي مقدماتي صفحات وب‬ ‫نرم‌افزار گرافيكي ‪FreeHand‬‬ ‫(جلد دوم)‬ ‫مديريت پايگاه داده‬ ‫تدوين فيلم و صدا ‪SSP‬‬ ‫رايانه كار ‪Interdev‬‬ ‫نرم‌افزار گرافيكي ‪CorelDraw‬‬ ‫مهارت عمومي برنامه‌نويسي‬ ‫نرم‌افزار گرافيكي ‪Flash Mx‬‬ ‫رايانه كار ‪Dreamweaver‬‬ ‫نرم‌افزار گرافيكي ‪Flash Mx‬‬ ‫نرم‌افزار گرافيكي ‪Authorware‬‬ ‫رايانه كار ‪CIW‬‬  ‫فهرست مطالب‬ ‫‪2‬‬ ‫مقدمه‬ ‫‪3‬‬ ‫پيش‌آزمون‬ ‫واحد کار ‪ :1‬توانايي­حل­ مسايل­ و­طراحي­ الگوريتم مناسب براي آن­ها‬ ‫‪6‬‬ ‫كليات‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1 -1‬شناخت مسايل و ارايه راه‌حل مناسب براي حل آن‌ها‬ ‫‪8‬‬ ‫‪ 1-2‬الگوريتم‬ ‫‪31‬‬ ‫واژ‌ه‌نامه‬ ‫‪31‬‬ ‫خالصه مطالب‬ ‫‪32‬‬ ‫آزمون نظري‬ ‫‪35‬‬ ‫آزمون عملي‬ ‫واحد کار ‪ :2‬توانايي ترسيم فلوچارت‬ ‫‪38‬‬ ‫كليات‬ ‫‪38‬‬ ‫‪ 2-1‬عاليم و اشكال در فلوچارت‬ ‫‪47‬‬ ‫واژه‌نامه‬ ‫‪48‬‬ ‫آزمون نظري‬ ‫‪52‬‬ ‫آزمون عملي‬ ‫واحد كار ‪ :3‬توانايي درك و شــناخت زبان برنامه‌نويسي ويژوال‌بيسيك و ايجاد يك‬ ‫برنامه كاربردي‬ ‫‪54‬‬ ‫كليات‬ ‫‪54‬‬ ‫‪ 3-1‬تقسيم‌بندي زبان‌هاي برنامه‌نويسي‬ ‫‪58‬‬ ‫‪ 3-2‬اجزاي تشكيل‌دهنده يك برنامه‬ ‫‪59‬‬ ‫‪ 3-3‬نحوه‌اجراي برنامه‌ويژوال‌بيسيك و معرفي‌اجزاي‌موجود درآن‬ ‫‪72‬‬ ‫‪ 3-4‬برنامه‌نويسي رويدادگرا‬ ‫‪73‬‬ ‫‪ 3-5‬كنترل دكمه فرمان (‪)Command Button‬‬ ‫‪77‬‬ ‫واژه‌نامه‬ ‫‪78‬‬ ‫خالصه مطالب‬ ‫‪79‬‬ ‫آزمون نظري‬  ‫‪81‬‬ ‫آزمون عملي‬ ‫واحد كار‪:4‬تواناييتعريفانواعمتغيرها‪،‬ثابت‌هاواستفادهازعملگرهايرياضيورشته‌اي‬ ‫‪84‬‬ ‫كليات‬ ‫‪84‬‬ ‫‪ 4-1‬نحوه تعريف‌ و استفاده از انواع متغيرها در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪94‬‬ ‫‪ 4-2‬نحوه انجام عمليات رياضي در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪96‬‬ ‫‪ 4-3‬نحوه تعريف و استفاده از ثابت‌ها در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪99‬‬ ‫‪ 4-4‬متغيرهاي ايستا‪ ،‬محلي و عمومي در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪100‬‬ ‫‪ 4-5‬عملگرهاي رشته‌اي در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪106‬‬ ‫واژه‌نامه‬ ‫‪106‬‬ ‫خالصه مطالب‬ ‫‪107‬‬ ‫آزمون نظري‬ ‫‪108‬‬ ‫آزمون عملي‬ ‫واحد كار ‪ :5‬توانايي استفاده از دستور شرطي ‪ IF‬و عملگرهاي مقايسه‌اي و منطقي‬ ‫‪112‬‬ ‫كليات‬ ‫‪112‬‬ ‫‪ 5-1‬نحوه استفاده از ساختار‪ IF‬و عملگرهاي مقايسه‌اي در برنامه‌ها‬ ‫‪115‬‬ ‫‪ 5-2‬كنترل كادر تصوير‌(‪)Picture Box‬‬ ‫‪126‬‬ ‫‪ 5-3‬نحوه استفاده از عملگرهاي منطقي براي تركيب شرط‌ها‬ ‫‪129‬‬ ‫‪ 5-4‬كنترل تصوير‬ ‫‪132‬‬ ‫‪ 5-5‬اولويت اجراي عملگرها نسبت به يكديگر‬ ‫‪132‬‬ ‫‪ 5-6‬نحوه استفاده از كادرهاي پيام در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪136‬‬ ‫‪ 5-7‬نحوه استفاده از كادرهاي ورود داده در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪138‬‬ ‫‪CheckBox‬‬ ‫‪ 5-8‬كنترل كادر عالمت‬ ‫‪139‬‬ ‫‪ 5-9‬معرفــي مهم‌ترين ويژگي‌هاي فرم‌ها و كنترل‌هاي كادر متن‪ ،‬دكمه‬ ‫فرمان و غيره‬ ‫‪143‬‬ ‫واژه‌نامه‬ ‫‪143‬‬ ‫خالصه مطالب‬ ‫‪145‬‬ ‫آزمون نظري‬ ‫‪147‬‬ ‫آزمون عملي‬ ‫واحد كار ‪ :6‬توانايي استفاده از انواع حلقه‌ها و ساختار‪ Select Case‬و كنترل دكمه انتخاب‬ ‫‪149‬‬ ‫كليات‬ ‫‪150‬‬ ‫‪ 6-1‬دستور‬ ‫‪Select Case‬‬ ‫‪156‬‬ ‫‪ 6-2‬ساختارهاي تكرار در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪170‬‬ ‫واژه‌نامه‬ ‫‪170‬‬ ‫خالصه مطالب‬ ‫‪172‬‬ ‫آزمون نظري‬ ‫‪176‬‬ ‫آزمون عملي‬ ‫واحد كار ‪ :7‬توانايي­ايجاد و استفاده از انواع رويه‌ها در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪178‬‬ ‫كليات‬ ‫‪178‬‬ ‫‪ 7-1‬رويه‌هاي فرعي (‪)Sub Procedure‬‬ ‫‪184‬‬ ‫‪ 7-2‬رويه‌هاي تابعي (‪)Function Procedure‬‬ ‫‪188‬‬ ‫‪ 7-3‬روش‌هاي ارسال مقادير به رويه‌هاي فرعي و تابعي‬ ‫‪192‬‬ ‫‪ 7-4‬نحوه استفاده از نام آرگومان‌ها در رويه‌ها‬ ‫‪194‬‬ ‫‪ 7-5‬خروج از يك‌‌رويه‌با استفاده از دستورات ‪Exit Sub‬و ‪Exit Function‬‬ ‫‪195‬‬ ‫‪ 7-6‬رويه‌هاي محلي و عمومي‬ ‫‪203‬‬ ‫‪ 7-7‬رويه‌هاي رويداد (‪)vent Procedure‬‬ ‫‪207‬‬ ‫واژه‌نامه‬ ‫‪207‬‬ ‫خالصه مطالب‬ ‫‪208‬‬ ‫آزمون نظري‬ ‫‪210‬‬ ‫آزمون عملي‬ ‫واحد كار ‪ :8‬توانايي­استفاده از انواع رويه‌هاي آماده در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪212‬‬ ‫كليات‬ ‫‪212‬‬ ‫‪ 8-1‬توابع رشته‌اي ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪224‬‬ ‫‪ 8-2‬توابع تاريخ و ساعت‬ ‫‪233‬‬ ‫‪ 8-3‬كنترل كادر در ليست‬ ‫‪237‬‬ ‫واژه‌نامه‬ ‫‪238‬‬ ‫خالصه مطالب‬ ‫‪239‬‬ ‫آزمون نظري‬ ‫‪240‬‬ ‫آزمون عملي‬ ‫واحد كار ‪ :9‬نحوه استفاده از رويدادهاي ماوس و صفحه كليد‬ ‫‪242‬‬ ‫كليات‬ ‫‪242‬‬ ‫‪ 9-1‬رويدادهاي ماوس‬ ‫‪246‬‬ ‫‪ 9-2‬كنترل خط (‪)Line‬‬ ‫‪247‬‬ ‫‪ 9-3‬كنترل شكل (‪)Shape‬‬ ‫‪248‬‬ ‫‪ 9-4‬رويدادهاي صفحه كليد‬ ‫‪256‬‬ ‫واژه‌نامه‬ ‫‪256‬‬ ‫خالصه مطالب‬ ‫‪257‬‬ ‫آزمون نظري‬ ‫‪258‬‬ ‫آزمون عملي‬ ‫واحد كار ‪ :10‬نحوه ايجاد انواع منو در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪260‬‬ ‫كليات‬ ‫‪260‬‬ ‫‪ 10-1‬نحوه طراحي انواع منو در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪268‬‬ ‫مطالعه آزاد‬ ‫‪268‬‬ ‫‪ 10-2‬نحوه ايجاد و استفاده از رابط گرافيكي چند سندي يا ‪MDI‬‬ ‫‪273‬‬ ‫‪ 10-3‬كنترل‌هاي نوار پيمايش افقي و عمودي‬ ‫‪279‬‬ ‫‪ 10-4‬كنترل کادر محاوره (‪)CommonDialog‬‬ ‫‪284‬‬ ‫واژه‌نامه‬ ‫‪284‬‬ ‫خالصه مطالب‬ ‫‪285‬‬ ‫آزمون نظري‬ ‫‪286‬‬ ‫آزمون عملي‬ ‫واحد كار ‪ :11‬توانايي استفاده از انواع آرايه‌ها در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪288‬‬ ‫كليات‬ ‫‪289‬‬ ‫‪ 11-1‬تعريف انواع آرايه در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪300‬‬ ‫‪ 11-2‬آرايه‌هاي چند بعدي‬ ‫‪303‬‬ ‫‪LBound‬‬ ‫‪ 11-3‬توابع ‪ UBound‬و‬ ‫‪304‬‬ ‫‪Split‬‬ ‫‪ 11-4‬تابع‬ ‫‪307‬‬ ‫‪ 11-5‬تابع ‪Join‬‬ ‫‪309‬‬ ‫‪ 11-6‬نحوه ارسال آرايه‌ها به رويه‌ها‬ ‫‪310‬‬ ‫‪ 11-7‬روش‌هاي مرتب‌سازي آرايه‌ها‬ ‫‪313‬‬ ‫‪ 11-8‬روش‌هاي جستجوي داده‌ها در آرايه‌ها‬ ‫‪319‬‬ ‫واژه‌نامه‬ ‫‪319‬‬ ‫خالصه مطالب‬ ‫‪321‬‬ ‫آزمون نظري‬ ‫‪322‬‬ ‫آزمون عملي‬ ‫واحد كار ‪ :12‬توانايي‌استفاده‌از‌ جلوه‌هاي‌گرافيكي‌و‌چاپ‌ در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪324‬‬ ‫كليات‬ ‫‪324‬‬ ‫‪ 12-1‬مفهوم سيستم مختصات در ويژوال‌بيسيك‬ ‫‪325‬‬ ‫‪ 12-2‬تغيير سيستم مختصات‬ ‫‪332‬‬ ‫‪ 12-3‬خصوصيات و متدهاي گرافيكي‬ ‫‪354‬‬ ‫‪ 12-4‬تابع ‪QBcolor‬‬ ‫‪355‬‬ ‫‪ 12-5‬تابع ‪RGB‬‬ ‫‪356‬‬ ‫‪ 12-6‬شئ چاپگر (‪)Printer Object‬‬ ‫‪361‬‬ ‫‪ 12-7‬چندرسانه‌اي(‪)Multimedia‬‬ ‫‪368‬‬ ‫‪ 12-8‬شئ تصوير (‪)Picture‬‬ ‫‪372‬‬ ‫واژه‌نامه‬ ‫‪372‬‬ ‫خالصه مطالب‬ ‫‪374‬‬ ‫آزمون نظري‬ ‫‪376‬‬ ‫آزمون عملي‬ ‫واحد كار ‪ :13‬توانايي انجام يك پروژه‌ عملي‬ ‫‪401‬‬ ‫آزمون پاياني‬ ‫‪406‬‬ ‫پاسخنامه‬ ‫‪409‬‬ ‫ضمايم‬ ‫‪442‬‬ ‫فهرست منابع‬  ‫مقدمه‬ ‫يك ي از عمده‌ترين اهداف طراحي و توليد كامپيوترها انجام عمليات ذخيره‌س ازي‪ ،‬بازيابي‬ ‫داده‌ها و اطالعات و انجام انواع محاس بات به وس يله آ‌‌‌‌ن‌هاس ت‪.‬براي تحقق بخش يدن به اين‬ ‫اهداف وجود دو جزء اصلي يعني سخت‌افزار و نرم‌افزار الزامي است‪.‬‬ ‫ب ا پيدايش اولين كامپيوترها نياز به وجود برنامه‌هايي كه بتوان با به‌كارگيري آن‌ها كامپيوترها را‬ ‫مورد اس تفاده قرار داد‪ ،‬احساس ش د و ازآن‌جا كه پردازش در كامپيوترها براساس مبناي باينري‬ ‫يا همان ‪ 0‬و ‪ 1‬اس ت‪ ،‬اولين نرم‌افزارهايي كه توس ط متخصصين طراحي گرديد به زبان ماش ين‬ ‫(‪ 0‬و‪ )1‬نوشته شد‪.‬اين روش توليد نرم‌افزار كار دشوار و وقت‌گيري بودكه محدوديت‌هاي زيادي‬ ‫را دربرداشت‪ ،‬بنابراين متخصصان علوم كامپيوتر تصميم گرفتند تا نرم‌افزارهايي را توليد كنند كه‬ ‫بتوانند با استفاده از آن‌ها هر نوع برنامه‌اي را با سرعت و دقت به زبان ماشين تبديل نمايند‪.‬اين امر‬ ‫منجر به توليد شاخه ويژ‌ه‌اي از نرم‌افزارها به‌نام زبان‌هاي برنامه‌نويسي شد‪.‬بدين‌ترتيب به موازات‬ ‫رشد و تكامل صنعت سخت‌افزار‪ ،‬زبان‌هاي برنامه‌نويسي كامپيوتر نيز خط سير تكاملي خود را از‬ ‫زبان ماش ين و اس مبلي به زبان‌هاي برنامه‌نويسي سطح باال‪ ،‬ساخت يافته‪ ،‬شئ‌گرا و ويژوال‪ ،‬طي‬ ‫كرده و هر روزه زبان‌هاي برنامه‌نويس ي كاربردي‌تري را در اختيار برنامه‌نويس ان قرار دادند‪.‬در‬ ‫حال‌حاضر محدوده زبان‌هاي برنامه‌نويسي بسيار گسترده شده و با ظهور سيستم‌‌عامل‌هاي ويندوز‬ ‫و رايج‌شدن شبكه‌هاي كامپيوتري بخصوص اينترنت‪ ،‬اين مسأله شدت بيشتري پيدا كرده است‪.‬‬ ‫اين پيمانه مهارتي با توجه به نيازهاي آموزش ي در رابطه با روش حل مس ايل و زبان‌هاي‬ ‫برنامه‌نويسي سطح باال و مدرن كه قابليت برنامه‌نويسي‌در محيط سيستم عامل ويندوز را نيز داشته‬ ‫باشند‪ ،‬تأليف شده است‪.‬زبان برنامه‌نويسي ويژوال‌بيسيك نسخه ‪ 6‬يكي از رايج‌ترين و كارامدترين‬ ‫زبان‌هاي برنامه‌نويسي در دنياست كه از ويژگي‌هاي بااليي در برنامه‌نويسي حرفه‌اي برخوردار است‪.‬‬ ‫اين پيمانه مهارتي ش امل چهارده واحدكار اس ت كه به صورت خودآموز تهيه ش ده است‪.‬‬ ‫در واحدكار اول و دوم دانش‌آموزان با مفاهيم اساس ي درباره الگوريتم و فلوچارت آش نا شده‬ ‫و چگونگ ي يافتن راه‌حل مناس ب براي حل مس ايل مختلف را به همراه مث ال و تمرين‌هاي‬ ‫متعدد فرامي‌گيرند‪.‬از واحد كار س وم تا چهاردهم فراگير می‌تواند مطالب را به صورت تئوري‬ ‫همراه با تصاوير مناس ب مطالعه كرده و س پس مطالب مطالعه شده را با تمرين‌هاي مرتبط و به‬ ‫صورت عملي و مرحله‌اي انجام دهد‪.‬به عالوه س عي شده است كه با ارايه آزمون‌هاي نظري و‬ ‫عملي در پايان هر واحدكار و يك آزمون نظري و عملي در پايان پيمانه مهارتي‪ ،‬مطالب مجددا ً‬ ‫مرور ش وند‪.‬براي بازدهي باالتر در فراگيري اين پيمانه‌ مهارتي تسلط كافي در دروس پيش‌نياز‬ ‫مانن د مبان ي و فناوري كامپيوتر‪ ،‬سيس تم عامل مقدماتي و پيش رفته (ترجيح ًا ‪)Windows XP‬‬ ‫مؤلف‬ ‫الزامي است‪.‬‬ ‫‪[email protected]‬‬  ‫پيش‌آزمون‬ ‫‪ - 1‬كدام كليد تركيبي براي فعال كردن منوي ‪ Start‬به كار مي‌رود؟‬ ‫ب‪Ctrl+Esc -‬‬ ‫الف‪Alt+F4 -‬‬ ‫د‪Ctrl+C -‬‬ ‫ج‪Alt+Esc -‬‬ ‫‪ - 2‬از ك دام برنامه در ويندوز براي اضافه‌كردن يك زبان جديد به مجموعه زبان‌هاي‬ ‫موجود استفاده مي‌شود؟‬ ‫ب‪Regional and Language Options -‬‬ ‫الف‪Keyboard -‬‬ ‫د‪Regional Options -‬‬ ‫ج‪Folder Options -‬‬ ‫‪ - 3‬كدام كليد تركيبي براي حركت كردن بين پنجره‌هاي باز مناسب است؟‬ ‫ب‪Alt+Tab -‬‬ ‫الف‪Ctrl+V-‬‬ ‫د‪Ctrl+X -‬‬ ‫ج‪Alt+Esc -‬‬  ‫همکاران محترم و دانش آموزان عزىز‪:‬‬ ‫پىشنهادات و نظرات خود را در بارۀ محتواى اىن کتاب بـه نشانى‬ ‫تهران ـ صندوق پستى شمارۀ ‪  4874/15‬دفتر تألىف کتاب های درسی فنى و‬ ‫حرفه اى و کاردانش ‪ ،‬ارسال فرماىند‪.‬‬ ‫‪[email protected]‬‬ ‫پىام نگار    (اىمىل)‬ ‫‪www.tvoccd.medu.ir‬‬ ‫وب گاه   (وب  ساىت)‬ ‫محتوای اين كتاب در كميسيون تخصصی رشته كامپيوتر دفتر تأليف کتاب های درسی فنی و‬ ‫حرفه‌ای و كاردانش با عضويت‪ :‬بتول عطاران‪ ،‬محمدرضا شكرريز‪ ،‬محمد‌رضا يمقانی‪ ،‬سيدحميدرضا‬ ‫ضيايی‪ ،‬زهرا عسگری‪ ،‬افشين اكبری و سيدسعيد ميرباقری تأييد شده است‪.‬‬  ‫واحد کار اول‬ ‫هدف جزیی‬ ‫توانايي حل مسايل و طراحي الگوريتم مناسب براي آن‌ها‬ ‫هدف‌های رفتاری‬ ‫پس از مطالعه اين واحد كار از فراگير انتظار مي‌رود كه‪:‬‬ ‫‪ -1‬نحوه شناخت و بررسي مسايل مختلف را توضيح دهد‪.‬‬ ‫‪ -2‬مفهوم الگوريتم را تعريف كند و ويژگي‌هاي آن را بيان نمايد‪.‬‬ ‫‪ -3‬ان واع دس تورالعمل‌ها را در الگوريتم بي ان كند و كاربرد آن‌ه ا را توضيح دهد‪.‬‬ ‫‪ -4‬مفهوم عملگر را بداند و انواع عملگرها را بيان كند‪.‬‬ ‫‪ -5‬عملگرهاي رياضي‪ ،‬منطقي و مقايس ه‌اي و كاربرد آن‌ه ا را بيان كند و حق تقدم‬ ‫آن‌ها را نسبت به يكديگر توضيح دهد‪.‬‬ ‫‪ -6‬بتواند انواع الگوريتم‌ها را براي مسايل متفاوت طراحي نمايد‪.‬‬ ‫‪5‬‬  ‫وزارت کار و امور اجتماعی‬ ‫وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‬ ‫نام استاندارد‪ :‬برنامه نویسی ویژوال بیسیک مقدماتی‬ ‫نام استاندارد رایانه کار پیشرفته‬ ‫شماره‪0 - 84/ 80 / 1 / 3 / 1 :‬‬ ‫شماره‪ - 15 / 1 / 2 :‬ف‪ ،‬هـ‬ ‫کلیات‬ ‫روش حل مس ايل با اس تفاده از روش‌ها و تحليل‌هاي رياضي و منطقي‪ ،‬اولين بار به‬ ‫وسيله دانشمند بزرگ ايراني ـ خوارزمي ـ مورد توجه قرار گرفت‪ ،‬وي عالوه بر مباحث‬ ‫مختلفي كه در علوم رياضي و نجوم طرح كرد‪ ،‬اس اس روش ي را در حل مسايل بنا نهاد‬ ‫كه در آينده مدت‌ها مورد اس تفاده برنامه‌نويسان كامپيوتر قرار گرفت‪.‬نام الگوريتم نيز به‬ ‫افتخار وي و از عبارت «الخوارزمي» گرفته شده است‪.‬‬ ‫در اي ن پيمان ه مهارتي با نحوه تجزيه و تحليل انواع مختلف مس ايل و جس تجو و‬ ‫طراحي راه حل‌هاي مناسب براي آن‌ها آشنا خواهيد شد و در پايان ارايه راه‌حل به دست‬ ‫آمده با توجه به قواعد علم الگوريتم را مي‌آموزيد‪.‬‬ ‫‪ 1-1‬شناخت مسايل و ارايه راه‌حل مناسب براي حل آن ها‬ ‫انس ان از آغاز آفرينش تاكنون همواره در مس ير زندگي خود با مش كالت و مسائل‬ ‫مختلفي روبه‌رو بوده و براي حل مش كالت خود‪ ،‬همواره راه‌حل‌‌هاي متفاوتي را تجربه‬ ‫كرده است‪.‬از مشكالتي نظير خوراك‪ ،‬پوشاك‪ ،‬محل زندگي تا حل مسائل علمي‪ ،‬فلسفي‪‌،‬‬ ‫رياضي و نظاير آن‌ها؛ بنابراين با توجه به نوع مس ايل و تجربيات و پيشرفت‌هاي علمي‪،‬‬ ‫س عي در ارائه راه‌حل‌هاي جديد كرده اس ت‪.‬پيدا كردن راه‌حل براي يك مس أله به نوع‬ ‫آن بس تگي دارد‪ ،‬بعضي از مسأله‌ها به سادگي قابل حل بوده اما بعضي ديگر هنوز هم به‬ ‫سادگي قابل حل نيستند‪.‬‬ ‫براي حل هرگونه مسأله جدا از نوع آن مي‌توان موارد زير را در نظر گرفت‪:‬‬ ‫‪ -1‬شناخت دقيق مسأله‬ ‫‪ -2‬تجزيه و تحليل مسأله‬ ‫‪ -3‬طراحي راه‌حل‬ ‫‪ 1-1-1‬شناخت مسأله‬ ‫براي ش ناخت بهتر يك مس أله بايد س ه عامل مهم را درنظر بگيريد‪ :‬مقادير معلوم‪،‬‬ ‫خواسته‌هاي مسأله (مجهوالت) و عمليات محاسباتي‪.‬‬ ‫مقادير معلوم داده‌ها‪ :‬مقاديري كه در اختيار مس أله قرار مي‌گيرند و براي رس يدن به‬ ‫هدف موردنظر در مسأله موردنياز هستند‪.‬‬ ‫‪6‬‬  ‫پیمانه مهارتی‪ :‬برنامه‌نویسی مقدماتی (ویژوال بیسیک)‬ ‫واحد کار اول‪ :‬توانایی حل مسایل و طراحی الگوریتم مناسب برای آن‌ها‬ ‫ارتباط بين داده‌ها و مجهول‌ها (محاس بات)‪ :‬براي رسيدن به نتايج موردنظر معموالً‬ ‫الزم است تا عملياتي را روي مقادير معلوم انجام دهيد؛ بخش عمده‌اي از اين عمليات با‬ ‫اس تفاده از فرمول‌هاي مختلف انجام مي‌شود؛ البته محاسبات مي‌توانند با توجه به روابط‬ ‫منطقي كه بين مقادير معلوم و خواسته‌هاي مسأله وجود دارند‪ ،‬انجام گيرند‪.‬‬ ‫خواس ته‌هاي مسأله (مجهوالت)‪ :‬مقاديري هس تند كه معموالً در اثر انجام عمليات‬ ‫روي مقادي ر معل وم حاص ل مي‌ش وند‪ ،‬البت ه مجه والت مي‌توانند از رواب ط منطقي‬ ‫ك ه در حل مس أله دخالت مي‌كنن د نيز به وج ود آمده و مورد اس تفاده ق رار گيرند‪.‬‬ ‫به عنوان مثال فرض كنيد مي‌خواهيم محيط يك دايره به شعاع دلخواه را محاسبه كنيم‪.‬‬ ‫براي حل اين‌مس أله با روش ارايه ش ده‪ ،‬ابتدا مقادير معلوم را مورد توجه قرار مي‌د‌هيم؛‬ ‫همان‌طوركه مي‌دانيد براي محاسبه محيط هر دايره‌ بايد شعاع آن را در اختيار داشته باشيم‪،‬‬ ‫بنابراين شعاع دايره (‪ )R‬به عنوان تنها داده موردنياز براي حل مسأله كافي است‪.‬‬ ‫محاس باتي كه براي رس يدن به محيط دايره الزم اس ت‪ ،‬در واقع فرمول‌ زير خواهد‬ ‫بود‪:‬‬ ‫‪P=2× 3/14 × R‬‬ ‫ب ا اس تفاده از اين فرمول ها روابط بين داده ه اي ورودي و نتايج موردنظر به خوبي‬ ‫تعيين مي شود و باالخره به عنوان مرحله آخر‪ ،‬خواسته مسأله (مجهول) كه همان محيط(‪)P‬‬ ‫دايره است به‌دست مي‌آيد‪.‬‬ ‫تمرين‪:‬‬ ‫مقادير معلوم‪ ،‬محاس بات و خواس ته‌هاي مس أله (مجهوالت) را در محاسبه محيط و‬ ‫مساحت يك مستطيل دلخواه مشخص كنيد‬ ‫‪ 1-1-2‬تجزيه و تحليل مسأله‬ ‫معموالً جس تجوي راه‌حل‌ مناسب براي يك مسأله‪ ،‬به‌س ادگي امكان‌پذير نيست‪.‬گاهي‬ ‫اوقات راه‌حل مسأله به‌سادگي قابل تشخيص است‪ ،‬مانند محاسبه مجموع دو عدد يا محاسبه‬ ‫مس احت ي ك دايره اما در بعض ي از مواقع به‌دليل پيچيده بودن مس أله‪ ،‬الزم اس ت‬ ‫‪7‬‬  ‫وزارت کار و امور اجتماعی‬ ‫وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‬ ‫نام استاندارد‪ :‬برنامه نویسی ویژوال بیسیک مقدماتی‬ ‫نام استاندارد رایانه کار پیشرفته‬ ‫شماره‪0 - 84/ 80 / 1 / 3 / 1 :‬‬ ‫شماره‪ - 15 / 1 / 2 :‬ف‪ ،‬هـ‬ ‫اس ت مسأله اصلي به چند مس أله كوچك‌تر تقسيم شود كه به آن‌ها زيرمسأله مي‌گويند‪.‬‬ ‫س پس هر زيرمسأله مجددا ً بررسي ش ود تا در صورت دشواري مجددا ً به زيرمسأله‌هاي‬ ‫كوچك‌تر تقسيم شود و اين عمل آن‌قدر ادامه يابد تا زيرمسأله‌ها به ساده‌ترين شكل حل‬ ‫ش وند‪.‬در اين حالت مي‌توان هر زيرمس أله را جداگانه حل كرد و با كنار هم قرار دادن‬ ‫آن‌ها‪ ،‬به حل مسأله اصلي دسترسي پيدا كرد‪.‬به عنوان مثال اگر مسأله ساخت يك اتومبيل‬ ‫باشد پيدا كردن راه‌حل براي ساخت آن در مرحله اول‪ ،‬كار دشواري است اما اگر اتومبيل‬ ‫را به بخش‌هاي مختلف مثل موتور‪ ،‬جعبه‌دنده و اتاق و بدنه تقسيم كنيم و هر يك از اين‬ ‫اجزا را مجددا ً به كوچك‌ترين جزء‪ ،‬آن‌گاه با طراحي و ساخت اجزاي كوچك‌تر مي‌توان‬ ‫اجزاي بزرگ‌تر را ايجاد كرد و در نهايت با تركيب اجزاي اصلي‪ ،‬طراحي و س اخت يك‬ ‫اتومبيل امكان‌پذير خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ 1-1-3‬طراحي راه‌حل‬ ‫پس از تحليل مسأله‪ ،‬براي ارائه يك راه‌حل مي‌توان به دو روش عمل كرد‪:‬‬ ‫‪ -1‬استفاده از تجربيات و راه‌حل‌هاي موجود كه در حل مسائل ديگر به كار گرفته شده‌اند‪.‬‬ ‫‪ -2‬اس تفاده از روش‌ه اي تفكر منطقي و الگوريتمي كه حل مس أله براس اس آن‬ ‫صورت گرفته و به صورت مرحله به مرحله انجام مي‌ش ود‪.‬به عنوان مثال فرض كنيد‬ ‫مي‌خواهيم تعداد اعداد زوج بين اعداد ‪ 1‬تا‪ 20‬را محاس به كنيم‪ ،‬يك روش س اده اين‬ ‫اس ت كه اعداد ‪ 1‬تا‪ 20‬را نوشته و تعداد اعداد زوج را بشماريد‪ ،‬اما با استفاده از روش‬ ‫تفكر منطقي مي‌توان به اين نتيجه رس يد كه با توجه به اين‌كه اعداد زوج يكي در ميان‬ ‫قرار مي‌گيرند با تقس يم عدد‪ 20‬بر‪ 2‬به تعداد‪10‬عدد دست مي‌يابيد كه از روش اول هم‬ ‫به همين نتيجه خواهيد رسيد‪.‬‬ ‫‪ 1-2‬الگوريتم‬ ‫‪ 1-2-1‬تعريف الگوريتم‬ ‫ب ه مجموع ه‌ اي از دس تورالعمل‌ها كه با زب ان دقيق و قابل فهم ب ه همراه جزييات‬ ‫الزم و ب ه ص ورت مرحل ه ب ه مرحله ب ه گونه‌اي اجرا ش ده كه ه دف خاصي (حل‬ ‫مس أله) را دنبال كنند و ش روع و خاتمه آن ها نيز مش خص باش د‪ ،‬الگوريتم مي‌گويند‪.‬‬ ‫‪8‬‬  ‫پیمانه مهارتی‪ :‬برنامه‌نویسی مقدماتی (ویژوال بیسیک)‬ ‫واحد کار اول‪ :‬توانایی حل مسایل و طراحی الگوریتم مناسب برای آن‌ها‬ ‫مي‌توان الگوريتم را به يك ماش ين تشبيه كرد كه مقادير معلوم را دريافت كرده‪ ،‬روي‬ ‫آن​ها محاس باتي را انجام مي‌دهد و در پايان خواس ته‌هاي مس أله (مجه والت) را ارايه‬ ‫مي‌كند‪.‬‬ ‫در واق ع رابطه نزديك ي بين مفهوم الگوريت م و نحوه كار كامپيوتر در حل مس ايل‬ ‫وج ود دارد‪ ،‬بنابراي ن با اس تفاده از روش الگوريتم مي‌توانيد حل مس ايل را به گونه‌اي‬ ‫طراح ي كني د كه براي تبديل ب ه زبان كامپيوتر نيز قابل فهم باش د‪.‬به ط ور معمول با‬ ‫مفهوم الگوريتم آش نا هس تيد و از آن اس تفاده مي‌كني د‪ ،‬به عنوان مث ال وقتي هر روز‬ ‫ب راي كس ب علم و دانش به مدرس ه مي‌رويد‪ ،‬اعمالي را به ترتي ب و به صورت دقيق‬ ‫و كام ل انج ام مي‌دهيد يعني ابتدا از خواب بيدار مي‌ش ويد‪ ،‬دس ت و صورت خود را‬ ‫مي‌ش وييد‪ ،‬صبحانه مي‌خوريد و س پس لباس مناس ب به تن كرده و بعد از برداش تن‬ ‫وس ايل و كتاب‌ه اي موردني از از خانه خارج مي‌ش ويد‪ ،‬مس افتي را طي ك رده و به‬ ‫مدرس ه و كالس خ ود مي‌رويد‪.‬اگ ر هر يك از اين اعمال را قبل ي ا بعد از عمل ديگر‬ ‫انجام دهيد‪ ،‬هدف موردنظر كه ش كل درس ت به مدرس ه رفتن اس ت‪ ،‬انجام نمي‌شود‪.‬‬ ‫مي‌توان اين مراحل را به شكل خالصه‌ و قابل فهم‌تري بيان كرد‪:‬‬ ‫ بيدارشدن از خواب‬ ‫ شستن دست و صورت‬ ‫ خوردن صبحانه‬ ‫ پوشيدن لباس مدرسه‬ ‫ برداشتن كتاب‌هاي درسي و دفتر و قلم‬ ‫ خروج از خانه‬ ‫ رفتن به مدرسه و ورود به كالس درس‬ ‫تمرين‪:‬‬ ‫مراحل تهيه نان در نانوايي را به صورت مرحله به مرحله بنويسيد‪.‬‬ ‫‪9‬‬  ‫وزارت كار و امور اجتماعی‬ ‫وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‬ ‫نام استاندارد‪ :‬برنامه نويسی ويژوال بيسيك مقدماتی‬ ‫نام استاندارد رايانه كار پيشرفته‬ ‫شماره‪0 - 84/ 80 / 1 / 3 / 1 :‬‬ ‫شماره‪ - 15 / 1 / 2 :‬ف‪ ،‬ه ‬ ‫‪ 1-2-2‬شرایﻂ الگوریتم‬ ‫پس از آش نايي با مفهوم الگوريتم‪ ،‬الزم اس ت ويژگي هاي يك الگوريتم را بشناسيد‪.‬‬ ‫الف‪ -‬اس تﻔاده از زبان س اده‪ ،‬دﻗيﻖ و ﻗابﻞ ﻓهﻢ‪ :‬اين ويژگي س بب ميشود تا در‬ ‫انجام دس تورالعملها همواره يك برداش ت يكسان حاصل ش ود‪ ،‬در غيراين صورت‬ ‫برداش تهاي متفاوت سبب خواهد شد تا دس تورالعمل ها نتايج متفاوتي را به وجود‬ ‫آورند‪.‬زبان الگوريتم نيز ميتواند يكي از زبانهاي گفتاري و نوش تاري مانند فارس ي‪،‬‬ ‫انگليسي و ‪...‬باشد‪.‬‬ ‫ﺏ‪ -‬اس تﻔاده از ﺟﺰييات کاﻓي‪ :‬اين ويژگي س بب ميشود تا دستورالعملها به طور‬ ‫كامل اجرا ش وند‪.‬وجود موارد نامشخص يا ارايه دستورالعمل ها به صورت كلي و مبهم‬ ‫سبب مخدوش شدن نتايج خواهد شد‪.‬‬ ‫ﺝ‪ -‬شروﻉ و پايان الگوريتﻢ‪ :‬در يك الگوريتم بايد شروع دستورالعملها مشخص باشد‪.‬هر‬ ‫الگوريتم يك نقطه شروع دارد كه به عنوان اولين دستورالعمل از آن استفاده ميشود‪ ،‬به عالوه‬ ‫پايان الگوريتم نيز بايد تعيين شود‪.‬يك الگوريتم ميتواند بيش از يك نقطه پايان داشته باشد‪.‬‬ ‫د‪ -‬ترتي ب انجام دس تورالعمﻞها‪ :‬يك ي از ويژگيهاي مهم ي ك الگوريتم ترتيب‬ ‫اجراي دس تورالعملها اس ت؛ اگر اين كار به درس تي انجام نش ود‪ ،‬پيشبيني نتيجه كار‬ ‫مش خص نخواهد بود‪.‬در يك الگوريتم ترتيب انجام عمليات با استفاده از شماره گذاري‬ ‫دستورالعملها از باال به پايين انجام ميشود كه البته در صورت نياز ميتوان ترتيب اجراي‬ ‫دستورالعملها را نيز تغيير داد‪.‬در مباحث بعد به اين مسأله خواهيم پرداخت‪.‬‬ ‫نﻜته‪ :‬ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺍﺻﻠﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻗﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻃﺮﺍﺣﻲ ﻳﻚ ﺍﻟﮕﻮﺭﻳﺘﻢ ﻛﺎﺭﺯﻳﺎﺩ‬ ‫ﺩﺷــﻮﺍﺭﻱ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬ﺍﮔﺮ ﻣﻘﺎﺩﻳﺮ ﻣﻌﻠﻮﻡ‪ ،‬ﺧﻮﺍﺳﺘﻪﻫﺎﻱ ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮﻝﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺭﻳﺎﺿﻲ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻲ‬ ‫ﺑﻴﻦ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺭﺳﺘﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺍﻟﮕﻮﺭﻳﺘﻢﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺁﺳﺎﻥﺗﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬ﺟامﻊ بودن‪ :‬الگوريتم بايد به ش كلي طراحي شود كه با توجه به صورت مسأله‬ ‫و مفروضات آن در تمام حالتها‪ ،‬نتايج مناسب و صحيحي را ارايه كرده و در حالتهاي‬ ‫خاص يا دادههاي ورودي متفاوت‪ ،‬نتايج درستي را ايجاد كند‪.‬‬ ‫‪10‬‬  ‫پيمانه مهارتی‪ :‬برنامهنويسی مقدماتی (ويژوال بيسيك)‬ ‫واحد کار اول‪ :‬توانايی حل مسايل و طراحی الگوريتم مناسب برای آنها‬ ‫نﻜته‪ :‬بهتر اس ت دريك الگوريتم از دستورات اضافه كه سبب افزايش حجم الگوريتم ميشود‪،‬‬ ‫خودداري نماييد چرا كه اين كار الگوريتم را شلوﻍ كرده و باعث سردرگمي ميشود‪.‬‬ ‫‪ 1-2-3‬انواﻉ ﺩستورالعﻤلها ﺩر الگوریتم‬ ‫الگوريتم مجموعهاي از دستورالعملهاس ت‪.‬دس تورالعملها انواع مختلفي دارند كه‬ ‫عبارتند از‪:‬‬ ‫الف‪ -‬دستورالعملهاي ورودي‬ ‫ب‪ -‬دستورالعملهاي خروجي‬ ‫ج‪ -‬دستورالعملهاي محاسباتي‬ ‫د‪ -‬دستورالعملهاي شرطي‬ ‫ه ‪ -‬دستورالعملهاي تكرار (حلقهها)‬ ‫الف‪ -‬دستورالعمﻞهاي ورودي‬ ‫اين دس تورالعملها براي دريافت دادههاي ورودي اس تفاده ميشوند و معموالً براي‬ ‫اجراي آنها از عباراتي مانند «بخوان‪ ،‬دريافتكن يا بگير» استفاده ميشود‪.‬‬ ‫ﺏ‪ -‬دستورالعمﻞهاي خروﺟي‬ ‫اين دس تورالعملها براي نماي ش اطالعات خروجي يا پيامه اي موردنياز به منظور‬ ‫راهنمايي كاربر روي صفحه نمايش يا چاپ آنها به وس يله چاپگر اس تفاده ميشوند و‬ ‫معموالً براي اجراي آنها عباراتي مانند «نمايش بده يا چاپكن» به كار ميروند‪.‬‬ ‫ﺝ‪ -‬دستورالعمﻞهاي محاسباتي‬ ‫اين دس تورالعملها در واقع نحوه ارايه و استفاده از فرمولها و انجام عمليات رياضي‬ ‫و محاسباتي را تعيين ميكنند و معموالً براي اجراي آنها از همان شكلي كه در رياضيات‬ ‫وجود دارد‪ ،‬استفاده ميشود يعني در سمت راست تساوي عمليات محاسباتي و در سمت‬ ‫چﭗ تس اوي نام يك متغير به كار ميرود؛ البته به جاي عالمت تس اوي از عالمت فلش‬ ‫نيز استفاده ميشود‪.‬‬ ‫‪11‬‬  ‫وزارت کار و امور اجتماعی‬ ‫وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‬ ‫نام استاندارد‪ :‬برنامه نویسی ویژوال بیسیک مقدماتی‬ ‫نام استاندارد رایانه کار پیشرفته‬ ‫شماره‪0 - 84/ 80 / 1 / 3 / 1 :‬‬ ‫شماره‪ - 15 / 1 / 2 :‬ف‪ ،‬هـ‬ ‫تعريف متغير‪ :‬متغيرها مكان‌هايي هستند كه توانايي نگهداري و ذخيره‌سازي انواع‌داده‬ ‫را دارند‪.‬متغيرها در الگوريتم همان كاربرد رياضي خود را دارا هس تند و عالوه بر اعداد‬ ‫مي‌توانن د مت ن يا مقادير منطقي درس ت يا نادرس ت‪ ،‬تاريخ‪ ،‬س اعت و نظاير آن ها را‬ ‫نگهداري كنند‪.‬‬ ‫نحوه اس تفاده از عملگرهاي رياضي در الگوريت م‪ :‬برخي از عملياتي كه در الگوريتم‬ ‫انجام مي گيرد‪ ،‬عمليات رياضي و محاسباتي است كه براي انجام اين گونه دستورات الزم‬ ‫است از عملگرهاي رياضي استفاده شود‪.‬‬ ‫تعريف عملگر‪ :‬در واقع عملگر يك يا مجموعه عملياتي است كه از پيش در الگوريتم‬ ‫آماده ش ده اس ت و براي اس تفاده از آن بايد از عاليمي كه به صورت قراردادي تعريف‬ ‫شده‌اند‪ ،‬استفاده كنيد مانند عملگر جمع كه مي‌تواند دو عدد يا دو متغير يا تركيبي از آن ها‬ ‫را با هم جمع و حاصل آن را ارايه كند‪.‬اعداد و متغيرهايي كه عملگر روي آن ها عمليات‬ ‫انجام مي‌دهد‪ ،‬عملوند ناميده مي​شوند‪.‬عملگرهاي رياضي در جدول ‪ 1-1‬ارايه شده‌اند‪.‬‬ ‫جدول ‪1-1‬‬ ‫اولویت‬ ‫مثال‬ ‫عنوان‬ ‫عملگر‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)2×3( +4=1 ‬‬ ‫پرانتز‬ ‫( )‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2×3=6‬‬ ‫ضرب‬ ‫*‬ ‫‪2‬‬ ‫‪12/6=2‬‬ ‫تقسیم‬ ‫‪/‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪17 \ 3=5‬‬ ‫خارج قسمت تقسیم صحیح‬ ‫\‬ ‫‪4‬‬ ‫‪14 ‌mod 5=4‬‬ ‫باقی‌مانده تقسیم صحیح‬ ‫‪Mod‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪35 +14=49‬‬ ‫جمع‬ ‫‪+‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1  -7=3‬‬ ‫تفریق‬ ‫‪-‬‬ ‫عملگرهاي ارايه شده در جدول ‪ 1-1‬نسبت به هم داراي حق تقدم در اجرا هستند‪ ،‬به‬ ‫عبارت ديگر در يك عبارت رياضي كه از چند عملگر استفاده شده است‪ ،‬عملگرها‬ ‫‪12‬‬  ‫پيمانه مهارتی‪ :‬برنامهنويسی مقدماتی (ويژوال بيسيك)‬ ‫واحد کار اول‪ :‬توانايی حل مسايل و طراحی الگوريتم مناسب برای آنها‬ ‫از س مت چﭗ عبارت رياضي به ترتيب اجرا ميش وند‪.‬اما هميش ه اينگونه نيست‬ ‫و در هن گام اس تفاده از چند عملگر رياضي‪ ،‬اولويت آنه ا مطابق جدول ‪ 1-1‬از باال به‬ ‫پايين درنظر گرفته ميشود‪ ،‬به عنوان مثال عبارت ‪ 2+3 × 5 /1‬را در نظر بگيريد؛ در اين‬ ‫عبارت ابتدا عدد ‪ 3‬در ‪ 5‬ضرب شده و سپس حاصلضرب آن يعني ‪ ،15‬بر عدد ‪ 1 ‬تقسيم‬ ‫ميشود چرا كه عملگرهاي ضرب و تقسيم نسبت به عملگر جمع حق تقدم دارند‪.‬در پايان‪،‬‬ ‫حاصل تقسيم يعني عدد ‪ 1/5‬با عدد ‪ 2‬جمع و در نتيجه عدد ‪ 3/5‬به دست ميآيد‪.‬‬ ‫توجه كنيد كه عملگرهاي ضرب و تقس يم نس بت به هم‪ ،‬جمع و تفريق نيز نسبت به‬ ‫هم داراي اولويت يكس اني هستند و اولويت آنها نسبت به هم از چﭗ به راست است‪.‬‬ ‫ب ه عنوان مثال عبارت ‪ 1  + 4  -6 ×2‬را درنظر بگيريد؛ در اين عبارت ابتدا عدد ‪ 6‬در ‪2‬‬ ‫ضرب شده‪ ،‬سپس عبارت ‪ 1  +4‬محاسبه ميشود كه نتيجه آن عدد ‪ 5 ‬خواهد بود و بعد‬ ‫عمل تفريق انجام ميشود و حاصل تفريق ‪ 5  -12‬يعني ‪ 38‬به دست ميآيد‪.‬‬ ‫البته اولويت عملگرها را ميتوان با پرانتز تغيير داد به عنوان مثال اگر عبارت قبل را با‬ ‫پرانتز به شكل ‪ ) 1  + 4  -6 ( ×2‬تغيير دهيد ابتدا عبارت داخل پرانتز محاسبه ميشود‬ ‫سپس نتيجه در عدد ‪ 2‬ضرب خواهد شد‪.‬‬ ‫تمرين‪:‬‬ ‫ترتيب انجام عمليات و حاصل عبارات زير را تعيين كنيد‪:‬‬ ‫(‪14-3 ×2( / 5 + 2‬‬ ‫‪))27+4( ×12 -7 ( +8 / 2‬‬ ‫ﺗوﺿﻴﺢ‬ ‫مثال ‪ :1‬فرض كنيد ميخواهيد مسأله محاسبه‬ ‫شروع الگوریتم‬ ‫‪-1‬شروع الگوریتم‬ ‫محيط يك مستطيل با طول ‪ L‬و عرض ‪ W‬دلخواه را‬ ‫به صورت يك الگوريتم بنويسيد‪ ،‬قب ً‬ ‫ال اين مسأله را‬ ‫ورود دادهها‬ ‫‪ L -2‬را دریافت کن‬ ‫بررس ي كرده و سه عامل مقادير معلوم‪ ،‬فرمولهاي‬ ‫ورود دادهها‬ ‫‪ W -3‬را دریافت کن‬ ‫محاس باتي و خواس تههاي مس أله (مجهوالت) و‬ ‫محاسبه محیﻂ‬ ‫‪P ← 2 ×)L + W ( - 3‬‬ ‫رابطه بين آنها را تعيين كردهايد‪ ،‬بنابراين الگوريتم‬ ‫نمایش خروجي‬ ‫‪ P -4‬را نمایش بده‬ ‫حل اين مسأله به صورت زير خواهد بود‪:‬‬ ‫پایان الگوریتم‬ ‫‪ -5‬پایان‬ ‫‪13‬‬  ‫وزارت كار و امور اجتماعی‬ ‫وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‬ ‫نام استاندارد‪ :‬برنامه نويسی ويژوال بيسيك مقدماتی‬ ‫نام استاندارد رايانه كار پيشرفته‬ ‫شماره‪0 - 84/ 80 / 1 / 3 / 1 :‬‬ ‫شماره‪ - 15 / 1 / 2 :‬ف‪ ،‬ه ‬ ‫تمرين‪:‬‬ ‫الگوريتمي بنويسيد كه محيط يك دايره با شعاع دلخواه ‪ R‬را محاسبه كرده و نمايش دهد‪.‬‬ ‫مثال ‪ :2‬الگوريتمي بنويسيد تا حاصل تقسيم يك عدد دلخواه را بر عدد دلخواه‬ ‫ديگري محاسبه كرده و نمايش دهد‪.‬‬ ‫در اين مثال وروديها شامل دو عدد هستند و محاسبات الزم براي رسيدن به نتيجه‪،‬‬ ‫عمل رياضي تقسيم ميباشد و خواسته مسأله نيز نتيجه تقسيم دو عدد بر يكديگر است‪،‬‬ ‫بنابراين الگوريتم مربوطه بدين صورت خواهد بود‪.‬‬ ‫ﺗوﺿﻴﺢ‬ ‫شروع‬ ‫‪-1‬شروع‬ ‫ورود دادهها‬ ‫‪ X -2‬را دریافت کن‬ ‫ورود دادهها‬ ‫‪ Y -3‬را دریافت کن‬ ‫محاسبه حاصﻞ تقسیم‬ ‫‪Z‬‬ ‫‪← X/Y - 3‬‬ ‫نمایش خروجي‬ ‫‪ Z -4‬را نمایش بده‬ ‫پایان الگوریتم‬ ‫‪ -5‬پایان‬ ‫در اين الگوريتم پس از ش روع الگوريتم در مراحل ‪ 2‬و ‪ 3‬دو عدد از ورودي دريافت‬ ‫ش ده و در متغيرهاي ‪ X‬و ‪ Y‬ذخيره ميش وند‪.‬در مرحله ‪ 4‬دو متغير بر هم تقسيم شده و‬ ‫نتيجه تقس يم در متغير ‪ Z‬ذخيره ميشود‪.‬در مرحله ‪ 5‬حاصل تقسيم روي صفحه نمايش‬ ‫داده ميشود و در مرحله ‪ 6‬الگوريتم پايان مييابد‪.‬‬ ‫تمرين‪:‬‬ ‫الگوريتمي بنويسيد تا ميانگين سه عدد دلخواه را محاسبه كرده و نمايش دهد‪.‬‬ ‫الگوريتم ي بنويس يد كه باقيمانده تقس يم دو عدد دلخواه را بر هم محاس به كرده و‬ ‫نمايش دهد‪.‬‬ ‫‪14‬‬  ‫پيمانه مهارتی‪ :‬برنامهنويسی مقدماتی (ويژوال بيسيك)‬ ‫واحد کار اول‪ :‬توانايی حل مسايل و طراحی الگوريتم مناسب برای آنها‬ ‫د ‪ -‬دستورالعمﻞهاي شرﻃي‬ ‫گاهي اوقات الزم است با مقايسه مقادير دادههاي ورودي‪ ،‬اطالعات خروجي‪ ،‬متغيرها‬ ‫و ‪...‬عملياتي را در الگوريتم هدايت كرده و دستورالعملهاي خاصي را اجرا كنيد يا روند‬ ‫اجراي الگوريتم را با اتخاذ تصميمات مناس بي كنترل نماييد‪.‬در اين صورت ميتوانيد از‬ ‫دستورات شرطي استفاده كنيد‪.‬‬ ‫مثال ‪ :3‬الگوريتمي بنويسيد كه زوج و فرد بودن هر عدد دلخواه را مشخص كند‪.‬‬ ‫در اين مس أله داده ورودي ش امل يك عدد است و تشخيص زوج يا فرد بودن عدد‬ ‫وارد ش ده خواسته (مجهول) مسأله اس ت‪.‬اگر باقيمانده تقسيم يك عدد بر عدد ‪ 2‬صفر‬ ‫شود عدد زوج است و اگر باقيمانده يك باشد عدد موردنظر فرد ميباشد‪.‬‬ ‫‪14 2‬‬ ‫‪17 2‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫باقيمانده تقسيم‬ ‫با استفاده از عملگر ‪ Mod‬ميتوان تقسيمهاي فوق را به صورت زير نوشت‪:‬‬ ‫‪14 MoD 2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪17 MOD 2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫در اين مرحله با اينكه نكات الزم براي حل مسأله به دست آمده است اما يك مشكل‬ ‫هن وز وجود دارد كه يك عدد در هر لحظه نميتواند هم زوج و هم فرد باش د‪ ،‬بنابراين‬ ‫مجبور خواهيد بود در زماني كه عدد زوج اس ت يك خروجي و وقتي عدد فرد اس ت‬ ‫خروجي ديگري نمايش داده ش ود‪.‬درچنين حالتهايي الزم اس ت از دستورات شرطي‬ ‫استفاده كنيد‪.‬نحوه استفاده از يك دستور شرطي به صورت زير است‪:‬‬ ‫شكل كلي دستورالعمل شرطي به يكي از صورتهاي زير است‪.‬‬ ‫اﮔر شرط (ها) آنﮔاه دستور(ات)‬ ‫اﮔر شرط (ها) آنﮔاه دستور(ات) در ﻏير اين صورت دستور(ات)‬ ‫‪15‬‬  ‫وزارت کار و امور اجتماعی‬ ‫وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‬ ‫نام استاندارد‪ :‬برنامه نویسی ویژوال بیسیک مقدماتی‬ ‫نام استاندارد رایانه کار پیشرفته‬ ‫شماره‪0 - 84/ 80 / 1 / 3 / 1 :‬‬ ‫شماره‪ - 15 / 1 / 2 :‬ف‪ ،‬هـ‬ ‫در حالت اول‪ ،‬ابتدا شرط يا شرط‌هاي ارايه شده بررسي مي‌شوند و در صورتي‌كه نتيجه‬ ‫بررسي درست باشد‪ ،‬دستور يا دستورات پس از «آن‌گاه» اجرا مي‌شوند‪ ،‬در غيراين‌صورت‬ ‫(نادرس ت بودن شرط بررس ي شده) دستورالعملي كه پس از دس تورالعمل شرطي قرار‬ ‫گرفته‪ ،‬اجرا خواهد ش د بدون آن‌كه دس تور يا دس تورات پس از «آن‌گاه» اجرا ش ود‪.‬‬ ‫در حالت دوم‪ ،‬ش كل كامل‌تري از دس تورالعمل شرطي را مالحظه مي‌كنيد كه در آن‬ ‫ابتدا ش رط يا ش رط‌ها مورد بررسي قرار مي‌گيرند؛ اگر نتيجه ارزيابي آن‌ها درست باشد‪،‬‬ ‫دس تورالعمل ش رط مانند حالت اول رفتار مي‌كند اما اگر نتيجه ارزيابي شرط يا شرط‌ها‬ ‫نادرس ت باشد بدون آن‌كه دس تورات بخش «آن‌گاه» اجرا ش وند‪ ،‬دستورات موجود در‬ ‫بخش «درغير اين‌صورت» اجرا خواهند شد سپس دستورالعملي كه پس از دستور شرطي‬ ‫قرار دارد‪ ،‬اجرا مي‌شود‪.‬‬ ‫جدول ‪1 - 2‬‬ ‫نتیجه‬ ‫مثال‬ ‫عنوان‬ ‫عملگر‬ ‫درست‬ ‫‪4=4‬‬ ‫تساوی‬ ‫=‬ ‫درست‬ ‫‪5 ‬ ‫نادرست‬ ‫‪29‬ ‫درست‬ ‫‪15> 5 ‬آن‌گاه «مشترك كم مصرف است‪ ».‬را نمايش بده‪.‬‬ ‫‪ -4‬اگر ‪ kw < = 5 ‬آن‌گاه اگر ‪ kw >2  ‬آن‌گاه «مشترك عادي است‪ ».‬را نمايش بده‪.‬‬ ‫‪ -5‬اگر ‪ kw < =2‬آن‌گاه «مشترك پرمصرف است‪ ».‬را نمايش بده‪.‬‬ ‫‪ -6‬پايان‬ ‫به طور كلي سه نوع عملگر منطقي كه در الگوريتم مورد استفاده قرار مي‌گيرند در‬ ‫جدول ‪ 1-4‬ارائه شده‌اند‪.‬‬ ‫جدول ‪1-4‬‬ ‫عملگر‬ ‫مفهوم‬ ‫‪AND‬‬ ‫«و» منطقي‬ ‫‪OR‬‬ ‫«يا» منطقي‬ ‫‪NOT‬‬ ‫نقيض‬ ‫وقتي دو‌يا چند ش رط با عملگر منطقي ‪ AND‬با هم تركيب مي‌ش وند‪ ،‬نتيجه مقايسه‪،‬‬ ‫زماني درست (‪ )True‬خواهد بود كه نتيجه تمام شرط‌ها و مقايسه‌ها ‪ True‬باشند؛ به عنوان‬ ‫مثال شرط‌هاي ‪ X < ‬و ‪ Y > 5‬را در نظر بگيريد‪.‬اگر بخواهيم اين دو شرط را با يكديگر‬ ‫تركيب كنيم نتيجه تركيب آن‌ها زماني درس ت (‪ )True‬خواهد بود كه نتيجه بررس ي هر‬ ‫دو ش رط درس ت (‪ )True‬باش د‪.‬به عنوان نمونه اگر مقدار ‪ X‬برابر ‪ 2‬و‪ Y‬برابر ‪ 1‬باش د‬ ‫هر دو ش رط درس ت (‪ )True‬بوده و نتيجه تركيب آن‌ها نيز درس ت (‪ )True‬خواهد بود‪.‬‬ ‫‪20‬‬  ‫پيمانه مهارتی‪ :‬برنامهنويسی مقدماتی (ويژوال بيسيك)‬ ‫واحد کار اول‪ :‬توانايی حل مسايل و طراحی الگوريتم مناسب برای آنها‬ ‫ام ا اگر نتيجه بررس ي ش رط ‪ X < ‬ي ا ‪ Y > 5‬يا هر دو ش رط نادرس ت (‪)False‬‬ ‫باش د‪ ،‬نتيج ه تركيب آنها نيز نادرس ت (‪ )False‬خواهد بود‪.‬به عن وان نمونه اگر مقدار‬ ‫‪ X‬براب ر ب ا ‪ -5‬و مق دار ‪ Y‬برابر با ‪ 1‬باش د ش رط ‪ X < ‬نادرس ت (‪ )False‬و ش رط‬ ‫‪ Y > 5‬درس ت (‪ )True‬خواه د ب ود و در نتيج ه تركي ب آنه ا نيز نادرس ت(‪)False‬‬ ‫ميش ود‪.‬بنابراي ن ج دول درس تي عملگ ر منطق ي ‪ AND‬مطابق جدول ‪ 1-5‬اس ت‪.‬‬ ‫درصورتيكه دو يا چند شرط را با عملگر منطقي ‪ OR‬با هم تركيب كنيد‪ ،‬نتيجه شرط‬ ‫زماني نادرس ت (‪ )False‬خواهد بود كه نتيجه تمام ش رطها نادرس ت (‪ )False‬باشد و در‬ ‫ساير حاالت‪ ،‬نتيجه درست (‪ )True‬خواهد بود؛ بنابراين جدول درستي عملگر منطقي ‪OR‬‬ ‫مطابق جدول ‪ 1-6‬است‪.‬‬ ‫جدول ‪1-5‬‬ ‫جدول ‪1-6‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪X< ‬‬ ‫‪AND Y‬‬ ‫‪>5‬‬ ‫‪X>‬‬ ‫‪Y < 55‬‬ ‫‪X >  OR Y < 5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬ ‫اگر از عملگر ‪ NOT‬روي يك ش رط استفاده شود نتيجه درستي آنرا معكوس ميكند‬ ‫يعني اگر نتيجه ش رط درس ت (‪ )True‬باشد آنرا به نادرس ت (‪ )False‬و اگر نتيجه شرط‬ ‫نادرست (‪ )False‬باشد آنرا به درست (‪ )True‬تبديل ميكند‪.‬جدول درستي عملگر منطقي‬ ‫‪ NOT‬مطابق جدول ‪ 1-7‬ميباشد‪.‬‬ ‫جدول ‪1-7‬‬ ‫‪X>‬‬ ‫‪NOT X > ‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪T‬‬ ‫نﻜته ﺩﺭ ﺟﺪﻭﻝﻫــﺎﻱ ‪ 1-6 ،1-5‬ﻭ ‪ T ، 1 -7‬ﺑﻴﺎﻧﮕــﺮ ﺩﺭﺳــﺖ )‪ (True‬ﻭ ‪ F‬ﺑﻴﺎﻧﮕــﺮ ﻧﺎﺩﺭﺳــﺖ )‪(False‬‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪21‬‬  ‫وزارت كار و امور اجتماعی‬ ‫وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‬ ‫نام استاندارد‪ :‬برنامه نويسی ويژوال بيسيك مقدماتی‬ ‫نام استاندارد رايانه كار پيشرفته‬ ‫شماره‪0 - 84/ 80 / 1 / 3 / 1 :‬‬ ‫شماره‪ - 15 / 1 / 2 :‬ف‪ ،‬ه ‬ ‫تمرين‪:‬‬ ‫الگوريتم ي بنويس يد تا معدل ي ك دانشآموز را دريافت ك رده و رتبه وي را‬ ‫براساس شرايطي كه در ادامه ميآيد‪ ،‬تعيين كند‪:‬‬ ‫الف‪ -‬درصورتيكه ميانگين نمرات بيشتر از ‪ 18‬باشد‪ ،‬رتبه ممتاز براي وي اعالم شود‪.‬‬ ‫ﺏ‪ -‬درصورتيكه ميانگين نمرات بين ‪ 16‬تا ‪ 18‬باشد‪ ،‬رتبه خوب براي وي اعالم شود‪.‬‬ ‫ﺝ‪ -‬درصورتيكه ميانگين نمرات بين ‪ 12‬تا ‪ 16‬باشد‪ ،‬رتبه متوسط براي وي اعالم شود‪.‬‬ ‫د ‪ -‬درصورتيكه ميانگين نمرات كمتر از ‪ 12‬باشد‪ ،‬رتبه ضعيف براي وي اعالم شود‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬دستورالعملهاي تﻜرار (حلقهها)‬ ‫اس تفاده از دس تورالعملهايي كه تاكنونفراگرفتهايد در حل بعضي از مس ايل كافي‬ ‫نيست و الزم است تا برخي از دستورالعملها را به دفعات تكرار نماييد؛ در اين موارد از‬ ‫دستورالعمل تكرار يا همان حلقهها استفاده كنيد‪.‬‬ ‫مﺜال ‪ :6‬الگوريتمي بنويسيد كه مجموع اعداد ‪ 1‬تا ‪1 ‬را محاسبه نموده و نمايش دهد‪.‬‬ ‫اگر براي حل اين مسأله بخواهيد از دستورالعملهايي كه تاكنون ارائه شدهاند استفاده‬ ‫كنيد در اين حالت الگوريتمي به صورت زير بهدست ميآيد‪.‬‬ ‫‪ - 1‬شروع‬ ‫‪SuM‬‬ ‫‪- 2‬‬ ‫‪SuM = 1 + 2+ 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9 + 1  - 3‬‬ ‫‪ SuM- 4‬را نمايش بده‬ ‫‪ - 5‬پايان‬ ‫با اين حال مشاهده ميكنيد كه الگوريتم شكل نامناسبي دارد و اگر دادهها زيادتر شوند‬ ‫ال غيرممكن اس ت‪.‬براي حل اين مشكل ميتوان دستورالعمل‬ ‫اس تفاده از اين روش عم ً‬ ‫تكرار را به كار برد‪.‬‬ ‫‪22‬‬  ‫پیمانه مهارتی‪ :‬برنامه‌نویسی مقدماتی (ویژوال بیسیک)‬ ‫واحد کار اول‪ :‬توانایی حل مسایل و طراحی الگوریتم مناسب برای آن‌ها‬ ‫دستورالعمل حلقه از اجزاي مختلفي تشكيل مي​­شود كه عبارتند از‪:‬‬ ‫ش مارنده حلقه‪ :‬يك متغير عددي است كه تعداد دفعات تكرار دستورالعمل‌ها را در‬ ‫حلقه‌كنترل مي‌كند‪.‬مقدار شمارنده در هر بار اجراي حلقه افزايش يا كاهش مي‌يابد‪.‬‬ ‫مقدار اوليه‪ :‬مقدار اوليه حلقه قبل از شروع حلقه تعيين مي‌شود و به وسيله آن مي‌توان‬ ‫مقدار اوليه را براي شمارنده حلقه تعيين كرد‪.‬‬ ‫ش رط حلقه‪ :‬براي كنترل تعداد دفعات تكرار حلقه‪ ،‬بايد از يك ش رط استفاده كرد‪.‬‬ ‫ش رط موجود در حلقه‪ ،‬نقطه پايان تكرار دس تورالعمل‌ها را در حلقه مشخص مي‌كند و‬ ‫بايد به‌گونه‌اي تنظيم شود تا از ايجاد حلقه نامحدود جلوگيري كند‪.‬براي ايجاد شرط در‬ ‫يك حلقه مي‌توان از دستورالعمل‌هاي شرطي استفاده كرد‪.‬‬ ‫دستورات حلقه‪ :‬بخش ديگر در حلقه‪ ،‬دستورالعمل‌هايي هستند كه داخل حلقه تكرار‬ ‫مي‌شوند‪.‬اين دستورالعمل‌ها با توجه به نياز مسأله انتخاب مي‌شوند‪.‬‬ ‫بنابراين مي‌توان الگوريتم مثال ‪ 8‬را به صورت زير را ارائه نمود‪:‬‬ ‫توضيح‬ ‫‪ -1‬شروع‬ ‫تنظيم مقدار اوليه براي شمارنده حلقه‬ ‫‪N‬‬ ‫‪1 -2‬‬ ‫‪SUM‬‬ ‫‪ -3‬‬ ‫‪SUM‬‬ ‫‪SUM + N -4‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪N + 1 -5‬‬ ‫محاسبه مجموع اعداد ‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ N‬آن‌گاه ب ‌ه مرحله‪ 4‬برو‬ ‫‪ -6‬اگر ‪1 ‬‬ ‫افزايش شمارنده حلقه ‪ ‬دستورات حلقه‬ ‫‪‬‬ ‫‪ SUM -7‬را نمايش بده‬ ‫‪‬‬ ‫شرط حلقه‬ ‫‪ -8‬پايان‬ ‫در اين الگوريتم پس از ش روع‪ ،‬ابتدا عدد ‪ 1‬در متغير ‪ N‬ذخيره مي‌ش ود كه به عنوان‬ ‫ش مارنده حلقه از آن اس تفاده مي‌ش ود‪.‬در مرحله بعد مقدار صفر در متغير ‪ sum‬ذخيره‬ ‫مي‌شود كه براي محاسبه مجموع اعداد از آن استفاده مي‌شود‪.‬در مرحله ‪ 4‬مجموع اعداد‬ ‫محاسبه مي‌شود‪.‬‬ ‫در مرحله بعد مقدار شمارنده حلقه‪ N‬يك واحد افزايش مي‌يابد‪ ،‬در مرحله ‪ 6‬يك‬ ‫‪23‬‬  ‫وزارت كار و امور اجتماعی‬ ‫وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‬ ‫نام استاندارد‪ :‬برنامه نويسی ويژوال بيسيك مقدماتی‬ ‫نام استاندارد رايانه كار پيشرفته‬ ‫شماره‪0 - 84/ 80 / 1 / 3 / 1 :‬‬ ‫شماره‪ - 15 / 1 / 2 :‬ف‪ ،‬ه ‬ ‫جدول ‪1-8‬‬ ‫دستورالعمل شرطي مقدار شمارنده را بررسي ميكند‬ ‫‪N‬‬ ‫‪SUM‬‬ ‫خروجي‬ ‫تا تعداد دفعات تكرار دس تورالعملها از مقدار ‪ 1 ‬بيشتر‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪55‬‬ ‫نش ود‪.‬در اين حال ت اگر مقدار ش مارنده كوچكتر يا‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫مس اوي ‪ 1 ‬باش د اجراي الگوريتم به مرحل ه ‪ 4‬منتقل‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫ميشود‪.‬دستورات مراحل ‪ 5 ،4‬و ‪ 6‬آنقدر تكرار ميشوند‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫تا مقدار ش مارنده از مقدار ‪ 1 ‬بيش تر ش ود و در نتيجه‬ ‫‪6‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪21‬‬ ‫اجراي حلقه ايجاد شده خاتمه مييابد و اجراي الگوريتم‬ ‫‪8‬‬ ‫‪28‬‬ ‫با اجراي مرحله ‪ 7‬ادامه يافته و با نمايش ميانگين اعداد در‬ ‫‪9‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪45‬‬ ‫مرحل ه ‪ 8‬خاتمه مييابد‪.‬اگر الگوريتم را اجرا و آزمايش‬ ‫‪11‬‬ ‫‪55‬‬ ‫كنيد جدول بررس ي عملكرد آن به صورت جدول ‪1-8‬‬ ‫خواهد بود‪.‬‬ ‫مﺜال ‪ :7‬الگوريتمي بنويسيد كه اعداد طبيعي كوچكتر از ‪ 5 ‬را نمايش دهد‪.‬‬ ‫توضیح‬ ‫‪ -1‬شروع‬ ‫تنظیم مقدار اولیه براي شمارنده حلقه‬ ‫‪N‬‬ ‫‪1 -2‬‬ ‫نمایش خروجي‬ ‫‪ N -3‬را نمایش بده‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬دستورات حلقه‬ ‫‪N + 1 -4‬‬ ‫افزایش شمارنده حلقه ‪‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪‬‬ ‫شرط حلقه‬ ‫‪ -5‬اگر ‪ N > 5 ‬آنگاه به مرحله ‪ 3‬برو‬ ‫‪‬‬ ‫‪ -6‬پایان‬ ‫مﺜ ال ‪ :8‬الگوريتم ي بنويس يدكه اعداد زوج كوچكتر يا مس اوي عدد طبيعي و‬ ‫دلخواه ‪ N‬را نمايش دهد‪.‬اين الگوريتم مشابه الگوريتم قبلي است با اين تفاوت كه مقدار‬ ‫شمارنده از ‪ 2‬شروع شده و هر بار به ميزان ‪ 2‬واحد افزايش مييابد‪.‬‬ ‫‪24‬‬  ‫پيمانه مهارتی‪ :‬برنامهنويسی مقدماتی (ويژوال بيسيك)‬ ‫واحد کار اول‪ :‬توانايی حل مسايل و طراحی الگوريتم مناسب برای آنها‬ ‫توضیح‬ ‫‪ -1‬شروع‬ ‫‪ N -2‬را دریافت کن‬ ‫خاتمه الگوریتم در صورتيکه داده ورو