Bochenek T4 - Ośrodkowy Układ Nerwowy (1) - PDF

## Od dawna znano wpływ tworu siatkowego na motorykę i statykę ciała Od dawna znano wpływ tworu siatkowatego na motorykę i statykę ciała oraz na napięcie mięśni. Według Magouna i Rhinesa (1947) w pniu mózgu można wyróżnić ośrodki: hamujące i torujące czynność ruchową. Ośrodki hamujące, które zajmuj...

## Od dawna znano wpływ tworu siatkowego na motorykę i statykę ciała Od dawna znano wpływ tworu siatkowatego na motorykę i statykę ciała oraz na napięcie mięśni. Według Magouna i Rhinesa (1947) w pniu mózgu można wyróżnić ośrodki: hamujące i torujące czynność ruchową. Ośrodki hamujące, które zajmują znaczną część tworu siatkowatego, miałyby się znajdować w przednio-przyśrodkowych okolicach rdzenia przedłużonego i mostu, a ośrodki torujące - bardziej z tyłu i z boku, głównie w śródmózgowiu. Brak równowagi między działaniem obu tych części tworu siatkowatego powodowałby zaburzenia napięcia mięśni. Liczne okolice tworu siatkowatego kierują różnymi funkcjami wegetatywnymi układu autonomicznego, takimi jak np.: ciśnienie krwi, praca serca, wydzielanie gruczołów przewodu pokarmowego itp. w związku z tym w tworze siatkowatym rozróżnia się szereg ośrodków w fizjologicznym tego słowa znaczeniu. ### Jądra nerwów czaszkowych W nerwach czaszkowych, podobnie jak w rdzeniowych, rozróżnia się włókna dośrodkowe i odśrodkowe. Włókna dośrodkowe (czuciowe) są wypustkami komórek znajdujących się w zwojach obwodowych. Wypustki te po wejściu do mózgowia kończą się w ośrodkach zwanych jądrami krańcowymi (nuclei terminationis) albo jądrami czuciowymi (nuclei sensorii*). Te zaś z kolei tworzą drugi neuron, przekazujący impulsy nerwowe do wyższych pięter mózgowia. Zwoje obwodowe nerwów czaszkowych są więc odpowiednikiem zwojów rdzeniowych, a jądra krańcowe - odpowiednikiem istoty szarej rogów tylnych rdzenia kręgowego. Włókna odśrodkowe, wychodzące z mózgowia do nerwów czaszkowych, można podzielić, podobnie jak włókna korzeniowe nerwów rdzeniowych, na dwie grupy: włókna ruchowe, unerwiające mięśnie szkieletowe, i włókna układu autonomicznego (prawdopodobnie wyłącznie przywspółczulne), zaopatrujące mięśnie gładkie, mięsień sercowy oraz tkankę gruczołową. Komórki, w których zaczynają się włókna odśrodkowe, tworzą w istocie szarej pnia mózgu jądra początkowe (nuclei originis). Te z nich, które wysyłają włókna do mięśni szkieletowych, nazywamy jądrami ruchowymi (nuclei motorii*), te zaś, w których rozpoczynają się włókna układu autonomicznego – jądrami autonomicznymi lub przywspółczulnymi (nuclei autonomici s. parasympathici*). Jądra ruchowe są tworem analogicznym do rogów przednich rdzenia kręgowego, a jądra przywspółczulne do komórek układu autonomicznego, leżących w segmentach krzyżowych. ### Jądra ruchowe Układają się w dwa podłużnie biegnące słupy komórek. Jeden z nich, tylno-przyśrodkowy, unerwia mięśnie powstałe z miotomów, drugi zaś, przednio-boczny – mięśnie, które rozwinęły się w obrębie łuków skrzełowych (ryc. 116 і 117). 1. **Jądra słupa tylno-przyśrodkowego**, będące bezpośrednim przedłużeniem jąder ruchowych rdzenia kręgowego, leżą w obrębie istoty szarej środkowej lub na jej pograniczu. Są to: jądro n. podjęzykowego (nucleus n. hypoglossi), jądro n. odwodzącego (nucleus n. abducentis), jądro n. bloczkowego (nucleus n. trochlearis) oraz jądra n. okoruchowego (nuclei n. oculomotorii) główne i środkowe. Jądro n. podjęzykowego leży w rdzeniu przedłużonym. Jądro n. odwodzącego znajduje się w dolnym odcinku mostu, we wzgórku n. twarzowego. Pozostałe zaś – jądro n. bloczkowego i jądra n. okoruchowego - są umiejscowione w śródmózgowiu (patrz dalej). 2. **Jądra słupa przednio-bocznego**. Do grupy tej należą jądra ruchowe, znajdujące się w bocznej części nakrywki i tyłomózgowia, w pewnym oddaleniu od istoty szarej środkowej (ryc. 116): jądro dwuznaczne (nucleus ambiguus), wspólne dla n. językowo-gardłowego, n. błędnego i korzeni czaszkowych n. dodatkowego, jądro n. twarzowego (nucleus n. facialis) i jądro ruchowe n. trójdzielnego (nucleus motorius n. trigemini). ### Jądra ruchowe słupa przednio-bocznego Jądra ruchowe słupa przednio-bocznego pierwotnie leżą bardziej z tyłu wspólnie z jądrami autonomicznymi (przywspółczulnymi). Dopiero w rozwoju filogenetycznym te dwie grupy komórek oddzielają się od siebie. Jądra przywspółczulne, zaopatrujące mięśnie gładkie i gruczoły, nie zmieniają położenia, natomiast jądra ruchowe, unerwiające mięśnie prążkowane, przesuwają się ku przodowi. Śladem tej wędrówki jest łukowaty przebieg włókien z nich wychodzących. Biegną one w nakrywce tyłomózgowia najpierw ku tyłowi, a następnie zaginają się do przodu, tworząc po drodze charakterystyczny łuk. ### Jądra autonomiczne nerwów czaszkowych Leżą głównie w istocie szarej środkowej lub w jej pobliżu (ryc. 116 i 117). Dokładniej znamy jedynie budowę jądra grzbietowego nerwu błędnego (nucleus dorsalis n. vagi) oraz należącego do śródmózgowia jądra dodatkowego, czyli autonomicznego nerwu okoruchowego (nucleus accessorius s. autonomicus n. oculomotorii). Położenie jąder przywspółczulnych innych nerwów (n. językowo-gardłowego, n. twarzowego i ewentualnie n. trójdzielnego) nie zostało jeszcze ostatecznie ustalone. ### Jądra czuciowe Znajdują się w różnych okolicach rdzenia przedłużonego, mostu oraz śródmózgowia. Do tej grupy należą: 1) jądra czuciowe nerwu trójdzielnego (nuclei sensorii n. trigemini), 2) jądro samotne (nucleus solitarius), 3) jądra ślimakowe (nuclei cochleares) i 4) jądra przedsionkowe (nuclei vestibulares). Z ogólnej liczby 12 par nerwów czaszkowych tylko 8 ostatnich (V-XII) ma swe jądra w tyłomózgowiu. Omówiono je kolejno, począwszy od jądra nerwu podjęzykowego. ### Jądro nerwu podjęzykowego (XII) Nerw podjęzykowy składa się zasadniczo z włókien ruchowych, które rozpoczynają się w jądrze nerwu podjęzykowego¹ (nucleus n. hypoglossi). Jądro to jest utworzone przez wąskie pasmo istoty szarej, ciągnące się w rdzeniu przedłużonym na długości około 1-1,5 cm. Jego dolny odcinek, rozpoczynający się powyżej skrzyżowania piramid, leży ku przodowi i nieco bocznie od kanału środkowego; górny zaś zajmuje w dnie komory czwartej znaczną część trójkąta nerwu podjęzykowego, kończąc się w odległości kilku milimetrów od mostu. W najbliższym otoczeniu jądra nerwu podjęzykowego znajduje się pęczek podłużny przyśrodkowy i jądro grzbietowe nerwu błędnego. Pęczek podłużny przyśrodkowy biegnie po stronie przyśrodkowo-przedniej jądra n. podjęzykowego, a jądro grzbietowe n. błędnego w dolnym odcinku leży za jądrem n. podjęzykowego, a ku górze przesuwa się na jego stronę boczną. Komórki nerwowe jądra nerwu podjęzykowego są zupełnie podobne do komórek ruchowych rdzenia kręgowego. Jądro nerwu podjęzykowego na przekrojach poprzecznych przez oba końce, górny i dolny, nie wykazuje wyraźnego podziału, natomiast w części środkowej można rozróżnić trzy (a miejscami dwie) grupy komórkowe, zwane grupami A, B i C (Olszewski, Baxter, 1954). Grupa A leży z przodu, B z tyłu, a grupa C z tyłu oraz od strony przyśrodkowej. Włókna korzeniowe nerwu podjęzykowego, przynajmniej w swej większości, nie ulegają skrzyżowaniu (ryc. 120). Po wyjściu z jądra podążają one ku przodowi na pograniczu tworu siatkowatego szarego oraz białego. W dalszym przebiegu odginają się one w bok, wychodząc z rdzenia przedłużonego w bruździe bocznej przedniej. Znaczna część włókien korzeniowych przebija jądra oliwki, część natomiast omija je od strony przyśrodkowej. ### Czynność Jądro nerwu podjęzykowego jest ośrodkiem ruchowym unerwiającym mięśnie języka. Zniszczenie tego ośrodka powoduje po rażenie powyższych mięśni po tej samej stronie; po pewnym czasie włókna mięśniowe pozbawione unerwienia ulegają zanikowi, wskutek czego odpowiednia połowa języka staje się wyraźnie mniejsza. W sąsiedztwie jądra nerwu podjęzykowego, w obrębie tworu siatkowatego oraz istoty szarej środkowej znajdują się mniejsze, przeważnie średniej wielkości komórki nerwowe, mające pewne cechy wspólne. Tworzą one kilka jąder, zwanych jądrami około-podjęzykowymi. Jądro wtrącone (nucleus intercalatus) leży po stronie bocznej, między jądrem n. podjęzykowego a jądrem grzbietowym n. błędnego. Brzusznie od jądra n. podjęzykowego go leżą: jądro m międzypęczkowe¹ (nucleus interfascicularis hypoglossi*) i jądro podjęzykowe² (nucleus sublingualis*). W górnej części trójkąta nerwu podjęzykowego znajduje się jądro poprzedzające nerwu podjęzyko-wego (nucleus praepositus hypoglossi*). Do tej samej grupy zalicza się niekiedy również jądro przypośrodkowe grzbietowe (nucleus paramedianus dorsalis). Znaczenie czynnościowe tych jąder nie jest dokładnie poznane. Przypuszcza się, że wychodzą z nich włókna nerwowe podążające do móżdżku. Niektórzy uważają, że jądra te są jądrami krańcowymi, w których kończą się włókna proprioceptywne, przekazujące między innymi impulsy nerwowe z mięśni języka. ### Jądra nerwu językowo-gardłowego (IX), nerwu błędnego (X) i nerwu dodatkowego (XI) Nerw językowo-gardłowy, nerw błędny i korzenie czaszkowe nerwu dodatkowego mają w rdzeniu przedłużonym wspólne jądra początkowe i końcowe. Włókna ruchowe, wchodzące w skład tych nerwów, biorą początek w 1) jądrze dwuznacznym (nucleus ambiguus), włókna zaś przywspółczulne rozpoczynają się w 2) jądrze grzbietowym nerwu błędnego (nucleus dorsalis n. vagi) oraz w jego przedłużeniu ku górze 3) jądrze grzbietowym nerwu językowo- gardłowego (nucleus dorsalis n. glossopharyngei*). Włókna dośrodkowe (czuciowe) wnikają przeważnie do pasma samotnego (tractus solitarius), kończąc się w 4) jądrze samotnym (nucleus solitarius). Część włókien dośrodkowych oddziela się od głównego pęczka i dochodzi do jądra rdzeniowego nerwu trójdzielnego. Korzenie rdzeniowe nerwu dodatkowego, w skład których wchodzą głównie włókna ruchowe, rozpoczynają się w komórkach segmentów szyjnych rdzenia kręgowego i odcinka podoliwkowego rdzenia przedłużonego. ### Jądro dwuznaczne (nucleus ambiguus) Leży w tworze siatkowatym rdzenia przedłużonego przyśrodkowo i nieco do przodu od jądra rdzeniowego nerwu trójdzielnego. Jest ono widoczne tylko mikroskopowo, a jego granice są na ogół niewyraźne. W odcinku podoliwkowym na przekroju poprzecznym znajdują się tylko pojedyncze komórki jądra dwuznacznego, wyżej ich liczba zwiększa się do kilkunastu na jednym przekroju. U góry jądro dwuznaczne kończy się mniej więcej na granicy rdzenia przedłużonego i mostu. Komórki nerwowe mają budowę podobną do komórek ruchowych rdzenia kręgowego. W środku jądra dwuznacznego leżą one dość blisko siebie, natomiast na obwodzie są bardziej rozrzucone i nie dają się z całą pewnością odróżnić od sąsiednich komórek tworu siatkowatego. Włókna korzeniowe, rozpoczynające się w jądrze dwuznacznym, biegną najpierw ku tyłowi, w stronę istoty szarej środkowej. Nie dochodząc jednak do niej, zaginają się ku przodowi oraz w bok i wraz z innymi włóknami korzeniowymi podążają do miejsca wyjścia z rdzenia przedłużonego w bruździe bocznej tylnej. Część włókien korzeniowych na swoim przebiegu przebija pasmo rdzeniowe nerwu trójdzielnego i jego jądro, inne zaś omijają je od strony przyśrodkowej. ### Czynność Najwięcej danych przemawia za tym, że jądro dwuznaczne unerwia mięśnie prążkowane krtani, gardła, podniebienia i przełyku. Uszkodzenie jądra dwuznacznego powoduje zaburzenia połykania i fonacji. ### Jądro grzbietowe nerwu błędnego (nucleus dorsalis n. vagi) Jest jądrem przywspółczulnym. Leży w istocie szarej środkowej rdzenia przedłużonego między jądrem samotnym a jądrem nerwu podjęzykowego, od którego oddziela je grupa komórek, zwana jądrem wsuniętym (nucleus interpositus*). Komórki nerwowe jądra grzbietowego są mniej więcej równomiernie rozmieszczone. Można wyróżnić dwa ich rodzaje: komórki mniejsze i większe. Komórki mniejsze mają przeważnie kształt wrzecionowaty, komórki większe zaś są wielobiegunowe, często trójkątne lub wydłużone. Włókna korzeniowe wychodzą z przedniej powierzchni jądra grzbietowego. Biegną skośnie ku przodowi i do boku, przebijając po drodze twór siatkowaty oraz pasmo rdzeniowe nerwu trójdzielnego. ### Czynność Jądro grzbietowe nerwu błędnego unerwia mięsień sercowy oraz mięśnie gładkie i tkankę gruczołową większości narządów klatki piersiowej i jamy brzusznej. Włókna przekazujące impulsy do poszczególnych narządów rozpoczynają się prawdopodobnie w różnych częściach jądra. ### Jądro grzbietowe nerwu językowo-gardłowego (nucleus dorsalis n. glossopharyngei) Leży powyżej jądra grzbietowego nerwu błędnego, w jego przedłużeniu. Niektórzy lokalizują w nim komórki unerwiające śliniankę przyuszną, nazywając je jądrem ślinowym dolnym (nucleus salivatorius inferior). Większość badaczy uważa jednak, że jądro ślinowe dolne leży oddzielnie. ### Jądro samotne¹ (nucleus solitarius) Jest jądrem czuciowym (krańcowym), do którego dochodzą włókna dośrodkowe kilku nerwów czaszkowych. Włókna te po wejściu do mózgowia dzielą się na gałąź wstępującą i zstępującą lub biegną niepodzielone w dół, w kierunku rdzenia kręgowego. Gałęzie wstępujące są na ogół bardzo krótkie. Natomiast gałęzie zstępujące mają dość znaczną długość i tworzą w rdzeniu przedłużonym wyraźnie widoczne pasmo samotne (tractus solitarius). Leży ono na pograniczu istoty szarej środkowej i tworu siatkowatego, mając na przekroju poprzecznym kształt owalny i osiągając w miejscu swego największego rozwoju grubość około 1,5 mm. Pasmo samotne można u góry prześledzić niemal aż do granicy z mostem, a u dołu aż do odcinka podoliwkowego rdzenia przedłużonego. ### Położenie Jądro samotne pojawia się u dołu w podoliwkowym odcinku rdzenia przedłużonego. Leży ono tu w istocie szarej środkowej za jądrem grzbietowym n. błędnego. Na wysokości dolnego bieguna oliwki oba jądra samotne, prawe i lewe, przylegają do siebie, oddzielone tylko wąską przegrodą glejową. Tworzą one pozornie nieparzystą grupę komórek, zwaną jądrem spoidłowym (nucleus commissuralis). Wyżej jądro samotne przesuwa się w bok; graniczy tu od strony przyśrodkowej z jądrem grzbietowym n. błędnego, a od strony bocznej z jądrami sznura tylnego oraz z jądrami przedsionkowymi. U góry, niedaleko mostu, jądro samotne zostaje odsunięte ku przodowi przez jądro przedsionkowe przyśrodkowe. W jądrze samotnym na podstawie jego budowy komórkowej można rozróżnić: a) część przednio-boczną, b) część tylno-przyśrodkową i c) część galaretowatą. Część przednio-boczna, bardziej oddalona od komory czwartej, otacza bezpośrednio pasmo samotne. Zawiera ona małe i średniej wielkości komórki nerwowe. Ich długie osie są przeważnie ułożone równolegle do powierzchni pasma samotnego. Część tylno-przyśrodkowa składa się z komórek nerwowych małych, przeważnie wydłużonych, o niewielkiej ilości protoplazmy, słabo barwiącej się metodą Nissla. Część ta wraz z jądrem grzbietowym n. błędnego przylega do powierzchni dna komory czwartej, tworząc trójkąt n. błędnego. Niektórzy część tę nazywają jądrem grzbietowym czuciowym nerwu błędnego (nucleus dorsalis n. vagi sensorius*). Część galaretowata występuje w postaci jednego lub kilku pasm owalnych na przekroju poprzecznym; mają one tylko nieznaczną liczbę komórek nerwowych i glejowych. Pasma te są bardzo zmienne co do wielkości, liczby i położenia. ### Czynność Do jądra samotnego dochodzą włókna dośrodkowe nerwów: twarzowego (pośredniego), językowo-gardłowego, błędnego i dodatkowego oraz nieznaczna część włókien pochodzących z nerwu trójdzielnego. Jądro samotne tą drogą otrzymuje impulsy nerwowe z gardła, krtani oraz trzew klatki piersiowej i jamy brzusznej. Odcinek górny jądra samotnego, a zwłaszcza jego część przednio-boczna, jest uważany za ośrodek, do którego dochodzą włókna smakowe. Jak wykazują nowsze badania, komórki jądra samotnego spełniają kilka ważnych funkcji. Wysyłają one aksony między innymi do ośrodków śródmózgowia, podwzgórza i ciała migdałowatego. Tymi drogami jądro samotne wpływa na czynność układu autonomicznego, na układ limbiczny i pośrednio na układ gruczołów wydzielania wewnętrznego. ### Jądra nerwu przedsionkowo-ślimakowego (VIII) Nerw przedsionkowo-ślimakowy¹ (n. vestibulocochlearis) składa się z dwóch części: ślimakowej i przedsionkowej. Część ślimako-wa przewodzi impulsy nerwowe ze znajdującego się w ślimaku nabłonka odbierającego bodźce słuchowe, tj. drgania o częstotliwości 14–20000/s. ### Część przedsionkowa Rozpoczyna się w przedsionku i w kanałach półkolistych. Znajdują się tam receptory zmysłu równowagi. Na zewnątrz mózgowia obie części nerwu przedsionkowego biegną wspólnie w przewodzie słuchowym wewnętrznym. W miejscu wejścia do rdzenia przedłużonego i do mostu oddalają się one od siebie; część przedsionkowa kieruje się przyśrodkowo do konaru dolnego móżdżku, część ślimakowa zaś otacza go od przodu i od boku, dochodząc do jąder ślimakowych. ### Jądra części ślimakowej nerwu VIII Część ślimakowa (pars cochlearis), zwana też nerwem ślimakowym (n. cochlearis), jest utworzona głównie z wypustek dośrodkowych komórek leżących w zwoju spiralnym (ganglion spirale). Po wejściu do mózgowia dzielą się one na odgałęzienia kończące się w jądrze ślimakowym brzusznym i w jądrze ślimakowym grzbietowym. Niektóre wypustki biegną dalej do jąder ciała czworobocznego, jądra górnego oliwki oraz do jąder wstęgi bocznej. ### Jądro ślimakowe brzuszne¹ (nucleus cochlearis ventralis) Ma długość około 3 mm, leży na pograniczu rdzenia przedłużonego i mostu po stronie przedniej i przednio-bocznej konaru dolnego móżdżku (ryc. 121). Z boku oraz od przodu jądro ślimakowe brzuszne przylega w dolnej części do powierzchni zewnętrznej rdzenia przedłużonego, a w górnej – do istoty białej móżdżku oraz do jego konaru środkowego. Komórki nerwowe jądra ślimakowego brzusznego są przeważnie średniej wielkości, okrągławe lub owalne, rzadziej trójkątne. Większość z nich swym dłuższym wymiarem układa się w kierunku skośnym od przodu i boku w stronę tylno-przyśrodkową, co nadaje jądru ślimakowemu brzusznemu charakterystyczny wygląd. Włókna nerwowe wychodzące z jądra ślimakowego brzusznego biegną w stronę przyśrodkową przed konarem dolnym móżdżku i pasmem rdzeniowym nerwu trójdzielnego. Wchodzą one w skład ciała czworobocznego (corpus trapezoideum), a następnie wnikają do wstęgi bocznej (lemniscus lateralis), będąc drugim neuronem drogi słuchowej. Kończą się one głównie w jądrach ciała czworobocznego, w jądrze górnym oliwki i w jądrach wstęgi bocznej. Te zaś z kolei przesyłają impulsy ruchowe do wzgórka dolnego pokrywy i do ciała kolankowatego przyśrodkowego (patrz dalej). ### Jądro ślimakowe grzbietowe² (nucleus cochlearis dorsalis) Ma długość do 2-3 mm, leży na tylno-bocznej powierzchni konaru dolnego móżdżku (ryc. 121). W dnie komory czwartej tworzy ono guzek słuchowy, silnie uwypuklający się u niższych kręgowców. U człowieka jest on słabo zaznaczony. Największe wymiary jądro ślimakowe grzbietowe osiąga na przekrojach poprzecznych nieco poniżej jądra ślimakowego brzusznego, chociaż obydwa te ośrodki mogą być widoczne na tym samym przekroju. Komórki nerwowe tego jądra różnią się znacznie od komórek jądra ślimakowego brzusznego. Są one nieco mniejsze, przeważnie wydłużone, a ich długie osie są ułożone równolegle do powierzchni konaru dolnego móżdżku. Włókna nerwowe wychodzące z jądra ślimakowego grzbietowego biegną w obrębie ciała czworobocznego i wstęgi bocznej, kończąc się podobnie jak włókna wychodzące z jądra ślimakowego brzusznego. Część ślimakowa nerwu VIII zawiera również niewielką liczbę włókien odśrodkowych. Rozpoczynają się one w jądrze górnym oliwki i biegną w postaci pęczka oliw-kowo-ślimakowego (*fasciculus olivocochlearis*). Kończą się na komórkach włosowatych narządu spiralnego ślimaka, prawdopodobnie działając na nie hamująco. ### Jądra części przedsionkowej nerwu VIII Część przedsionkowa (*pars vestibularis*), zwana też nerwem przedsionkowym (*n. vestibularis*) jest grubsza od części ślimakowej. Tworzą ją wypustki komórek dwubiegunowych zwoju przedsionkowego (*ganglion vestibulare*), wnikające do mózgowia nieco wyżej i bardziej przyśrodkowo od włókien nerwu ślimakowego. W mózgowiu podążają one po przyśrodkowej stronie konara dolnego móżdżku w kierunku pola przedsionkowego, leżącego w dnie komory czwartej; tu z kolei dzielą się na krótsze gałęzie wstępujące i dłuższe zstępujące. Gałęzie te kończą się w jądrach przedsionkowych, a niektóre z nich dochodzą prawdopodobnie również i do filogenetycznie najstarszych części móżdżku. Rozróżniamy 4 jądra przedsionkowe (*nuclei vestibulares*): przyśrodkowe, wypełniające większą część pola przedsionkowego w dnie komory czwartej, oraz dolne, boczne i górne leżące bardziej z boku jedno nad drugim (ryc. 118 i 119). ### Jądro przedsionkowe przyśrodkowe¹ (*nucleus vestibularis medialis*) Leży na pograniczu rdzenia przedłużonego i mostu na odcinku długości 8–10 mm. Znajduje się ono w istocie szarej środkowej dna komory czwartej bezpośrednio pod powierzchnią pola zedsionkowego. Największe rozmiary osiąga na granicy mostu i rdzenia przedłużonego, gdzie na przekroju poprzecznym ma kształt w przybliżeniu trójkątny. Jądro przedsionkowe przyśrodkowe leży tu między jądrem poprzedzającym nerwu podjęzykowego a jądrami przedsionkowymi dolnym i bocznym. Na niższych przekrojach po stronie przyśrodkowej omawianego jądra znajduje się jądro samotne, a z boku – jądro klinowe dodatkowe. ### Komórki nerwowe Jądro przedsionkowe przyśrodkowe charakteryzuje się znaczną różnorodnością komórek nerwowych. Znajdują się tu przede wszystkim komórki małe i średnie, na ogół nierównomiernie rozproszone. Oprócz tego widać tu pojedyncze komórki duże, pochodzące w części dolnej prawdopodobnie z jądra klinowatego, a w części górnej z jądra przedsionkowego bocznego. ### Jądro przedsionkowe dolne² (*nucleus vestibularis inferior*) Ma długość 5–6 mm, leży w górnym odcinku rdzenia przedłużonego wzdłuż włókien zstępujących nerwu przedsionkowego. U dołu przechodzi ono w jądro klinowate dodatkowe, a u góry w jądro przedsionkowe boczne. Powierzchnia grzbietowa jądra przedsionkowego dolnego przylega do zachyłku bocznego komory czwartej, od którego oddziela ją częściowo grupa komórek o odmiennej budowie, zwana jądrem nadprzedsionkowym (*nucleus supravestibularis*). ### Komórki nerwowe Jądro przedsionkowe dolne zawiera przeważnie komórki średniej wielkości, podobne do komórek jądra przyśrodkowego. Są one jednak na ogół większe i rzadziej rozmieszczone. ### Jądro przedsionkowe boczne¹ (*nucleus vestibularis lateralis*) Znajduje się w dolnym odcinku części grzbietowej mostu (ryc. 118). W wymiarze od dołu ku górze ma około 4 mm długości. W miejscu swego największego rozwoju jądro przedsionkowe boczne graniczy od strony przyśrodkowej z jądrem przedsionkowym przyśrodkowym, od tyłu z dnem komory czwartej i z jądrem przedsionkowym górnym, a od strony bocznej z konarem dolnym móżdżku. ### Komórki nerwowe Jądra przedsionkowego bocznego są przeważnie duże lub średniej wielkości; znaczna ich część pod względem budowy przypomina komórki ruchowe. ### Jądro przedsionkowe górne² (*nucleus vestibularis superior*) Leży na pograniczu mostu i móżdżku. Jest więc położone wyżej i bardziej z tyłu od pozostałych jąder przedsionkowych. Z boku i od tyłu otacza je istota biała konarów móżdżku, z przodu zaś na znacznej przestrzeni przylegają jądra nerwu trójdzielnego i jego pasma rdzeniowe. ### Komórki nerwowe Są przeważnie zaokrąglone, owalne, niekiedy czworoboczne. Wielkość ich jest mniejsza od komórek jądra przedsionkowego bocznego. ### Połączenia jąder przedsionkowych * **Drogi doprowadzające** W jądrach przedsionkowych przede wszystkim kończą się: 1) poprzednio omówione włókna korzeniowe części przedsionkowej nerwu przedsionkowo-ślimakowego i 2) włókna pochodzące z móżdżku, które tworzą drogę móżdżkowo-przedsionkową (*tractus cerebellovestibularis*). Te ostatnie rozpoczynają się głównie w jądrze wierzchu oraz w filogenetycznie najstarszej części kory móżdżku. Oprócz tego do jąder przedsionkowych, a zwłaszcza do bocznego, dochodzą 3) bocznice niektórych włókien rozpoczynających się w rdzeniu kręgowym oraz w tworze siatkowatym tyłomózgowia, jak również 4) liczne włókna zstępujące z wyższych pięter mózgowia. * **Drogi odprowadzające jąder przedsionkowych** Są liczniejsze; omówimy tylko niektóre z nich: 1) **Droga przedsionkowo-móżdżkowa** (*tractus vestibulocerebellaris*). Biegnie w tylno-przyśrodkowej części konaru dolnego móżdżku. Kończy się w filogenetycznie najstarszych okolicach móżdżku. 2) **Droga przedsionkowo-rdzeniowa** (*tractus vestibulospinalis*). Przekazuje impulsy z przedsionka do komórek ruchowych rdzenia kręgowego. 3) **Droga przedsionkowo-podłużna** (*tractus vestibulolongitudinalis*) (patrz dalej). Tworzą ją włókna rozpoczynające się w jądrach przedsionkowych i wchodzące w skład pęczka podłużnego przyśrodkowego. 4) **Droga przedsionkowo-siatkowa** (*tractus vestibuloreticularis*). Jest utworzona z rozproszonych włókien nerwowych, łączących jądra przedsionkowe z różnymi jądrami tworu siatkowatego. 5) **Droga przedsionkowo-wzgórzowa** (*tractus vestibulothalamicus*). Ma stanowić drugi neuron w układzie dróg przekazujących impulsy z przedsionka do kory mózgu, nie została jednak dotychczas dokładnie zbadana. Przypuszcza się, że biegnie między wstęgą przyśrodkową a boczną. ### Jądra nerwu twarzowego (VII) W nerwie twarzowym rozróżnia się część ruchową (n. twarzowy w węższym tego słowa znaczeniu) oraz część, zwaną nerwem pośrednim (*n. intermedius*), do której należą włókna przywspółczulne oraz dośrodkowe (czuciowe). Włókna ruchowe rozpoczynają się w jądrze nerwu twarzowego (*nucleus n. facialis*), włókna zaś przywspółczulne głównie w jądrze ślinowym górnym (*nucleus salivatorius superior*). ### Włókna czuciowe nerwu twarzowego Kończą się w jądrze samotnym oraz częściowo w jądrze rdzeniowym nerwu trójdzielnego. ### Jądro nerwu twarzowego¹ (*nucleus n. facialis*) Zwane również jądrem ruchowym nerwu twarzowego (*nucleus motorius n. facialis*), ma długość około 4 mm, zaczyna się u dołu na pograniczu mostu i rdzenia przedłużonego. Leży ono w części grzbietowej mostu za jądrami ciała czworobocznego, granicząc od tyłu, a częściowo również i bocznie, z jądrem rdzeniowym nerwu trójdzielnego. Jądro nerwu twarzowego na przekroju poprzecznym ma kształt owalny lub skośnie czteroboczny, o długiej osi skierowanej od przodu i strony przyśrodkowej ku tyłowi i w bok. ### Komórki