آیین‌زندگی - CFUketab - PDF

@OlumeTarbiati  ‫‪ -1‬واژه اخالق جمع خلق است که در لغت به معنای سرشت و سجیه آمده است اعم از سجایای نیکو و‬ ‫پسندیده یا سجایای زشت و ناپسند‪.‬‬ ‫‪ -2‬در عموم کتابهای لغوی‪ ،‬این واژه با واژه (خَلق) هم ریشه شمرده شد...

@OlumeTarbiati  ‫‪ -1‬واژه اخالق جمع خلق است که در لغت به معنای سرشت و سجیه آمده است اعم از سجایای نیکو و‬ ‫پسندیده یا سجایای زشت و ناپسند‪.‬‬ ‫‪ -2‬در عموم کتابهای لغوی‪ ،‬این واژه با واژه (خَلق) هم ریشه شمرده شده است‪.‬‬ ‫‪ -3‬خُلق زیبا به معنای بهره مندی از سرشت و سجیه ای زیبا و پسندیده و خَلق زیبا به معنای داشتن‬ ‫آفرینش و ظاهری زیبا و اندامی موزون و هماهنگ است‪.‬‬ ‫‪ -4‬رایج ترین معنای اصطالحی اخالق در میان اندیشمندان اسالمی عبارت است از‪:‬‬ ‫صفات و ویژگی های پایدار در نفس که موجب می شوند کارهایی متناسب با آن صفات‪ ،‬به طور‬ ‫خودجوش و بدون نیاز به تفکر و تامل ‪،‬از انسان صادر شود‪.‬‬ ‫‪ -5‬ابو علی مِسکَویه در تعریف اخالق می گوید‪:‬‬ ‫اخالق حالتی نفسانی است که بدون نیاز به تفکر و تامل ‪ ،‬آدمی را به سمت انجام کار حرکت می دهد‪.‬‬ ‫‪ -6‬جامع ترین تعریف علم اخالق‪:‬‬ ‫علمی است که با معرفی و شناساندن انواع خوبی ها و بدی ها‪ ،‬راه های کسب خوبی ها و رفع و دفع‬ ‫بدی ها را به ما می آموزد‪.‬‬ ‫‪ -7‬علم اخالق هم بُعد شناختی و معرفتی دارد و هم بعد عملی و و رفتاری‪.‬‬ ‫‪ -8‬علم اخالق همانند فلسفه و علوم عقلیِ محض نیست که صرفا" بعد عقالنی و نظری انسان را تقویت‬ ‫کند؛ بلکه هدف اصلی آن‪ ،‬آموزش شیوه رفتار است‪.‬‬ ‫‪ -9‬انواع پژوهش های اخالقی‬ ‫اول‪.‬اخالق توصیفی‬ ‫به توصیف و معرفی اخالقیات افراد‪ ،‬گروه ها و جوامع مختلف می پردازد‪.‬‬ ‫در پژوهش های توصیفی صرفا" در پی توصیف و گزارش از اخالقیات خاصی هستیم‪.‬این گونه پژوهش‬ ‫با روش تاریخی و نقلی صورت می گیرد و هدف از آن صرفا" آشنایی با نوع رفتار اخالقی فرد یا جامعه ای‬ ‫خاص است و نه تحلیل عقلی و فلسفیِ اخالقیات گزارش شده و یا توصیه و ترغیب افراد به عمل بر طبق‬ ‫آنها و یا اجتناب از آنها‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫این مطالعات را معموال" جامعه شناسان‪ ،‬مردم شناسان و مورخان صورت می دهند‪.‬‬ ‫دوم‪.‬اخالق هنجاری‬ ‫این بخش از مطالعات و پژوهش های اخالقی که اخالق دستوری نیز نامیده شده است به بررسی افعال‬ ‫اختیاری انسان و صفات حاصل شده از آنها ‪ ،‬از حیث خوبی یا بدی و بایستگی یا نبایستگی ‪ ،‬می پردازد‪.‬‬ ‫موضوع بحث در این گونه پژوهش ‪ ،‬افعال اختیاری انسان و صفات درونی حاصل شده از افعال اختیاری‬ ‫است نه دیدگاه های افراد‪ ،‬گروه ها ‪ ،‬اقوام ویا ادیانی خاص‪.‬‬ ‫روش بحث در این نوع پژوهش ‪ ،‬روش استداللی و عقلی است ونه روش تجربی و تاریخی‪.‬‬ ‫مهمترین نقش و کارکرد اخالق هنجاری‪ ،‬ارائه نظریه و دیدگاهی معقول برای تبیین خوبی و بایستگی ‪ ،‬یا‬ ‫بدی و نبایستگی یک عمل است‪.‬‬ ‫در اخالق هنجاری به دنبال پاسخ به این پرسش ها هستند که دلیل درستی کار های درست چیست؟‬ ‫معیار تمایز کار خوب و بد کدام است ؟ و چرا باید متخلق به اخالق فاضله شد و از اخالق رذیله پرهیز‬ ‫کرد؟‬ ‫سوم‪.‬فرا اخالق‬ ‫به بررسی تحلیلی و فلسفی درباره مفاهیم و احکام اخالقی می پردازد‪.‬‬ ‫موضوع این نوع پژوهش‪ ،‬مفاهیم و جمالتی است که در اخالق هنجاری مورد بحث قرار می گیرند‪.‬‬ ‫فیلسوفی که به این نوع بررسی می پردازد دغدغه درستی یا نادرستی و حقانیت یا بطالن گزاره های‬ ‫اخالقی را ندارد‪.‬‬ ‫در فرااخالق‪ ،‬مفاهیم و احکام اخالقی از سه جهت عمده مورد بحث و بررسی قرار می گیرند‪ :‬از حیث‬ ‫معنا شناسی‪ ،‬از حیث معرفت شناسی و از حیث وجود شناسی ‪.‬نخستین مورد مربوط به مفاهیم اخالقی‬ ‫است و حیثیت دوم و سوم ناظر به احکام و جمالت اخالقی است‪.‬‬ ‫‪ -11‬اخالق کاربردی‬ ‫اخالق کاربردی در حقیقت زیرمجموعه اخالق هنجاری است‪.‬به تعبیر دیگر اخالق کاربردی همان اخالق‬ ‫هنجاری است البته در حوزه های خاصی از زندگی فردی و اجتماعی‪.‬‬ ‫اخالق کاربردی در حقیقت درصدد آن است که کاربرد و اِعمال منظم و منطقی نظریه اخالقی را در حوزه‬ ‫مسائل اخالقی خاصی نشان دهد‪.‬مباحثی مانند اخالق دانش اندوزی و علم اندوزی‪ ،‬اخالق پژوهش ‪،‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫اخالق نقد‪ ،‬اخالق گفتگو‪ ،‬اخالق محیط زیست ‪ ،‬اخالق سیاست‪ ،‬اخالق جنسی‪ ،‬اخالق معیشت را می توان از‬ ‫مباحث مربوط به اخالق کاربردی به شمار آورد‪.‬‬ ‫اخالق کاربردی شامل اخالق حرفه ای نیز می شود‪.‬منظور از اخالق حرفه ای تعمل در باره ابعاد اخالقی‬ ‫مسائل وموضوعاتی است که به مشاغل خاصی مربوط می شود مانند اخالق پزشکی‪ ،‬اخالق تجارت‪ ،‬اخالق‬ ‫روزنامه نگاری وامثال آن ‪.‬‬ ‫یکی از دغدغه های مهم اخالق کاربردی ‪ ،‬حل معضالت و تعارضات اخالقی است ‪.‬هرچند حل معضالت‬ ‫اخالقی جایگاه مهمی در اخالق کاربردی دارد ‪.‬‬ ‫اخالق کاربری یا کار بستی ‪ ،‬عبارت است از کاربرد و تطبیق استدالل ها‪ ،‬اصول ‪ ،‬ارزش ها وایده آل های‬ ‫اخالقی درباره رفتار های اخالقی ‪ ،‬اعم از رفتار های فردی واجتماعی‪ ،‬با توجه ویژه به معضالت و تعارضات‬ ‫اخالقی‬ ‫هدف از این نوع پژوهش نیز ارزش گذاری و ارزیابی اخالقی و در نتیجه پذیرش یا انکار آن خط مشی ها‬ ‫و رفتار هاست‪.‬‬ ‫‪ -11‬اهمیت وجایگاه علم اخالق‬ ‫علم اخالق یکی از ضروری ترین علوم برای انسان است‪.‬این علم در حقیقت علم زندگی و آیین زیستن‬ ‫‪ ،‬به معنای حقیقی کلمه است‪.‬علمی است که افزون بر بیان احکام ارزشی همه ابعاد فردی و اجتماعی‬ ‫زندگی آگاهانه و مختارانه ما ‪ ،‬راه های اتصاف به فضایل و بهره مندی از خوبی ها و دفع ورفع زشتی ها‬ ‫را نیز نشان می دهد ‪.‬‬ ‫علم اخالق یکی از مهم ترین و سرنوشت سازترین دانش هاست ‪.‬‬ ‫امام کاظم (ع) می فرماید ‪ :‬الزم ترین دانش برای تو ‪ ،‬دانشی است که تو را به صالح قلبت راهنمایی کند‬ ‫و فساد آن را برایت آشکار سازد‪.‬‬ ‫یکی از مهم ترین رسالت های پیامبران پرورش اخالقی مردمان و تزکیه و تهذیب جان های آنان بوده است‪.‬‬ ‫پیامبر بزرگ اسالم هدف اصلی رسالت خود را به کمال رساندن خاق های کریم و منش های بزرگوارانه‬ ‫معرفی کرده است ‪.‬‬ ‫اخالق نیک و زدودن زشتی ها و آراستگی به خوبی ها یکی از عوامل مهم بهره مندی از سعادت دنیوی و‬ ‫اخروی است‪.‬‬ ‫امر به معروف و نهی از منکر نیز از واجبات فقهی و اخالقی است‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫یکی از رسالت های اخالق کاربردی این است که به تحلیل و بررسی ریشه ای و بنیادین فضایل و رذایل‬ ‫اخالقی و راه تشخیص تکالیف اخالقی و شیوه تحقق آنها در قلمرو های خاصی بپردازد‪.‬‬ ‫این شاخه از مطالعات اخالقی بر آن است تا به جای ارائه هفرستس بلند از فضایل و رزایل اخالقی ‪ ،‬با‬ ‫تقویت بعد عقالنی و استداللی فراگیران ‪ ،‬شیوه استدالل اخالقی در امور روزمره زندگی را به آنان‬ ‫بیاموزد‬ ‫اخالق کاربردی ‪ ،‬با ارائه معیار ها ومالک هایی مشخص برای رفتار های اخالقی در قلمرو های مختلف زندگی‬ ‫فردی و اجتماعی ‪ ،‬به کاربردی کردن توصیه ها و ارزش های اخالقی کمک می کند ‪.‬وبه همین دلیل است‬ ‫که به آن اخالق کاربردی می گویند‪.‬‬ ‫‪ – 12‬تاریخچه اخالق کاربردی‬ ‫در زمینه اخالق دانشجویی می توان به کتاب های ارزشمندی چون آداب المتعلمین نوشته خواجه نصیر‬ ‫الدین طوسی و منیه المرید فی آداب المفید و المستفید‪ ،‬نوشته شهید ثانی اشاره کرد‪.‬‬ ‫در زمینه اخالق معاشرت ‪ ،‬کتب هایی مانند آداب العشره ‪ ،‬نوشته محمد کاظم حائری را می توان نمونه‬ ‫آورد ‪.‬‬ ‫در حوزه اخالق سیاست نیز کتاب های فراوانی نوشته شده است که از جمله آن می توان به آداب الملوک ‪،‬‬ ‫نوشته میرزا دفیع الدین نظام العلما و آداب سلطنت نوشته سید هبه اهلل حسین اشاره کرد ‪.‬‬ ‫در زمینه اخالق و آداب سفر نیز کتاب هایی مانند آداب السفر ‪ ،‬نوشته یحیی بن سعید الحلی ‪ ،‬آداب‬ ‫السفر نوشته محمد طاهر قزوینی را می توان به عنوان نمونه بر شمرد‪.‬‬ ‫درباره اخالق مهمانی و ضیافت نیز کتاب های مستقلی مانند کتاب آداب الضیافه نوشته محسن فیض‬ ‫کاشانی نوشته شده است‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫‪ - - 1‬نخستین آیاتی که بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد ‪ ،‬بهترین دلیل بر جایگاه ویژه تعلیم و تعلم در‬ ‫اسالم است ‪.‬‬ ‫عَلَّمَ‬ ‫*‬ ‫الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ‬ ‫*‬ ‫اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ * خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ * اقْرَأْ وَرَبُّکَ الْأَکْرَمُ‬ ‫الْإِنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ‬ ‫‪ -2‬قرآن کریم به صراحت ‪ ،‬تعلیم را یکی از اهداف اساسی بر انگیختن پیامبر اکرم (ص) دانسته است‪.‬‬ ‫‪ -3‬ضرورت فراگیری علم از دیدگاه اسالم ضرورتی مطلق است‪.‬‬ ‫‪ -4‬حدیث (اُطلُبوا العلمَ من المَهدِ الی اللَّحد) محدودیت زمانی را برای تحصیل علم از میان بر می دارد‪.‬‬ ‫‪ -5‬احادیثی مانند (حکمت ‪ ،‬گمشده مومن است پس از آن را فرابگیرد هر چند در دست منافق باشد) ‪،‬‬ ‫محدودیت ار حیث معلم را نفی می کند‪.‬‬ ‫‪ -6‬پیامبر اکرم (ص) درباره برتری عالم بر عابد می فرماید‪ :‬برتری علم بر عابد همچون برتری ماه شب‬ ‫چهارده بر سایر ستارگان است‪.‬‬ ‫‪-7‬پیامبر اکرم (ص) می فرماید ‪ :‬به درستی که برتری عالم بر عابد همچون برتری خورشید بر سایر‬ ‫سیارات است‪.‬‬ ‫‪ -8‬پیامبر گرامی اسالم علم آموزی را از واجبات عمومی همه مسلمانان بر می شمارد و می فرماید ‪:‬‬ ‫علم آموزی بر هر مسلمانی واجب است‪.‬‬ ‫‪ -9‬امام باقر (ع) از پیامبر (ص) نقل می کند که فرمود‪ :‬به درستی که یاددهنده و یادگیرنده دارای‬ ‫پاداشی یکسان اند؛ روز قیامت‪ ،‬همچون دو اسب مسابقه ‪ ،‬دوشادوش یکدیگر می آیند ‪.‬‬ ‫‪ -11‬فراگیری دانش مطلوبیت ذاتی ندارد‪.‬‬ ‫‪ -11‬سوره انفال آیه ‪29‬‬ ‫إَن تَتَّقُواْ اللّهَ یَجْعَل لَّکُمْ فُرْقَاناً‬ ‫بر اساس این آیه شریفه ‪ ،‬تقوا ‪ ،‬فراگیری و پذیرش حقایق را تسهیل می کند‪.‬‬ ‫براساس این آیه در قرآن کریم تصریح شده است که ثمره پارسایی ‪ ،‬بهره مندی از فرقان و قدرت‬ ‫تشخیص حق از باطل است ‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫‪ -12‬متون دینی‪ ،‬همه انسان ها حتی کافران و فاسقان را به دانش اندوزی و پیروی از دانش و پرهیز‬ ‫از پیروی گمان دعوت کرده و به تعقل و تدبر فراخوانده اند‪.‬‬ ‫‪ -13‬قرآن خود در برابر حق گریزان ‪ ،‬عمال به اقامه دلیل عقلی پرداخته است‪.‬‬ ‫‪ -14‬سیره عملی پیامبر اکرم(ص) و امامان معصوم (ص) به خوبی نشان می دهد که آن بزرگواران نیز‬ ‫مخالفان خود را به بحث عقلی دعوت کرده‪ ،‬در برابر آنان ‪ ،‬از براهین عقلی مدد جسته اند‪.‬‬ ‫‪ -15‬مراد از نشاندن پارسایی در کنار خردورزی و دانش اندوزی ‪ ،‬به معنای آن است که با بازگرداندن‬ ‫روح و سرشت آدمی به حالت پاکی و صداقت نخستین و فطری اش ‪ ،‬فراگیری و پذیرش حقایق را برای او‬ ‫تسهیل نماید‪.‬‬ ‫‪ -16‬کسب دانش و توسعه دانستنی های انسان ‪ ،‬معلول کارکرد قوای درونی و بیرونی او است ‪.‬‬ ‫‪ -17‬متون اسالمی در کنار دعوت به دانش اندوزی ‪ ،‬بر پارسایی و همزمان با تعلیم ‪ ،‬بر تزکیه و زدودن‬ ‫زنگار گناه و وسوسه شیطان از دل نیز تاکید می ورزند ‪ ،‬به سبب آن است که تفکر آدمی را از بند اسارت‬ ‫شیاطین درونی و بیرونی آزاد سازند‪.‬‬ ‫حق گشاید هر دو دست عقل را‬ ‫چون که تقوا بست دو دست هوا‬ ‫‪ -18‬تقوا سبب می شود فطرت انسان به پاکی و زاللی نخستین خود بازگردد‪.‬‬ ‫‪ -19‬موانع دست یابی به علم حقیقی‬ ‫اول – پیروی از حدس و گمان‬ ‫یکی از لغزشگاه های فهم و اندیشه درست آن است که انسان این عادت بد را به ساحت تفکر عقالنی‬ ‫وعلمی نیز سرایت دهد و به جای پیروی از یقین ‪ ،‬به گمان و حدس بسنده کند‪.‬‬ ‫عبارت ( وچیزی را که بدان علم نداری دنبال مکن؛ زیرا گوش و چشم و قلب‪ ،‬همه مورد پرسش واقع‬ ‫خواهند شد) به پیروی از حدس و گمان اشاره دارد‪.‬‬ ‫دوم – تقلید کورکورانه‬ ‫ریشه تقلید در مسائل جزئی و فرعی ‪ ،‬و منشأ اصلی مدپرستی و مدگرایی ‪ ،‬خودباختگی فکری و تقلید‬ ‫در اندیشه و مسائل کلی است‪.‬‬ ‫دان مقلد در فروعش ای فضول‬ ‫چون مقلد بود عقل اندر اصول‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫یکی دیگر از موانع تحصیل علم واقعی و داشتن اندیشه درست ‪ ،‬سپردن مهار تفکر به دست دیگران‬ ‫است‪.‬‬ ‫قایمست و جمله پر و بالشان‬ ‫که به ظن تقلید و استداللشان‬ ‫آیه ی شریفه ی (رَبَّنَا إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَکُبَرَاءنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِیلَا پروردگارا! ما رؤسا و بزرگ تران خویش‬ ‫را اطاعت کردیم و ما را از راه به در کردند) به تقلید کورکورانه اشاره دارد‪.‬‬ ‫سوم – شتابزدگی‬ ‫انسان به صرف فراهم آمدن اطالعاتی اندک درباره یک موضوع ‪ ،‬به نتیجه گیری می پردازد و چنان‬ ‫می پندارد که به همه جوانب مسئله احاطه کامل داشته و هیچ نکته ای در پس پرده ابهام باقی نمانده‬ ‫است‪.‬اینگونه اظهار نظر های شتابزده ‪ ،‬یکی دیگر از لغزشگاه های اخالقی اندیشه است‪.‬‬ ‫قرآن کریم در تقبیح شتابزدگی می فرماید‪:‬‬ ‫و انسان ( بر اثر شتابزدگی) بدی ها را طلب می کند آن گونه که نیکی ها را می طلبد؛ و انسان همیشه‬ ‫عجول بوده است‪.‬‬ ‫امیر مومنان در این باره می فرماید‪:‬‬ ‫از شتابزدگی بپرهیز‪ ،‬زیرا شتابزدگی در کارها موجب می شود که انسان به هدف نرسد و کارش ستوده‬ ‫نباشد‪.‬‬ ‫چهارم – تمایالت نفسانی‬ ‫دیدگان اندیشه زمانی می توانند به جمال حقیقت روشن شوند که گرد و غبار گرایش های نفسانی بر‬ ‫چهره آن ننشسته باشد و از اسارت و بردگی و هم و خیال رهیده باشد‬ ‫هوا و هوس گرد برخاسته‬ ‫حقیقت سرایی است آراسته‬ ‫نبیند نظر گر چه بیناست مرد‬ ‫نبینی که هرجه که بر خاست گرد‬ ‫حب و بغض ها و جهت گیری های تعصب آمیز ‪ ،‬مسیر تعلیم و تفکر را منحرف کرده و انسان را از کشف‬ ‫حقیقت و درک درستی یا نادرستی امور باز می دارد ‪.‬‬ ‫صد حجاب از دل به سوی دیده شد‬ ‫چون غرض آمد هنر پوشیده شد‬ ‫عجب و خود بزرگ بینی نیز یکی دیگر از رزایل اخالقی است که ثمره ای جز سستی و ضعف عقل و‬ ‫گمراهی علمی انسان را در پی ندارد‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫‪ - 21‬از دیدگاه پیامبر (ص) گرامی اسالم بدترین مردمان در نزد خداوند در روز قیامت عالمی است‬ ‫که از عملش سودی نبرده است و کسی که برای جلب توجه مردم به سوی خود به دنبال تحصیل علم‬ ‫باشد ‪ ،‬بوی بهشت نخواهد چشید‪.‬‬ ‫‪ -21‬آداب اخالقی آموختن ‪:‬‬ ‫اول – انگیزه االهی (اخالص)‬ ‫پیامبر اکرم در حدیث بسیار مشهور و معتبری می فرماید ‪:‬‬ ‫(هر کس خود را چهل روز برای خدا خالص کند‪ ،‬چشمه های حکمت از قلب او بر زبانش جاری خواهد شد)‬ ‫نخستین موضوعی که دانشجو باید به طور جد به آن توجه کند ‪ ،‬نیت و انگیزه تحصیل است‪.‬‬ ‫بر اساس نظام اخالقی اسالم ‪ ،‬نیت و انگیزه ‪ ،‬بیش از خود عمل اهمیت دارد و به همین دلیل است‬ ‫که پیامبر اکرم فرموده اند ‪ ( :‬نیت مومن بهتر از عمل اوست )‬ ‫ماهیت هر عملی با توجه به نیتی که فرد در انجام آن داشته است‪ ،‬مشخص می شود‪.‬‬ ‫بر اساس نظام اخالقی اسالم ‪ ،‬صرف ( حُسن فعلی ) ‪ ،‬یعنی خوب بودن کار برای ارزش گذاری اخالقی آن‬ ‫کافی نیست؛ بلکه (حسن فاعلی ) ‪ ،‬یعنی نیت خوب داشتن در انجام آن ‪ ،‬نیز باید به آن ضمیمه شود‪.‬‬ ‫در فرموده پیامبر که می فرماید نیت مومن بهتر از عمل اوست به مسئله حسن فاعلی تاکید شده است‪.‬‬ ‫امام صادق ( ع ) در آیه ی ( قُل کل یعمل علی کلمه شاکله ؛ بگو همگان بر اساس شاکله خود رفتار‬ ‫می کنند ‪،‬شاکله را به ( نیت ) تعریف کرده اند‪.‬‬ ‫نیت به حسن فاعلی اشاره دارد‪.‬‬ ‫امام خمینی ( ره ) می فرماید ‪ :‬نیت ‪ ،‬صورت کامله عمل و فصل محصل او است ‪ ،‬و صحت و فساد و کمال‬ ‫و نقص اعمال به آن است‪.‬‬ ‫کار اخالقی و ارزشمند از دیدگاه اسالم کاری است که صرفا برای رضایت خداوند انجام گرفته باشد‪.‬‬ ‫تاثیر نیت روی کار و تاثیر کار در تکامل نفس انسان و رسیدن او به سعادت ابدی ‪ ،‬تاثیری تکوینی‬ ‫است‪ ،‬نه قراردادی به تعبیر دیگر ‪ ،‬نیت ‪ ،‬بیانگر یک رابطه حقیقی است و نه یک رابطه قراردادی ‪.‬‬ ‫عمل بدون نیت ‪ ،‬در حقیقت ‪ ،‬یک کالبد مرده است که با دل و روح انسان ارتباط نمی یابد‪.‬‬ ‫منظور از این نیتی که شرط ارزش اخالقی است ‪ ،‬داعی و انگیزه کار است‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫در ارزش گذاری تحصیل علم و دانش اندوزی نیز‪ ،‬نقش عمده بر عهده نیت دانشجو است‪.‬‬ ‫علم اندوزی در صورتی ارزشمند است و ما را به سعادت و کمال نهایی نزدیک می کند که هدف اصلی‬ ‫از تحصیل آن ‪ ،‬قرب الهی باشد‪.‬‬ ‫نشانه نیت الهی داشتن در تحصیل علم این است که به همان اندازه که علم و دانش انسان افزایش‬ ‫می یابد ‪ ،‬ذلت درونی او در برابر خودش و تواضعش در برابر مردم و خوف و خشیتش در برابر خدای‬ ‫متعال و درکش نسبت به دین و حقایق الهی افزایش می یابد‪.‬‬ ‫پیامبر اکرم (ص) در این باره می فرماید‪:‬‬ ‫کسی که برای رضای الهی در پی دانش باشد ‪ ،‬هر بابی از دانش که برای او گشوده می شود ذلت و‬ ‫خود کم بینی اش در برابر خودش‪ ،‬تواضعش در برابر مردم ‪ ،‬ترسش در برابر خداوند و تالشش در‬ ‫امور دینی افزایش می یابد‪.‬‬ ‫دوم – انتخاب استاد شایسته‬ ‫امام باقر ( ع ) در پاسخ به این پرسش که منظور از طعام در این آیه که می فرماید ‪( :‬فلینظر االنسان‬ ‫الی طعامه) چیست ‪ ،‬فرمود ‪ :‬منظور علم است‪.‬‬ ‫آیه شریفه (فلینظر االنسان الی طعامه ؛ همانا انسان باید به غذای خویش بنگرد) ‪ ،‬به انتخاب استاد‬ ‫شایسته اشاره دارد‪.‬‬ ‫پیامبر اکرم ( ص ) در حدیثی معلم و استاد شایسته را کسی می داند که شاگردان خود را ‪:‬‬ ‫اول ‪.‬از تکبر به تواضع دعوت می کند ؛‬ ‫دوم ‪.‬از حیله گری و چاپلوسی به خلوص و خیرخواهی فرا می خواند؛‬ ‫سوم ‪.‬از جهل به علم می کشاند‪.‬‬ ‫استاد شایسته کسی است که با رفتار خود دانشجو را به کسب فضایل ترغیب و از آلودگی به رزایل‬ ‫اخالقی دور کند‪.‬استادی است که دیدن او انسان را به یاد خدا اندازد و سخن گفتنش بر علم دانشجو‬ ‫بیفزاید‪.‬‬ ‫سوم – رعایت اولویت ها‬ ‫شهید اول درباره رعایت اولویت ها فرموده اند ‪ « :‬گذراندن عمر درکارهای مباح و پرداختن به امور‬ ‫غیر ضروری ‪ ،‬هر چند به میزان اندک ‪ ،‬حاصلی جز زیان ندارد »‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬ ‫استاد عام به کسی گفته می شود که ماموریت خاصی از سوی خداوند برای هدایت دیگران بر عهده ندارد‪.‬‬ ‫مهم ترین وظیفه دانشجویان تحصیل دانش های سودمند برای جامعه است‪.‬‬ ‫حضرت علی (ع) در عبارت (سل عما ال بد لک من علمه و ال تعذر فی جهله )) به رعایت اولویت ها اشاره‬ ‫می کند ‪.‬‬ ‫چهارم – خوب گوش دادن‬ ‫جانور فربه شود از حلق و نوش‬ ‫آدمی فربه شود از راه گوش‬ ‫یکی از آدابی که رعایت آن برای هر کسی الزم است ‪ ،‬هنر خوب گوش دادن به سخنان استاد است ‪.‬‬ ‫شنونده خوب کسی است که ‪:‬‬ ‫اول ‪.‬در سخنان گوینده خوب دقت کند و به تعبیر دیگر ‪ ،‬برای ( ادراک ) آمادگی کامل را داشته باشد ‪.‬‬ ‫دوم‪.‬بردبار وشکیبا بوده و احساس خستگی نکند؛‬ ‫سوم ‪.‬بتواند میان نکات اصلی گفتار گوینده و شاخ و برگ های آن تفکیک نماید‪ ،‬مثال مناقشه در مثال‬ ‫نکند و به لُبّ سخن توجه کند‪.‬‬ ‫پنجم – پرسش و پرسشگری‬ ‫پرسش وپرسشگری اگر برای کشف حقیقت و فهم واقعیت باشد ‪ ،‬نه تنها از فضایل اخالقی است ‪ ،‬که‬ ‫در پاره ای اوقات از نظر شرعی و فقهی نیز واجب است‪.‬‬ ‫پیامبر اعظم (ص) پرسش را به عنوان کلید خزاین و گنجینه های دانش معرفی کرده و نه تنها افراد‬ ‫را به پرسشگری تشویق می کند ‪ ،‬بلکه می فرماید پرسشگر اجر و پاداش اخروی نیز دارد ‪ ( :‬دانش‬ ‫گنج است و کلید آن پرسش است)‬ ‫به درستی که چهار دسته مأجورند‪ :‬پرسشگر ‪ ،‬گوینده ‪ ،‬شنونده و دوستدار آنها ‪.‬‬ ‫امام صادق (ع) پرهیز از پرسش را موجب هالکت قوم می داند ‪( » :‬إنما یهلک الناس النهم ال یسالون)‬ ‫امام صادق (ع) می فرماید ‪ « :‬کسی که ] بنا داشته باشد به هر نحو ممکن [ همه سواالتی را که از او‬ ‫می شود‪ ،‬پاسخ دهد ‪ ،‬دیوانه است‪.‬‬ ‫در روایات آمده است اگر کسی نادانسته پرسش های دینی مردم را پاسخ دهد و از روی جهل فتوا‬ ‫صادر کند مورد لعن و نفرین همهم فرشتگان خداوند است ‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫یکی از عوامل اختالف و تفرقه‪ ،‬پرگویی جاهالن است‪.‬‬ ‫ششم – ظبط و نگارش مطالب‬ ‫پیامبر اکرم (ص) در پاسخ این پرسش که زنجیر کردن علم چگونه است می فرمودند نگارش و ضبط آن ‪.‬‬ ‫امام صادق ‪1‬ع) نیز دراین باره فرموده اند‪ :‬کتاب های خود را نگهداری کنید؛ چرا که در آینده به انها‬ ‫نیاز خواهید داشت‪.‬‬ ‫هفتم – تواضع در برابر استاد‬ ‫احترام به عالمان نشانه بهره مندی از عقل و حرمت عالمان همانند و همسنگ حرمت شهیدان و صدیقان‬ ‫معرفی شده است ‪.‬‬ ‫در برخی از روایات اکرام عالمان به منزله اکرام و احترام به خداوند تلقی شده است ‪.‬‬ ‫یکی از اهداف تواضع در برابر استاد و احترام به دانشمندان این است که این کار موجب رشد و‬ ‫پیشرفت علم و در نتیجه پیشرفت جامعه اسالمی خواهد شد ‪.‬‬ ‫یکی از عللی که اسالم عزیز برای معلم و استاد این همه احترام و مقام و ارزش قائل شده است ‪،‬‬ ‫اهمیت و ارزش بندی خود علم است ‪.‬‬ ‫‪ -22‬خود شناسی‬ ‫هردانشی که در خدمت اسالم و مسلمانان باشد علوم دینی به شمار آمده و اسالم در فراگیری آنان‬ ‫تاکید کرده است ‪.‬‬ ‫آموختن برخب از دانش ها از واجبات عینی بوده و بر هر مسلمانی الزم است پیش از هر دانش دیگری‬ ‫به آموختن آنها بپردازد ‪.‬یکی از آن دانش ها خود شناسی است‪.‬‬ ‫خود شناسی مقدم بر همه دانش ها و معرفت های دیگر است ‪.‬‬ ‫در اینجا به برخی از روایات خود شناسی اشاره می کنیم ‪:‬‬ ‫هیچ دانشی چون خود شناسی نیست‬ ‫برترین دانش ها خود شناسی است‬ ‫غایت دانش خود شناسی است‬ ‫خود شناسی سود مندترین دانش هاست ‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫در روایات بزرگترین نادانی جهل به خود است ‪.‬‬ ‫مولوی در مذمت خود ناشناسی و مطالعه نکردن در حاالت انفسی و درونی اشعار نغز و زیبایی دارد ‪:‬‬ ‫جان خود را می نداند آن ظلوم‬ ‫صد هزاران فصل داند از علوم‬ ‫در بیان جوهر خود چون خری‬ ‫داند او خاصیت هر جوهری‬ ‫خود ندانی تو یجوزی یا عجوز‬ ‫که همی دانم یجوز از الیجوز‬ ‫تو روا یا ناروایی بین تونیک‬ ‫این روا و آن ناروا دانی و لیک‬ ‫قیمت خود را ندانی احمقی ست‬ ‫قیمت هر کاله می دانی که چیست‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫‪ -1‬پیامبر اکرم (ص) در باره اهمیت و جایگاه اخالق پژوهش فرمود ‪ :‬اگر مومنی پیش از مرگ برگه‬ ‫ای از علم از خود بر جای خود بر جای گذاشته باشد همین یک برگ روز قیامت میان او وآتش جهنم‬ ‫مانع می شود و خداوند در ازای هر حرفی که بر آن برگه نوشته شده باشد شهری هفت برابر بزرگتر‬ ‫از وسعت کل دنیا به او عطا می کند‪.‬‬ ‫‪ -2‬هدف اصلی یا دست کم یکی از اهداف اصلی نظام های آموزشی در هر جامعه ای‪ ،‬پرورش پژوهش گر‬ ‫و محقق است‪.‬‬ ‫‪ -3‬یکی از شاخصه ها و مولفه های مهم برای ارزیابی میزان موفقیت نظام های آموزشی ‪ ،‬شمار‬ ‫پژوهشگرانی است که تربیت کرده و در خدمت جامعه قرار می دهد‪.‬‬ ‫‪ -4‬رشد علمی در هر جامعه ای مرهون پژوهش های جدید و نوع است ‪.‬‬ ‫‪ -5‬پیشرفت و ترقی مادی و معنوی جوامع انسانی ‪ ،‬مدیون پژوهش و تحقیق است ‪.‬‬ ‫‪ -6‬فضایل اخالقی در پژوهش ‪:‬‬ ‫اول – تصحیح انگیزه و نیت‬ ‫تحقیقات ما زمانی حقیقتا معنادار و مفید به حال خودمان و جامعه خواهد بود که با انگیزه ی الهی و نیت‬ ‫درست صورت گیرد‪.‬‬ ‫حسن فعلی نیازمند حسن فاعلی است یعنی یک کار خوب تا با انگیزه خوب انجام نگیرد ارزش اخالاقی ندارد‬ ‫وقتی گفته می شود پژوهشگر باید با نیت الهی دست به پژوهش بزند به این معناست که پژوهش ها‬ ‫و تحقیقات او نیز باید در خدمت اهداف الهی و در جهت خدمت به خلق خدا‪ ،‬دین خدا و به طور کلی‬ ‫سعادت واقعی و حقیقی بشر باشد ‪.‬‬ ‫دوم – توجه به نقش پیش فرض های ارزشی‬ ‫یکی از مهم ترین موضوعات در تحقیق و پژوهش ‪ ،‬تاثیر پیش فرض ها‪ ،‬فرهنگ‪ ،‬جامعه ‪ ،‬ارزش ها و‬ ‫امثال آن در تحقیق است ‪.‬‬ ‫تحقیق علمی ِ صرف و فارغ از هرگونه پیش فرض و پیش زمینه ای‪ ،‬اگچه ذاتا" محال نیست اما وقوعا"‬ ‫محال است‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬ ‫به تعبیر فنی تر‪ ،‬علم به طور کلی به ویژه علوم انسانی واجتماعی‪ ،‬دارای بار ارزشی است یعنی پژوهش گر‬ ‫نمی تواند فارغ از نظام ارزشی مورد قبولش دست به تحقیق بزند‬ ‫هیچ پژوهشی در خال رخ نمی دهد و شخصیت پژوهش گر و نظام حاکم بر جهان بینی و ایدئولوژی شخص‬ ‫در فرایند تحقیق او فعاالنه ایفای نقش می کنند ‪.‬‬ ‫اندیشه های فلسفی ‪ ،‬عرفانی ‪ ،‬دینی ‪ ،‬اجتماعی و تاریخی محقق ‪ ،‬در ساختار و هندسه علمی و پژوهشی او‬ ‫نقش تعین کننده دارد‪.‬‬ ‫پیش فرض های ارزشی و دینی ‪ ،‬هم در انتخاب موضوع پژوهش موثرند ‪ ،‬هم در استنتاجات پژوهشی و‬ ‫هم در تفسیر و تبیین یافته های پژوهشی ‪.‬‬ ‫سوم ‪.‬آشنایی با پیشینه پژوهش‬ ‫جمله مشهور نیوتن که ( اگر توانسته ام افق را اندکی دورتر از دیگران بنگرم بدان سبب است که بر‬ ‫شانه های غوالن ایستاده ام) بیانگر همین حقیقت است‪.‬‬ ‫چهارم‪.‬گزینش مسئله‬ ‫یکی از مهمترین گام ها و مراحل مقدماتی هر تحقیقی ‪ ،‬مسئله گزینی است‪.‬‬ ‫جهت گیری هر تحقیقی با توجه به مسئله آن مشخص می شود به همین دلیل است که انتخاب مسئله‬ ‫از جمله مهمترین و بنیادی ترین مراحل تحقیق است‪.‬‬ ‫همچنان که خار و گل از خاک و آب‬ ‫هم سوال از علم خیزد هم جواب‬ ‫نکته دیگری که در انتخاب موضوع و مسئله تحقیق باید مورد توجه قرار گیرد این است که مسئله ما باید‬ ‫به گونه ای باشد که مشکلی از مشکالت علمی یا عملی جامعه بر طرف سازد و در عین حال الزم است که‬ ‫مورد عالقه پژوهشگر نیز باشد تا بتواند در برابر مشکالت و موانع احتمالی مقاومت کند‪.‬‬ ‫پنجم ‪.‬شهامت در پژوهش‬ ‫این فرموده حضرت علی (ع) به این حقیقت اشاره دارد‪.‬‬ ‫چون از کاری ترسیدی خود را در ان بیفکن ؛ زیرا سختی حذرکردن بزرگ تر است از آنچه از آن ترس داری‪.‬‬ ‫ششم ‪.‬امانت داری‬ ‫به طور کلی یکی از ضرورت های زندگی اجتماعی است‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫عدم رعایت آن از سوی افراد یک جامعه اگر به صورت فراگیر درآید موجبات فروپاشی نظام اجتماعی را‬ ‫فراهم خواهد ساخت‪.‬‬ ‫اساس زندگی اجتماعی بر پایه اعتماد افراد جامعه به یکدیگر است و اگر به واسطه خیانت های مکرر افراد‬ ‫یک جامعه این اعتماد از بین رود در حقیقت آن جامعه از بین خواهد رفت‪.‬‬ ‫امانت داری در پژوهش و تالیف ‪ ،‬رکن مهمی از حیات علمی و تحقیقی یک جامعه را تشکیل می دهد‪.‬‬ ‫امانت داری در امر پژوهش اقتضا می کند که در نقد یا استناد به سخن دیگران از نقل تقطیعی پرهیز‬ ‫کنیم‪.‬‬ ‫هفتم ‪.‬حقیقت جویی در پژوهش‬ ‫سخن بسیار ارزشمند و جاودانه ارسطو به این امر اشاره دارد‪.‬‬ ‫(افالطون را دوست دارم ؛ اما به حقیقت ‪ ،‬بیش از افالطون عالقه دارم )‬ ‫وظیفه اخالقی پژوهشگر ‪ ،‬حقیقت طلبی و حقیقت جویی در پژوهش است‪.‬‬ ‫هشتم ‪.‬نشاط در تحقیق‬ ‫یکی از مسائل مهم در امر تحقیق‪ ،‬نشاط و شادابی محقق در کار خود است‪.‬‬ ‫محقق توانا و موفق کسی است که با شوق و ذوق و نشاط در پی حل مسئله خود باشد و هرگز خستگی و‬ ‫کسالت به خود راه ندهد‪.‬‬ ‫به تعبیر شهید مطهری ( انسان باید به کارش عشق داشته باشد‪...‬آن وقت است که شاهکارها به وجود‬ ‫می اورد که شاهکار ساخته عشق است نه پول و درآمد‪.‬با پول می شود کار ایجاد کرد ولی با پول نمی‬ ‫شود شاهکار ایجاد کرد‪ ).‬در رابطه با امر نشاط در تحقیق است‪.‬‬ ‫طالب علم است غواص بحار‬ ‫علم دریایی است بی حد و کنار‬ ‫ام نگردد سیر خود‪ ،‬از جستجو‬ ‫گر هزاران سال باشد عمر او‬ ‫در خاطر از تغیر آن هیچ ترس نیست‬ ‫لذت دنیوی همه هیچ است نزد من‬ ‫همچون شب مطالعه و روز درس نیست‬ ‫روز تنعم و شب عیش و طرب مرا‬ ‫یکی از عوامل بی انگیزگی و سستی در تحقیق این است که اهمیت کار برای محقق روشن نشده است‪.‬‬ ‫کسی که می خواهد دست به تحقیقی بزند پیش از هر چیز باید به توانایی های خود توجه کند‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫نهم ‪.‬پژوهش های گروهی‬ ‫کارهای گروهی و جمعی نسبت به کارهای فردی از هر جهت بهتر و مفیدترند‪.‬‬ ‫بیست مصباح از یکی روشن تر است‬ ‫این خردها چون مصابیح انور است‬ ‫این فرموده امیر المومنین (ع) بیانگر پژوهش گروهی است‪.‬‬ ‫( بهترین آرا و اندیشه ها ‪ ،‬از آن ِ کسانی است که از مشورت با دیگران خود را بی نیاز نبینند)‬ ‫اتقان و استحکام پژوهش گروهی به مراتب بیشتر از پژوهش های فردی است‪.‬‬ ‫‪ – 7‬آسیب شناسی اخالقی پژوهش‬ ‫اول‪.‬شهرت زدگی‬ ‫یکی از آفات بزرگ پژوهش ها و تحقیقات علمی ‪ ،‬همین امر است‪.‬‬ ‫جمله اکثریت هرگز مساوی با حقانیت نیست اشاره به این امر دارد‪.‬‬ ‫دوم‪.‬شتاب زدگی‬ ‫یکی دیگر از آفات بزرگ و مخرب پژوهش ‪ ،‬شتاب زدگی است که خود یکی از رذایل اخالقی نیز به شمار می آید‪.‬‬ ‫کمترین آفت شتاب زدگی این است که مانع درک درست موضوع می شود‪.‬‬ ‫صبر و بردباری ‪ ،‬رکن مهم پژوهش است‪.‬‬ ‫سوم ‪.‬دخالت دادن خواسته های شخصی‬ ‫پژوهشگر منصف کسی است که اصل بی طرفی را در تحقیق مورد توجه قرار دهد‪.‬‬ ‫تحقیق معتبر تحقیقی است که بی طرفانه و بدون حب و بغض های پیشین صورت گیرد‪.‬‬ ‫محقق راستین کسی است که خود را تابع حاصل تحقیق بداند و نه حاصل تحقیق را تابع خودش‪.‬‬ ‫پژوهشگر حقیقت طلب کسی است که کامال" تسلیم نتایج پژوهش باشد و نه آنکه پیش از پژوهش و یا‬ ‫بعد از مشخص شدن نتایج آن ‪ ،‬بخواهد پژوهش را تابع دیدگاه ها و باورهای پیشینی خود سازد‪.‬‬ ‫نهی از تفسیر به رأی در قران ‪ ،‬از همین جا ناشی شده است ‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫یکی از مهترین دالیل اختالف بر سر موضوع امامت پس از پیامبر اکرم (ص) همین است که افراد نمی‬ ‫خواهند بدون پیش فرض و بدون باورهای از پیش طراحی شده به سراغ مطالعه منابع تاریخی و مستندات‬ ‫روایی این موضوع بروند‪.‬‬ ‫چهارم ‪.‬انتحال‬ ‫یکی دیگر از آفات بزرگ اخالقی پژوهش و تالیف ‪ ،‬سرقت ادبی یا انتحال است‪.‬‬ ‫معنای شایع و رایج ان ‪ ،‬همان چیزی است که امروزه از آن با عنوان سرقت ادبی نام برده می شود‪.‬‬ ‫دهخدا در تعریف انتحال آورده است‪:‬‬ ‫چیز کسی را جهت خود دعوی کردن ‪ ،‬شعرِ دیگری را بر خود بستن ‪ ،‬شعر یا سخن دیگری را برای خود‬ ‫دعوی کردن ‪ ،‬سخن ِ کسی دیگر بر خویشتن بستن ‪ ،‬سرقت ادبی ‪ ،‬سخن دیگر بر خویشتن بستن است‪.‬‬ ‫معنای دیگری که برای انتحال آورده اند عبارت است از ( خود را مذهبی بستن ‪ ،‬خود را به مذهبی یا به‬ ‫قبیله ای منسوب ساختن‪ ،‬خویشتن را به کسی باز خواندن )‬ ‫امروزه سرقت ادبی یکی از گناهان کبیره در عالم تحقیق و نویسندگی است و پرهیز از آن یکی از‬ ‫نخستین و ابتدایی ترین مسائل اخالقی است که هر دانشجو و دانش پژوهی باید آن را تمرین کند‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫‪ – 1‬یکی از مهمترین نشانه های شکوفایی علم واندیشه در یک جامعه و همچنین از عالئم رشد و بالندگی‬ ‫و پویایی یک ملت ‪ ،‬رونق مباحثات علمی ‪ ،‬تضارب آرا و تبادل افکار است‪.‬‬ ‫‪ – 2‬یکی از مهمترین شرایط الزم برای تحقق نشاط و پویایی علمی در جامعه و ایجاد یک جامعه علم دوست‬ ‫و اندیشه پرور ‪ ،‬آزادی اندیشمندان و عالمان در ارائه اندیشه ها و نظریات علمی خود است‪.‬‬ ‫‪ – 3‬آزادی مطلق ‪ ،‬امری خود ستیز و خود متناقض است‪.‬‬ ‫‪ – 4‬یکی از مهمترین قیود آزادی ‪ ،‬قیود اخالقی است ‪.‬‬ ‫‪ – 5‬اخالق حاکم بر آزادی است و آزادی در صورتی عاقالنه و ثمربخش خواهد بود که در چهارچوبه اخالق‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫‪ – 6‬یکی ازموضوعات و مسائلی که در دوران جدید به شدت مورد اهتمام اندیشمندان قرار گرفته است ‪،‬‬ ‫مباحثی است که تحت عنوان تفکر نقدی مطرح می شود‪.‬‬ ‫‪ – 7‬نقد و انتقاد ‪ ،‬صرفا" به معنای ِ بیان خوبی ها و مُحِسنات است و در آن نباید از زشتی ها و نادرستی‬ ‫ها ی امر مورد انتقاد سخنی به میان آورد‪.‬‬ ‫‪ – 8‬نقد کوششی است برای یافتن و شناختن و دوست داشتن و توصیه کردنِ همه نکته های خوبی که در‬ ‫جهان اندیشیده و نوشته شده اند و نه بهترین آنها‪.‬‬ ‫‪ – 9‬نقّاد راستین باید به خوبی ها و نه نارسایی ها بپردازد و زیبایی های نهفته یک نویسنده را کشف کند‬ ‫و چیزهایی را که دیدن را سزاوارند به جهان عرضه دارد‪.‬‬ ‫‪ -11‬برخی دیگر براین باورند که نقد وانتقاد ‪ ،‬صرفا" یا دست کم در معنای رایج و شایع آن ‪ ،‬به معنای‬ ‫عیب جویی و خرده گیری است‪.‬‬ ‫‪ – 11‬نقد و انتقاد به معنای ارزیابی منصفانه یک چیز است‪.‬‬ ‫‪ – 12‬در اصطالح علمای علم ادبیات و بیان ‪ ،‬انتقاد ‪ ،‬ذکر محسنات و عیوب و اشتباهات نوشته ها یا تالیفات‬ ‫ادبی است با بصیرت تمام و دقت نظر‪.‬‬ ‫‪ – 13‬نقد در اصطالح ( وارسی و بررسی نوشتار ( گفتار یا رفتاری) برای شناسایی و شناساندن زیبایی و‬ ‫زشتی ‪ ،‬بایستگی و نبایستگی ‪ ،‬بودها و نبودها و درستی و نادرستی آن است‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫‪ – 14‬امام صادق (ع) در حدیث مشهوری که بیانگر ضرورت نقد است می فرمایند‪:‬‬ ‫بهترین دوستان در نزد من کسانی اند که عیوب و نواقص من را به من هدیه دهند‪.‬‬ ‫‪ – 15‬امام علی (ع) که می فرمایند‪:‬‬ ‫(کسی که عیب تو را به تو بنمایاند‪ ،‬تو را خیر خواهی کرده است) بیانگر ضرورت نقد است‪.‬‬ ‫‪ – 16‬این فرموده حضرت علی (ع) نیز بیانگر ضرورت نقد است‪:‬‬ ‫کسی که عیوب و کاستی های تو را پنهان کند دشمن توست‪.‬‬ ‫‪ – 17‬نقد و انتقاد از نابسامانی ها و کج اندیشی ها ‪ ،‬از وظایف دینی مردم است‪.‬‬ ‫‪ – 18‬نقد اندیشه های نادرست ‪ ،‬در حقیقت از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر در حوزه معرفتی‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪ – 19‬می توان گفت که امر به معروف و نهی از منکر در قلمرو مسائل معرفتی بسیار اساسی تر و‬ ‫سرنوشت سازتر از امر به معروف در حوزه رفتار است‪.‬‬ ‫‪ – 21‬نقد اندیشه ها و عملکردهای نادرست‪ ،‬به ویژه در جایی که احتمال تاثیر گذاری آنها در میان افراد‬ ‫جامعه باال باشد یک وظیفه اجتماعی است‪.‬‬ ‫‪ – 21‬شرایط اخالقی نقد‬ ‫اول‪.‬فهم سخن و تبحر در موضوع‬ ‫سخن شناس نه ای جان من خطا اینجاست‬ ‫چو بشنوی سخن اهل دل مگو که خطاست‬ ‫نقد بدون فهم و رد بدون درک ‪ ،‬نشانه گستاخی ِ جاهالنه و حق ناشناسی نقاد است‪.‬‬ ‫مشاجراتی که در تاریخ میان فقیهان ‪ ،‬فیلسوفان ‪ ،‬متکلمان و عارفان بر سر مسائل مختلف رخ داده است‬ ‫عموما" به علت رعایت نکردن فهم سخن و تبحر در موضوع است‪.‬‬ ‫دوم ‪.‬کنار نهادن حب و بغض‬ ‫یکی از مهمترین موضوعاتی که رعایت آن شرط اصلی فهم سخن گوینده یا نویسنده و همچنین شرط اصلی‬ ‫درک حقیقت یک گفتار یا رفتار است ‪ ،‬کنار نهادن حب و بغض هاست‪.‬‬ ‫تاثیر حب و بغض تا آنجاست که می تواند هنر را عیب و عیب را هنر جلوه دهد‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫نشان صورت یوسف دهد به ناخوبی‬ ‫کسی به دیده انکار اگر نگاه کند‬ ‫فرشته ایت نماید به چشم کروبی‬ ‫وگر به چشم ادارت نگه کنی در دیو‬ ‫سوم ‪.‬پرهیز ازنقد متقابل‬ ‫یکی دیگر از آفت های اخالقی بزرگ در عرصه نقد و نقادی این است که بسیاری از افراد در پاسخ‬ ‫نقدهای ناقدان ‪ ،‬بدون اینکه به پاسخگویی نقدها بپردازند ‪ ،‬به بررسی آثار ناقد و مطالعه سرگذشت و‬ ‫تاریخ زندگی ناقد پرداخته است‪.‬‬ ‫خود شکن ‪ ،‬آیینه شکستن خطا است‬ ‫آیینه چون نقش تو بنمود راست‬ ‫تنها ثمره و پیامد نقد متقابل ‪ ،‬محروم کردن خود از هدایت ها و نصایح دیگران است‪.‬‬ ‫چهارم ‪.‬نقد انگیخته به جای انگیزه ‪:‬به گفته بنگر نه به گوینده‬ ‫یکی دیگر از بزرگترین آفت های اخالقی در عرصه نقد ‪ ،‬خلط انگیزه و انگیخته است‪.‬‬ ‫کسی که مورد نقد قرار می گیرد به جای پرداختن به پاسخ نقدهای ناقد‪ ،‬به کالبد شکافی نیت و انگیزه او‬ ‫اقدام کند‪ ،‬این گونه نقد را زیر پا گذاشته است‪.‬‬ ‫انگیزه خوانی یکی از مغالطاتی است که در بسیاری از گفتگوها و مشاجرات سیاسی ‪ ،‬اجتماعی و حتی علمی‬ ‫رواج دارد‪.‬‬ ‫امیر المومنین (ع) در توصیف این گونه نقد می فرماید‪:‬‬ ‫حکمت گمشده مومن است ‪.‬پس آن را فراگیر هر چند از منافقان باشد‪.‬‬ ‫که از دست بی قدری افتد به دست‬ ‫نباید بر این قدر گوهر شکست‬ ‫وگر خواندش بی خرد کودکی‬ ‫کسی افتد در اعجاز قرآن شکی‬ ‫پنجم ‪.‬تفکیک اندیشه و رفتار از فرد‬ ‫نقد یک سخن یا رفتار نشان دهنده اهمیت آن اندیشه یا رفتار برای ناقد است‪.‬‬ ‫کسی که به نقد اندیشه یا سخنی می پردازد ‪ ،‬در حقیقت در جهت اصالح و تکمیل آن گام برداشته است‪.‬‬ ‫تفکیک اندیشه و رفتار از فرد باید مورد توجه دو سویه ی انتقاد کننده و انتقاد شونده قرار بگیرد‪.‬‬ ‫تفکیک اندیشه و رفتار از فرد به اخالق نقد اشاره دارد‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫ششم ‪.‬لزوم بردباری و نقد پذیری‬ ‫هرگز نیکی و بدی یکسان نیست؛ بدی را با نیکی دفع کن ناگاه همان کس که میان تو و او دشمنی است ‪،‬‬ ‫گویی دوستی گرم و صمیمی است‪.‬‬ ‫بی ادب محرم گشت از لطف رب‬ ‫از خدا جوییم توفیق ادب‬ ‫بلکه آتش در همه آفاق زد‬ ‫بی ادب تنها نه خود را داشت بد‬ ‫نه کَه را منزلت ماند نه مَه را‬ ‫چو از قومی یکی بی دانشی کرد‬ ‫باقر به معنای شکافنده است و به آن حضرت به دلیل دانش فراوانشان ‪ ،‬باقرالعلوم یعنی شکافنده‬ ‫دانش ها لقب داده اند‪.‬‬ ‫هفتم ‪.‬پرهیز از برچسب زدن‬ ‫یکی از شیوه های نادرست و خالف اخالق در نقد ‪ ،‬زدن و انگ زدن به صاحبان اندیشه و یا به ناقدان‬ ‫است‪.‬‬ ‫یکی از مغالطات منطقی است که معموال" در کتاب های منطقی از آن به عنوان ( مغالطه از طریق منشا ) یاد‬ ‫می شود و زمانی رخ می دهد که منتقد بخواهد یک اندیشه یا رفتار را با بیان منشا آن و انتساب آن به‬ ‫شخصیت ها یا گروه های مذموم و نامطلوب‪ ،‬نادرست معرفی کند و یا شخص مورد انتقاد بخواهد نقدهایی‬ ‫را که به او شده است با بیان تاثیر پذیری منتقد از شخصیت ها یا گروه های منفور و مذموم پاسخ دهد‪.‬‬ ‫هشتم ‪.‬آغاز کردن از خود‬ ‫ای کسانی که ایمان آورده ایدچرا سخنی می گویید که عمل نمی کنید؟ نزد خدا بسیار موجب خشم است‬ ‫که سخنی بگویید که عمل نمی کنید) اشاره دارد به موضوع آغاز کردن از خود ‪.‬‬ ‫زمانی که بیش از هر کس دیگری به نقد خود بپردازیم ‪ ،‬واقعا" می توانیم به قصد اصالح و رفع نقص ها‬ ‫به نقد اندیشه ها یا رفتارهای دیگران بپردازیم‪.‬‬ ‫پیامبر اکرم (ص) می فرمایند‪:‬‬ ‫خوشا به حال کسی که عیوب خودش او را از عیب گویی دیگران باز داشته است‪.‬‬ ‫امام علی (ع) فرموده اند‪:‬‬ ‫بزرگترین عیب آن است که چیزی را زشت انگاری که خود به همانند آن گرفتاری‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫از امام صادق (ع) نقل است که فرمود‪:‬‬ ‫سودمندترین چیز برای انسان این است که به عیب خویش بر مردم پیشی گیرد‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫‪ – 1‬مسئله معیشت و مسائل مرتبط با آن ‪ ،‬یکی از مهمترین و پایدارترین مسائل بشری است‪.‬‬ ‫‪ – 2‬مسئله معیشت مخصوصا" برای قشر جوان جامعه ‪ ،‬یکی از اساسی ترین مسائل است‪.‬‬ ‫‪ – 3‬با کار و تالش است که زندگی انسان شکوفا می شود و در سایه کار و تالش است که سعادت دنیا و‬ ‫آخرت فرد و جامعه تامین می شود‪.‬‬ ‫‪ – 4‬کارکردن و داشتن شغلی آبرومند از عوامل بسیار مهم در احساس شخصیت ‪ ،‬عزت‪ ،‬استقالل و اعتماد‬ ‫به نفس است‪.‬‬ ‫‪ – 5‬یکی دیگر از آثار مخرب بیکاری یا نداشتن شغلی مناسب ‪ ،‬بدبینی های غیر واقع بینانه به دیگران‪ ،‬به‬ ‫ویژه تصمیم گیران جامعه استکه به نوبه خود پی آمدهای ناگوار فردی و اجتماعی ای را خواهد داشت‪.‬‬ ‫‪ – 6‬کار یک وظیفه و مسئولیت اجتماعی است‪.‬‬ ‫‪ – 7‬مومنان شاغل ‪ ،‬محبوب خداوندند‪.‬اسالم عزیز کسانی را که در راه تامین معاش خود و خانواده شان‬ ‫تالش می کنند همسنگ پاداش مجاهدان و رزمندگان راه خدا و بیله باالتر از اجر آنان قرار داده است‪.‬‬ ‫‪ – 8‬پیامبر اکرم (ص) در حدیثی می فرماید‪:‬‬ ‫عبادت و پرستش خداوند هفتاد جزء دارد که باالترین و برترین جزء آن ‪ ،‬طلب روزی حالل است‪.‬‬ ‫‪ – 9‬امام باقر(ع) درباره کار می فرماید‪:‬‬ ‫کسی که برای بی نیازی از مردم و رفاه خانواده و کمک به همسایگانش در طلب روزی حالل باشد‪ ،‬در روز‬ ‫قیامت خداوند را در حالی مالقات می کند که چهره اش مانند شب چهارده می درخشد‪.‬‬ ‫‪ – 11‬اسالم هرگز کارکردن و تالش برای تامین معاش را جدای از عبادت و پرستش نمی داند‪.‬‬ ‫‪ – 11‬پیامبر گرامی اسالم (ص) می فرماید‪:‬‬ ‫کسی که بار زندگی خود را بر دوش مردم بیندازد ملعون است‪.‬‬ ‫‪ – 12‬امام باقر(ع) می فرماید‪:‬‬ ‫حضرت موسی از خداوند سوال کرد ‪ :‬خدایا مبغوض ترین بندگان در نزد تو چه کسانی هستند؟ خداوند‬ ‫در پاسخ فرمود‪ :‬کسانی که شب تا صبح همچون مرده ای می خوابند و روز خود را به بطالت و بیکاری می‬ ‫گذرانند‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫‪ -13‬یکی از مهمترین ارکان ارزشمندی کارهای اختیاری انسان ‪ ،‬نیت و انگیزه فرد از انجام آن است ‪.‬‬ ‫‪ – 14‬اگر انگیزه افراد در کار‪ ،‬انگیزه ای االهی وخدایی باشد ‪ ،‬کار آنان از ارزش های اخالقی برخوردار‬ ‫خواهد بود‪.‬‬ ‫‪ – 15‬اخالق نیکو به عنوان یکی از عوامل گشایش در رزق و روزی و اخالق بد به عنوان یکی از عوامل‬ ‫تنگدستی و فقر معرفی شده است‪.‬‬ ‫‪ – 16‬پیامبر گرامی اسالم (ص) در سفارش خود به صحابی گرانقدرش ابوذربه مطلب رابطه اخالق و‬ ‫معیشت اشاره کرده و می فرماید‪:‬‬ ‫ای ابوذر‪ ،‬به درستی که انسان گاهی به دلیل انجام گناه ‪ ،‬از روزی خود محروم می شود‪.‬‬ ‫در روایات دیگری چنین می خوانیم‪:‬‬ ‫گنج های رزق در اخالق خوب نهفته است‪.‬‬ ‫اخالق نیکو موجب زیادت در روزی می شود‪.‬‬ ‫‪ – 17‬آراستگی به فضایل و خوش خلقی ‪ ،‬موجب روی آوردن مردم به فرد می شود‪.‬‬ ‫‪ – 18‬گناه اعم از اینکه فردی باشد یا اجتماعی ‪ ،‬موجب محرومیت از رزق ‪ ،‬اعم از مادی و معنوی می شود‪.‬‬ ‫‪ – 19‬رزق در اینجا معنایی عام و گسترده دارد و شامل رزق های معنوی و اخروی نیز می شود‪.‬‬ ‫‪ – 21‬همه نعمت های الهی که به گونه ای در اختیار انسان قرار گرفته اند رزق به شمار می آیند‪.‬‬ ‫‪ – 21‬اهمیت رزق های معنوی مانند علم‪ ،‬ایمان و عبادت و امثال آن به مراتب بیشتر از رزق های مادی‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪ – 22‬خداوند خیر محض است و جز اراده خیر از او سر نمی زند‪.‬‬ ‫‪ - 23‬قرآن کریم در آیات متعدد این حقیقت را تاکید کرده است که علت اصلی محرومیت های انسان ‪،‬‬ ‫اعمال و رفتارهای ناشایست خود اوست‪.‬‬ ‫‪ - 24‬قرآن کریم تقوای الهی را یکی از عوامل گشایش و وسعت رزق دانسته است‪.‬‬ ‫‪ -25‬رابطه میان گناه و محرومیت از رزق‪ ،‬به ویژه رزق های مادی ‪ ،‬از نظر قرآن و معارف اصیل اسالمی ‪،‬‬ ‫رابطه ای قطعی و ضروری معرفی شده است‪.‬‬ ‫‪ – 26‬یکی از مهمترین عوامل سازنده شخصیت انسان ‪ ،‬کار است ‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬ ‫‪ – 27‬رابطه میان کار و شخصیت انسان ‪ ،‬رابطه ای دو طرفه است ؛ یعنی همانطور که کار ‪ ،‬معلول چگونگی‬ ‫و نوع شخصیت انسان است ‪ ،‬شخصیت انسان و چگونگی آن نیز معلول و محصول نوع کار و شغل اوست‪.‬‬ ‫‪ – 28‬امیر المومنین علی (ع) می فرماید‪:‬‬ ‫اگر تو نفس خود را به کاری مشغول نسازی او تو را مشغول خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪ – 29‬اصوال" یکی از مهمترین علل ارتکاب گناه ‪ ،‬بیکاری است‪.‬‬ ‫‪ – 31‬به قول پاستور ‪ :‬بهداشت روانی انسان در البراتوار و کتابخانه است‪.‬‬ ‫‪ – 31‬ولتر می گفت‪:‬‬ ‫هر وقت احساس می کنم که درد و رنج بیماری می خواهد مرا از پای درآورد به کار پناه می برم‪.‬کار‬ ‫بهترین درمان دردهای درونی من است‪.‬‬ ‫‪ – 32‬پاسکال می گفت‪:‬‬ ‫مصدر کلیه مفاسد فکری و اخالقی ‪ ،‬بیکاری است‪.‬‬ ‫‪ – 33‬امیر المومنین در رابطه کار و احساس شخصیت می فرماید‪:‬‬ ‫هرآینه که نقل و انتقال سنگ های سنگین از باالی کوه ها برای من دوست داشتنی تر از منت کشیدن از‬ ‫دیگران است‪.‬مردم به من می گویند که کسب و کار برای تو ننگ است در حالی که ننگ و خواری در‬ ‫درخواست از مردم است‪.‬‬ ‫در جایی دیگر می خوانیم‪:‬‬ ‫اگر می خواهی آزاد زندگی کنی ‪ ،‬مثل بردگان تالش کن‪ ،‬آرزویت را از مال دیگران به طور کلی قطع نما‪،‬‬ ‫نگو این کار مرا پست می کند زیرا درخواست از مردم ف خوارکننده تر است ‪ ،‬زمانی که از دیگران‬ ‫مستغنی باشی ‪ ،‬از همه مردم ارجمندتری‪.‬‬ ‫‪ – 34‬درخواست کمک مالی از مردم و سربار دیگران بودن ‪ ،‬به شدت مورد مذمت و نکوهش اسالم و‬ ‫اولیای اسالم قرار گرفته است‪.‬‬ ‫‪ – 35‬برخی از علمای بزرگ اخالق تصریح کرده اند که درخواست مالی از دیگران‪ ،‬در شرایط عادی و برای‬ ‫کسی که وضعیت او به حد اضطرار نرسیده ‪ ،‬حرام است‪.‬‬ ‫‪ – 36‬درخواست مالی از دیگران در حقیقت به معنای شکایت از خداوند و ذلت و خواری در برابر غیر‬ ‫خداست‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫‪ – 1‬معاشرت و ارتباط سازنده با دیگران‪ ،‬یکی از مهمترین و اصلی ترین نیازهای روحی و روانی آدمیان‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪ – 2‬به عقیده بسیاری از فیلسوفان ‪ ،‬آدمیان مدنی بالطبع اند؛ یعنی ذات و فطرت آدمی به گونه ای است‬ ‫که حتما" باید زندگی اجتماعی داشته باشد و در اجتماع زیست کند‪.‬‬ ‫‪ – 3‬یکی از بزرگترین و طاقت فرساترین مجازات ها برای مجرمان ‪ ،‬نگه داشتن آنان در سلول انفرادی‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪ – 4‬نخستین گروهی که هر کسی با آن روبرو می شود خانواده است‪.‬‬ ‫‪ – 5‬نکته دیگری که اهمیت و جایگاه ویژه معاشرت را در اخالق نشان می دهد ‪ ،‬این است که بسیاری از‬ ‫فضایل و رذایل اخالقی‪ ،‬در ظرف معاشرت ظهور می یابد‪.‬‬ ‫‪ – 6‬معاشرت با دیگر انسان ها‪ ،‬از بهترین ابزارهای تهذیب نفس و خودسازی است‪.‬‬ ‫‪ – 7‬بسیاری از کسانی که از نظر معنوی و عرفانی رشد کرده اند یکی از مهم ترین عوامل موفقیت خود را‬ ‫تحمل زشت کاری ها و قدرناشناسی های معاشران خود دانسته اند‪.‬‬ ‫‪ – 8‬معاشرت با مردم و تحمل بدرفتاری ها و نامردمی های آنان یکی از راه های رشد و دستیابی به مقامات‬ ‫معنوی است‪.‬‬ ‫‪ – 9‬توسعه اخالق الهی و بهره مندی از فضایل اخالقی و پیشرفت در جهت تهذیب و تربیت نفس ‪ ،‬از جمله‬ ‫مهمترین اهداف معاشرت با دیگران است‪.‬‬ ‫‪ – 11‬پیامبر گرامی اسالم (ص) به ابوذر فرمودند‪:‬‬ ‫ای ابوذر؛ همنشین صالح بهتر از تنهایی و انزواست و تنهایی بهتر از همنشین ناصالح است‪.‬‬ ‫‪ – 11‬انواع معاشرت‪:‬‬ ‫اول‪.‬معاشرت های انسانی‬ ‫منظور ما برخوردهایی است که با دیگران ‪ ،‬به عنوان یک انسان و همنوع داریم صرف نظر از اینکه هموطن‬ ‫‪ ،‬همکیش ‪ ،‬همشهری یا خویشاوند ما هستند یا نه‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫اسالم عزیز با تاکید بر این گونه معاشرت ‪ ،‬حدود و چارچوبه کلی روابط و اخالق بین المللی مسلمانان را‬ ‫مشخص کرده است‪.‬‬ ‫دوم ‪.‬معاشرت های آیینی‬ ‫معاشرت و روابطی که هر فرد با سایر همکیشان و هم مسلکان خود دارد را گویند‪.‬‬ ‫سوم ‪.‬معاشرت های شهروندی‬ ‫چهارم ‪.‬معاشرت های دوستانه‬ ‫این گونه معاشرت ها به دلیل تاثیر گذاری فوق العاده ای که بر روی شخصیت انسان دارد مورد توجه‬ ‫اکید اسالم و اولیای دین و عالمان اخالق قرار گرفته است‪.‬‬ ‫پنجم ‪.‬معاشرت های خانوادگی‬ ‫‪ – 12‬معیار معاشرت‬ ‫در حقیقت معیار و ماللک کلی برای اخالق اجتماعی و نحوه ی معاشرت با دیگران این است که خود را به‬ ‫جای مردم بگذاریم و هر چه را برای خود می پسندیم برای دیگران هم بپسندیم و آنچه را که برای خود‬ ‫نمی پسندیم برای آنان نیز نپسندیم‪.‬‬ ‫بهترین و کامل ترین معیار برای تشخیص درستی یا نادرستی رفتارهای اجتماعی ما ‪ ،‬همین معیار است‪.‬‬ ‫بهترین راه فهم توقع دیگران از ما این است که ما خود را جای آنان بگذاریم‪.‬‬ ‫‪ – 13‬اهتمام به امور مردم‬ ‫توصیه اکید اسالم این است که هر مسلمانی همواره باید دغدغه سایر انسان ها را داشته و نسبت به‬ ‫هدایت و ارشاد آنان احساس مسئولیت کند‪.‬‬ ‫حضرت علی (ع) می فرمایند‪:‬‬ ‫(کونا للظالم خصما" و للمظلوم عونا" ) با ستمکار در پیکار باشید و ستمدیده را یار‪.‬‬ ‫به تعبیر زیبای سعدی‪:‬‬ ‫که در آفرینش ز یک گوهرند‬ ‫بنی ادم اعضای یکدیگرند‬ ‫دگر عضوها را نماند قرار‬ ‫چو عضوی به درد آورد روزگار‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬  ‫پیامبر اکرم (ص) می فرماید‪:‬‬ ‫مردم همگی عیال خداوندند ‪ ،‬پس محبوب ترین افراد در نزد خداوند نیکو ترینشان نسبت به عیال‬ ‫خداوند است‪.‬‬ ‫در سخنی دیگر اوج خرد و خردورزی را پس از دین داری ‪ ،‬مهربانی و محبت و خیرخواهی نسبت به همه‬ ‫انسان ها اعم از خوب و بد معرفی کرده و در جایی دیگر محبت نسبت به مردم را نصف ایمان دانسته اند‪.‬‬ ‫امام علی (ع) نیز محبت به مردمان را نیمی از عقل شمرده اند‪.‬‬ ‫این جمالت نشان دهنده اهمیت خدمت به خلق در اسالم است‪.‬‬ ‫این شعر سعدی نیز به اهتمام به امور مسلمانان اشاره دارد‪:‬‬ ‫به تسبیح و سجاده و دلق نیست‬ ‫طریقت به جز خدمت خلق نیست‬ ‫خدمت به خلق یکی از بهترین و واالترین عبادت هاست حتی از اعتکاف یک ماهه نیز در نزد خداوند‬ ‫ارجمند تر است‪.‬‬ ‫تصور عموم از بشر دوستی و اهتمام به امور مردم ‪ ،‬مسائل مادی و رفاهی است و برخی از نویسندگان در‬ ‫این باره گفته اند‪ :‬بشر دوستی عبارت است از در نظر گرفتن حقوق مردم و سعی در رفاه حال آنان‪.‬‬ ‫رفع نیاز از مسلمانان و برآورده ساختن حاجت او‪ ،‬نه تنها اجر و پاداشی باالتر و برتر از بیست حج که هر‬ ‫کدام همراه با انفاق هزاران دینار در راه خدا باشد دارد بلکه از جمله محبوب ترین کارها در نزد خداوند‬ ‫است‪.‬حتی در بسیاری از کتاب های روایی ‪ ،‬بابی به عنوان ( قضاء حاجه المومن ) گشوده شده است‪.‬‬ ‫‪ - 14‬اصالح میان مردم‬ ‫یکی از بهترین و مطلوب ترین اخالقیات اجتماعی‪ ،‬اصالح ذات بین است‪.‬‬ ‫پاداش اصالح ذات بین در اسالم از نماز و روزه و صدقه نیز باالتر و برتر دانسته شده است‪.‬‬ ‫امام جعفر صادق (ع) اصالح میان مردم را نوعی صدقه دانسته اند که محبوب خداوند است‪.‬‬ ‫‪ -15‬از بهترین جاوه های اخالق اجتماعی در اسالم ‪ ،‬امر به معروف و نهی از منکر است‪.‬‬ ‫‪ – 16‬الزمه ایمان حقیقی داشتن رابطه دوستی با دیگر مومنان و داشتن دغدغه سرنوشت آنان است‪.‬‬ ‫‪ – 17‬امر به معروف و نهی از منکر ‪ ،‬بهترین و زیباترین نشانه اهتمام به امور خلق و توجه به مسائل‬ ‫مسلمانان است‪.‬‬ ‫‪@OlumeTarbiati‬‬ ‫‪ – 18‬امر به معروف و نهی از منکر یعنی در برابر دیگران احساس مسئولیت کردن‪ ،‬یعنی دغدغه هدایت و‬ ‫ارشاد دیگران را داشتن‪.‬‬ ‫‪ – 19‬علت برتری امت اسلمی بر سایر امت ها عمل به فریضه امر به معروف و نهی از منکر است‪.‬یکی از‬ ‫نشانه های برتری فردی نسبت به فردی دیگر نیز همین موضوع است‪.‬‬ ‫‪ – 21‬از دیدگاه پیامبر گرامی اسالم(ص) بهترین مردم کسی است که از همه بیشتر امر به معروف و نهی‬ ‫از منکر می کند و کسی که از همه بیشتر تقوای خداوند را دارد و نسبت به مشیت او راضی تر از دیگران‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪ – 21‬امیر المومنین (ع) مهمترین دلیل پذیرش خالفت را پس از قتل عثمان‪ ،‬امر به معروف و نهی از منکر‬ ‫دانست‪.‬‬ ‫‪ – 22‬امام حسین (ع) علت اصلی قیام خود را اقامه امر به معروف و نهی از منکر معرفی کرد‪.‬‬ ‫‪ – 23‬پیامبر رحمت (ص) فرمودند‪:‬‬ ‫خداوند نسبت به مومن ضعیفی که دین ندارد خشمگین است‪.‬منظور از مومن ضعیف کسی است که نهی‬ ‫از منکر نمی کند‪.‬‬ ‫‪ – 24‬امر به معروف و نهی از منکر برخالف برخی دیگر از احکام دینی و اخالقی ‪ ،‬وظایفی عام هستند‪.‬‬ ‫‪ – 25‬فقیهان بزرگی همچون شیخ طوسی و صاحب جواهر تصریح کرده اند که امر به معروف و نهی از منکر ِ‬ ‫عملی این است که خود فرد عمال" در اجرای فضایل و ترک رذایل بکوشد‪.‬‬ ‫‪ – 26‬یکی ا زمهمترین و روشن ترین شرایط امر به معروف و نهی از منکر ‪ ،‬شناخت معروف و منکر است‪.‬‬ ‫‪ – 27‬دومین شرط امر به معروف و نهی از منکر احتمال