Aralin 1 2 3 AP PDF

## KONSEPTO NG GENDER AT SEX Ang konsepto ng gender at sex ay magkaiba. Ang sex ay tumutukoy sa kasarian - kung lalaki o babae. Ito rin ay maaaring tumukoy sa gawain ng babae at lalaki na ang layunin ay reproduksiyon ng tao. Ayon sa World Health Organization (2014), ang sex ay tumutukoy sa biyoloh...

## KONSEPTO NG GENDER AT SEX Ang konsepto ng gender at sex ay magkaiba. Ang sex ay tumutukoy sa kasarian - kung lalaki o babae. Ito rin ay maaaring tumukoy sa gawain ng babae at lalaki na ang layunin ay reproduksiyon ng tao. Ayon sa World Health Organization (2014), ang sex ay tumutukoy sa biyolohikal at pisyolohikal na katangian na nagtatakda ng pagkakaiba ng babae sa lalaki. Samantalang ang gender naman ay tumutukoy sa mga panlipunang gampanin, kilos, at gawain na itinatakda ng lipunan para sa mga babae at lalaki. ### KATANGIAN NG SEX 1. Ang mga babae ay nagkakaroon ng buwanang regla samantalang ang mga lalaki ay hindi. 2. Ang mga lalaki ay may testicle (bayag) samantalang ang babae ay hindi nagtataglay nito. ### KATANGIAN NG GENDER Ang bansang Saudi Arabia lamang sa mga bansa sa mundo ang hindi nagpapahintulot sa kababaihan na magmaneho ng sasakyan. ## ORYENTASYONG SEKSWAL Ang ORYENTASYONG SEKSWAL ay tumutukoy sa kakayahan ng isang tao na makaranas ng malalim na atraksiyong apeksyonal, emosyonal, sekswal; at ng malalim na pakikipagrelasyon sa taong ang kasarian ay maaaring katulad ng sa kanya, iba sa kanya, o kasariang higit sa isa. Ang PAGKAKAKILANLANG PANGKASARIAN ay kinikilala bilang malalim na damdamin at personal na karanasang pangkasarian ng isang tao, na maaaring nakatugma o hindi nakatugma sa sex niya nang siya'y ipanganak, kabilang ang personal na pagtuturing niya sa sariling katawan (na maaaring mauwi, kung malayang pinipili, sa pagbabago ng anyo o kung ano ang gagawin sa katawan sa pamamagitan ng pagpapaopera, gamot, o iba pang paraan) at iba pang ekspresyon ng kasarian, kasama na ang pananamit, pagsasalita, at pagkilos. ### HETEROSEXUAL - Mga taong nagkakanasang seksuwal sa miyembro ng kabilang kasarian, mga lalaki na ang gustong makatalik ay babae at mga babaeng gusto naman ay lalaki. ### HOMOSEXUAL - Mga nagkakaroon ng seksuwal na pagnanasa sa mga taong nabibilang sa katulad na kasarian, mga lalaking mas gustong lalaki ang makakatalik at mga babaeng mas gusto ang babae bilang sekswal na kapareha. ### LESBIAN (tomboy) - Sila ang mga babae na ang kilos at damdamin ay panlalaki; mga babaeng may pusong lalaki at umiibig sa kapwa babae (tinatawag sa ibang bahagi ng Pilipinas na tibo at tomboy). ### GAY (bakla) - Mga lalaking nakararamdam ng atraksyon sa kanilang kapwa lalaki; may iilang bakla ang nagdadamit at kumikilos na parang babae (tinatawag sa ibang bahagi ng Pilipinas na: bakla, beki, at bayot). ### BISEXUAL - Mga taong nakararamdam ng atraksyon sa dalawang kasarian. ### ASEXUAL - Mga taong walang nararamdamang atraksiyong seksuwal sa anumang kasarian. ### TRANSGENDER - Kung ang isang tao ay nakararamdam na siya ay nabubuhay sa maling katawan, ang kaniyang pag-iisip at ang pangangatawan ay hindi magkatugma, siya ay maaaring may transgender na katauhan. ## GENDER ROLES SA PILIPINAS Ang mga datos pang-kasaysayan ay nagpapakita na ang kababaihan sa Pilipinas noon maging ito man ay kabilang sa pinakamataas na uri o sa uring timawa, ay pagmamay-ari ng mga lalaki. Patunay nito ang pagkakaroon ng mga binukot at pagbibigay ng tinatawag na bigay-kaya. Ang binukot ay mga babae na itinatago sa mata ng publiko. Itinuturing silang prinsesa. Hindi sila pinapayagang umapak sa lupa at hindi pinapayagang makita ng kalalakihan hanggang sa magdalaga. Ito ay isang kultural na kasanayan sa Panay. Bago dumating ang mga Espanyol, ayon sa Boxer Codex, ang mga lalaki ay pinapayagang magkaroon ng maraming asawa subalit maaaring patayin ng lalaki ang kaniyang asawang babae sa sandaling makita niya ito kasama ng ibang lalaki. Ipinakikita sa kalagayang ito na mas malaki ang karapatan na tinatamasa ng kalalakihan noon kaysa sa kababaihan. Paano naman winawakasan ang pagkakatali sa kasal noon? Bagamat kapwa pinapayagan noon ang babae at lalaki na hiwalayan ang kanilang asawa, mayroon pa ring makikitang pagkiling sa mga lalaki. Kung gustong hiwalayan ng lalaki ang kaniyang asawa, maaari niya itong gawin sa pamamagitan ng pagbawi sa ari-ariang ibinigay niya sa pahahon ng kanilang pagsasama. Subalit kung ang babae ang magnanais na hiwalayan ang kanyang asawa, wala siyang makukuhang anumang pag-aari. Dr. Lordes Lapuz - 'A Study of Psychopathology and Filipino Marriages in Crises': "Filipinas are brought up to fear men and some never escape the feelings of inferiority that upbringing creates." Idinagdag pa ni Emelda Driscoll (2011) na sa loob ng pamilya, ang mga Pilipina ay lumalaking tinitingnan bilang siyang pinagmumulan ng kapangyarihan sa pamilya. EMELINA RAGAZA GARCIA- Position of Women in the Philippines: "Reared and trained primarily for motherhood or for the religious life, her education principally undertaken under the supervision of priests and nuns. Being economically dependent on her men folk, she had to be subservient to them. Held out as an example was the diffident, chaste, and half-educated woman, whose all-consuming preoccupation was to save her soul from perdition and her body from the clutches of the devil incarnate in man." Ang pagdating ng mga Amerikano ay nagdala ng ideya ng kalayaan, karapatan, at pagkakapantay-pantay sa Pilipinas. Sa pagsisimula ng pampublikong paaralan na bukas para sa kababaihan at kalalakihan, mahirap o mayaman, maraming kababaihan ang nakapag-aral. Nabuksan ang isipan ng kababaihan na hindi lamang dapat bahay at simbahan ang mundong kanilang ginalalawan. Ang isyu ng pagboto ng kababaihan sa Pilipinas ay naayos sa pamamagitan ng isang espesyal na plebesito na ginanap noong Abril 30, 1937. 90% ng mga bumoto ay pabor sa pagbibigay-karapatan sa pagboto ng kababaihan. Ito ang simula ng pakikilahok ng kababaihan sa mga isyu na may kinalaman sa politika. Dumating ang mga Hapones sa bansa sa pagsiklab ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Ang kababaihan sa panahong ito ay kabahagi ng kalalakihan sa paglaban sa mga Hapones. Ang kababaihan na nagpapatuloy ng kanilang karera na dahilan ng kanilang pag-iwan sa tahanan ay hindi ligtas sa ganitong gawain. ## Kasaysayan ng LGBT sa Pilipinas Sa pagtalakay ng kasaysayan ng LGBT sa Pilipinas, mababanggit ang mga babaylan noong ika-16 hanggang ika-17 siglo. Ang babaylan ay isang lider-ispiritwal na may tungkuling panrelihiyon at maihahalintulad sa mga sinaunang priestess at shaman. Ang salitang babaylan ay sinasabing tumutukoy sa babae, mayroon ding lalaking babaylan halimbawa ay ang mga asog sa Visayas noong ika-17 siglo - na hindi lamang nagbibihis-babae kundi nagbabalat-kayo ring babae upang ang kanilang mga panalangin umano ay pakinggan ng mga espiritu. Ang mga lalaking ito, gayunman, ay hindi lamang nagsusuot ng kaugaliang kasuotan ng mga babae, ginagaya rin nila ang mismong kilos ng mga babae, sila rin ay pinagkakalooban ng panlipunang pagkilalang simboliko bilang “tila-babae.” Ilan din sa mga babaylang ito ay kasal sa lalaki, kung saan sila ay may relasyong seksuwal. Dekada 60 ang pinaniniwalaang dekada kung kailan umusbong ang Philippine gay culture sa bansa. Sa mga panahong ito, maraming akda ang nailathala na tumatalakay sa homoseksuwalidad. Mababanggit ang mga akda nina Victor Gamboa at Henry Feenstra, Lee Sechrest at Luis Flores. Sa Pilipinas, ang umiiral na mga konsepto tungkol sa LGBT ay mula sa magkasamang impluwensiya ng international media at ng lokal na interpretasyon ng mga taong LGBT na nakaranas mangibang-bansa. Sa mga huling bahagi ng dekada 80 at unang bahagi ng dekada 90, maraming pagsulong ang inilunsad na naging daan sa pag-usbong ng kamalayan ng Pilipinong LGBT. Maibibigay na halimbawa nito ang paglabas ng Ladlad, isang antolohiya ng panulat ng mga Pilipinong miyembro ng gay community na inedit nina Danton Remoto at J. Neil Garcia noong 1993. Maidaragdag din ang sinulat ni Margarita Go- Singco Holmes na A Different Love: Being Gay in the Philippines noong 1994. Isang malaking yugto para sa lesbian activism sa Pilipinas ang naganap nang sumali ang di-kilalang samahan na Lesbian Collective sa martsa ng International Women's Day noong Marso 1992. Ito ang kauna-unahang demonstrasyon na nilahukan ng isang organisadong sektor ng LGBT sa Pilipinas. Ang dekada 90 ang pinaniniwalaang simula ng LGBT movement sa Pilipinas. Itinatag ang ProGay Philippines noong 1993, ang Metropolitan Community Church noong 1992, at ang UP Babaylan (pinakamatandang organisasyon ng mga mag-aaral na LGBT sa UP) noong 1992. Ilang kilalang lesbian organization ang sumulpot noong dekada 90, gaya ng CLIC (Cannot Live in a Closet) at Lesbian Advocates Philippines (LeAP). Unang partidong politikal na kumonsulta sa LGBT community ang partidong Akbayan Citizen's Action Party. Ang konsultasyong ito ang nagbigay-daan sa pagkakabuo ng unang LGBT lobby group - ang Lesbian and Gay Legislative Advocacy Network o LAGABLAB - noong 1999. Noong Setyembre 21, 2003, itinatag ni Danton Remoto, propesor sa Ateneo de Manila University, ang political na partido na Ang Ladlad. Sa simula, hindi pinayagan ng COMELEC ang Ang Ladlad na tumakbo sa halalan 2010 dahil sa basehang imoralidad. Subalit noong Abril 2010, ang partidong ito ay ganap nang pinaygan ng Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas na sila ay lumahok sa halalan. Noong 2004 naman, ginanap sa Maynila ang ika-10 anibersaryo ng LGBT pride sa Pilipinas bilang bahagi ng Gay Pride March. Ang pagdiriwang na ito ay dinaluhan ng mga indibidwal na kinikilala ang sarili bilang bahagi ng pamayanan ng LGBT. ## GENDER ROLES SA IBA'T IBANG LIPUNAN SA MUNDO ### Africa at Kanlurang Asya Sa mga rehiyong ito ng mundo, mahigpit ang lipunan para sa mga babae lalo na sa mga miyembro ng komunidad ng LGBT. Matagal ang panahong hinintay ng mga babae upang mabigyan sila ng pagkakataong makalahok sa proseso ng pagboto. Nito lamang ikalawang bahagi ng ika-20 siglo nang payagan ng ilang bansa sa Africa at Kanlurang Asya ang mga babae na makaboto. Ngunit nananatili ang kaharian ng Saudi Arabia sa paghihigpit sa mga kababaihan. | Rehiyon | Taon ng Pagbibigay Karapatang Bumoto sa Kababaihan | |:------------:|:----------------------------------------------:| | Kanlurang Asya | | | Lebanon | 1952 | | Syria | 1949, 1953 | | Africa | | | Egypt | 1956 | | Tunisia | 1959 | Bansa | Taon ng Pagbibigay Karapatang Bumoto sa Kababaihan | |:------------:|:----------------------------------------------:| | Yemen | 1967 | | Iraq | 1980 | | Oman | 1994 | | Kuwait | 1985, 2005* | | Mauritania | 1961 | | Algeria | 1962 | | Morocco | 1963 | | Libya | 1964 | | Sudan | 1964 ## FEMALE GENITAL MUTILATION Ang FGM ay isang proseso ng pagbabago sa ari ng kababaihan (bata o matanda) nang walang anumang benepisyong medikal. Ito ay isinasagawa sa paniniwalang mapapanatili nitong walang bahid dungis ang babae hanggang siya ay maikasal. Walang basehang-panrelihiyon ang paniniwala at prosesong ito na nagdudulot ng impeksiyon, pagdurugo, hirap umihi at maging kamatayan. *Ang ganitong gawain ay maituturing na paglabag sa karapatang pantao ng kababaihan* Sa bahagi ng South Africa, may mga kaso ng gang-rape sa mga lesbian (tomboy) sa paniniwalang magbabago ang oryentasyon nila matapos silang gahasain. Bukod pa rito, ayon na rin sa ulat na inilabas ng United Nations Human Rights Council noong taong 2011, may mga kaso rin ng karahasang nagmumula sa pamilya mismo ng mga miyembro ng LGBT. ## Pangkulturang Pangkat sa New Guinea Taong 1931 nang ang antropologong si Margaret Mead at ang kanyang asawa na si Reo Fortune ay nagtungo sa rehiyon ng Sepik sa Papua New Guinea upang pag-aralan ang mga pangkultura pangkat sa lugar na ito. Sa kanilang pananatili roon nakatagpo nila ang tatlong pangkulturang pangkat; Arapesh, Mundugamur, at Tchambuli. ### ARAPESH - Nangangahulugang "tao". - Walang mga pangalan ang mga tao rito. - Ang mga babae at mga lalaki ay kapwa maalaga at mapag-aruga sa kanilang mga anak, matulungin, mapayapa, kooperatibo sa kanilang pamilya at pangkat. ### MUNDUGUMUR - Kilala rin sa tawag na Biwat. - Ang mga babae at mga lalaki ay kapwa matapang, agresibo, bayolente, at naghahangad ng kapangyarihan o posisyon sa kanilang pangkat. ### TCHAMBULI - Tinatawag din na Chambri. - Ang mga babae at mga lalaki ay may magkaibang gampanin sa kanilang lipunan. - Ang mga babae ay inilarawan nina Mead at Fortune bilang dominante kaysa sa mga lalaki, sila rin ang naghahanap ng makakain ng kanilang pamilya, samantala ang mga lalaki naman ay inilarawan bilang abala sa pag-aayos sa kanilang sarili at mahilig sa mga kuwento. ## MGA ISYU SA KASARIAN AT LIPUNAN - Nananatiling malaking isyu at hamon ang pagkakapantay-pantay ayon sa kasarian. Sa Pilipinas, kahit malayo na ang narating ng kababaihan sa larangan ng pulitika, negosyo, media, akademya, at iba pang larangan; nanatiling biktima pa rin sila ng diskriminasyon at kaharasan. - Ngunit hindi lamang sila ang naghaharap sa diskriminasyon at kaharasan, maging ang lalaki din ay biktima nito. - Panghuli, ang tinatawag ni Hillary Clinton (2011) na “invisible minority" ay ang mga LGBT, ang kanilang mga kwento ay itinago, inilihim at marami sa kanila ang nanahimik dahil sa takot. Marami sa kanila ang naghaharap sa malaking hamon ng pagtanggap at pagkakapantay-pantay sa pamilya, paaralan, negosyo, lipunan at maging sa kasaysayan. Ayon sa pag-aaral na ginawa ng United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights o UN-OHCHR noong 2011 may mga LGBT (bata at matanda) na nakaranas nang di-pantay na pagtingin at pagtrato ng kanilang kapwa, pamilya, komunidad at pamahalaan. Ang layunin ng araling ito ay nakatuon sa mga isyung kinakaharap ng lipunan na may kaugnayan sa mga LGBT, sa mga babae at mga lalaki bagama't ma CEDAW o ang Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women (1979) na ang mga babae, may ilang mga bansa at insidente pa rin ng hindi-pantay na pagtingin at pagtrato sa mga babae. ## DISKRIMINAYON SA MGA LALAKI, BABAE,AT LGBT Sa bahaging ito ng aralin ay makikilala mo ang ilang mga babae, lalaki, at LGBT na kilala sa iba't ibang larangan sa bansa at maging sa buong mundo. ### ELLEN DEGENERES - Artista, manunulat, stand-up comedian at host ng isa sa pinakamatagumpay na talk-show sa Amerika, ang "The Ellen Degeneres Show". - Binigyang pagkilala rin niya ang ilang Pilipinong mang-aawit gaya ni Charice Pempengco. ### TIM COOK - CEO ng Apple Inc. na gumagawa ng iPhone, iPad, at iba pang Apple products. - Bago mapunta sa Apple Corporation nagtrabaho rin si Cook sa Compaq at IBM, at mga kompanyang may kinalaman sa computers. ### CHARO SANTOS-CONCIO - Matagumpay na artista sa pelikula at telebisyon, nakilala siya sa longest-running Philippine TV drama anthology program Maalaala Mo Kaya, simula pa noong 1991. - Siya ay nagging presidente at CEO ng ABS-CBN Corporation noong 2008-2015. ### DANTON REMOTO - Propesor sa kilalang pamantasan, kolumnista, manunulat, at mamamahayag. - Nakilala siya sa pagtatag ng Ang Ladlad, isang pamayanan na binubuo ng mga miyembro ng LGBT. ### MARILLYN A. HEWSON - Chair, Presidente, at CEO ng Lockheed Martin Corporation, na kilala sa paggawa ng mga armas pandigma at panseguridad, at iba pang mga makabagong teknolohiya. - Sa mahigit 30 taon niyang pananatili sa kumpanya, naitalaga siya sa iba't ibang matataas na posisyon. - Taong 2017 siya ay napabilang sa Manufacturing Jobs Initiative sa Amerika. ### CHARICE PEMPENGCO - Pilipinang mang-aawit na nakilala hindi lamang sa bansa maging sa ibang panig ng mundo. - Tinawag ni Oprah Winfrey na "the talented girl in the world." - Isa sa sumikat na awit niya ay ang Pyramid. ### ANDERSON COOPER - Mamamahayag at tinawag ng New York Time na "the most prominent open gay on American television." - Nakilala si Cooper sa Pilipinas sa kaniyang coverage sa relief operations noong bagyong Yolanda noong 2013. - Kilala siya bilang host at reporter ng Cable News Network o CNN. ### PARKER GUNDERSEN - Chief Executive Officer ng ZALORA, isang kilalang online fashion retailer na may sangay sa ingapore, Indonesia, Malaysia, Brunei, the Philippines, Hong Kong, at Taiwan. ### GERALDINE ROMAN - Kauna-unahang transgender na miymebro ng Kongreso. - Siya ang kinatawan ng lalawigan ng Bataan. - Siya ang pangunahing taga-pagsulong ng Anti-Discrimation bill sa Kongreso. ## MGA HALIMBAWA NG DISKRIMINASYON Sa bahaging ito ng aralin matutunghayan mo ang ilang halimbawa ng diskriminasyong kinakaharap ng babae, lalaki, at LGBT. DISKRIMINASYON - ANUMANG PAGUURI, EKSKLUSYON, O RESTRIKSYON SA KASARIAN NA NAGLALAYON O NAGIGING SANHI NG HINDI PAGKILALA, PAGGALANG, AT PAGTAMASA NG LAHAT NG KASARIAN NG KANILANG MGA KARAPATAN O KALAYAAN. ### SI MALALA YOUSAFZAI AT ANG LABAN SA EDUKASYON NG KABABAIHAN SA PAKISTAN Si Malala Yousafzai, o mas kilala bilang Malala sa nakararami, ay isang batang babae na pinaglalaban ang mga karapatan ng mga kababaihan lalong-lalo na ang pagkakaroon ng pagkakapantay-pantay na pagtatamo ng edukasyon. Siya ay ipinanganak noong July 12, 1997 sa siyudad ng Mingora, Pakistan. Isang tanyag at napakagandang lugar ng Mingora noong kabataan ni Malala. Ngunit, lahat ng ito’y nagbago nang pinamahalaan ito ng mga Taliban o isang grupo ng Islam na naglalayong palakasin ang control ng Islam sa mga bansa kabilang na ang Pakistan. Nakilala si Malala Yousafzai habang lulan ng bus patungong paaralan, nang siya ay barilin sa ulo ng isang miyembro ng Taliban noong ika-9 ng Oktubre 2012 dahil sa kanyang paglaban at adbokasiya para sa karapatan ng mga batang babae sa edukasyon sa Pakistan. Kinondena hindi lamang ng mga Muslim ang pagtatangka sa buhay ni Malala. Bumuhos ang tulong pinansyal upang agarang mabigyang lunas ang pagbaril sa kanyang ulo. Sino nga ba si Malala? Ipinanganak siya noong ika-2 ng Hulyo 1997 sa Mingora, Swat Valley, sa hilagang bahagi ng Pakistan, malapit sa Afghanistan. Taong 2007 nang masakop ng mga Taliban ang Swat Valley sa Pakistan at mula noon ipinatupad nila ang mga patakarang nakabatay sa batas Sharia ng mga Muslim. Kabilang sa mga ito ay ang pagpapasara ng mga dormitoryo at paaralan para sa mga babae, nasa mahigit 100 paaralan ang kanilang sinunog sa Pakistan upang hindi na muli pang makabalik ang mga babae sa pag-aaral. Sa mga taong ito, isang batang babae pa lamang si Malala na nangangarap na makapag-aral. Nagsimula ang mga pagpapahayag ni Malala ng kanyang mga adbokasiya noong 2009. Lumawak ang impluwensiya ni Malala dahil sa kanyang pagsusulat at mga panayam sa mga pahayagan at telebisyon. Dahil dito, nakatanggap ng mga banta sa kanilang buhay ang pamilya ni Malala, ngunit hindi ito naging hadlang upang ipagpatuloy niya ang paglaban para sa edukasyon ng mga babae sa Pakistan. Ang pagbaril kay Malala ang nagpakilala sa mundo ng tunay na kalagayan ng edukasyon ng mga babae sa Pakistan. Matapos niyang maoperahan, iba't ibang mga pagkilala at pangaral ang kanyang natanggap ngunit hindi niya kinalimutan ang mga kapwa niya babae hindi lamang sa Pakistan, maging sa iba pang bahagi ng daigdig. Iginawad din sa kanya ang Nobel Peace Prize kasama ang aktibistang si Kailash Satyarthai noong 2014. Nakapagpatayo na rin siya ng paaralan sa Lebanon para sa mga batang babae na biktima ng digmaang sibil sa Syria. “Let us pick up our books and pencils. They are our most powerful weapon.” -MALALA YOUSAFZAI Sa kasalukuyan, patuloy ang pagpapakilala ni Malala sa tunay na kalagayan edukasyon ng mga batang babae sa iba't ibang bahagi ng daigdig sa pakikipagkita at pakikipag-usap sa mga pinuno ng iba't ibang bansa at pinuno ng mga organisasyong sibil at non-government organizations o NGOs gaya ng United Nations at iba pa. ## KARAHASAN SA MGA LALAKI, KABABAIHAN, AT LGBT ### Karahasan sa mga LGBT Ayon sa pag-aaral na inilabas ng United Nations Development Programme (UNDP) at ng United States Agency for International Development (USAID) na may titulong "Being LGBT in Asia: The Philippines Country Report", ang mga LGBT ay may kakaunting oportunidad sa trabaho, bias sa serbisyong medikal, pabahay at maging sa edukasyon. Sa ibang pagkakataon din, may mga panggagahasa laban sa mga lesbian. Patuloy ang pagpatay sa mga LGBT kahit na patuloy ang panawagan sa pagkakapantay- pantay at kalayaan sa lahat ng uri ng diskriminasyon at pang-aabuso. Ayon sa ulat ng Transgender Europe noong 2012 may 1,083 LGBT ang biktima ng pagpatay mula 2008-2012. Noong 2011, ang United Nations Human Rights Council ay nagkaroon ulat tungkol sa mga ebidensya at kaso ng mga diskriminasiyon at karahasan laban sa mga LGBT. Ang bansang Uganda ay nagpasa ng batas na "Anti-Homosexuality Act of 2014” na nagsasaad na ang same- sex relations and marriages ay maaaring parusahan ng panghabambuhay na pagkabilanggo. ### KARAHASAN/DISKRIMINASYON SA KABABAIHAN Ang mababang pagtingin sa kababaihan ay umiiral na noon pa sa iba't ibang kultura at lipunan sa daigdig. Mababanggit ang kaugaliang foot binding noon sa China na naging dahilan ng pagkakaparalisa ng ilang kababaihan. Ang FOOT BINDING ay isinasagawa ng mga sinaunang babae sa China. Ang mga paa ng mga babaeng ito ay pinapaliit hanggang sa tatlong pulgada gamit ang pagbalot ng isang pirasong bakal o bubog sa talampakan. Ang korte ng paa ay pasusunurin sa bakal o bubog sa pamamagitan ng pagbali sa mga buto ng paa nang paunti-unti gamit ang telang mahigpit na ibinalot sa buong paa. Ang tawag sa ganitong klase ng mga paa ay LOTUS FEET o lily feet. Halos isang milenyong umiral ang tradisyong ito. Ang pagkakaroon ng ganitong klase ng paa sa simula ay kinikilala bilang simbolo ng yaman, ganda, at pagiging karapat-dapat sa pagpapakasal. Subalit dahil sa ang mga kababaihang ito ay may bound feet, nalimitahan ang kanilang pagkilos, pakikilahok sa politika, at ang kanilang pakikisalamuha. Tinanggal ang ganitong sistema sa China noong 1911 sa panahon ng panunungkulan ni Sun Yat Sen dahil sa di-mabuting dulot ng tradisyong ito. Ang BREAST IRONING o ay isang kaugalian sa bansang Cameroon. Ito ang pagbabayo o pagmamasahe ng dibdib ng batang nagdadalaga sa pamamagitan ng bato, martilyo o spatula na pinainit sa apoy. Ipinapaliwanag ng ina sa anak na ang pagsagsagawa nito ay normal lamang at ang mga dahilan nito ay upang maiwasan ang (1) maagang pagbubuntis ng anak; (2) paghinto sa pag-aaral; (3) pagkagahasa. ### ISTADISTIKA NG KARAHASAN SA KABABAIHAN - Isa sa bawat limang babae na nasa edad 15-49 ang nakaranas ng pananakit na pisikal simula edad 15, anim na porsyento ang nakaranas ng pananakit na pisikal. - 6% ng mga babaeng 15-49 ang nakaranas ng pananakit na seksuwal. - Isa sa apat na mga babaeng kasal na may edad 15-49 ang nakaranas ng emosyonal, pisikal at/o pananakit na sekswal mula sa kanilang mga asawa. - Mula sa mga babaeng may asawa at kasal na nakaranas ng pisikal/seksuwal na pang-aabuso sa loob ng 12 buwan bago ang sarbey, 65% ang nagsabing sila ay nakaranas ng pananakit. ### GABRIELA (General Assembly Binding Women for Reforms, Integrity, Equality, Leadership, and Action) - Ay isang samahan sa Pilipinas na laban sa iba't ibang porma ng karahasang nararanasan ng kababaihan na tinagurian nilang Seven Deadly Sins Against Women. - Ang mga ito ay ang: - Pambubugbog/pananakit - Panggagahasa - Incest at iba pang seksuwal na pang-aabuso - Sexual harassment - Sexual discrimination at exploitation - Limitadong access sa reproductive health - Sex trafficking at prostitusyon. ### Domestic Violence IKAW AY NAKAKARANAS NG DOMESTIC VIOLENCE KUNG ANG KAPAREHO MO AY - Tinatawag ka sa ibang pangalang hindi maganda para sa iyo at sa ibang tao. - Pinipigilan ka sa pagpasok sa trabaho o paaralan. - Pinipigilan kang makipagkita sa iyong pamilya o mga kaibigan. - Nagseselos at palagi kang pinagdududahan na nanloloko. - Nagagalit kung umiinom ng alak o gumagamit ng droga. - Pinagbabantaan ka na sasaktan. - Sinisipa, sinasampal, sinasakal o sinasaktan ang iyong mga anak o mga alagang hayop. - Pinipilit kang makipagtalik kahit labag sa iyong kalooban at. - Sinisisi ka sa kanyang pananakit o sinasabi sa iyo na nararapat lamang sa iyo ang ginagawa niya sa iyo. ### Bisexual and Transgender Ito naman ay para sa mga bakla, bisexual at transgender: - Pinagbabantaan kang sasabihin sa iyong pamilya, mga kaibigan at mga kakilala ang iyong oryentasyong seksuwal at pagkakakilanlang pangkasarian. - Sinasabi sa iyo na hindi tutulungan ng pamahalaan ang mga gay, bi-sexual at transgender. - Sinasabi sa iyo na ang mga lalaki ay natural na bayolente. ## TUGON SA MGA ISYU SA KASARIAN AT LIPUNAN ### Ang mga Prinsipyo ng Yogyakarta Nasa 27 eksperto sa oryentasyong seksuwal at pagkakakilanlang pangkasarian (sexual orientation at gender identity o SOGI) nagmula sa iba't ibang bahagi ng daigdig ang nagtipon-tipon sa Yogyakarta, Indonesia noong ika-6 hanggang ika-9 ng Nobyembre, 2006 upang pagtibayin a mga prinsipyong makatutulong sa pagkakapantay-pantay ng mga LGBT. It ay binubuo ng 29 na prinsipyong nakaayon sa Pandaigdigang Batas ng mga Karapatang Pantao (Universal Declaration of Human Rights o UDHR) “LGBT rights are human rights.” Ito ang mga katagang wika ni dating UN Secretary General na si Ban Ki-Moon tungkol sa mga LGBT. ### Prinsipyo 1 ANG KARAPATAN SA UNIBERSAL NA PAGTATAMASA NG MGA KARAPATANG PANTAO Lahat ng tao ay isinilang na malaya at pantay sa dignidad at mga karapatan. Bawat isa, anuman ang oryentasyong seksuwal at pagkakakilanlang pangkasarian ay nararapat na ganap na magtamasa ng lahat ng karapatang pantao. ### Prinsipyo 2 ANG MGA KAR