Araling Panlipunan 10 Modyul 2: Mga Isyu at Hamon sa Kapaligiran PDF

10 Araling Panlipunan Unang Markahan – Modyul 2: Mga Isyu at Hamon sa Kapaligiran 1 Araling Panlipunan – Ikasampung Baitang Alternative Delivery Mode Unang Markahan – Modyul 2: Mga Isyu at Hamon sa Kapaligiran Unang Edisyon, 2020 Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiy...

10 Araling Panlipunan Unang Markahan – Modyul 2: Mga Isyu at Hamon sa Kapaligiran 1 Araling Panlipunan – Ikasampung Baitang Alternative Delivery Mode Unang Markahan – Modyul 2: Mga Isyu at Hamon sa Kapaligiran Unang Edisyon, 2020 Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunpaman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad. Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito. Walang anumang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anumang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran. Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Leonor Magtolis – Briones Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul Manunulat: Vida T. Cabristantre Editor: Mary Ann M. Gordoncillo Tagasuri: Divina May S. Medez Tagaguhit: Mark Dave M. Vendiola Tagalapat: Aileen Rose N. Cruz Tagapamahala: Senen Priscillo P. Paulin CESO V Rosela R. Abiera Joelyza M. Arcilla EdD Maricel S. Rasid Marcelo K. Palispis EdD Elmar L. Cabrera Nilita L. Ragay EdD Carmelita A. Alcala EdD Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________ Department of Education –Region VII Schools Division of Negros Oriental Office Address: Kagawasan, Ave., Daro, Dumaguete City, Negros Oriental Tel #: (035) 225 2376 / 541 1117 E-mail Address: [email protected] i  Alamin Sa modyul naito, pagtutuunan ng pansinang mga suliranin at hamong pang- Kapaligiran na nararanasan sa kapaligiran. MELC: Natatalakay ang kalagayan,suliranin at pagtugon sa isyung pangkapaligiran ng Pilipinas. AP10KSP Ic-6 K - Naintindihan ang kahulugan ng solid waste S - Nakaguguhit ng Best Practice tungkol sa isyung suliraning pangkapaligiran A - Napapahalagahan ang tamang pagtatapon ng solid waste 1  Subukin Ngayon, subukin mong sagutin ang paunang pagsusulit upang matukoy ang lawak ng iyong kaalaman tungkol sa paksang tatalakayin. Isulat ang sagot sa kwaderno. SET A. 1. Ano-anong mga aspekto ang naaapektuhan ng mga kalamidad na nararanasan sa Pilipinas A. Kalusugan, Kabuhayan, at Kalikasan B. Kabuhayan, Kalakalan, at Kalusugan C. Kalakalan, Kapayapaan, at Kalikasan D. Kapayapaan, Kabuhayan, at Kultura 2. Anong batas ang ipinatupad upang magkaroon ng legal na batayan sa iba’t ibang desisyon at proseso ng pamamahala ng solid waste ng bansa? A. Republic Act 9003 C. Republic Act 7942 B. Republic Act 8742 D. Republic Act 7586 3. Sumulat ng tatlo pangungusap tungkol sa inyong mabubuong kaisipan tungkol sa epekto ng mga suliranin at hamong pangkapaligiran sa pamumuhay ng tao. 4. Paano nakakaimpluwensiya ang tamang pagtapon ng basura sa ating lipunan? A. Nakakatulong sa temang basura, akin ka B. Nakakatulong upang hindi mapagalitan ang mga bata C. nakakatulong upang magkakaroon ng malusog na kapaligiran at maiwasan ang pagkakaroon ng ibat ibang klaseng sakit. D. wala sa nabanggit 2 Set B. Modified True or False. Isulat ang TAMA kung wasto ang isinasaad ng pangungusap; kung ito ay mali, itama ang salitang may salungguhit upang maiwasto ang pahayag. Isulat ang inyong sagot sa Araling Panlipunan Notbuk/kwaderno. 1. Ang solid waste ay tumutukoy sa mga basura nagmula sa tahanan at komersyal na establisimyento. 2. Halos 50% ng basura ng Pilipinas ay nagmula sa Metro Manila. 3. Ang tinapong bio-degradable ay 60% ayon sa pag-aaral ng National Waste Management noong 2016. 4. Ang kawalan ng disiplina sa pagtatapon ng basura ang isa sa pangunahing dahilan kaya mayroon problema sa solid waste ang Pilipinas. 5. Ang pagpapatayo ng Materials Recovery Facility (MRF) ay ang paraan ng waste segregation bago itapon ang solid waste sa dumpsite. 6. Ang pagtatapon ng basura kahit saan any nakakatulong sa Ecological Balance. 7. Ang Deforestation ay isang isyung pangkapaligiran na patungkol sa Dinoflagellates na nakalutang sa ibabaw ng dagat. 8. Ang Eco- Tourism ay gawaing pang- turismo gamit ang kalikasan. 9. Ang Deforestation ay tumutukoy sa pagkasira ng lupain sa mga rehiyong bahagyang tuyo o lubhang tuyo. 10. Ang Siltation ay parami at padagdag na depositing banlik na dalang umaagos na tubig sa isang lugar. Balikan Panuto: Basahin at unawain ang katanungan na nasa ibaba. Isulat sa kwaderno ang iyong sagot. 1. Bakit mahalaga ang pagtutulungan ng iba’t ibang sektor sa pagsugpo sa mga suliraning pangkapaligiran? Piliin ang tamang sagot sa pagpipilian sa ibaba at ipaliwanag. A. Kabalikat ang lahat sa pagsugpo sa ibat’-ibang suliraning pangkapaligiran. B. Malawak na suliranin ang mga isyung pangkapaligiran na nararapat harapin ng ibat’ibang sector sa lipunan. C. Makababawas sa mga gastusin ng pamahalaan ang pagtulong ng iba’t ibang sector sa pagsugpo sa mga suliraning pangkapaligiran. D. Mahihikayat ang maraming dayuhan na pumunta sa ating bansa kung mawawala ang mga suliraning pangkapaligiran nito. 3 Tuklasin Paksa: Suliranin sa Solid Waste Solid Waste ay tumutukoy sa mga basurang nagmula sa mga tahanan at komersyal na establisimyento, mga basura na nakikita sa paligid at iba pang basurang hindi nakakalason (Official Gazette, 2000) Halos 25% ng basura ng Pilipinas ay ang basura na nagmumula sa sektor nanggagaling sa Metro Manila kung saan ang isang tao ay nakalilikha ng 0.7 kilong basura araw-araw. Mas mataas ito ng 130% kaysa sa world average (National Solid Waste Management, 2016). Ang malaking bahagdan ng itinapon basura ng mga Pilipino ay mula sa mga tahanan na mayroong 56.7%. Ang tinapong bio-degradabl ay 52.31%. Mga dahilan kung bakit may problema ang Pilipinas sa solid waste. 1. Kawalan ng disiplina sa pagtatapon ng basura. Tinatayang 1500 tonelada ng basura ang itinatapon sa mga ilog, estero, kalsada, bakanteng lote at sa Manila Bay na nagpapalala sa pagbaha at paglaganap ng mga insekto na nagdudulot ng iba’t ibang sakit. 2. Pagsusunog ng basura na nakaragdag sa polusyon sa hangin. 3. Hindi pagsasagawa ng waste segregation bago dalhin ang mga itatapong basura sa dumpsite na nagdudulot ng dagdag na trabaho sa mga waste collector. 4. Pagtatapon ng mga e-waste tulad ng computer, cellphone, at television dahil sa sinunog na nakukuha sa tanso, lead, cadmium, barium, mercury at polyvinyl chloride na nakakalason ng lupa at maging ng tubig (Mooney, Knox, & Shacht, 2011) Dahil sa mga suliranin nabanggit, ipinatupad ng pamahalaan ang Republic Act 9003 o kilala bilang Ecological Solid Waste Management Act of 2000 upang magkaroon ng legal na batayan sa iba’t ibang desisyon at proseso ng pamamahala ng solid waste sa bansa (Official Gazette, 2000). Ang pagpapatayo ng mga Materials Recovery Facility (MRF) kung saan isinasagawa ang waste segregation bago dalhin ang nakolektang basura sa mga dumpsite. 4  Suriin Panuto: Isalaysay sa isang pangungusap ang bawat isa. Isulat sa kwaderno. 1. Ano ang pangunahing sanhi ng suliranin sa solid waste? 2. Paano ka makakatulong upang mabawasan ang suliranin sa solid waste? Pagyamanin Gawain A. Panuto: Makikita sa ibaba ang larawan ng mga Recycling Bins kung saan itatapon ang kaukulang basura. Isulat sa Aral Pan notbuk/kwaderno ang sagot ng tamang Kulay ng basurahan para sa best practice. 1. Lata _______ 2. Papel ________ 3. Dahon _______ 4. Plastic _______ 5. Glass _______ Dilaw Pula Asul https://www.conserve-energy-future.com/wp-content/uploads/2013/05/Recycle_Bins.jpg 5 Gawain B. Panuto: Isulat sa notbuk/kwaderno ang katumbas na dami ng porsyento ng sumusunod na solid waste. 1. Plastic - ________ 2. Paper - ______ 3. Glass - _________ 4. Biodegradable - __________ 5. Rags - ________ https://www.google.com/search?q=pie+graph+of+biodegradable+and+non+biodegradable+solid+waste&tbm=isch&source=i u&ictx=1&fir=NyyB0Qk_q5cVVM%253A%252CUn0eQ_ze231qnM%252C_&vet=1&usg=AI4 kTctAmauCrnKaVrV0mX6M2PQ429w&sa= X&ved=2ahUKEwiH4tH8xZfqAhVLHaYKHauwDhcQ9QEwAHoECAYQBQ&biw=1024&bih=489#imgrc=V7kDMG7EYqJZ7M Gawain C. Panuto: Gumawa ng 5 talutod na Tula tungkol sa sa isyung pangkapaligiran. 6  Isaisip Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga konsepto sa ibaba at pagkatapos ay sagutin ang mga katanungan sa ibaba. Isulat sa kwaderno ang inyong sagot. A. Mayroon ka bang mga larawan nakikita sa ibaba, ano ang iyong masasabi? B. Mahalaga ba ang kanilang ginagawa para sa ating ating kapaligiran? Bakit? 1. 2. C. Sa kabila ng puspusan kampanya ng gobyerno upang mapanatili malinis ang ating kapaligiran, mayroon pa rin iilan na mga kababayan ang ayaw sumunod sa batas at programa na ipinatutupad. Bakit? 1. https://www.google.com/search?source=univ&tbm=isch&q=pics+of+children+playing+in+a+nice+environmen t+by+throwing+garbage+in+trash+can&sa=X&ved=2ahUKEwj91vrXlJjqAhULK6YKHSZRBvEQ7Al6BAgKEBk&biw =1024&bih=489#imgrc=daxdwsIRpwJMfM 7  Isagawa Ang likas na kagandahan ng Pilipinas ay isa sa mga dahilan kung bakit ang turismo ay nagbibigay ng trabaho sa mga Pilipino. Ngunit, sa kabila nito ay tila hindi nabibigyang- halaga ang pangangalaga sa ating kalikasan. Sa kasalukuyan ay malaki ang suliranin at hamong kinahaharap ng ating bansa dahil sa pang-aabuso at pagpapabaya ng tao sa kalikasan. Sa inyong notbuk, gumuhit ng isang best practice na ginagawa para sa ikakabuti ng ating kalikasan katulad ng pagtatapon ng solid waste sa tamang lalagyan. https://www.google.com/search?q=put+garbage+in+dustbin+clipart&tbm=isch&hl=en&hl=en &ved=2ahUKEwj7-6L1opjqAhVxxYsBHQxjB2oQrNwCKAB6BQgBENwB&biw=1007&bih=472 8  Tayahin Panuto: TAMA o MALI. Isulat sa notbuk o kwaderno ang salitang Tama kung wasto at Mali kung hindi wasto ang sagot. 1. Ang solid waste ay tumutukoy sa mga basura nagmula sa tahanan, at komersyal na establisimyento.Halos 50% ng basura sa Pilipinas ay nagmula sa Metro Manila. 2. Ang tinapong bio-degradable ay 60% ayon sa pag-aaral National Waste Management noong 2016. 3. Ang kawalan ng disiplina sa pagtatapon ng basura ang isa sa pangunahing dahilan kaya mayroon problema sa solid waste ang Pilipinas. 4. Ang pagpapatayo ng Materials Recovery Facility (MRF) ay ang paraan ng waste segregation bago tapon ang solid waste sa dumpsite. Karagdagang Gawain Magsaliksik ng mga suporta na nanggagaling sa mga Non-Governmental Organization (NGO) upang mabawasan ang suliranin sa solid waste sa Pilipinas. Halimbawa: Mother Earth Foundation –tumutulong sa pagtatayo ng Materials Recovery Facility (MRF) sa mga barangay. https://www.google.com/search?source=univ&tbm=isch&q=pics+of+childr en+researching&sa=X&ved=2ahUKEwjk5bfu05n 9  10 MGA SAGOT: Subukin PAUNANG PAGTATAYA SET A 1. B 2. A 3,4,5 opinyon SET B 1. TAMA 4. TAMA 2. MALI – 25% 5. TAMA 3. MALI- 52.31% Suriin 1. Walang disiplina 2. recycle and segregate Pagyamanin A. 1. dilaw 2. Asul 3. dilaw 4. pula 5. pula B. 1. plastic -9% 2. paper- 8% 3. glass- 1% 4. biodegradable- 48% 5. rags- 4% C. Ang sagot ay nakadepende sa mag-aaral Isaisip A. 1. Masipag dahil sila ay naglilinis 2. Matulungin dahil inaayos nila ang mga basura B. Opiniyon, depende sa sagot Isagawa Gumuhit ng best practice/s ginawa sa isang lugar. Tayahin 1. tama 2. mali 3. mali 4. tama 5. tama Susi sa Pagwawasto  Glosaryo Solid waste – mga basurang nagmula sa mga tahanan at komersyal na establisimyento. NSWM – National Solid Waste Management nagsasaayos ng solid waste ng bansa. Republic Act 9003 o kilala sa tawag na Ecological Solid Waste Management – upang magkaroon ng legal na batayan sa ibat’t ibang desisyon at proseso ng pamamahala ng solid waste ng bansa. MRF - Materials Recovery Facility – saan nagaganap ang waste segregation. Mother Earth foundation- NGO na tumutulong sa pagtatayo ng MRF sa mga barangay. Greenpeace –NGO na naglalayong baguhin ang kaugalian at pananw ng tao sa pagtrato at pangangalaga sa kalikasan at pagsusulong ng kapayapaan. NGO - Non-government organization Bantay Kalikasan - NGO na ang paggamit ng media upang mamulat ang mga mamamayan sa suliraning pangkapaligiran Clean and Green Foundation-kabahagi ng mga programa tulad ng Orchidarium and Butterfly Pavillion, Gift of Trees, Green Choice Philippines, Piso Para sa Pasig, at Trees for Life Philippines (Kimpo, 2008). 11  Sanggunian Araling Panlipunan 10, Mga Isyu at Hamong Panlipunan Learner’s Manual pahina 51-61 Google links: https://www.google.com/search?ei=bQ3yXoW3MoaUmAWM3oDgAg&q=pics+of+children&o q=pics+of+children&gs_lcp=CgZwc3ktYWIQARgAMgIIADICCAA6BAgAEEdQqbISWIvSEm DI9hJoAHABeACAAaUDiAGfFpIBCTAuNC40LjEuMpgBAKABAaoBB2d3cy13aXo&sclient=p sy-ab https://www.pinterest.ph/pin/217087644516165484/ https://www.goorome.1.69i57j0l4.31396j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8 https://www.google.com/search?q=pics+of+children+playing&oq=pics+of+children+playing& a qs=chrome..69i57.34555j0j9&sourceid=chrome&ie=UTF-8 https://www.google.com/search?q=pie+graph+of+biodegradable+and+non+biodegradable+s olid+waste&tbm=isch&source=iu&ictx=1&fir=NyyB0Qk_q5cVVM%253A%252CUn0eQ_ze23 1qnM%252C_&vet=1&usg=AI4_-kTc- https://www.google.com/search?source=univ&tbm=isch&q=pics+of+children+playing+in+a+ nice+environment+by+throwing+garbage+in+trash+can&sa=X&ved=2ahUKEwj91vrXlJjqAh ULK6YKHSZRBvEQ7Al6BAgKEBk&biw=1024&bih=489#imgrc=daxdwsIRpwJMfM https://www.google.com/search?q=put+garbage+in+dustbin+clipart&tbm=isch https://www.google.com/search?q=high+school+classroom+cartoon&tbm=isch&hl=en&hl=en &ved=2ahUKEwjgqPDjzJnqAhUPe5QKHX16AtUQrNwCKAB6BQgBEKAC&biw=1007&bih= 472#imgrc=2kW3zR7dlV_nCM https://www.google.com/search?source=univ&tbm=isch&q=pics+of+children+researching&s a=X&ved=2ahUKEwjk5bfu05n https://www.google.com/search?source=univ&tbm=isch&q=pics+of+children+researching&s a=X&ved=2ahUKEwjk5bfu05n 12 Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa: Department of Education – Schools Division of Negros Oriental Kagawasan, Avenue, Daro, Dumaguete City, Negros Oriental Tel #: (035) 225 2376 / 541 1117 Email Address: [email protected] Website: lrmds.depednodis.net