AP Reviewer Q1 PDF

AP Reviewer Isyung Pangkapaligiran Kontemporaryo - Mga Taong naging dahilan ng pinsala - Mga pangyayari sa daigdig mula ika-20 daang taon hanggang...

AP Reviewer Isyung Pangkapaligiran Kontemporaryo - Mga Taong naging dahilan ng pinsala - Mga pangyayari sa daigdig mula ika-20 daang taon hanggang - Kapinsalaan sa kasalukuyang henerasyon. Isyu 3 malalaking isyung pangkapaligiran - Mga paksa, tema, pangyayari, usapin, o suliraning - Deforestation nakakaapekto sa tao at sa lipunan. - Solid Waste Management Kontemporaryong Isyu - Climate Change - Tumutukoy sa mga napapanahong pangyayari sa maaaring makapagpabago sa kalayaan ng tao at sa lipunang kanyang Ang kapabayaan ng tao ang siyang nagpapalala sa mga natural na ginagalawan. kaganapan tulad ng malalakas na bagyo, pangguho ng lupa, at - Itinuturing na suliranin na nangangailangan ng pansin upang malawakang pagbaha. mabawasan kung `di man mawala ang maaaring negatibong Ang mamamayan na umaasa sa kalikasan ang naaapektuhan o epekto nito sa tao nababalikan. Mga Kasanayang Kailangan sa Pag-aaral ng Kontemporaryong Isyu 1. Solid Waste Management 1.Pagkilala sa Primarya at Sekondaryang Sanggunian - Ito ay tumutukoy sa basura na nagmumula sa tahanan at - Primaryang Sanggunian komersyal na establisimyento at mga pabrika. Ang pangangailangan ng impormasyon ay ang mga 39,422 - tolenada ng basura kada araw orihinal na tala ng mga pangyayaring isinukat o 25% - Manila ginawa ng mga taong nakaranas ng mga ito. 0.7 kg - Basura ng isang tao araw-araw Halimbawa ng mga iyo ay ang mga sariling 56.7% - Mula sa Bahay talaarawan, dokumento, larawan, ulat ng saksi, 52.31% - Biodegradable pahayagan, talambuhay, sulat, guhit, ulat ng 2. Likas na yaman ng Pilipinas gobyerno o pamahalaan, at talumpati. a. Kagubatan- mabilis at patuloy na pagliit ng forest cover mula - Sekundaryang Sanggunian 17 ektarya noong 1934 ay nagging 6.43 milyong ektarya Detalye at interpretasyon batay sa primaryang noong 2003. pinagkunan. Kinabibilangan ng mga aklat, b. Yamang tubig- pagbaba ng kabuuang timbang ng mga komentaryo, encyclopedias, political cartoons, nahuhuling isda sa 3 kilo bawat araw mula sa dating 10 kilo biography, Articles, at kwento ng hindi nakasaksi sa c. Yamang lupa- pagkasira ng halos 50% ng matabang lupain sa pangyayari. huling sampung taon. 2. Pagtukoy sa Katotohanan at Opinyon - Ang katotohanan ay ang totoong pahayag o pangyayari na Batas Republika 9003 Ecological Solid Waste Management Act of pinatutunayan sa tulong ng mga aktwal na datos. May mga 2000 ebidensyang nagpapatunay na totoo ang mga pangyayari. - Pagtatag ng National Solid Waste Management - Ang opinion (kuro-kuro, palagay o haka-haka) ay Commission at National Ecology Center nagpapahiwatig ng saloobin at kaisipan ng tao tungkol sa - Pagtatag ng Materials Recovery Facility inilalahad na larawan. - Pagsasaayos ng mga tapunan ng basura. 3. Pagtukoy sa Pagkiling (Bias) Mga Ahensyang nasasangkot dito: - Ang pag-aanalisa ng mga impormasyon na may kaugnayan sa 1. DOST (Department of Science and Technology) agham panlipunan ay kinakailangang walang kinikilingan. 2. DPWH (Department of Public Ways and Highways) 4. Pagbuo ng paghihinuha, paglalahat at kongklusyon 3. DOH (Department of Health) - Ang hinuha (inferences) ay isang pinag-isipang hula o 4. DTI (Department of Trade and Industry) educated guess tungkol sa isang bagay para makabuo ng 5. DA (Department of Agriculture) isang konklusyon. Kailangang gamitin ang kaalaman at mga 6. DILG (Department of Interior and Local Government) karanasan tungkol sa paksa upang matuklasan ang 7. PIA (Public Information Agency) nakatagong mensahe. 8. MMDA ( Metropolitan ManilaDevelopment Agency) - Ang paglalahat (generalization) ay ang proseso kung saan 9. TESDA (Technical Education and Skill Development binubuo ang mga ugnayan bago makagawa ng kongklusyon. Authority) - Ang konklusyon ay ang desisyon, kaalaman o ideyang nabuo 10. Liga ng Lalawigan, Lungsod, Munisipyo, at Baranggay pagkatapos ng pag-aaral, obserbasyon at pagsusuri ng Mga Pribadong Sektor pagkakaugnay ng mga mahahalagang ebidensya o kaalaman. 1. Recycling Industry 2. Plastic Industry Kahalagahan ng Pag-aaral ng mga Kontemporaryong Isyu 3. Non-Government Agencies 1. Paggamit ng malinaw at makabuluhan na kaalaman tungkol sa MRF mahahalagang kaganapan na nakakaimpluwensiya sa mga - Pinaglalagyan ng mga nakolektang nabubulok na basura tao, pamayanan, bansa at mundo. upang gawing composite/pataba sa lupa 2. Pagsusuri at pagtaya ng mga ugnayan ng sanhi at epekto ng 3. Climate Change mga pangyayari - Pagbabago ng klima o panahon ay nagdudulot ng pagbabago 3. Paggamit ng mga kagamitang teknolohikal at iba’t ibang sa lakas at haba ng tag-ulan, at dalang ng pag-ulan. sanggunian para makakalap ng mga impormasyon. Nagdudulot ito ng mga kalamidad tulad ng heatwave, tagtuyot, 4. Paggamit ng mga pamamaraang estadistika sa pagsuri ng matitinding bagyo, at baha na naging sanhi ng pagkakasakit o kwantitatibong datos tungkol sa mga pangyayari sa lipunan. pagkawala ng buhay at pagkasira ng ating kapaligiran. 5. Mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, mabisang - Ang epekto ng Climate change ay mapipigilan kung komunikasyon, pagkamalikhain at pagpapalawak ng mababawasan ang pagtaas ng lebel ng mga greenhouse pandaigdigang pananaw. gasses. Sanhi ng Climate Change 1. Natural na pagbabago ng klima dala ng epekto ng araw sa mundo  2. Init mula sa ilalim ng lupa o epekto ng mga gawain ng tao 3.Vulnerability - Tumutukoy sa tao, lugar, at imprastruktura na may Greenhouse Gasses matas na posibilidad na maapektuhan ng hazard. - Gas na napakainit sa daigdig tulad ng carbon dioxide, Priorities methane, hydrofluorocarbons, at iba pa. - Miyembro ng pamliya na may sakit - Hanging singa na ibinubuga ng mga makinarya at mga - Buntis pagawaan na napupunta sa ating kapaligiran at atmospera. - Mga may kapansanan - Tinatayang nagsimula ang pagtindi ng global warming noong - Matatanda pagtatapos ng ika-18 na siglo. - Bata - Noong panahon ng Industrial Revolution, nagkaroon ng mga Lugar makabagong makinarya at pagawaan. Noong 1712, - Nakatira malapit sa dalampasigan, bulkan, at ilalim nag-umpisa ang paggamit ng coal at steam engine. ng tulay. - Ikalawa ay ang paglaki ng populasyon ng tao sa buong mundo - Riles na nagdudulot ng away at ang pagtugon sa kanilang mga pangangailangan. - Nakatira malapit sa landfield Mga Greenhouse Gasses - Malapit sa Creek (Maduming tubig) - Water Vapor - pinakamatindi ito sa ating atmospera na dahilan Imprastruktura ng pagkakaroon ng mga ulap, presipitasyon, na nagdadala ng - Lumang gusalo ulan, at nagkokontrol ng lubhang pag-init ng atmospera. - No rubber stopper Kapag dumarami ang water vapor sa ating atmospera, - Mga Kalsada o likuang walang sign nagiging mas matindi din ang daigdig. - Sirang mga bahay - Carbon Dioxide at Carbon Monoxide - mula ito sa natural na - Poste ng kuryente proseso tulad ng paghinga ng mga tao at hayop at pagsabog 4. Resilience - kakayahan ng pamayanan na harapin ang mga epekto ng mga bulkan. Nabubuo rin ito tuwing sinusunog ng mga na dulot ng kalamidad. Maaaring istruktural, ibig sabihin at isaayos ang fossil fuel tula ng langis, coal, at natural gas. mga tahanan, tulay, gusali, upang maging matibay. - Chlorofluorocarbons - kemikal ito na nakasisira ng ozone layer ng ating mundo. Ginagamit ito bilang refrigerants o Nakabatay ang Philippine Disaster Risk Reduction and Management pampalamit at aerosol propellants. Act of 2010 sa dalawang pangunahing layunin: - Methane - natural na proseso sa kapaligiran tulad ng mga (1) Ang hamon na dulot ng mga kalamidad at hazard ay dapat basura, dumi ng hayop, at dayami ng palay. pagplanuhan at hindi lamang haharapin sa panahon ng pagsapit ng - Nitrous Oxide - Nabubuo ito sa pamamagitan ng paggamit ng iba’t ibang kalamidad; at mga komersyal at organikong pataba, pagsunog ng biomass, (2) Mahalaga ang bahaging ginagampanan ng pamahalaan upang kombustyon ng fossil fuel, at paggawa ng nitric acid. mabawasan ang pinsala at panganib na dulot ng iba’t ibang kalamidad at hazard. Batas Republika 9729 Local Climate Change Action Plan Act of 2009 Ang mga nabanggit na layunin ay kasama sa mga naging batayan sa - Nakasaad sa batas na ito ang pagbalangkas ng pamahalaan pagbuo ng Philippine Disaster Risk Reduction and Management ng mga programa at proyekto, mga plano at estratihiya, mga Framework (PDRRMF). patakaran, at paglikha ng Climate Change Commision at ang - Binibigyang diin ng National Disaster Risk Reduction pagtatag ng National Framework Strategy and Program on Framework ang pagiging handa ng bansa at mga Climate Change. komunidad sa panahon ng mga kalamidad at hazard. Sa Ahensya: DENR (Department of Environment and Natural pamamagitan nito, ang pinsala sa buhay at ari-arian ay Resources) maaaring mapababa o maiwasan. Isinusulong din ng PDRRM Framework ang kaisipan na ang paglutas sa Paghahandang Nararapat Gawin Sa Harap ng Panganib Na Dulot ng mga suliranin at hamong pangkapaligiran ay hindi lamang tungkulin ng mga Suliraning Pangkapaligiran ating pamahalaan kundi katulong ang mamamayan. Disaster Management Ang proseso sa pagbuo ng isang disaster management plan ay dapat na - Dinamikong proseso na sumasakop sa pamamahalang produkto ng pagkakaisa at pagtutulungan ng iba’t ibang sektor ng pagpaplano, pag-oorganisa, pagtukoy ng mga kasapi, lipunan tulad ng: pamumuno, at pagkontrol - Pamahalaan - Tumutukoy sa iba’t ibang gawain na dinisenyo upang - private sector mapanatili ang kaayusan sa panahon ng sakuna - business sector - Non-governmental Organizations (NGOs) 1. Hazard – ito ay tumutukoy sa mga banta na maaaring dulot ng - Mga mamamayang naninirahan sa isang partikular na kalikasan o ng gawa ng tao. Kung hindi maiiwasan, maaari itong komunidad. magdulot ng pinsala sa buhay, ari-arian, at kalikasan. Ang ganitong proseso ay tinatawag na Community Based-Disaster Anthropogenic Hazard o Human-Induced Hazard – ito ay and Risk Management (CBDRM). tumutukoy sa mga hazard na bunga ng mga gawain ng tao. Natural Hazard – ito naman ay tumutukoy sa mga hazard na Ang Community-Based Disaster and Risk Management Approach dulot ng kalikasan. Ilan sa halimbawa nito ay ang bagyo, - Pamamaraan kung saan ang mga pamayanang may banta ng lindol, tsunami, thunderstorms, storm surge, at landslide. hazard at kalamidad ay aktibong nakikilahok sa pagtukoy, pagsuri, pagtugon, pagsubaybay, at pagtataya ng mga risk na 2. Disaster - ito ay tumutukoy sa mga pangyayari na nagdudulot ng maaari nilang maranasan. panganib at pinsala sa tao, kapaligiran, at mga gawaing - Ang mga mamamayan ay bahagi ng pagpaplano, pagbuo ng pang-ekonomiya. Maaaring ang disaster ay natural gaya ng bagyo, mga desisyon at implementasyon ng mga gawain na may lindol, at pagputok ng bulkan o gawa ng tao tulad ng digmaan at kaugnayan sa disaster risk management. polusyon. Ang disaster ay sinasabi ding resulta ng hazard, vulnerability Napakahalaga ng Partisipasyon ng Mamamayan at kawalan ng kapasidad ng isang pamayanan na harapin ang mga Disaster-resilient ang mga mamamayan at maayos Hazard. na maisagawa ang CBDRM  pampamahalaan, kalsada at iba pa na nasira ng kalamidad. b. Sa Aspektong Panlupunan - masasabing may kapasidad ang isang komunidad na harapin ang hazard kung ang mga mamamayan ay may nagtutulungan upang ibangon ang kanilang komunidad mula sa pinsala ng mga sakuna at kung ang pamahalaan ay may epektibong disaster management plan. c. Aspektong Pag-uugali - ang mga mamamayan na bukas ang loob na ibahagi ang kanilang oras, lakas, at pagmamay-ari ay nagpapakita na may kapasidad ng komunidad na harapin o kaya ay Black Market - No Market, isinasagawa tuwing malala na ang epekto ng bumangon mula sa dinanas na sakuna o kalamidad. panganib. Risk Assessment Mga Hakbang sa Pagbuo ng Community-Based Disaster Risk - tumutukoy sa pag-iwas sa mga hazard at Reduction (CBDRR) kalamidad, sinisikap naman ng mga gawain sa Unang Yugto: Disaster Prevention and Mitigation disaster mitigation na mabawasan ang - Sa bahaging ito ng disaster management plan, tinataya ang malubhang epekto nito sa tao, ari-arian, at mga hazard at kakayahan ng pamayanan sa pagharap sa iba’t kalikasan. ibang suliraning pangkapaligiran. a. Structural migitation - Isinasagawa ang Disaster Risk Assessment kung saan - tumutukoy sa mga paghahandang ginagawa sa nakapaloob dito ang: pisikal na kaayuan ng isang komunidad upang Hazard Assessment ito ay maging matatag sa panahon ng pagtama - Ang Hazard Assessment ay tumutukoy sa ng hazard. pagsusuri sa lawak, sakop, at pinsala na Ex: pagpapagawa ng dike upang mapigilan maaaring danasin ng isang lugar kung ito ang baha, paglalagay ng mga sandbags, ay mahaharap sa isang sakuna o pagpapatayo ng mga flood gates kalamidad sa isang partikular na panahon. b. Non Structural migitation a. Ang Hazard Mapping - tumutukoy naman sa mga ginagawang plano at - pagtukoy sa mapa ng paghahanda ng pamahalaan upang maging mga lugar na ligtas ang komunidad sa panahon ng pagtama maaaring masalanta ng hazard. ng hazard at ang mga Ex: pagbuo ng disaster management plan, elemento tulad ng pagkontrol sa kakapalan ng populasyon gusali, taniman, kabahayan na Ikalawang Yugto: Disaster Preparedness maaaring mapinsala. - Ito ay tumutukoy sa mga hakbang o dapat gawin bago at sa b. Historical Profiling/Timeline panahon ng pagtama ng kalamidad, sakuna o hazard. of Events - Layunin ng mga gawaing nakapaloob sa yugtong ito na - gumagawa ng mapababa ang bilang ng mga maapektuhan, maiwasan historical profile o ang malawakan at malubhang pagkasira ng mga pisikal na timeline of events istruktura at maging sa kalikasan, at mapadali ang upang makita kung pag-ahon ng mga mamamayan mula sa dinanas na kung alin sa mga ito kalamidad. ang pinakamapinsala. a. To inform – magbigay kaalaman tungkol sa mga hazard, risk, capability, at pisikal na katangian ng Vulnerability at Capacity Assessment (VCA) komunidad. - tinataya ang kahinaan o kakulangan ng b. To advise – magbigay ng impormasyon tungkol sa isang tahanan o komunidad na harapin o mga gawain para sa proteksiyon, paghahanda, at bumangon mula sa pinsalang dulot ng pag-iwas sa mga sakuna, kalamidad, at hazard. hazard. c. To instruct–magbigay ng mga hakbang na dapat - sa pagsasagawa ng Vulnerability gawin, mga ligtas na lugar na dapat puntahan, mga Assessment, kailangang suriin ang opisyales na dapat hingan ng tullong sa oras ng sumusunod: Elements at risk, People at sakuna, kalamidad, at hazard. risk, at Location of people at risk. Ikatlong Yugto: Disaster Response - Tinataya kung gaano kalawak ang pinsalang dulot ng isang Capacity Assessment kalamidad. - tinataya ang kakayahan ng komunidad na a. Needs Assessment harapin ang iba’t ibang uri ng hazard. - tumutukoy sa mga pangunahing a. Sa Pisikal o Materyal na pangangailangan ng mga biktima ng aspekto kalamidad tulad ng pagkain, tahanan, - sinusuri kung ang mga mamamayan ay may damit, at gamot. kakayahan na muling isaayos ang mga b. Damage Assessment istruktura tulad ng bahay, paaralan, gusaling  - tumutukoy sa bahagya o pangkalahatang pagkasira ng mga ari-arian dulot ng kalamidad. c. Loss Assessment - tumutukoy sa pansamantalang pagkawala ng serbisyo at pansamantala o pangmatagalang pagkawala ng produksyon. Ikaapat na Yugto: Disaster Rehabilitation and Recovery - Ang mga hakbang at gawain ay nakatuon sa pagsasaayos ng mga nasirang pasilidad at istruktura at mga naantalang pangunahing serbisyo upang manumbalik sa dating kaayusan at normal na daloy ang pamumuhay ng isang nasalantang komunidad. Deped Order No. 55 ng Taong 2008 - Binuo ang Disaster Risk Reduction Resource Manual upang magamit sa/ng mga konsepto na may kaugnayan sa disaster risk reduction management sa mga pampublikong paaralan. Kahalagahan ng Kahandaan, Disiplina at Kooperasyon sa Pagtugon sa mga Hamong Pangkapaligiran - KAHANDAAN, DISIPLINA, KOOPERASYON - Ayon sa Philippine National Red Cross (2016), nagmungkahing magkaroon ng Lifetime Kit bago pa may dumating na kalamidad gaya ng pagbaha. Ito ay dapat na praktikal at kayang dalhin sa paglikas. Kailangang mayroon nito ang bawat miyembro ng pamilya. Gawin ito kasama ang buong pamilya upang matuto ang mga bata na maghanda ng kanilang mga kit, sa pamamagitan nito, sila’y laging handa sa pagdating ng baha. - Nagmungkahi naman ang Department of Energy (2016), na sa tuwing panahon ng kalamidad tulad ng baha, kailangang maging maingat at disiplinado sa paggamit ng koryente upang maiwasan ang disgrasya. - Binigyang katuparan ng National Disaster Risk Reduction and Management Plan (NDRRMP) ang nilagdaan ng R.A No. 10121 of 2010, kung saan nagbibigay ng legal na batayan sa mga patakaran, plano at programa upang makahanda sa sakunang dulot ng baha. Ang NDRRMP na nakapalooban ng apat na thematic na lugar, ito ay ang (1) Disaster Prevention and Mitigation; (2) Disaster Preparedness; (3) Disaster Response; at (4) Disaster Rehabilitation and Recovery. Sa pamamagitan nito, matitiyak ang physical framework, social, economic, environmental plans sa komunidad, lungsod, munisipalidad at mga probinsyang sasang-ayon sa plano