AP Reviewer Aralin 3.3-3.5 PDF

**THIRD QUARTER -- REVIEWER AP 8** **ARALIN 3.3** **REBOLUSYONG SIYENTIPIKO** \- mapanuri ang mga Europeo sa mga tradisyonal na kaalaman at katuturan ng simbahan. - magtanong ang tao tungkol sa sansinukob. **MGA PAGBABAGO SA KAALAMAN SA ASTRONOMIYA** Pinaniniwalaan ng simbahan ang mga sumusunod...

**THIRD QUARTER -- REVIEWER AP 8** **ARALIN 3.3** **REBOLUSYONG SIYENTIPIKO** \- mapanuri ang mga Europeo sa mga tradisyonal na kaalaman at katuturan ng simbahan. - magtanong ang tao tungkol sa sansinukob. **MGA PAGBABAGO SA KAALAMAN SA ASTRONOMIYA** Pinaniniwalaan ng simbahan ang mga sumusunod: \- Ang Daigdig ang sentro ng sansinukob \- Hindi gumagalaw ang daigdig \- Ang mga heavenly body ay bilog at napapalibutan ng liwanag. \- Gumagalaw ang mga Planeta at iba pang heavenly body paikot sa daigdig sa magkakatulad na bilis - Umiikot ang heavenly body paikot sa daigdig sa isang perpektong bilog \- Sa labas ng kalawakan matatagpuan ang kalangitan na tirahan ng Diyos at ng mga kaluluwang nagkamit ng Kaligtasan. **GEONCENTRIC THEORY (earth centered)** \- ang \"Mundo\" ang siyang pinakasentro ng kalawakan. **HELIOCENTRIC THEORY (sun centered)** \- ang "Araw" ang pinakasentro ng kalawakan **NICOLAUS COPERNICUS** \- On the Revolutions of Heavenly Spheres \- araw, at hindi ang daigdig, ang sentro ng sansinukob. **JOHANNES KEPLER** \- Laws of Planetary Motion \- Magkakaiba rin ang bilis ng pag-ikot ng mga ito- mas mabilis habang papalapit sa araw at mas mabagal naman habang papalayo. \- patambilog (elliptic) ang orbit na iniikutan ng mga heavenly body sa araw. **GALILEO GALILEI** \- Dialogue Concerning the Two Chief World Systems \- nakaimbento ng teleskopyo \- astronomer, mathematician at physicist **ISAAC NEWTON** \- logarithms, square roots, cube roots, at imbentor ng calculus. \- Nakadiskubre ng gravity \- Ipinaliwanag niya na kaya nananatili ang mga heavenly body sa kanilang orbit dahil sa naghihilahan ang mga gravity ng araw at ng iba ang heavenly body sa isa't isa. **ANG SCIENTIFIC METHOD** \- ay ang sistematikong pagtitipon ng mga datos at pagsusuri ng mga idea **FRANCIS BACON** \- inductive reasoning \- kailangang bumuo ng kongklusyon batay sa pag-aaral ng mga nakalap na datos. **RENE DESCARTES** \- deductive reasoning \- "i think, therefore i am" **ANG ENLIGHTENMENT** \- ENLIGHTENMENT o Age of Reason \- gamitin ang katwiran upang subuking ipaliwanag ang kaasalan ng tao at iba pang aspekto ng kaniyang buhay **ANG ENLIGHTENMENT AT PAMAHALAAN** Sa panahong ito nailunsad ang magkasalungat na ideyang political ng mga English na sina Thomas Hobbes, may akda ng Leviathan; at John Locke, may akda ng Two Treaties of Government. +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | **Kaisipan** | **Thomas Hobbes** | **John Locke** | +=======================+=======================+=======================+ | **Kalikasan ng Tao** | Ang tao ay likas na | May kakayahan ang tao | | | makasarili at masama | na matuto mula sa | | | | karanasan at sa | | | | pagpapaunlad ng | | | | sarili | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | **Karapatan ng Tao** | Higit na mahalaga ang | May tatlong likas na | | | | Karapatan ang tao | | | kaayusan kaysa sa | buhay, Kalayaan at | | | Karapatan ng tao | pagmamay-ari | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | **Kapangyarihan ng | Ang pamahalaan ay | Lehitimo ang | | Pamahalaan** | dapat magtangan ng | kapangyarihan ng | | | nakakatakot na | pamahalan may | | | kapangyarihan nang | pahintulot ng | | | tulad sa isang | mamamayan. | | | Leviathan o halimaw | | | | sa dagat. | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | **Social Contract o | May kasunduan ang | May kasunduan ang | | kasunduang** | | pamahalaang | | | pamahalaang | | | **Panlipunan** | pananatilihin ang | pangalagaan ang | | | kaayusan sa lipunan | Karapatan ng mga | | | kung isusuko sa | mamamayan nito. Sa | | | kaniya ng tao ang mga | oras, hindi tuparin | | | Karapatan nito. | ng pamahalaan ang | | | | tungkuling ito, may | | | | Karapatan ang tao na | | | | mag-alsa laban sa | | | | pamahalaan. | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | **Uri ng** | Monarkiya | Nagsasariling | | | | Pamahalaan | | **pamahalaan** | | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ **BARON DE MONTESQUIEU** \- Separation of Powers at Check and Balances \- Uri ng pamahalaan: ▪ Republikas - akma sa maliliit na estado ▪ Despotismo - para sa malalaking estado ▪ Monarkiya - para sa katamtamang laki ng estado. **FRANCOIS MARIE AROUET (VOLTAIRE)** \- hindi pagkagusto sa Simbahang Katoliko Romano. \- ang tao ay dapat malayang makapipili ng kaniyang relihiyon. **JEAN JAQUES ROUSSEAU** \- Likas daw na mabuti ang tao. Ang pagkakaroon ng kabihasnan umano ang nagpasama rito. - The Social Contract **EPEKTO NG ENLIGHTENMENT** Namulat ang mga tao patungkol sa mga bagay patungkol sa Kalawakan Nabago ang mga maling paniniwala Umunlad ang sining, siyensiya o agham at pilosopiya. May mga naghahangad ng pagbabago sa usaping Politikal at Panlipunan. **ARALIN 3.4** **AMERICAN REVOLUTION AT FRENCH REVOLUTION** **ANG AMERICAN REVOLUTION** \- isang mahalagang salik ang pagpasok ng IMPLUWENSIYANG ENLIGHTENMENT sa pagbuo nito ng republika **ANG MGA KONDISYON SA 13 KOLONYA** \- Ito ang pinagkunan ng hilaw na mga sangkap at bagsakan ng mga gawang produkto ng Great Britain. - nais ng mga Briton na tumulong ang mga kolonya sa gastusin nila. \- Ito ay maaaring makuha sa pamamagitan ng karagdagang buwis \- Ayon sa kanila, walang Karapatan ang Great Britain na patawan sila ng buwis sapagkat wala silang kinatawan sa parliamento nang ipasa ang Stamp Act \- "walang pagbubuwis kung walang representasyon." (sikat na slogan) **ANG PAGTAAS NG BUWIS** ❖ **STAMP ACT** \- nagpataw ng buwis ang pamahalaang British sa mga legal na document, pahayagan, dryaryo, baraha, lisensya at ibang lathalain. ❖ **DECLARATION ACT** \- na nagpahayag ng Karapatan ng parlamentong British na gumawa ng pagbubuwis para sa Kolonya. ❖ **TOWNSHEND REVENUE ACT** \- nagpataw ng buwis sa salamin, lead, papel at tsaa. ❖ **QUARTERING ACT** \- dapat maglaan ng tirahan at pangangailangan para sa mga hukbo ng pamahalaang Britanya. ❖ **TEA ACT** \- batas na nagpahintulot sa tuwiran pakikipagkalakalan ng Great Britain sa 13 kolonya. **BOSTON MASSACRE** \- Ang mga Amerikano na ito ay nag protesta laban sa pagpapatupad ng Townshend Revenue Act at labis na pagbubuwis. \- isang engkwentro na ikinamatay ng limang Amerikano nang pagbabarilin sila ng mga sundalong British. **EFFECT:** \- pinawalang bisa ng Great Britain ang mga pagbubuwis sa mga produkto maliban sa Tsaa. **BOSTON TEA PARTY** \- ay inakyat ng mga taga Boston na nakadamit Indian ang mga Barkong British at itinapon sa dagat ang 342 baul ng tsaa. **CONSEQUENCE/PARUSA:** \- ipinasara ng Great Britain ang daungan ng Boston sa kalakalan at nalimitahan ang kapangyarihan ng Boston na pamahalaan ang sarili. **FIRST CONTINENTAL CONGRESS** \- tutulan ang parusa ng Great Britain sa Boston na pagsara sa mga daungan. \- paglulunsad ng malawakang boycott sa mga produktong mula sa Britanya. **BATTLE OF LEXINGTON AT CONCORD** \- Lumala ang hidwaan ng bansang mananakop at ng mga kolonya. \- Ito ang naging hudyat ng Rebolusyong Amerikano. Magkaiba ang pananaw ng mga Briton at ng mga kolonya tungkol sa labanan. **BRITON** **KOLONYA** ---------------------------- -------------------------------------------------------------------- ang mga kolonya ay rebelde sila ay tumututol sa mga hindi makatarungang gawain ng Parlamento. **SECOND CONTINENTAL CONGRESS** \- ideklara ang isang pamahalaan na tatawaging United Colonies of America. \- **CONTINENTAL ARMY** **GEORGE WASHINGTON** \- commander-in-chief. **THOMAS JEFFERSON** \- Sumulat ng DEKLARASYON NG KALAYAAN \- naglalaman ng mga kaisipang liberal at mga karapatang isinulong ng mga pilosopong tulad nina John Locke noong panahon ng Rebolusyong Intelektuwal. **ANG LABANAN SA SARATOGA** \- Sinimulan ng mga Briton na atakihin ang America mula sa Canada. \- Paglaki ng CONTINENTAL ARMY na umabot sa 20,000 **OKTUBRE 1777** \- Nanalo ang mga Amerikano \- Sumuko at nagwakas ang pag-atake ng mga Briton. **ANG FRANCE SA DIGMAAN AT KALAYAAN** \- Pasikretong sinuportahan ng France ang mga rebeldeng Amerikano \- puwersa ng magkasanib na France at America. **OKTUBRE 19, 1781** \- sumuko si Heneral Cornwallis at tuluyan nang nakamtan ng mga Amerikano ang kanilang kalayaan **TREATY PARIS (SETYEMBRE 1783)** \- Tinanggap ng mga Ingles ang kanilang pagkatalo. \- kumikilalang malaya na ang United States mula sa kapangyarihan ng mga Ingles. **ANG REBOLUSYONG PRANSES** **LOUIS XVI** \- absolutong hari at itinuring na pinakamakapangyarihan \- DIVINE RIGHT OF KINGS: naniniwalang ang kapangyarihan ng pinuno ay nagmula sa Diyos. **MGA ESTADO** +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | **Unang Estado** | **Pangalawang | **Ikatlong Estado** | | | Estado** | | +=======================+=======================+=======================+ | obispo, pari, at ilan | maharlikang Pranses, | magsasaka, | | pang may katungkulan | mga nagpapatakbo ng | nagtitinda, utusan, | | sa Simbahan. - Hindi | pamahalaan, at iba | guro, abogado, at | | nagbabayad ng | pang institusyong | manggagawa - | | | | nagbabayad ng buwis | | buwis | panlipunan | | | | | | | | \- Hindi nagbabayad | | | | ng | | | | | | | | buwis | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ **MGA DAHILAN NG REBOLUSYONG PRANSES** \- Nagbigay ng inspirasyon sa mga tao para magpahayag ng hindi kasiyahan sa pamahalaan. - Dulot ng maluhong pamumuhay ng maharlika at gastos sa mga digmaan. \- Nais ng ikatlong estado (bourgeoisie) na magkaroon ng karapatan at pagkakataon sa pamumuno. **ANG TENNIS COURT OATH** \- Isinagawa nila ito sa isang tennis court dahil hindi sila pinayagang makapasok sa palasyo ng Versailles - dito isinagawa ang Third Estate ang kanilang pagpupulong upang wakasan ang pamumuno ni Louis XVI. **PAGBAGSAK NG BASTILLE** \- Sumugod ang mga nag-aalsang tao sa Bastille \- at pinakawalan ang mga nakakulong dito, na naging hudyat ng pagsisimula ng Rebolusyong Pranses. - na nagsusuot ng mga kulay pula, itim, at bughaw (kulay ng rebolusyon). **ANG REIGN OF TERROR** \- Republic of Virtue- isang republika na walang ano mang bahid ng monarkiya at piyudalismong French. - Nagwakas ang Reign of terror noong Hulyo 28, 1794 nang isinalang si Maximilien Robespierre sa guillotine sa utos ng national Convention. **GUILLOTINE** \- Simbolo ng Rebolusyong Pranses \- 40,000 katao ang pinugutan gamit ang guillotine. **ANG PAGTATAPOS NG REBOLUSYON** Nangamba ang mga kaharian sa Europe sa mga pagbabago sa France at tinangka nilang ibalik si Louis XVI bilang absolutong monarko, na nagdulot ng digmaan sa Austria at Prussia noong 1792. Pinatalsik ng mga radikal sa Paris ang monarkiya, itinaguyod ang republika, at hinatulan ng kamatayan si Louis XVI at Marie Antoinette sa guillotine. Pagkatapos ng Reign of Terror, bumuo ng bagong pamahalaan ang Pambansang Kumbensiyon, ngunit nauwi ito sa kudeta ni Napoleon Bonaparte noong 1799. **ARALIN 3.5** **ANG REBOLUSYONG INDUSTRIYAL** **18TH CENTURY** \- Noong ika-18 siglo, binili at binakuran ng mayayamang may-ari ng lupa ang mga lupang pansakahan (ENCLOSURE) \- maraming magsasaka ang nawalan ng lupa at napilitang lumipat sa mga lungsod para maghanap ng trabaho. **GREAT BRITAIN** \- Nagsimula ang rebolusyong Industriyal \- Sa pag-unlad ng agrikultura, lumaki ang kita ng mga may-ari ng lupa; nagkaroon ng maraming suplay ng pagkain; at lumaki ang populasyon. Dumami rin ang pangangailangan sa pagkain at iba pang produkto. **PAG-UNLAD NG INDUSTRIYA NG TELA** +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | IMBENSIYON | TAON | IMBENTOR | KONTRIBUSYON SA | | | | | PAGGAWA | +=================+=================+=================+=================+ | Flying Shuttle | 1733 | John Kay | Nagpapabilis sa | | | | | paghahabi ng | | | | | tela | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Spinning | 1764 | James | Nagpapabilis sa | | | | | paggawa ng yarn | | Jenny | | Hargreaves | na gamit sa | | | | | paghahabi ng | | | | | tel. | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Water Frame | 1769 | Richard | Gumamit ng | | | | | enerhiya mula | | | | Awkwright | sa tubig upang | | | | | mapabilis ang | | | | | pagpapatakbo ng | | | | | Spinning Wheel | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Spinning Mule | 1779, | Samuel | Pinagsama ang | | | | | teknolohiya ng | | | walang | Crompton | spinning jenny | | | | | at water frame. | | | patent | | Pinatibay at | | | | | pinanipis ang | | | | | yarn. | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Power Loom | 1785 | Edmund | Nagpapabilis sa | | | | | paghahabi | | | | Cartwright | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ **PAG-UNLAD NG KOMUNIKASYON AT TRANSPORTASYON** \- Sa pagdami ng mga imbensiyon, naghanap ang mga Europeo ng mas mura at mas epektibong mapagkukunan ng enerhiya. +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | IMBENSIYON | TAON | IMBENTO | PAGLALARAWAN | +=================+=================+=================+=================+ | Steam Railway | 1803 | Richard | Inimbento niya | | Locomotive | | | ang | | | | Trevithick | kauna-unahang | | | | | steam-powered | | | | | locomotive. | | | | | Marami ang | | | | | hindi kumilala | | | | | sa imbensiyong | | | | | ito sapagkat | | | | | tatalong ulit | | | | | lang itong | | | | | nagamit bago | | | | | masira dulit ng | | | | | mga kahinaang | | | | | teknikal sa | | | | | disenyo nito. | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Steamboat | 1807 | Robert | Inimbento ni | | | | | Fulton an | | | | Fulton | kauna-unahang | | | | | steamboat na | | | | | tagumpay na | | | | | nakapaglayag, | | | | | Ang Clemont. | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Steam | 1814 | | Inimbento ang | | Locomotive | | | kauna-unahang | | | | | steam-powered | | | | | locomotive, ang | | | | | Blucher. | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Pagbubukas ng | 1825 | George | Ang Stockton | | Stockton | | | Darlington Line | | Darlington Line | | Stephenso n | ang | | | | | kauna-unahang | | | | | linya ng tren | | | | | sa Great | | | | | Britain. | +=================+=================+=================+=================+ | Pagbubukas ng | 1830 | | Binuksan upang | | Manchester | | | makatipid sap | | | | | ag-aangkat ng | | Liverpool Line | | | mga hilaw na | | | | | sangkap at | | | | | produkto sa | | | | | pagitan ng | | | | | sentro ng | | | | | industriya ng | | | | | teala at | | | | | mahahalagang | | | | | daungan ng UK | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ ***TELEGRAPO (1791-1872)*** \- SAMUEL MORSE ***TELEPONO (1847--1922)*** \- ALEXANDER GRAHAM BELL ***TELEGRAPONG WALANG KABLE (1874--1937)*** \- GUGLIEMO MARCONI **MGA EPEKTO NG REBOLUSYONG INDUSTRIYAL** Nagkapagdulot ng industriyalisasyon ng pagbabago sa kung paano, saan, at gaano karami ang ginagawang produkto. Nagkaroon ng Urbanisaysyon at pag-usbong ng mga lungsod. Dumaga ang mga tao sa mga lugar kung saan ipinatayo ang mga pabrika, inahan at daungan. Nagkaroon naman ng suliraning panlipunan bunsod ng hindi kontroladong paglaki ng lungsod. Halimbawa nito ay ang sulirann ng seguridad, kalinisan at pabahay. Hindi nagpatuonan ang Sewage systeme. Hindi rin naipatupad ang sanitary at bulding codes. Isa ring epekto ang paglaki ng agwat sa pagitan ng mayayaman at mahihira. Higit na yumaman ang may-ari ng pabrika samantalang nanatiling mahirap ang mga mangagawa. Para sa higit na produksiyon at kita, nakaranas ang mga mangagagwa ng mga pang-aabuso pinagtrabaho sila sa mas mahabang oras kapalit ng maliit na pasahod.