AP G10 Outline Quarter 1 PDF

MGA ISYU AT HAMONG PANLIPUNAN Ang Istrukturang Panlipunan at Kultura - Mga Elemento ng Istrukturang Panlipunan Kaligiran at Katangian ng mga Isyu at Hamong Panlipunan...

MGA ISYU AT HAMONG PANLIPUNAN Ang Istrukturang Panlipunan at Kultura - Mga Elemento ng Istrukturang Panlipunan Kaligiran at Katangian ng mga Isyu at Hamong Panlipunan 1. Institusyon 2. Social Groups Kontemporaryong Isyu - Ang kontemporaryong isyu ay tumutukoy sa 3. Status (Social Status) anumang pangyayari, ideya, opinyon, o paksa sa kahit anong larangang 4. Gampanin (Roles) may kaugnayan sa kasalukuyang panahon. Ito ay sumasaklaw sa kahit anong interes ng mga tao. Institusyon - Ang lipunan ay binubuo ng mga institusyon. Ang Ang kontemporaryong isyu ay binubuo ng mga isyu mula sa iba’t- institusyon ay organisadong sistema ng ugnayan sa isang ibang larangan: Isyung Panlipunan, Pangkalusugan, Pangkapaligiran, at lipunan (Mooney, 2011). Ang pamilya, relihiyon, edukasyon, Pangkalakalan. ekonomiya, at pamahalaan ang itinuturing na mga institusyong panlipunan. Kahalagahan Para sa Mag-aaral ng Kamalayan sa mga May mga isyu at hamong panlipunang nag-ugat dahil Kontemporaryong Isyu sa Lipunan at Daigdig’ sa kabiguan ng isang institusyon na maipagkaloob ang mga Nalilinang ang kritikal na pag-iisip inaasahan mula rito. Halimbawa, ang mataas na bilang ng mga Naiuugnay ang sarili sa isyu mamamayang walang trabaho ay maaaring dulot ng kakulangan Napahahalagahan ang mga tauhan, pangyayari, at isyu ng kaalaman at kakayahan na bunga ng kabiguan ng paaralan Nahahasa ang iba’t ibang kasanayan at pagpapahalaga na magkaloob ng mataas na kalidad ng edukasyon. Maaari rin Bilang mag-aaral, mahalagang magkaroon ka ng malawak na namang ito ay dahil sa hindi nagawa ng pamahalaan ang kaalaman sa mga isyu at hamong panlipunan upang maunawaan ang mga kaniyang tungkulin na lumikha ng trabaho para sa kaniyang sanhi at bunga nito sa isang lipunan at sa bansa. Mahalaga ring mamamayan. May mga pagkakataon din na ang hidwaan sa maunawaan na lahat tayo ay may bahaging ginampanan sa pagkakaroon pagitan ng mga institusyon ay nagdudulot ng mga isyu at hamong ng mga suliraning pangkapaligiran. panlipunan. Mahalaga ring maunawaan mo ang epekto nito sa indibiduwal, Social Group - Ang mga institusyong panlipunan ay binubuo sa iba’t ibang pangkat ng tao, at sa lipunan sa kabuuan. Higit sa lahat, naman ng mga social group. Tumutukoy ang social group sa makatutulong din ito upang maging aktibong bahagi ka ng mga programa dalawa o higit pang taong may magkakatulad na katangian na at polisiya na naglalayong bigyan ng katugunan ang mga suliranin. Ang nagkakaroon ng ugnayan sa bawat isa at bumubuo ng isang mga mamamayang mulat at tumutugon sa kanilang mga tungkulin ay ugnayang panlipunan. May dalawang uri ng social group: ang kailangan sa pagkamit ng ganap na transpormasyon ng indibiduwal at primary group at secondary group. (Mooney, 2011). Ang primary lipunan. group ay tumutukoy sa malapit at impormal na ugnayan ng mga indibiduwal. Kadalasan, ito ay mayroon lamang maliit na bilang. Ang Lipunan Halimbawa nito ay ang pamilya at kaibigan.Sa kabilang banda, Batayan sa pag-aaral ng mga isyu at hamong panlipunan ang ang secondary group ay binubuo ng mga indibiduwal na may pag-unawa sa bumubuo ng isang lipunan, ugnayan, at kanyang kultura. pormal na ugnayan sa isa’t isa. Karaniwang nakatuon sa Ano nga ba ang ibig sabihin ng lipunan? Ang lipunan ay tumutukoy sa mga pagtupad sa isang gawain ang ganitong uri ng ugnayang taong sama-samang naninirahan sa isang organisadong komunidad na panlipunan. Isang halimbawa nito ay ang ugnayan sa pagitan ng may iisang batas, tradisyon, at pagpapahalaga. Halos ganito rin ang amo at ng kaniyang manggagawa, gayundin ang ugnayan ng pagpapakahulugan ng ilang mga sosyologo tungkol sa lipunan. Ilan sa mga manggagawa sa isa’t isa. kanila ay sina Emile Durkheim, Karl Marx, at Charles Cooley. Tunghayan Nagkakaroon ng hindi magandang ugnayan ang mga ito sa sumusunod na pahayag. bumubuo sa isang social group na nagdudulot ng ilang isyu at hamong panlipunan. Halimbawa ang malawakang pagwewelga Emile Durkheim – “Ang lipunan ay isang buhay na ng ilang manggagawa ay isang isyung panlipunan na dulot ng organism kung saan nagaganap ang mga pangyayari pagkakaroon ng hindi magandang ugnayan ng mga at gawain. Ito ay patuloy na kumikilos at nagbabago. manggagawa at may-ari ng kumpanya. Binubuo ang lipunan ng magkakaiba subalit Status - Kung ang mga institusyong panlipunan ay binubuo ng magkakaugnay na pangkat at institusyon. Ang mga social groups, ang mga social groups naman ay binubuo ng maayos na lipunan ay makakamit kung ang bawat iba’t ibang status. Ang status ay tumutukoy sa posisyong pangkat at institusyon ay gagampanan nang maayos ang kanilang kinabibilangan ng isang indibiduwal sa lipunan. Ang ating tungkulin. (Mooney, 2011) pagkakakilanlan o identidad ay naiimpluwensiyahan ng ating Karl Marx – “Ang lipunan ay kakikitaan ng tunggalian status. May dalawang uri ng status: ito ay ang ascribed status at ng kapangyarihan. Ito ay nabubuo dahil sa pag- achieved status. aagawan ng mga tao sa limitadong pinagkukunag- yaman upang matugunan ang kanilang pangangailangan. Sa tunggalian na ito, nagiging makapangyarihan ang pangkat na kumukontrol sa produksiyon. Bunga nito, nagkakaroon ng magkakaiba at hindi pantay na antas ng tao sa lipunan na nakabatay sa yaman at kapangyarihan.” (Panopio, 2007) (Larawan: http://www.philosophybasics.com/photos/marx.jpg) Charles Cooley – “Ang lipunan ay binubuo ng tao na may magkakawing na ugnayan at tungkulin. Nauunawaan at higit na nakikilala ng tao ang kaniyang sarili sa pamamagitan ng pakikisalamuha sa iba pang miyembro ng lipunan. Makakamit ang kaayusang panlipunan sa pamamagitan ng maayos na interaksiyon ng mga mamamayan.” (Mooney, 2011) (Larawan: http://wpcontent.answcdn.com/wikipedia/en/thumb/1/1c/Charles_Cooley.png/220px- May mga isyu at hamong panlipunan na may Charles_Cooley.png) kaugnayan sa status ng tao sa lipunan. Karaniwan, nagkakaroon ng mas malawak na pagkakataon sa magandang kalidad ng edukasyon ang mga taong ipinanganak na mayaman kung 1|P age  ikukumpara sa mga mahihirap. Sa kabila nito, mayroon din Paniniwala (Beliefs) - Tumutukoy ito sa mga kahulugan at namang mga mahihirap na naging tuntungan ang ganitong paliwanag tungkol sa pinaniniwalaan at tinatanggap na totoo. kalagayan upang lalong magsumikap para mabago ang estado Maituturing itong batayan ng pagpapahalaga ng isang sa buhay. grupo o lipunan sa kabuuan. Nakakaapekto sa mga isyu at Gampanin (Roles) - May posisyon ang bawat indibiduwal sa loob hamong panlipunan ang paniniwala ng isang indibiduwal o ng isang social group. Ang bawat posisyon ay may kaakibat na pangkat ng tao.Halimbawa, ang isang lipunang naniniwala sa gampanin o roles. Tumutukoy ang mga gampaning ito sa mga pagkakapantay-pantay ng mga tao anoman ang kasarian ay karapatan, obligasyon, at mga inaasahan ng lipunan na kaakibat magbibigay ng mga oportunidad para sa pag-unlad ng tao ng posisyon ng indibiduwal. Sinasabing ang mga gampaning ito anuman ang kasarian nito. ang nagiging batayan din ng kilos ng isang tao sa lipunang Pagpapahalaga (Values) - Ang pagpapahalaga ay hindi maaaring kanyang ginagalawan. maihiwalay sa paniniwala ng isang lipunan. Maituturing itong Ang hindi pagganap sa mga inaasahang gampanin ng batayan ng isang grupo o ng lipunan sa kabuuan kung ano ang isang indibiduwal o isang grupo ay maaaring magdulot ng ilang katanggap-tanggap at kung ano ang hindi. Batayan ito kung ano isyu at hamong panlipunan. Halimbawa, ang isang mamamayan ang tama at mali, maganda at kung ano ang nararapat at hindi ay may tungkuling dapat gampanan sa lipunan. Kung ito ay hindi nararapat (Mooney, 2011). Bagama’t may iba’t ibang magagampanan nang maayos, magdudulot ito ng ilang isyu at pagpapahalaga ang bawat lipunan, marami sa pagpapahalaga hamong panlipunan. Tungkulin ng mga mamamayan na ay kanilang pinagsasaluhan. Kapag ang isang situwasyon o sumunod sa batas ng pagtatapon ng basura. Ang hindi pagsunod gawain ay labag sa mga pagpapahalaga, itinuturing ito na isyu o sa batas na ito ay makapagdudulot ng ilang mga suliraning hamong panlipunan. pangkapaligiran tulad ng polusyon na banta sa kalusugan ng mga Norms - Tumutukoy ito sa mga asal, kilos, o gawi na binuo at mamamayan. nagsisilbing pamantayan sa isang lipunan. Ang mga norm ang May mga pagbabago rin sa lipunan na magdudulot ng nagsisilbing batayan ng mga ugali, aksyon, at pakikitungo ng pagbabago sa roles ng bawat isa. Isang magandang halimbawa isang indibiduwal sa lipunang kaniyang kinabibilangan. Mauuri nito ang pagkakaroon ng mga househusband sa kasalukuyan. Ito ang norms sa folkways at mores. Ang folkways ay ang ay mga asawang lalaki na siyang gumagawa ng mga gawain sa pangkalahatang batayan ng kilos ng mga tao sa isang grupo o sa loob ng tahanan habang ang kaniyang asawang babae ang isang lipunan sa kabuuan. Sa kabilang banda, ang mores ay naghahanapbuhay. Marami ring pagkakataon na ang asawang tumutukoy sa mas mahigpit na batayan ng pagkilos. Ang lalaki at asawang babae ay kinakailangang parehong paglabag sa mga mores ay magdudulot ng mga legal na parusa magtrabaho upang matugunan ang pangangailangan ng (Mooney, 2011). pamilya. Makikita sa ganitong sitwasyon ang pagbabago ng Ang kawalan ng batayan ng pagkilos sa isang lipunan gampanin ng mga kalalakihan at kababaihan bilang tugon sa ay maaaring magdulot ng kaguluhan. Halimbawa, ang mga batas nagbabagong panahon. trapiko ay inilaan upang magkaroon ng kaayusan at kaligtasan ang mga tao sa lansangan. Batayan ito ng pagkilos ng mga tao. Katuturan ng Kultura Ang hindi pagsunod sa mga batas na ito ay may kaukulang - Sa pag-aaral ng lipunan, mahalagang pagtuunan din ng pansin ang kaparusahan. kultura. Ayon kina Andersen at Taylor (2007), ang kultura ay isang Simbolo (Symbols) - Ang simbolo ay ang paglalapat ng kumplikadong sistema ng ugnayan na nagbibigay-kahulugan sa paraan ng kahulugan sa isang bagay ng mga taong gumagamit dito. (White, pamumuhay ng isang grupong panlipunan o isang lipunan sa kabuuan. Sa 1949). Kung walang simbolo, walang magaganap na isang lipunan, binibigyang-katwiran ng kultura ang maganda sa hindi, ang komunikasyon at hindi rin magiging posible ang interaksiyon ng tama sa mali at ang mabuti sa masama. mga tao sa lipunan. Ang mga halimbawa ng simbolo ay wika, mga - Pinatutunayan din ni Panopio (2007) ang naunang kahulugan ng kultura pagkumpas (gestures), at iba pang bagay na nauunawan ng mga sa pamamagitan ng pagsasabing “ito ang kabuuang konseptong sangkap miyembro ng isang lipunan. Halimbawa, isang gawi ng mga sa pamumuhay ng mga tao, ang batayan ng kilos at gawi, at ang kabuuang Pilipino ang pagmamano. Ang gawing ito ay sumisimbolo sa gawain ng tao”. isang paraan ng pagpapakita ng paggalang ng mga Pilipino sa - Ayon naman kayMooney (2011), ang kultura ay tumutukoy sa kahulugan mga nakatatanda. at paraan ng pamumuhay na naglalarawan sa isang lipunan. Samakatuwid ang ginagawa natin sa ating pang-araw-araw na pamumuhay mula Isyung Personal at Isyung Panlipunan paggising hanggang bago matulog ay bahagi ng ating kultura. May Ikaw bilang bahagi ng isang lipunan ay may kinabibilangang dalawang uri ang kultura. Ito ay ang materyal na kultura at hindi materyal institusyon, social groups, status at may mga gampaning dapat gawin. na kultura. Gayundin, mayroon kang mga paniniwala, pagpapahalaga, norms na sinusunod, at nauunawaang mga simbolo. Dalawang Uri ng Kultura Subalit, hindi maiiwasan sa ating lipunan ang pagkakaroon ng Materyal – Binubuo ito ng mga gusali, likhang-sining, kagamitan, at iba hindi pagkakasundo o pagkakaunawaan ng mga institusyon, mga pang bagay na nakikita at nahahawakan at gawa o nilikha ng tao. (Panopio, pagkakaiba ng pagpapahalaga at paniniwala, at pagkakaiba ng opinion ng 2007) Ang mga bagay na ito ay may kahulugan at mahalaga sa pag-unawa mga taong kabilang sa magkaibang social groups. Ang hindi ng kultura ng isang lipunan. pagkakaunawaang ito ay maaaring magdulot ng iba’t ibang isyu at hamong Hindi Materyal – Kabilang dito ang batas, gawi, ideya, paniniwala at norms panlipunan. ng isang grupo ng tao. Hindi tulad ng materyal na kultura, hindi ito Isang pampublikong usapin ang isyung panlipunan. nahahawakan subalit ito ay maaring makita o maobserbahan. Ito ay bahagi Samakatuwid, nakaaapekto ito hindi lamang sa isang tao sa lipunan kundi ng pang-araw-araw na pamumuhay ng tao at sistemang panlipunan. sa malaking bahagi mismo ng nasabing lipunan. Karaniwang ang mga isyung panlipunan ay sumasalamin sa mga suliraning kinakaharap ng Mga Elemento ng Kultura lipunan. Walang maituturing na iisang depinisyon ang suliraning panlipunan Kung ang mga institusyong panlipunan ay tumutukoy sa mga subalit lubusang maunawaan ito gamit ang Sociological Imagination. istruskturang bumubuo sa isang lipunan, ang kultura naman ay tumutukoy sa kahulugan at paraan ng pamumuhay ng mga mamamayan sa isang - Ang Sociological Imagination lipunan. Naglalarawan ito sa isang lipunan. Nag-iiba ang paglalarawan ng Sa pag-aaral ng mga hamon at isyung panlipunan, mahalaga ang bawat lipunan batay na rin sa kultura nito. Binubuo ang kultura ng mga pag-unawa sa mga istrukturang bumubuo rito maging ang kulturang paniniwala (beliefs), pagpapahalaga (values), norms, at simbolo. naglalarawan sa isang lipunan. Mahalaga ring makita ng bawat isa ang 2|P age kaugnayan ng istrukturang panlipunan at kultura sa pagkakaroon ng mga na mayroong 56.7%. Samantalang pinakamalaki naman sa uri ng suliranin at isyung panlipunan. tinatapong basura ay iyong tinatawag na bio-degradable na may 52.31% Ayon kay C. Wright Mills (1959), mahalagang malinang ang isang (National Solid Waste Management Status Report, 2015). kakayahang makita ang kaugnayan ng mga personal na karanasan ng isang tao at ang lipunang kanyang ginagalawan. Tinawag niya itong Sociological Imagination. Kapag nalinang sa atin ang abilidad na ito, masusuri natin ang koneksiyon at interseksiyon ng mga isyung personal at isyung panlipunan. Mahalaga rin ito sa pagbibigay ng koneksyon sa mga pangyayari sa ating buhay bilang isang indibiduwal at sa pangkalahatang kaganapan sa lipunang ating ginagalawan. Isang halimbawa nito ang problemang kinakaharap ng mga Pilipino sa usaping pantrapiko lalo na sa Kamaynilaan at mga karatig-lugar. Sa simula, maaaring isisi sa tao ang pagiging huli niya sa pagpasok sa paaralan, subalit kung susuriin ang isyung ito, masasabing ang palagiang pagpasok nang huli ay bunga ng malawakang suliraning pantrapiko. Kung gagamitin ang Sociological Imagination, maiuugnay na hindi lamang personal na isyu ang dapat harapin kundi isang isyung panlipunan na nakaaapekto sa isang indibiduwal. - Ang mga isyung personal ay sinasabing nagaganap sa pagitan ng isang tao at ilang malalapit sa kanya. Ang solusyon sa isang isyung personal ay nasa kamay ng indibiduwal. Maituturing ang isyung ito na pribadong bagay na nararapat solusyunan sa pribadong paraan. Samantala ang isyung panlipunan ay isang pampublikong bagay. Karaniwang kaugnay ito ng krisis o suliranin sa mga institusyong panlipunan. Mga suliranin ito na nakakaapekto hindi lamang sa isang tao kundi sa lipunan sa kabuuan. - Mahalagang malaman mo na sa kabila ng pagkakaiba ng isyung personal - Mayroong iba’t ibang dahilan kung bakit may problema ang Pilipinas sa at isyung panlipunan, ang dalawang ito ay magkaugnay. Isang halimbawa solid waste. Isa na rito ang kawalan ng disiplina sa pagtatapon ng basura. nito ay ang mga hamon at isyung pangkapaligiran. Ang makalat na bakuran Tinatayang 1500 tonelada ng basura ang itinatapon sa mga ilog, estero, ay isang halimbawa ng isyung personal subalit kung ang isang barangay o kalsada, bakanteng lote, at sa Manila Bay na lalong nagpapalala sa bayan ay magiging makalat dulot ng kawalan ng maayos na sistema ng pagbaha at paglaganap ng mga insekto na nagdudulot naman ng iba’t pagtatapon ng basura, ito ay maituturing na isyung panlipunan. Idagdag pa ibang sakit. Bagama’t ipinagbabawal, madami pa rin ang nagsusunog ng rito ang masamang epekto sa kalusugan at ekonomiya ng isang lugar kung basura na nakadaragdag sa polusyon sa hangin. Nadaragdagan din ang ito ay mabaho, makalat, at walang maayos na sistema ng pagtatapon ng trabaho ng mga waste collector dahil kailangan nilang magsagawa ng basura. waste segregation bago dalhin ang mga nakolektang basura sa dumpsite, - Mayroon din namang ilang pangyayari na maituturing na isyung problemang maaari sanang maiwasan kung mahigpit na ipinatutupad sa panlipunan subalit makikita ang epekto sa personal na buhay ng isang tao. mga kabahayan at mga pampublikong lugar ang waste segregation. Ang mga digmaan ay maituturing na isyung panlipunan subalit hindi - Samantala, ang mga dumpsite sa Pilipinas, partikular sa Metro Manila, ay maikakaila ang epekto nito maging sa personal na buhay ng mga tao sa nagdudulot din ng panganib sa mga naninirahan dito. Sa ulat na lipunang puno ng kaguluhan at karahasan. pinamagatang The Garbage Book (Asian Development Bank, 2004) ang - Gamit ang kasanayan na Sociological Imagination, bilang bahagi ng leachate o katas ng basura mula sa Rodriguez at Payatas dumpsite na lipunang iyong ginagalawan, mahalagang maunawaan mo na ang mga dumadaloy patungo sa ilog ng Marikina at Ilog Pasig hanggang sa Manila personal na isyung nararanasan mo ay may kaugnayan sa isyu at hamong Bay ay nagtataglay ng lead at arsenic na mapanganib sa kalusugan ng tao. panlipunan. Hindi rin maikakaila na mayroon kang mahalagang papel na Panganib din ang dulot ng pamumulot ng basura sa kalusugan at buhay ng gagampanan sa pagtugon sa mga isyu at hamong kinahaharap ng lipunan halos 4,300 na waste pickers sa mga dumpsite sa Metro Manila at sa sa kasalukuyan. maraming iba pa na pakalat-kalat at nagkakalkal sa mga tambak ng basura. Apektado din ang pag-aaral ng mga kabataang waste pickers bukod pa sa Modyul 1. Mga Hamong Panlipunan posibilidad na sila ay magkasakit, maimpluwensiyahan na gumawa ng ilegal na gawain, o kaya ay mamatay. Matatandaan na ipinasara ang ARALIN 1: Konteksto ng Suliraning Pangkapaligiran Payatas dumpsite matapos ang trahedya na naganap noong Hulyo 2000 kung saan maraming bahay ang natabunan nang gumuho ang bundok ng - Ang pagkilos para sa pangangalaga ng kapaligiran ay nagsisimula sa pag- basura dahil sa walang tigil na ulan. Nasundan pa ito ng sunog na unawa sa mga sanhi at bunga ng suliranin at hamong nararanasan natin ikinamatay ng 205 katao. sa kasalukuyan. Tatalakayin sa araling ito ang kalagayang pangkapaligiran - Isa pang lumalaking suliranin ng Pilipinas ay ang tamang pagtatapon ng ng Pilipinas at ang pagtugon na ginagawa upang ito ay mabigyan ng electronic waste o e-waste tulad ngcomputer, cellphone, at tv. Lumabas sa solusyon. pagsusuri na ginawa ng Global Information Society (2010), na humigit kumulang sa anim na toneladang e-waste ang tinatapon sa landfill na Ang mga Suliranin at Hamong Pangkapaligiran siyang kinukuha ng mga waste pickers upang ipagbili ang anomang bahagi 1. Suliranin sa Solid Waste nito na mapapakinabangan. Subalit ang mga ginagawang pamamaraan Tumutukoy ang solid waste sa mga basurang nagmula sa mga tulad ng pagsunog upang makuha ang tanso, at pagbabaklas ng e-waste tahanan at komersyal na establisimyento, mga basura na nakikita sa ay nagdudulot ng panganib dahil pinagmumulan ito ng mga delikadong paligid, mga basura na nagmumula sa sektor ng agrikultura at iba pang kemikal tulad ng lead, cadmium, barium, mercury, at polyvinyl chloride na basurang hindi nakakalason (Official Gazette, 2000). Ayon sa pag-aaral ni nakalalason ng lupa at maging ng tubig (Mooney, Knox, & Schacht, 2011). Oliveira at mga kasama (2013), ang Pilipinas ay nakalikha ng 39,422 - Ang mga nabanggit na suliranin sa solid waste ay pinagtutulungang tonelada ng basura kada araw noong taong 2015. Halos 25% ng mga solusyunan ng iba’t ibang sektor. Ipinatupad ng pamahalaan ang Republic basura ng Pilipinas ay nanggagaling sa Metro Manila kung saan ang isang Act 9003 o kilala bilang Ecological Solid Waste Management Act of 2000 tao ay nakalilikha ng 0.7 kilong basura araw-araw. Mas mataas ito ng 130% upang magkaroon ng legal na batayan sa iba’t ibang desisyon at proseso kaysa sa world average (National Solid Waste Management, 2016). Ang malaking ng pamamahala ng solid waste sa bansa (Official Gazette, 2000). Isa sa mga bahagdan ng itinatapong basura ng mga Pilipino ay mula sa mga tahanan 3|P age naging resulta ng batas ay ang pagtatayo ng mga Materials Recovery 2.1 Suliranin sa Yamang Gubat Facility (MRF) kung saan isasagawa ang waste segregation bago dalhin - Maraming benepisyo ang nakukuha natin mula sa kagubatan. Ito ang ang nakolektang basura sa mga dumpsite. Maraming barangay ang tahanan ng iba’t ibang mga nilalang na nagpapanatili ng balanse ng tumugon sa kautusang ito, sa katanuyan mula sa 2,438 noong 2008 ay kalikasan, mahalagang mapanatili ang balanseng ito dahil kung patuloy na tumaas ang bilang ng MRF sa 8,656 noong 2014 (National Solid Waste masisira ito ay maapektuhan din ang pamumuhay ng tao. Nagmumula din Management Status Report, 2015). Iniulat din ng National Solid Waste sa kagubatan ang iba’t ibang produkto tulad ng tubig, gamot, damit, at iba Management Commission ang ilan sa best practices ng mga Local pang pangunahing pangangailangan ng tao. Mayroon ding mga industriya Government Units (LGUs) sa pamamahala sa solid waste. na nagbibigay ng trabaho sa mga mamamayan na nakasalalay sa yamang - Halimbawa ng mga Best Practice sa pamamahala ng Solid Waste: nakukuha mula sa kagubatan (Philiipine Tropical Forest Conservation Foundation, 2013). Sa kabila ng kahalagan, pinangangambahan na maubos o masira Lugar Best Practice ang kagubatan ng Pilipinas kung magpapatuloy ang deforesataion. Sto. Tomas, No Segregation, No Collection - Ayon sa Food and Agriculuture Organization ng United Nations, ang Davao del No Orientation & Implementatin of deforestation ay tumutukoy sa matagalan o permanenteng pagkasira ng Norte Ecological Solid Waste Management kagubatan dulot ng iba’t ibang gawain ng tao o ng mga natural kalamidad (ESWM), No Issuance of Municipal Permits (FAO, 2010). Nagsimula ang deforestation sa Pilipinas noon pang 1500s kung Municipal-wide composting & livelihood saan ang noo’y 27 milyong ektarya ng kagubatan ay naging 7.2 milyong projects ektarya na lamang ngayong 2013 (Philippine Climate Change Commission, 2010). Bago City, Takakura Waste Market Composting Sa katunayan sa ulat ni dating DENR officer-in-charge Demetrio Ignacio, Negros lumabas na ang 24% kagubatan ng Pilipinas ay pangalawa sa pinakamaliit Occidental sa mga bansa sa Timog silangang Asya (Andrade, 2013). Higit na mababa ang Barangay Garbage = Points ulat na inilabas ng European Union Joint Research Centre kung saan gamit Bagumbuhay, ang satellite-based image, nasabi nila na mayroon na lamang 19% ang Project 4, Quezon City kagubatan ng Pilipinas (Country delegate to the European Commission, 2009). Teresa, Rizal Residual Waste Management - Sa ulat na pinamagatang Status of Philippine Forests (2013) ay inisa-isa Quezon City Pioneering LGU in Dumpsite Conversion with nito ang mga dahilan at epekto ng deforestation sa Pilipinas. Ito ay ang Methane Recovery for Power Generation sumusunod: (Sanggunian: Aguinaldo, 2014) - Mayroon ding suporta na nanggagaling sa mga NGO upang mabawasan Gawain Epekto ang suliranin sa solid waste sa Pilipinas. Ilan sa mga ito ay sumusunod: Illegal logging Ang walang habas na pagputol ng puno ay Mother Earth Foundation - tumutulong sa pagtatayo ng MRF sa - Ilegal na nagdudulot ng iba’t ibang suliranin tulad ng mga barangay. pagputol sa mga pagbaha, soil erosion, at pagkasira ng tahanan ng Clean and Green Foundation - kabahagi ng mga programa puno sa mga ibon at hayop. Sa katunayan noong 2008 ay tulad ng Orchidarium and Butterfly Pavilion, Gift of Trees, Green kagubatan. Ang mayroong 221species ng fauna at 526 species ng Choice Philippines, Piso Para sa Pasig, at Trees for Life kawalan ng ngipin flora ang naitala sa threatened list (National Economic sa pagpapatupad Development Authority, 2011) Philippines (Kimpo, 2008). ng mga batas sa Bantay Kalikasan – paggamit ng media upang mamulat ang illegal logging sa mga mamamayan sa suliraning pangkapaligiran. Nanguna sa Pilipinas ang reforestation ng La Mesa Watershed at sa Pasig River nagpapalubha sa Rehabilitation Project. suliraning ito. Greenpeace – naglalayong baguhin ang kaugalian at pananaw Migration – Nagsasagawa ng kaingin (slash-and-burn farming) ng tao sa pagtrato at pangangalaga sa kalikasan at pagsusulong paglipat ng pook ang mga lumilipat sa kagubatan at kabundukan na ng kapayapaan panirahan nagiging sanhi ng pagkakalbo ng kagubatan at pagkawala ng sustansya ng lupain dito. 2. Pagkasira ng Mga Likas na Yaman Mabilis na Ang mabilis na pagtaas ng populasyon ng Pilipinas - Ang Pilipinas ay isa mga bansa na biniyayaan ng maraming likas na pagtaas ng ay nangangahulugan ng mataas na demand sa yaman. Tinatayang 15% ng kabuuang kita ng Pilipinas noong 2010 ay kita populasyon mga pangunahing produkto kung kaya’t ang mga mula sa direktang paggamit ng mga likas na yaman, halimbawa nito ay ang dating kagubatan ay ginawang plantasyon, pagtatanim at pangingisda. Mahalaga din ang likas na yaman bilang subdivision, paaralan, at iba pang imprastruktura. Fuel wood Ayon sa Department of Natural Resources na sangkap sa paggawa ng produkto na ginagamit sa iba’t ibang sektor tulad harvesting lumabas sa ulat ng National Economic ng industriya at paglilingkod, halimbawa, ang mga computer, sasakyan, - paggamit ng Development Authority (2011), tinatayang makina, at pagkain ay naggawa mula sa mga likas na yaman. Tunay na puno bilang mayroong 8.14 milyong kabahayan at industriya napakahalaga ng likas na yaman sa ekonomiya ng isang bansa. Sa panggatong. ang gumagamit ng uling at kahoy sa kanilang kasalukuyan, patuloy na nasisira at nauubos ang likas na yaman ng Isang halimbawa pagluluto at paggawa ng produkto, ang mataas na Pilipinas dahil sa mapang-abusong paggamit nito, tumataas na demand ng ay ang paggawa demand sa uling at kahoy ay nagiging dahilan ng lumalaking populasyon, hindi epektibong pagpapatupad ng mga programa ng uling mula sa pagputol ng mga puno sa kagubatan. at batas para sa pangangalaga sa kalikasan, at mga natural na kalamidad. puno. Matutunghayan sa susunod na bahagi ng aralin ang mga kalagayan ng ilan Ilegal na Apektado ang kagubatan sa pagmimina dahil sa mga likas na yaman ng ating bansa. Pagmimina kadalasang dito natatagpuan ang deposito ng mga mineral tulad ng limestone, nickel, copper, at gold. Ang likas na yaman ng Pilipinas sa kasalukuyan… Kinakailangang putulin ang mga puno upang Kagubatan – mabilis at patuloy na pagliit ng forest cover mula sa 17 maging maayos ang operasyon ng pagmimina. ektarya noong 1934 ay naging 6. 43 milyong ektaraya noong 2003. Nagdudulot din ng panganib sa kalusugan ng tao Yamang tubig – pagbaba ng kabuuang timbang ng mga nahuhuling isda at ng iba pang nilalang sa kagubatan ang mga sa 3 kilo bawat araw mula sa dating 10 kilo. kemikal na ginagamit sa pagpoproseso ng mga Yamang lupa – pagkasira ng halos 50% ng matabang lupain sa huling nahukay na mineral. Ayon sa DENR, mayroong 23 sampung taon proyekto ng pagmimina ang matatagpuan sa Sanggunian:(Country Environmental Profile, 2005), (National Economic Development kabundukan ng Sierra Madre, Palawan, at Authority, 2011) at (Center for Environmental Concerns - Philippines, 2012) Mindoro. 4|P age - Ang pangkalahatang epekto ng deforestation ay nararanasan ng mga mamamayan lalo na yaong mga mahihirap na umaasa lamang sa Kalagitnaan ng Dekada 70 Hanggang sa Kasalukuyan kagubatan. Ang patuloy na pagliit ng forest cover ay nagpapaliit din sa pinagkukunan nila ng kabuhayan. 1975 - Nilagdaan ang Presidential Decree 705 kung saan ay - Sa mga nakalipas na taon ay mayroong iba’t ibang batas, kautusan, ipinag-utos ang pagsasagawa ng reforestation sa buong bansa programa at proyekto na isinagawa sa Pilipinas mula sa pagtutuluungan ng kasama ang pribadong sektor. Ipinagbawal din ang pamahalaan at iba’t ibang sektor ng lipunan upang mapangalagaan ang pagsasagawa ng sistema ng pagkakaingin. kagubatan. Makikita ito sa timeline na nahahati sa tatlong bahagi: ang una 1977 - Sa bisa ng Presidential Decree 1153 ay ipinag-utos sa ay noong panahon ng pananakop mula (1910-1945); panahon matapos lahat ng mga mamamayang 10 taong gulang pataas na ang digmaan (1946-mid 1970s), at 1970-hanggang sa kasalukuyan. Ang magtanim ng 12 seedling bawat taon sa loob ng limang taon. mga impormasyon sa timeline na ito ay hango sa aklat na pinamagatang 1980s - Sinimulan ng pamahalaan ang mga people-oriented One century of forest rehabilitation in the Philippines (Chokkalingam et al., 2006), programs tulad ng Integrated Social Forestry Program noong sa ulat na pinamagatang Philippine Forest and Wildlife Law Enforcement 1982 at Community Forestry Program noong 1987. (Oliva, 2007) at sa opisyal na website ng Forest Management Bureau. - Tumulong din ang mga NGO tulad ng programang “Sloping Land Agricultural Technology” o SALT sa Mindanao, progama ng World Neighbours sa mga komunidad sa kabundukan, at ang programa ni Pastor Delbert Rice sa mga katutubo sa Sta Fe, Nueva Viscaya. 1987 - Ipinagbawal ang illegal logging sa bisa ng Executive Order 277 - Sinimulan ang Forest Sector Projects (FSP) I at II Panahon ng Pananakop (1910-1945) 1992 - Naisabatas ang Republic Act 7586 o ang “NationalIntegrated Protected Area System” (NIPAS). Layunin 1910 - Itinayo ang kauna-unahang Forestry School (ngayon ay nitong mapangalagaan ang mga tinatawag na protected areas College of Forestry and Natural Resources, UP Los Baños) sa mula sa pang-aabuso Los Baños, Laguna. 1995 - Sinimulan ang National Forestation Program (NFP). 1916 - Isinabatas ang Republic Act 2649 kung saan ay naglaan Layunin nito na magsagawa ng rehabilitasyon ng 1.4 milyong ng sampung libong piso para sa reforestationng Talisay- ektarya ng kagubatan sa buong bansa. Minglanilla Friar Lands Estate sa sa Cebu. 1997 - Malaki ang naging epekto ng pagsasabatas ng Republic 1919 - Itinatag ang Magsaysay Reforestation Project sa Arayat, Act 8371 o Indigenous People’s Rights Act” (IPRA) sa Ilocos, at Zambales. pangangalaga ng kagubatan. 1927-1931 - Itinatag ang Cinchona plantation sa Bukidnon at Ipinasa ang sumusunod na batas: nagsagawa ng iba pang proyekto para sa reforestation. - RA 9072 - “National Cave and Resources Management 1937-1941 - Naglaan ng malaking pondo ang pamahalaan para and ProtectionAct”, sa mga programang pangkagubatan. Itinatag ang Makiling - RA 9147 - “Wildlife Resources Conservation and Reforestation Project. Protection Act” - RA 9175 - “The Chainsaw Act” 2001 - Ipinasa ang sumusunod na batas: - RA 9072 - “National Cave and Resources Management Panahon Maapos ang Digmaan (1946-Kalagitnaan ng Dekada 70) and ProtectionAct”, - RA 9147 - “Wildlife Resources Conservation and 1946-1948 - Limitado lamang ang pondong nilaan ng pamahalaan Protection Act” para sa mga proyekto ng reforestation kung kaya’t hindi gaanong RA 9175 - “The Chainsaw Act” naisakatuparan ang mga programa. 2004 - Proclamation No. 643 - Hinakayat ang participasyon ng 1948 - Muling sumigla ang mga gawain para sa reforestation sa lahat ng ahensya ng gobyerno, pribadong sektor, paaralan, bisa ng Republic Act 115. NGO, at mga mamamayan upang makihalok sa tree planting 1960 - Itinatag ang Reforestation Administration sa bisa ng activities. Idineklara ang June 25 bilang Philippines Arbor day. Republic Act 2706. Layunin nito na mapasidhi ang mga programa 2011 - Nilagdaan ang sumusunod: para sa reforestation ng bansa. - Executive Order No. 23 - Nagdelakara ng moratorium (isang legal na kautusan upang ihinto ang isang gawain) sa pagputol ng puno sa natural at residual na kagubatan. Ipinag- utos din ang paglikha ng anti-illegal logging task force. - Executive Order No. 26 - Idineklara ang pangangailangan sa pagtutulugan ng iba’t ibang ahensya ng pamahalaan para sa National Greening Program 2015 - Nilagdaan ang sumusunod: - Executive Order No. 193 - Layunin nito na palawakin ang sakop ng National Greening Program - Republic Act No. 10690 - Tinatawag din bilang The Forestry Profession Law, itinadhana ng batas na ito ang pagsasagawa ng regulasyon sa mga propesyunal na forester sa bansa. Sa Kasalukuyan - Mga programa para sa pagpapanumbalik ng kagubatan - National Greening program - National Forest Protection Program - Forestland Management Project - Integrated Natural Resources and Environmental Management Project 5|P age - Sa kasalukuyan, isa sa maituturing na tagumpay ng pagtutulungan ng maitim na usok na ibinubuga ng mga pabrika at mga sasakyan pamahalaan, pribadong sektor, NGO, at mga mamamayan ay ang unti- gaya ng ipinakikita sa larawan ay ilan sa mga halimbawa ng unting pagbuti ng kalagayan ng kagubatan ng Pilipinas. Ayon sa ulat ng anthropogenic hazard. United Nations Food and Agriculture Organization (FAO), noong 2015 ay Natural Hazard - ito naman ay tumutukoy sa mga hazard na dulot panlima ang Pilipinas sa 234 na bansa na may malawak na lupaing ng kalikasan. Ilan sa halimbawa nito ay ang bagyo, lindol, napapanumbalik sa kagubatan (Galvez, 2016). tsunami, thunderstorms, storm surge, at landslide. Ipinakikita sa kasunod na larawan ang pagbabalita sa pagdating ng isang 3. Climate Change malakas na bagyo. - Sa 2016 edisyon ng Global Climate Risk Index (Sönke, Eckstein, Dorsch, & Disaster - ito ay tumutukoy sa mga pangyayari na nagdudulot ng panganib Fischer, 2015) , naitala ang Pilipinas bilang pang-apat sa sampung bansa na at pinsala sa tao, kapaligiran, at mga gawaing pang-ekonomiya. Maaaring pinakanaapektuhan ng Climate Change. Ito ay dahil mas lumalakas, ang disaster ay natural gaya ng bagyo, lindol, at pagputok ng bulkan o gawa dumadalas, at nagiging unpredictable ang pagkakaroon ng mga natural na ng tao tulad ng digmaan at polusyon. Ang disaster ay sinasabi ding resulta kalamidad tulad ng bagyo, pagbaha, at malalakas na ulan na nararanasan ng hazard, vulnerability at kawalan ng kapasidad ng isang pamayanan na sa Pilipinas dahil sa climate change. harapin ang mga hazard. - Cimate Change - Ayon sa Intergovernmental Panel on Climate Change Vulnerability - tumutukoy ang vulnerability sa tao, lugar, at imprastruktura (2001), “Climate change is a statistically significant variation in either the na may mataas na posibilidad na maapektuhan ng mga hazard. Ang mean state of the climate or in its, variability, persisting for an extended pagiging vulnerable ay kadalasang naiimpluwensiyahan ng kalagayang period (typically decades or longer). It may be due to natural internal heograpikal at antas ng kabuhayan. Halimbawa, mas vulnerable ang mga processes or external forcing, or to persistent anthropogenic changes in the bahay na gawa sa hindi matibay na materyales. composition of atmosphere or in land use.” Sinasabi na kahulugan na ang Risk - ito ay tumutukoy sa inaasahang pinsala sa tao, ari-arian, at buhay climate change ay maaaring isang natural na pangyayari o kaya ay maaari dulot ng pagtama ng isang kalamidad. Ang vulnerable na bahagi ng ding napabibilis o napapalala dulot ng gawin ng tao. Isa sa sinasabing pamayanan ang kadalasang may mataas na risk dahil wala silang dahilan nito ay ang patuloy na pag-init ng daigdig o global warming dahil sa kapasidad na harapin ang panganib na dulot ng hazard o kalamidad. mataas na antas ng konsentrasyon ng carbon dioxide na naiipon sa Resilience - ang pagiging resilient ng isang komunidad ay tumutukoy sa atmosphere. Nanggagaling ito mula sa usok ng pabrika, mga iba’t ibang kakayahan ng pamayanan na harapin ang mga epekto na dulot ng industriya, at pagsusunog ng mga kagubatan. kalamidad. Ang pagiging resilient ay maaaring istruktural, ibig sabihin ay - Lumabas sa pag-aaral nina Domingo at mga kasama (2008), na isasaayos ang mga tahanan, tulay o gusali upang maging matibay. Maaari nararanasan na sa Pilipinas ang epekto ng climate change. Patunay nito ring ito ay makita sa mga mamamayan, halimbawa ang pagkakaroon ng ang madalas at matagalang kaso ng El Niño at La Niña, pagkakaroon ng kaalaman tungkol sa hazard ay maaaring makatulong upang sila ay maging malalakas na bagyo, malawakang pagbaha, pagguho ng lupa, tagtuyot, at ligtas sa panahon ng kalamidad. forest fires. - Nagkakaroon din ng suliranin sa karagatan dahil sa tinatawag na coral Ang Philippine Disaster Risk Reduction and Management Framework bleaching na pumapatay sa mga coral reef na siyang tahanan ng mga isda - Nakabatay ang Philippine Disaster Risk Reduction and Management Act at iba pang lamang dagat, nagdudulot din ito ng pagbaba sa bilang ng of 2010 sa dalawang pangunahing layunin: nahuhuling mga isda at pagkawala (extinction) ng ilang mga species. 1. Ang hamon na dulot ng mga kalamidad at hazard ay dapat Pinangangambahan din na malubog sa tubig ang ilang mabababang lugar pagplanuhan at hindi lamang haharapin sa panahon ng pagsapit ng iba’t sa Pilipinas dahil sa patuloy na pagtaas ng sea level bunga ng pagkatunaw ibang kalamidad; at ng mga iceberg sa Antartic. Ilan sa epekto ng climate change sa Pilipinas 2. Mahalaga ang bahaging ginagampanan ng pamahalaan upang ay ang panganib sa food security dahil pangunahing napipinsala ng mabawasan ang pinsala at panganib na dulot ng iba’t ibang kalamidad at malalakas na bagyo ang sektor ng agrikultura. Lumiliit ang produksiyon ng hazard. sektor ng agrikultura dahil sa pagkasira ng mga kalsada, bodega, mga Ang mga nabanggit na layunin ay kasama sa mga naging kagamitan sa pagtatanim at pag-aani, irigasyon, pagkawasak ng mga batayan sa pagbuo ng Philippine Disaster Risk Reduction and Management palaisdaan, at pagkamatay ng mga magsasaka at mangingisda. Nagiging Framework (PDRRMF). mataas din ang bilang ng mga nagiging biktima ng sakit tulad ng dengue, - Binibigyang diin ng National Disaster Risk Reduction Framework ang malaria, cholera dahil sa pabago-bagong panahon at matinding init. pagiging handa ng bansa at mga komunidad sa panahon ng mga Mayroon ring ilang mga mamamayan ang napipilitang lumikas sinira ng kalamidad at hazard. Sa pamamagitan nito, ang pinsala sa buhay at ari- malakas na bagyo ang kanilang mga tahanan o kaya ay natabunan ng lupa arian ay maaaring mapababa o maiwasan. dahil sa landslide, samantalang ang iba naman ay kinain ng dagat ang - Isinusulong din ng PDRRM Framework ang kaisipan na ang paglutas sa dating lupa na kinatatayuan ng kanilang mga tahanan. mga suliranin at hamong pangkapaligiran ay hindi lamang tungkulin ng ating pamahalaan. Ang proseso sa pagbuo ng isang disaster management Aralin 2: Ang Dalawang Approach sa Pagtugon sa mga Hamong plan ay dapat na produkto ng pagkakaisa at pagtutulungan ng iba’t ibang Pangkapaligiran sektor ng lipunan tulad ng pamahalaan, private sector, business sector, Non-governmental Organizations (NGOs), at higit sa lahat ng mga Ang Disaster Management mamamayang naninirahan sa isang partikular na komunidad. Ang ganitong - Ang pagiging ligtas ng isang komunidad sa mga sakuna ay nakasalalay proseso ay tinatawag na Community Based-Disaster and Risk sa pagkakaroon ng isang mahusay na disaster management. Ayon kay Management (CBDRM). Carter (1992), ito ay isang dinamikong proseso na sumasakop sa - Sa kasalukuyan, isinusulong rin ng NDRRMC ang Community Based- pamamahala ng pagpaplano, pag-oorganisa, pagtukoy ng mga kasapi, Disaster and Risk Management Approach sa pagbuo ng mga plano at pamumuno at pagkontrol. Kabilang din dito ang iba’t ibang organisasyon na polisiya sa pagharap sa mga suliranin at hamong pangkapaligiran. dapat magtulungan at magkaisa upang maiwasan, maging handa, makatugon, at makabangon ang isang komunidad mula sa epekto ng Ang Community-Based Disaster and Risk Management Approach sakuna, kalamidad at hazard. - Ayon kina Abarquez at Zubair (2004) ang Community-Based Disaster Risk - Ayon naman kina Ondiz at Rodito (2009), ang disaster management ay Management ay isang pamamaraan kung saan ang mga pamayanang may tumutukoy sa iba’t ibang gawain na dinisenyo upang mapanatili ang banta ng hazard at kalamidad ay aktibong nakikilahok sa pagtukoy, pagsuri, kaayusan sa panahon ng sakuna, kalamidad, at hazard. Nakapaloob din pagtugon, pagsubaybay, at pagtataya ng mga risk na maaari nilang dito ang mga plano at hakbang na dapat gawin ng mga komunidad upang maranasan. Isinasagawa ito upang maging handa ang komunidad at maiwasan, makaagapay sa mga suliranin at makabangon mula sa epekto maiwasan ang malawakang pinsala sa buhay at ari-arian. ng kalamidad, sakuna at hazard. Nangangahulugan ito na ang mga mamamayan ay bahagi ng pagpaplano, pagbuo ng mga desisyon at implementasyon ng mga gawain na may Hazard - ito ay tumutukoy sa mga banta na maaaring dulot ng kalikasan o kaugnayan sa disaster risk management. Sa Community-Based Disaster ng gawa ng tao. Kung hindi maiiwasan, maaari itong magdulot ng pinsala Risk Management Approach, napakahalaga ng partisipasyon ng mga sa buhay, ari-arian, at kalikasan. mamamayan na siyang may pinakamataas na posibilidad na makaranas ng Anthropogenic Hazard o Human-Induced Hazard - ito ay mga epekto ng hazard at kalamidad. Subalit, higit itong magiging tumutukoy sa mga hazard na bunga ng mga gawain ng tao. Ang 6|P age matagumpay kung aktibo ring makikilahok ang mga mamamayan na hindi Bagama’t mahalaga ang tungkulin ng lokal na pamahalaan, makararanas ng epekto ng mga hazard at kalamidad. pribadong sektor at mga NGOs, nanatiling pangunahing - Ayon naman kina Shah at Kenji (2004), ang Community-Based Disaster kailangan para sa grassroots development ang pamumuno ng and Risk Management Approach ay isang proseso ng paghahanda laban lokal na pamayanan. sahazard at kalamidad na nakasentro sa kapakanan ng tao. Binibigyan nito Ang malawak na partisipasyon ng mga mamamayan sa ng kapangyarihan ang tao na alamin at suriin ang mga dahilan at epekto komprehensibong pagpaplano at mga gawain sa pagbuo ng ng hazard at kalamidad sa kanilang pamayanan. Bukod dito, mahalaga ring desisyon para sa matagumpay na bottom-up strategy. masuri ang mga istrukturang panlipunan, pang-ekonomiya, at pampolitika Mahalaga ang pagpapabuti ng paggamit at pamamahala sa mga na maaaring nagpapalubha sa epekto ng hazard at kalamidad. lokal na yaman - Ayon sa World Health Organization, mahalaga ang aktibong pakikilahok Ang responsableng paggamit ng mga tulong-pinansyal ay ng lahat ng sektor ng pamayanan sa CBDRM Approach upang: kailangan 1. mabawasan ang epekto ng mga hazard at kalamidad; Mahalagang salik sa pagpapatuloy ng matagumpay na bottom- 2. maligtas ang mas maraming buhay at ari-arian kung ang up approach ay ang pagkilala sa mga pamayanan na may pamayanan ay may maayos na plano kung paano tutugunan ang maayos na pagpapatupad nito kalamidad sa halip na maghintay ng tulong mula sa Pambansang Ang responsiblidad sa pagbabago ay nasa kamay ng mga Pamahalaan; at mamamayang naninirahan sa pamayanan. 3. ang iba’t ibang suliranin na dulot ng hazard at kalamidad ay mas Ang iba’t ibang grupo sa isang pamayanan ay maaaring may mabibigyan ng karampatang solusyon kung ang lahat ng sektor magkakaibang pananaw sa mga banta at vulnerabilities na ng pamayanan ay may organisadong plano kung ano ang nararanasan sa kanilang lugar. gagawin kapag nakararanas ng kalamidad. - Sa pagpaplano ng disaster risk management mahalagang magamit ang kalakasan ng dalawang approach: ang bottom-up at top-down. Mahalagang Kahalagahan ng CBDRM Approach maisaalang-alang ang pananaw ng mga namumuno sa pamahalaan sa - Pinakamahalagang layunin ng Philippine National Disaster Risk pagbuo ng plano dahil sa kanilang kaalaman sa mga sistemang ipatutupad Reduction and Management Framework (PDRRMF) ay ang pagbuo ng ng disaster risk management. Hindi rin naman kailangang kalimutan ang disaster-resilient na mga pamayanan. Ibig sabihin, ang lahat ng mga pananaw at karanasan ng mga mamamayan sa pagbuo ng disaster risk pagpaplano, pagtataya, at paghahandang nakapaloob sa disaster management. Ang pagsasanib na ito ng dalawang approach ay maaaring management plan ay patungo sa pagbuo ng isang pamayanang handa at magdulot ng holistic na pagtingin sa kalamidad at hazard sa isang matatag sa pagharap sa mga hamong pangkapaligiran. Malaki ang komunidad. posibilidad na maging disaster-resilient ang mga pamayanan kung maayos - Sa kasalukuyan, ang National Disaster Coordinating Council (NDCC), (na na maisasagawa ang Community-Based Disaster and Risk Management kilala ngayon bilang National Disaster Risk Reduction and Management Approach. Council) ng Pilipinas ay kasapi sa proyektong “Partnerships for Disaster - Ang CBDRM Approach ay nakaayon sa konsepto ng bottom-up approach Reduction-Southeast Asia (PDR – SEA) Phase 4 (2008). Layunin ng kung saan ay nagsisimula sa mga mamamayan at iba pang sektor ng programang ito na maturuan ang mga lokal na pinuno sa pagbuo ng lipunan ang mga hakbang sa pagtukoy, pag-aanalisa, at paglutas sa mga Community Based Disaster Risk Management Plan. Mahalaga ang suliranin at hamong pangkapaligiran na nararanasan sa kanilang proyektong ito sapagkat binibigyan nito ng sapat nakaalaman at hinahasa pamayanan. Ito ay taliwas sa top-down approach. Ang top-down approach ang kakayahan ng mga lokal na pinuno kung paano maisasama ang sa disaster management plan ay tumutukoy sa situwasiyon kung saan lahat CBDRM Plan sa mga plano at programa ng lokal na pamahalaan. Bukod ng gawain mula sa pagpaplano na dapat gawin hanggang sa pagtugon sa dito, mas masisiguro na ang mabubuong disaster management plan ay panahon ng kalamidad ay inaasa sa mas nakatataas na tanggapan o nakabatay sa pangangailangan at kakayahanan ng pamayanan na harapin ahensya ng pamahalaan. ang iba’t ibang hazard at kalamidad na maaari nilang maranasan. Sa - Binigyang-diin nina Shesh at Zubair (2006) na hindi natutugunan ng top- ganitong paraaan, mas matutugunan ang pangangailangan ng mga down approach ang mga pangangailangan ng pamayanan at mamamayan at magagamit ng maayos ang kanilang mga resources. Higit napababayaan ang mga mamamayang may mataas na posibilidad na sa lahat, ang plano na binuo kasama ang iba’t ibang sektor ng lipunan makaranas ng malubhang epekto ng kalamidad. Limitado ang pagbuo sa kabilang na ang mga mamamayan ay mas epektibo sa patugon ng disaster management plan dahil tanging ang pananaw lamang ng mga pangangailangan ng mga mamamayan. Bunga nito, sinabi rin ni Lacson namumunoang nabibigyang pansin sa pagbuo ng plano. Tila hindi (Gabieta, 2014) na nagdesisyon siyang gamitin ang “bottom-up approach” nabibigyang pansin ng top-down approach ang karanasan, upang mapabilis ang pagbangon mula bagyong Yolanda. pangangailangan, at pananaw ng mga mamamayan sa isang komunidad. Ito ay sa kabila ng katotohanang ang mga mamamayang ito ang tunay na ARALIN 3: Mga Hakbang sa Pagbuo ng Community-Based Disaster nakababatid ng maaaring epekto ng isang kalamidad o hazard. Isa pang Risk Reduction and Management Plan suliranin ng top-down approach ay may mga pagkakataon nahindi nagkakasundo ang Pambansang Pamahalaan at ng Lokal na Pamahalaan Unang Yugto: Disaster Prevention and Mitigation tungkol sa mga hakbang na dapat gawin sa panahon o pagkatapos ng - Sa bahaging ito ng disaster management plan, tinataya ang mga hazard kalamidad kung kaya’t nagiging mabagal ang pagtugon sa at kakayahan ng pamayanan sa pagharap sa iba’t ibang suliraning pangangailangan ng mga mamamayan. pangkapaligiran. Mula sa mga impormasyon na nakuha sa pagtataya ay - Ang kahinaang ng top-down approach ang nais bigyang katugunan ng bubuo ng plano upang maging handa ang isang pamayanan sa panahon bottom-up approach. Binibigyang pansin dito ang maliliit na detalye na may ng sakuna at kalamidad. Isinasagawa ang Disaster Risk Assessment kung kaugnayan sa mga hazard, kalamidad, at pangagangilangan ng saan nakapaloob dito ang Hazard Assessment, Vulnerability Assessment, pamayanan. Ang pangunahing batayan ng plano ay ang karanasan at at Risk Assessment.Tinataya naman ang kakayahan at kapasidad ng isang pananaw ng mga mamamayang nakatira sa isang disaster-prone area. Sa komunidad sa pamamagitan ng Capacity Assessment. katunayan ito ang modelong ginamit ni Panfilo Lacson, bilang rehabilitation czar ng mga lugar na nasalanta ng bagyon Yolanda. Para sa kaniya, mas Hazard Assessment - Ang Hazard Assessment ay tumutukoy sa mapapabilis ang pagbangon ng mga lugar na ito kung bottom-up approach pagsusuri sa lawak, sakop, at pinsala na maaaring danasin ng isang lugar sa rehabilitasyon ng lugar. Para sa kaniya, mas makabubuting kung ito ay mahaharap sa isang sakuna o kalamidad sa isang partikular na makipagpulong sa mga mayor ng mga nasalantang bayan at lungsod sa panahon. Sa pamamagitan ng hazard assessment, natutukoy kung ano- halip na antayin ang post-disaster needs assessment na ipalalabas ng ano ang mga hazard na gawa ng kalikasan o gawa ng tao na maaaring Office of the Civil Defense. Sa ganitong paraan, mas makabubuo ng maganap sa isang lugar. Sa pagsasagawa ng hazard assessment, dapat planong angkop sa pangangailangan ng bawat pamayanan. bigyang pansin ang Pisikal at Temporal na katangian nito. - Ilang mga bansang gumagamit ng Bottom-Up Approach: Laos, East Timor, Indonesia, at India. - Katangian ng Bottom-Up Approach Ang mga mamamayan ay may kakayahang simulan at panatilihin ang kaunlaran ng kanilang komunidad 7|P age  Vulnerability at Capacity Assessment (VCA) - Sa pamamagitan ng VCA, masusukat ang kahinaan at kapasidad ng isang komunidad sa pagharap sa iba’t ibang hazard na maaaring maranasan sa kanilang lugar. Sa Vulnerability Assessment, tinataya ang kahinaan o kakulangan ng isang tahanan o komunidad na harapin o bumangon mula sa pinsalang dulot ng hazard. Samantala, sa Capacity Assessment naman ay tinataya ang kakayahan ng komunidad na harapin ang iba’t ibang uri ng hazard. Ayon kina Anderson at Woodrow (1990) mayroong tatlong kategorya ang Vulnerability: ito ay ang Pisikal o Materyal, Panlipunan, at Pag-uugali tungkol sa hazard. - Mga Kategorya ng Vulnerabilty: Sanggunian: Ondiz at Redito (2009) Sanggunian: Ondiz at Redito (2009) Sanggunian: Ondiz at Redito (2009) - Matapos maunawaan ang mga pisikal at temporal na katangian ng hazard - Vulnerabilty Assessment - Ang pagiging vulnerable ng isang lugar ay na maaaring maranasan sa isang komunidad, maaari nang isagawa ang nangangahulugang mayroon itong kakulangan sa mga nabanggit na dalawang mahalagang proseso sa pagsasagawa ng hazard assessment: kategorya. Bunga nito, nagiging mas malawak ang pinsala na dulot ng ang Hazard Mapping at Historical Profiling/Timeline of Events. hazard. Halimbawa, kung ang isang komunidad ay walang pakialam sa Hazard Mapping - isinasagawa sa pamamagitan ng pagtukoy sa mga programang pangkaligtasan ng kanilang pamahalaan, hindi nila alam mapa ng mga lugar na maaaring masalanta ng hazard at ang ang kanilang gagawin sa panahon ng sakuna o kalamidad. Ang mga mga elemento tulad ng gusali, taniman, kabahayan na maaaring mamamayang ito ay matatawag na vulnerable dahil sila ang mga posibleng mapinsala. maging biktima ng sakuna o kalamidad. Samantala, ang mga mamamayan Historical Profiling/Timeline of Events - gumagawa ng historical naman na may maliit na kita ay maituturing rin na vulnerable dahil maaaring profile o timeline of events upang makita kung ano-ano ang mga hindi sapat ang kanilang suweldo upang tustusan ang dagdag na gastusin hazard na naranasan sa isang komunidad, gaano kadalas, at sa panahon ng sakuna tulad ng bagyo o baha. kung alin sa mga ito ang pinakamapinsala. - Sa usapin ng vulnerability ng isang komunidad, kailangan na maging mulat ang mga mamamayan sa mga hazard sa kanilang lugar. Tungkulin nila na magkaroon ng kaalaman sa mga panganib at banta na maaari nilang maranasan. Bukod dito, dapat na maging aktibo rin sila sa paglahok sa mga programa ng pamahalaan kabilang na dito ang tungkol sa disaster management. Sa panig naman ng pamahalaan, dapat na maging seryoso ito sa pagbuo ng disaster management plan. Hindi dapat kalimutan ng pamahalaan ang kahalagahan ng partisipasyon ng mga mamamayan sa lahat ng aspekto ng pagbuo ng disaster management plan. Sa pamamagitan nito, magkakaroon ng maayos na ugnayan sa pagitan ng mamamayan at pamahalaan. Higit na mauunawaan ng mamamayan ang programa ng pamahalaan kung sila ay kabahagi sa pagbalangkas nito. - Ayon kina Abarquez at Murshed, (2004), sa pagsasagawa ng Vulnerability Assessment, kailangang suriin ang sumusunod: Elements at risk, People at risk, at Location of people at risk. Sanggunian: Asian Disaster Preparedness Center (ADPC), 2001 Elements at Risk – Tumutukoy sa tao, hayop, mga pananim, bahay, kasangkapan, imprastraktura, kagamitan para sa transportasyon at komunikasyon, at pag-uugali. Pagkatapos 8|P age  matukoy ang mga elements at risk, sinusuri rin kung bakit sila maituturing na vulnerable. People at Risk – Tinutukoy ang mga grupo ng tao na maaring higit na maapektuhan ng kalamidad. Location of People at Risk – Tinutukoy ang lokasyon o tirahan ng mga taong natukoy na vulnerable. - Halimbawa ng Vulnerability Assessment Chart - Kahalagahan ng Risk Assessment Sanggunian: apdc.net Ayon kina Ondiz at Redito (2009), ang sumusunod ay mga - Capacity Assessment - sinusuri ang kapasidad ng komunidad na dahilan kung bakit mahalaga ang pagsasagawa ng risk assessment: harapin ang anomang hazard. Mayroon itong tatlong kategorya: ang Pisikal 1. Nagiging sistematiko ang pagkalap ng datos sa pagtukoy, o Materyal, Panlipunan, at Pag-uugali ng mamamayan tungkol sa hazard. pagsusuri, at pagtatala sa mga hazard na dapat unang bigyang Sa Pisikal o Materyal na aspekto, sinusuri kung ang mga mamamayan ay pansin. may kakayahan na muling isaayos ang mga istruktura tulad ng bahay, 2. Nagiging mulat ang mga mamamayan sa mga hazard na paaralan, gusaling pampamahalaan, kalsada at iba pa na nasira ng mayroon sa kanilang komunidad na noon ay hindi nila alam. Sa kalamidad. Sa aspektong Panlipunan naman, masasabing may kapasidad pamamagitan ng risk assessment ay nagkakaroon ng mas ang isang komunidad na harapin ang hazard kung ang mga mamamayan matibay na batayan ang maaaring maging epekto ng hazard sa ay may nagtutulungan upang ibangon ang kanilang komunidad mula sa kanilang komunidad. pinsala ng mga sakuna at kung ang pamahalaan ay may epektibong 3. Nagsisilbing batayan sa pagbuo ng disaster risk reduction and disaster management plan. Samantala, ang mga mamamayan na bukas management plan. Nagiging gabay sa pagbuo ng mga polisiya, ang loob na ibahagi ang kanilang oras, lakas, at pagmamay-ari ay programa, proyekto, at istratehiya upang maging handa ang nagpapakita na may kapasidad ng komunidad na harapin o kaya ay komunidad sa pagharap sa iba’t ibang hazard. bumangon mula sa dinanas na sakuna o panganib. 4. Nagbibigay ng impormasyon at datos na magagamit sa pagbuo - Sa pagsasagawa ng Capacity Assessment, itinatala ang mga kagamitan, ng plano at magsisilbing batayan sa pagbuo ng akmang imprastraktura, at mga tauhan na kakailanganin sa panahon ng pagtama istratehiya sa pagharap sa mga hazard. ng hazard o kalamidad. Mahalaga ang pagsasagawa nito sapagkat 5. Isa sa mahalagang produkto ng risk assessment ay ang pagtatala magbibigay ito ng imporasyon sa mga mamamayan at sa mga pinuno ng ng mga hazard at pagtukoy kung alin sa mga ito ang dapat bigyan pamayanan kung ano at kanino hihingi ng tulong upang mapunan ang ng prayoridad o higit na atensyon. Ito ay tinatawag na Prioritizing kakulangan ng pamayanan. risk. - Halimbawa ng Capacity Assessment Ikalawang Yugto: Disaster Preparedness - Ang ikalawang yugto ay tinatawag na Disaster Preparedness. Ito ay tumutukoy sa mga hakbang na dapat gawin bago at sa panahon ng pagtama ng kalamidad, sakuna o hazard. Mahalagang malaman ng mga miyembro ng pamilya, ng mga mamamayan sa komunidad, at maging ng mga kawani ng pamahalaan ang mga dapat gawin sa panahon ng sakuna o kalamidad. Dapat ring maliwanag sa bawat sektor ng lipunan ang kanilang gagawin upang magkaroon ng koordinasyon at maiwasan ang pagkalito at pagkaantala na maaari pang magdulot ng dagdag na pinsala o pagkawala ng buhay. - Layunin ng mga gawaing nakapaloob sa yugtong ito na mapababa ang bilang ng mga maapektuhan, maiwasan ang malawakan at malubhang pagkasira ng mga pisikal na istruktura at maging sa kalikasan, at mapadali ang pag-ahon ng mga mamamayan mula sa dinanas na kalamidad. - Bago tumama at maging sa panahon ng kalamidad, napakahalaga ang pagbibigay ng paalala at babala sa mga mamamayan. Ito ay may tatlong pangunahing layunin: 1. To inform – magbigay kaalaman tungkol sa mga hazard, risk, capability, at pisikal na katangian ng komunidad. 2. To advise – magbigay ng impormasyon tungkol sa mga gawain Sanggunian: apdc.net para sa proteksiyon, paghahanda, at pag-iwas sa mga sakuna, kalamidad, at hazard. Risk Assessment 3. To instruct–magbigay ng mga hakbang na dapat gawin, mga - Kung ang Disaster prevention ay tumutukoy sa pag-iwas sa mga hazard ligtas na lugar na dapat puntahan, mga opisyales na dapat at kalamidad, sinisikap naman ng mga gawain sa disaster mitigation na hingan ng tullong sa oras ng sakuna, kalamidad, at hazard. mabawasan ang malubhang epekto nito sa tao, ari-arian, at kalikasan. Ito - Bukod sa pagbibigay ng paalala o babala, mayroon pang iba’t ibang ay tumutukoy sa mga hakbang na dapat gawin bago ang pagtama ng gawain na dapat malaman ng mamamayan bago at sa panahon ng sakuna, kalamidad at hazard na may layuning maiwasan o mapigilan ang pagtama ng sakuna, kalamidad, at hazard upang sila ay maging ligtas at malawakang pinsala sa tao at kalikasan (Ondiz at Redito, 2009). maiwasan ang malawakang pinsala. Sa yugto ng Disaster Preparedness ay binibigyan ng sapat na impormasyon at pag-unawa ang mga 9|P age mamamayan sa dapat nilang gawin bago, habang, at pagkatapos ng Nations ay nagpalabas ng Preliminary Guidance Note. Ito ay tungkol sa hazard at kalamidad upang maihanda sila sa mga posibleng epekto nito. pagpapakilala ng Cluster Approach na naglalayong mapatatag ang ugnayan ng iba’t ibang sektor ng lipunan. Makatutulong ito upang maging Ikatlong Yugto: Disaster Response mas malawak at ang mabubuong plano at istratehiya at magagamit ng - Ang ikatlong yugto ay tinatawag na Disaster Response. Sa pagkakataong mahusay ang mga pinagkukunang yaman ng isang komunidad. Ginamit na ito ay tinataya kung gaano kalawak ang pinsalang dulot ng isang batayan ng National Disaster Coordinating Council (NDCC) ang Cluster kalamidad. Mahalaga ang impormasyong makukuha mula sa gawaing ito Approach sa pagbuo ng sistema para sa pagharap sa mga sakuna, dahil magsisilbi itong batayan upang maging epektibo ang pagtugon sa kalamidad, at hazardsa Pilipinas. Noong Mayo 10, 2007, ipinalabas ang mga pangangailangan ng isang pamayanan na nakaranas ng kalamidad. NDCC Circular No. 5-2007, ito ay isang direktibo na nagpapatatag sa - Nakapaloob sa Disaster Response ang tatlong uri ng pagtataya: ang Cluster Approach sa pagbuo ng mga Disaster Management System sa Needs Assessment, Damage Assessment, at Loss Assessment. Ayon Pilipinas. Iminumungkahi rin nito na magtalaga ng pinuno ng bawat cluster kina Abarquez, at Murshed (2004), ang needs ay tumutukoy sa mga (Cluster Leads) para sa tatlong antas: nasyunal, rehiyunal, at probinsiyal. pangunahing pangangailangan ng mga biktima ng kalamidad tulad ng Noong taong 2007 rin, sa bisa ng Executive Order No. 01-2007, nabuo pagkain, tahanan, damit, at gamot. Samantala, ang damage ay tumutukoy ang Ayuda Albay Coordinating Task Force na syang namuno sa pagtugon sa bahagya o pangkalahatang pagkasira ng mga ari-arian dulot ng at rehabilitasyon ng lalawigan matapos ang bagyong Reming. Noong July kalamidad. Ang loss naman ay tumutukoy sa pansamantalang pagkawala 2007, sa bisa ng E.O. No. 02-2007, ay binuo naman ang Albay Mabuhay ng serbisyo at pansamantala o pangmatagalang pagkawala ng Task Force. Layunin nito na ipatupad ang mas komprehensibong programa produksyon. Ang damage at loss ay magkaugnay dahil ang loss ay resulta para sa pagtugon at rehabilitasyon ng lalawigan sa panahon ng kalamidad. ng mga produkto, serbisyo, at imprastraktura na nasira. Halimbawa, ang Kinapapalooban ito ng pagbuo ng iba’t ibang cluster sa bawat barangay, pagbagsak ng tulay ay damage, ang kawalan ng maayos na daloy ng bayan at komunidad na siyang mamumuno sa mga ito sa panahon ng transportasyon ay loss. Ang pagkasira ng mga lupaing-taniman ay damage panganib, pagpapatatag ng seguridad at suplay ng pagkain at pangunahing samantalang ang pagbaba ng produksiyon ng palay ay loss. Isa pa ring pangangailangan, pagpapasigla ng information campaign, at halimbawa ay ang pagguho ng ospital dahil sa lindol ay maituturing na pagpapayabong ng mga gawaing pangkabuhayan sa mga nasalantang damage. Samantala, ang panandaliang pagkaantala ng serbisyong lugar. Nakita ang pagiging epektibo ng nasabing programa dahil idineklara pangkalusugan ay maituturing na loss. ng Albay ang zero casualty sa kabila ng pagtama ng malakas na bagyong - Sa yugtong ito ay napakahalaga ng koordinasyon ng lahat ng sektor ng Glenda noong Hulyo 2014. Nagpapatunay ito na kung magkakaroon ng lipunan na kasama din sa pagsasagawa ng una at ikalawang yugto. maayos na sistema ng disaster management ang isang lugar ay maaaring Kadalasan kasi ay nababalewala ang nilalaman ng DRRM plan kung maiwasan ang malawakang pinsala sa panahon ng kalamidad. Higit sa walang maayos na komunikasyon lalo sa pagitan ng iba’t ibang sektor lalo maayos na sistema, nakita rin sa Albay ang partisipasyon ng mga na sa oras na nararanasan ang isang kalamidad. Mahalaga rin ang mamamayan, NGO, at iba pang sektor ng lipunan sa pagpaplano at kaligtasan ng bawat isa kaya sa pagsasagawa ng Disaster response ay implementasyon ng kanilang disaster management plan. Samakatuwid, dapat isaalaang-alang ng mga mamamayan ang kanilang kakayahan sa ang yugto ng Recovery ay nakasalalay rin sa kung paano binuo ng isang pagsasagawa nito. komunidad ang kanilang disaster management plan na bahagi ng yugto ng - Preparation. Makikita dito na kailangan ay may sapat na kaalaman at partisipasyon ang pamahalaan, iba’t ibang sektor ng lipunan, NGO, at mga mamamayan sa pagbuo ng DRRM plan upang ito ay maging matagumpay. - Isa sa mga pamamaraang ginawa ng pamahalaan upang maipaalam sa mga mamamayan ang konsepto ng DRRM plan ay ang pagtuturo nito sa mga paaralan. Sa bisa ng DepEd Order No. 55 ng taong 2008, binuo ang Disaster Risk Reduction Resource Manual upang magamit sa ng mga konsepto na may kaugnayan sa disaster risk reduction management sa mga pampublikong paaralan. Sanggunian: Partnerships for Disaster Reduction – Southeast Asia Phase 4 (2008) Ikaapat na Yugto: Disaster Rehabilitation and Recovery - Tinatawag din ang yugto na ito na Rehabilitation. Sa yugtong ito ang mga hakbang at gawain ay nakatuon sa pagsasaayos ng mga nasirang pasilidad at istruktura at mga naantalang pangunahing serbisyo upang manumbalik sa dating kaayusan at normal na daloy ang pamumuhay ng isang nasalantang komunidad. Halimbawa nito ay ang pagpapanumbalik ng sistema ng komunikasyon at transportasyon, suplay ng tubig at kuryente, pagkukumpuni ng bahay, sapat na suplay ng pagkain, damit, at gamot. Kabilang din dito ang pagbabantay sa presyo ng mga pangunahing bilihin at pagkakaloob ng psychosocial services upang madaling malampasan ng mga biktima ang kanilang dinanas na trahedya. - Noong 2006, ang Inter-Agency Standing Committee (IASC) na binubuo ng iba’t ibang NGO, Red Cross at Red Crescent Movement, International Organization for Migration (IOM), World Bank at mga ahensya ng United 10 | P a g e