AP 10 Q1 _ Reviewer.pdf

MODYUL 1: KONTEMPORARYONG ISYU KONTEMPORARYONG ISYU - nagdudulot ng pagbabago sa lipunan, bansa, o mundo sa kasalukuyang panahon - pangyayari na nagiging dahilan ng debate - may malaking epekto sa pamumuhay ng tao KONTEMPORARYO - Kasalukuyan o modernong pana...

MODYUL 1: KONTEMPORARYONG ISYU KONTEMPORARYONG ISYU - nagdudulot ng pagbabago sa lipunan, bansa, o mundo sa kasalukuyang panahon - pangyayari na nagiging dahilan ng debate - may malaking epekto sa pamumuhay ng tao KONTEMPORARYO - Kasalukuyan o modernong panahon ISYU - ideya o paksang pinag-uusapan - pinagtatalunan ng magkaibang panig - kailangang bigyang-linaw FACTORS - mahalaga at makabuluhan sa lipunan - malinaw ang epekto sa lipunan - kasalukuyang nangyayari at nakakaapekto sa tao - may mabuti o di-mabuting dulot sa lipunan MGA URI NG KONTEMPORARYONG ISYU ISYUNG PANLIPUNAN - may epekto sa pamilya, simbahan, paaralan, at iba pa ISYUNG PANGKALUSUGAN - may kinalaman sa kapakanan ng mental o pisikal ng isang tao ISYUNG PANGKAPALIGIRAN - may kinalaman sa tamang paggamit ng kalikasan ISYUNG PANG-EKONOMIYA - may kinalaman sa Globalisasyon at negosyo KATANGIAN NG KONTEMPORARYONG ISYU MGA SANGGUNIAN ★ PRIMARYA - orihinal na tala - sinulat ng mga taong nakaranas nito ★ SEKONDARYA - interpretasyon batay sa primaryang pinagmulan - isinulat ng tao na walang kinalaman sa nangyari KATOTOHANAN O OPINYON ★ KATOTOHANAN - pinatutunayan ng ebidensya ★ OPINYON - pagpapahayag ng saloobin PAGKILING - dapat na balanse, pantay, at nakabatay sa aktwal na ebidensya HINUHA, PAGLALAHAT, KONKLUSYON (H-P-K) ★ HINUHA - educated guess tungkol sa isang bagay ★ PAGLALAHAT (GENERALIZATION) - pangkalahatang konsepto mula sa pag-aaral ng isang isyu ★ KONKLUSYON (CONCLUSION) - nabuo pagkatapos ng pag-aaral ng mga ebidensya KAUGNAYAN SA LIPUNAN LIPUNAN - sama-samang naninirahan sa isang komunidad - may iisang batas, kultura, at pagpapahalaga ★ KARL MARX - pag-aagawan ng mga limitadong pinagkukunang-yaman - kakikitaan ng tunggalian na kapangyarihan ★ EMILE DURKHEIM - buhay na organismo  - patuloy na kumikilos at nagbabago - binubuo ng magkakaiba subalit parehas ang pangkat at institusyon ★ CHARLES COOLEY - pinagkakawing na ugnayan at tungkulin - nakikilala ng tao ang sarili sa pakikipagsalamuha sa ibang miyembro ng lipunan - makukuha ang maayos na lipunan sa maayos na interaksyon ng mga tao MODYUL 2: SOCIOLOGICAL IMAGINATION SOCIOLOGICAL IMAGINATION - ang isyung kinakaharap mo ay may kaugnayan sa lipunan - may papel na ganpanan sa pagtugon ng mga isyu sa lipunan WALANG PERPEKTONG LIPUNAN - magkakaibang pamamahala, ekonomiya, kabuhayan, relihiyon, etc. WRIGHT MILLS (1959) - “Isang kakayahang makita ang kaugnayan ng mga personal na karanasan ng isang tao at ang lipunang kaniyang ginagalawan” ISYUNG PERSONAL ISYUNG PANLIPUNAN - nagaganap sa pagitan ng isang tao at - krisis o suliranin sa mga malapit sa kaniya institusyong panlipunan PRIBADO PAMPUBLIKO - ang solusyon ay nasa sariling kamay - nakakaapekto sa buong lipunan ng tao  MODYUL 3: ISYUNG PANGKAPALIGIRAN SOLID WASTE - pangunahing problema ng Pilipinas CAUSES ★ PAGTAAS NG POPULASYON - 56.7% ng solid waste ay galing sa residensyal na sektor - ang NCR ay may pinakamalaking volume ng pinagmulan ng basura - TOP 1: Quezon City (3.1 million kg/day) EFFECTS ★ SANITARY LANDFILL - 85% ng basura ay napupunta dito - ang 15% ay napupunta sa mga ilog, estuaryo, at iba pang anyong tubig ★ METHANE GAS - nakakaapekto sa kalusugan ng mga taong makalalanghap nito - dumadagdag sa global warming ★ WATER POLLUTION - 300 milyong tonelada ng plastik ay napoprodyus kada taon - 8 milyon ay napupunta sa karagatan - pangatlo sa buong mundo na pinagmumulan sa polusyon ng plastik (noong 2015) TYPES ★ BIODEGRADABLES - nabubulok sa natural na pamamaraan ★ RECYCLABLE - basurang magagamit muli ★ RESIDUALS - hindi nabubulok o narerecycle ★ SPECIAL WASTE - may physical at chemical properties - hazardous RA 9003 (ECOLOGICAL WASTE MANAGEMENT WASTE OF 2000)  - ang National Solid Waste Management Commission ay pangunahing ahensiyang naatasan sa pagpapatupad nito POLUSYON SA TUBIG - pagkakaroon ng mga makapipinsalang materyales sa tubig (pollutants) PILIPINAS - napapalibutan ng iba’t ibang anyong tubig (arkipelago) CAUSES ★ DOMESTIC SEWAGE (33%) - maduming tubig na ginamit para sa paghuhugas ng plato, paglalaba, etc. ★ AGRICULTURAL LIVESTOCK (29%) - tubig na ginamit para sa mga hayop at ibang mga makina para sa agrikultura ★ INDUSTRIYA (27%) - mga tubig na ginamit para sa pagmamanupaktura o sa kemikal processes ★ NON-POINT SOURCE (11%) ★ OIL SPILLS EFFECTS ★ COLIFORM BACTERIA - 58% ng underground water ay kontaminado nito ★ MADUMING ANYONG TUBIG - 180 sa 421 pangunahing ilog ng Pilipinas ay madumi na ★ ILLNESSES - Isa sa sampung pangunahing sanhi ng pagkakamatay ay acute diarrhea (139,000 na kaso) (WHO noong 2016) - gastroenteritis, diarrhea, typhoid fever, etc. ★ HARM TO OCEAN LIFE PROGRAMA/BATAS ★ RA 9275 (PHILIPPINE CLEAN WATER ACT OF 2004) - protektahan ang anyong tubig - nagbibigay estratehiya upang mabawasan ang polusyon sa tubig - pagbabawal ng pagdedeposito ng anumang pollutant sa tubig  ★ DENR - pag-adopt ng mga estero (585 sa buong bansa) - 65 ay na-adopt noong 2018 - rehabilitasyon ng Manila Bay (sinimulan noong 2019) - rehabilitasyon ng Boracay (sa loob ng anim na buwan noong 2018) POLUSYON SA HANGIN - isa sa pinakamalaking hamon ng bansa CAUSES - pagsunog ng mga fossil fuels - pagkasira ng kagubatan ★ SOURCES (NATIONAL EMMISSIONS INVENTORY OF 2018) - 73% ay galing sa mobile sources (kotse, jeep, etc.) EFFECTS ★ INCREASE OF GREENHOUSE GASES ★ HEALTH ISSUES - mahihilintulad sa 2.2 milyong pagkamatay ng tao sa buong mundo - mga sakit tulad ng lung cancer, asthma, at sakit sa puso - 45.3 na pagkamatay sa bawat 100,000 katao dahil sa sakit dulot ng polusyon sa hangin (3rd ang Pilipinas sa death rate) PROGRAMA/BATAS ★ RA 8749 (PHILIPPINE CLEAN AIR ACT OF 1999) - pangalagaan ang kalidad ng hangin - pagbuo ng pambansang programa - paglalagay ng air quality monitoring stations sa NCR - paggamit ng malinis/alternatibong gasolina - pagtanggal ng mga incinerators ★ DENR-EMB - Bantay Tambutso Project of 2019 (Anti-Smoke Belching Operation) - pang 57 sa 98 na bansa ang Pilipinas noong 2019 sa most polluted countries DEFORESTATION - permanente at pangmatagalang pagkaubos ng kagubatan UPPER RIVER BASINS - Chico (CAR, Northern Luzon) - Wahig-Inabanga (Bohol, Region VII) - Bukidnon (Northern Mindanao, Region X) - Lake Lanao (ARMM) CAUSES - illegal na pagtotroso - illegal na pagmimina - pagtaas ng populasyon (115.8 milyon) - paglilipat ng tirahan - fuel wood harvesting - industriyalisasyon EFFECTS - Pagguho ng lupa - Pagbaha - Pagkasira ng kalidad ng lupa - Banta sa seguridad ng pagkain - Pagkasira ng tirahan ng mga hayop - Walang maayos na watershed (57% ay malapit na masira) - 418 endangered species PROGRAMA/BATAS ★ REFORESTATION PROJECT OF 1910 ★ PD 705 (FORESTRY REFORM OF THE PHILIPPINES) - protection, development, and rehabilitation of forests ★ RA 7586 (NATIONAL INTEGRATED PROTECTED AREA SYSTEM) - designation of protected areas for biodiversity conservation ★ RA 9072 (NATIONAL CAVE AND RESOURCES MANAGEMENT AND PROTECTION ACT) - conserve, manage, and protect caves  ★ RA 9175 (CHAINSAW ACT OF 2002) - regulation of chainsaw ownership ★ EA 23 (2011) - suspension of cutting and harvesting of timber ★ NATIONAL GREENING PROGRAM - reduce poverty by promoting food security & environmental stability ★ NATIONAL FOREST PROTECTION PROGRAM - protect forests from further destruction ★ FORESTLAND MANAGEMENT PROJECT - aims to improve forest conservation ★ INTEGRATED NATURAL RESOURCES AND ENVIRONMENT MODYUL 4: PAGMIMINA AT CLIMATE CHANGE PAGMIMINA - pagkuha ng mga yamang mineral katulad ng bakal, nikel, pilak, ginto, etc. - naging legal noong 1995 - mahigit 100 kumpanya ng pagmimina ay nasa bansa MABUTING EPEKTO - nagbibigay ng trabaho - nakakapagpatayo ng imprastraktura - nakakatulong sa mga pilipino DI-MABUTING EPEKTO - permanenteng pagkasira ng kalikasan - pagkaubos ng yamang mineral - paglabag sa karapatan ng mga katutubo - polusyon sa tubig CLIMATE CHANGE - isang natural na pangyayari na napapabilis dahil sa gawain ng tao  - ang Pilipinas ay pang-apat sa pinakamaaapektuhan nito GREENHOUSE GASES - carbon dioxide, methane, nitrous oxide, chlorofluorocarbon MGA EPEKTO - pagtaas ng antas ng tubig dahil sa pagkatunaw ng mga glacier - Coral Bleaching - pagbaha, bagyo, pagkasira ng lupa, paginit ng panahon, etc. - pagtaas ng smog na nagdudulot ng sakit - pagtaas ng bilang ng mga kaso ng dengue, malaria, at cholera ★ ECONOMIC EFFECTS - lumiliit ang produksyon dahil sa pagkasira ng mga pananim, palaisdaan, etc. - pagkasira ng mga kalsada, bahay, at mga kagamitan MODYUL 5: PHILIPPINE DISASTER RISK REDUCTION AND MANAGEMENT FRAMEWORK ACT OF 10121 (PDRRMF ACT OF 2010) - paghahanda sa bansa/komunidad sa panahon ng kalamidad - suliranin na dulot ng kalamidad ay dapat paghandaan - mahalaga ang bahaging ginagampanan ng pamahalaan upang bumaba ang pinsala NATIONAL DISASTER RISK REDUCTION & MANAGEMENT FRAMEWORK - paglutas ng mga suliranin at hamong pangkapaligiran - tungkulin ng iba’t ibang sektor ng lipunan at ang mga mamamayan COMMUNITY-BASED DISASTER AND RISK REDUCTION MANAGEMENT APPROACH (CBDRRM) - isang proseso ng paghahanda laban sa hazard at kalamidad - nakasentro sa kapakanan ng tao - pagbuo ng plano sa pagkilala, pagsubaybay, at pagsusuri sa panganib TOP-DOWN APPROACH BOTTOM-UP APPROACH MODULE 6: MGA YUGTO NG CDRRMA DISASTER PREVENTION & MITIGATION - nilalaman ang mga hazard na maaaring maranasan ng isang lugar, mga pangkat at bahagi na may mataas na vulnerability, kalakasan at kahinaan ng isang komunidad, at ang inaasahang pinsala nito - nakakatulong upang makabuo ng isang mahusay na CBDRRM Plan ng isang komunidad HAZARD ASSESSMENT HAZARD MAPPING - pagtukoy sa lugar na maaaring masalanta ng Hazard HISTORICAL PROFILING - pagtukoy sa uri ng hazard na nangyari sa nakalipas na panahon VULNERABILITY ASSESSMENT - pagsusuri sa kahinaan o kakulangan ng komunidad HUMAN DEVELOPMENT INDEX - kalusugan, antas ng edukasyon, at sahod ng mga mamamayan - kung mababa ito, mataas ang vulnerability PANLIPUNANG ASPEKTO KAWALAN NG KOORDINASYON - ang hindi pagkakasunod ng mga pamahalaan at ng mga mamamayan PAGUUGALI NG MAMAMAYAN CAPACITY ASSESSMENT - pagsusuri sa kakayahan ng isang komunidad ASPEKTONG PISIKAL/MATERYAL - pagsasaayos ng mga nasira ASPEKTONG PANLIPUNAN - tulong ng pamahalaan na maibibigay sa mga mamamayan PAG-UUGALI NG PAMAYANAN - ang wastong paggamit ng oras, lakas, at mga resources RISK ASSESSMENT - pagsusuri sa inaasahang pinsala ng isang Hazard STRUCTURAL MITIGATION - paggawa ng mga fire exits, seawalls, at iba pa NON-STRUCTURAL MITIGATION - paggawa ng mga plano upang alam ng mga tao kung ano dapat gawin sa oras ng kalamidad - earthquake/first aid drills, disaster management plans, etc. DISASTER PREPAREDNESS - sapat na kaalaman sa mga dapat gawin sa pagtama ng kalamidad - ano ang gagawin bago, habang, at pagkatapos ng kalamidad - “ligtas ang may alam” SISTEMANG PAGHAHANDA - aktibong koordinasyon ng mga ahensya ng pamahalaan - partisipasyon ng bawat sektor ng lipunan - kooperasyon ng mga mamamayan RESULTA - mapapababa ang bilang ng maaapektuhan - maiiwasan ang malawak na pagkasira ng mga imprastruktura - mapadali ang pag-ahon ng mga mamamayan mula sa kalamidad TO INFORM TO ADVISE PARAAN SA PAGBIBIGAY NG BABALA - barangay assemblies  - pamamahagi ng fliers - pagdidikit ng mga posters - patalastas sa television, radyo, at pahayagan TO INSTRUCT DISASTER RESPONSE - kung gaano kalawak ang magiging epekto ng isang kalamidad - pagbuo ng epektibong paraan sa pagtugon ng mga pangangailangan ng mga mamamayan o komunidad na nakakaranas ng kalamidad - Search & Rescue Operation & Emergency Relief Operation, etc. NEEDS ASSESSMENT - pagtataya ng mga pangunahing pangangailangan ng mga mamamayan - malinis na tubig, damit, pagkain, gamot, at tirahan PAGSASAGAWA - Rapid Disaster Assessment and Needs Analysis - gawa ng International Red Cross & Crescent Federation PANANALANTA NG BAGYONG OMPONG - paghahanda ng mga sanitation facilities at essential screening apparatuses - pagkakaroon ng komunikasyon sa kamag-anak & psychosocial support DAMAGE ASSESSMENT - pagtataya sa lawak ng napinsala - tinitignan kung ano ang maaaring mailigtas, ibalik, o palitan sa mga sirang imprastraktura o bahay LOSS ASSESSMENT - pagtataya ng pansamantala o pangmatagalang pagkawala ng mga serbisyo at produkto - pagkawala ng maayos na transportasyon, power interruption, etc.  PAGKAKAUGNAY NG DAMAGE VS. LOSS ASSESSMENT Pagbagsak ng Tulay Kawalan ng maayos na transportasyon Pagkasira ng mga taniman Pagbaba ng produksyon Pagguho ng Ospital Panandaliang pagkawala ng serbisyong pangkalusugan DISASTER REHABILITATION & RECOVERY