آلودگی آب و هوا 1403_۰۴۳۶۱۸ PDF

‫به نام خالق زیبایی ها‬ ‫آلودگی آب وهوا و کنترل آنها‬ ‫زبیده خضری‬ ‫دانشگاه دولتی المرد‬  ‫آلودگی آب چیست ؟ معرفی انواع آلودگی آب و اثرات آن‬ ‫آلودگی آب و تاثیر آن بر محیط زیست‬ ‫باید گفت که معموالً آبی را آلوده میگویند که مواد شیمیایی‪،‬‬...

‫به نام خالق زیبایی ها‬ ‫آلودگی آب وهوا و کنترل آنها‬ ‫زبیده خضری‬ ‫دانشگاه دولتی المرد‬  ‫آلودگی آب چیست ؟ معرفی انواع آلودگی آب و اثرات آن‬ ‫آلودگی آب و تاثیر آن بر محیط زیست‬ ‫باید گفت که معموالً آبی را آلوده میگویند که مواد شیمیایی‪،‬‬ ‫معدنی‪ ،‬بیولوژیکی و فیزیکی‪ ،‬به طور مستقیم یا غیرمستقیم‪ ،‬از‬ ‫فاضالبهای خانگی‪ ،‬صنعتی و بیمارستانی به منابع آب زیرزمینی‬  ‫و آبهای سطحی وارد میشوند‪.‬این امر باعث تغییر در رنگ‪،‬‬ ‫طعم و بوی آب میشود که در اصطالح آلودگی آب نامیده میشود‪.‬‬ ‫آلودگی آب چیست؟‬ ‫اگر بخواهیم آلودگی آب را به زبان ساده بیان کنیم‪ ،‬عبارت است از‬ ‫ورود مواد مضر به آب‪ ،‬به طوری که کیفیت آب را کاهش دهد و‬ ‫آن را برای استفادههای مختلف‪ ،‬از جمله آشامیدن‪ ،‬حمام کردن‪،‬‬ ‫کشاورزی‪ ،‬و صنعت‪ ،‬نامناسب کند‪.‬‬ ‫آلودگی آب میتواند توسط فعالیتهای انسانی یا طبیعی ایجاد شود‪.‬‬ ‫آلودگی آب به معنای افزایش مقدار هر نوع ماده شامل مواد‬ ‫شیمیایی‪ ،‬فیزیکی‪ ،‬یا بیولوژیکی اشاره دارد که منجر به تغییر در‬ ‫خواص و نقش اساسی آب در کاربردهای خاص آن اشاره میشود‪.‬‬ ‫در ادامه توضیح میدهیم که انسان و صنایع چگونه باعث آلودگی‬ ‫آب میشود‪.‬‬  ‫کیفیت آب به طور مستقیم با میزان مصرف آب و وضعیت توسعه‬ ‫اقتصادی در ارتباط است‪.‬در کشورهای صنعتی‪ ،‬آلودگی آب‬ ‫توسط کارخانهها باعث شد تا برنامههای کنترل آلودگی باکتریایی‬ ‫در آبهای سطحی به دلیل خطراتی که برای سالمت شهرهای‬ ‫صنعتی ممکن بود پیش بیاید‪ ،‬از اواسط قرن نوزدهم مورد بررسی‬ ‫قرار بگیرد‪.‬‬ ‫اقداماتی چون گسترش سیستم فاضالب و مدیریت بهینه آبهای هرز‬ ‫در مناطق شهری در این راستا انجام شد‪.‬با این حال‪ ،‬سرعت‬ ‫آلودگی در شهرها به دلیل افزایش جمعیت به شدت افزایش یافته‬ ‫است‪.‬‬ ‫آبهای سطحی و زیرزمینی گرچه با هم مرتبط هستند‪ ،‬اما در‬ ‫مطالعات و دستهبندیها دو منبع جدا در نظر گرفته‬ ‫میشوند‪.‬آبهای سطحی جذب خاک میشوند و آبهای زیرزمینی‬ ‫را پدیدمیآورند‪.‬برعکس آبهای زیرزمینی نیز میتوانند منابع‬ ‫آبهای سطحی را تغذیه کنند‪.‬‬  ‫علت آلودگی آب‬ ‫آالیندههای خاصی که سبب آلودگی آب میشوند شامل طیف وسیعی‬ ‫از میکروارگانیسمهای بیماریزا‪ ،‬مواد ضدعفونیکننده‪ ،‬مواد‬ ‫شیمیایی‪ ،‬آالینده و بیماریزا و تغییرات حسی و فیزیکی از قبیل‬ ‫افزایش دما و تغییر رنگ هستند‪.‬‬ ‫با اینکه بسیاری از مواد شیمیایی که در آب تنظیم میشوند به‬ ‫صورت طبیعی وجود دارند (کلسیم‪ … ،‬سدیم‪ ،‬آهن‪ ،‬منیزیم و‬ ‫غیره)‪ ،‬اما غلظت آنهاست که تعیین میکند که کدام ماده جزء‬ ‫طبیعی آب است و کدام آالینده میباشد‪.‬‬ ‫غلظتهای باالی یک جرء طبیعی آب میتواند اثرات نامطلوبی‬ ‫بر زندگی گیاهان و جانوران ساکن در آب داشته باشد‪.‬چیزهایی‬ ‫که اکسیژن آب را مصرف میکنند ممکن است مواد طبیعی از قبیل‬ ‫گیاهان (برگها یا علفها) بوده یا مواد شیمیایی ساخته دست بشر‬ ‫باشند‪.‬بعضی مواد طبیعی یا ساخته بشر ممکن است سبب ایجاد‬ ‫کدروت در آب شده و با جلوگیری از نفوذ نور رشد گیاهان را‬ ‫مختل کنند یا در آبشش بعضی از گونههای ماهیها رسوب کند ‪.‬‬  ‫معموالً منابع آلودگی آبهای سطحی به دو گروه بر اساس منشأ‬ ‫آنها دستهبندی میشوند ‪:‬‬ ‫منابع آلودگی نقطه ای‬ ‫به کلیه آالینده هایی که از یک نقطه معین و مشخص وارد زمین‬ ‫میشوند‪ ،‬اصطالحا منابع آلودگی نقطه ای گفته میشود‪.‬به عبارت‬ ‫دیگر‪ ،‬منشا و منبع آالینده ای که وارد زمین میشود مشخص است؛‬ ‫مانند پساب کارخانجات و کارگاه های صنعتی! با توجه به اینکه‬ ‫منبع این گروه از آالینده های آب مشخص است‪ ،‬در نتیجه راحت‬ ‫تر می توان مطالعات و آزمایشات را روی آنها انجام داده و‬ ‫راهکارهایی برای تصفیه آنها ارائه نمود‪.‬‬ ‫منابع آلودگی غیر نقطه ای‬ ‫به آالینده هایی که از مکان های مختلف حرکت نموده و به هم‬ ‫پیوسته و در نهایت وارد محیط زیست‪ ،‬دریا‪ ،‬دریاچه و رودخانه‬ ‫ها میشوند‪ ،‬منابع آلودگی غیرنقطه ای آب گفته مشود‪.‬این گروه از‬ ‫منابع آالینده مشخص و معین نبوده و کنترل آنها سخت می باشد‪.‬‬ ‫از جمله منابع آلودگی آب غیرنقطه ای می توان به آب های‬ ‫عبوری از مزارع کشاورزی‪ ،‬باغات‪ ،‬آبهای روان شهری و آبهای‬ ‫عبوری از معادن اشاره نمود‪.‬‬ ‫آلودگی آب های زیر زمینی‬ ‫مواد آالینده تولید شده در محیط های صنعتی‪ ،‬خانگی و غیره پس‬ ‫از ورود به طبیعت ممکن است سفره های آب زیرزمینی را نشانه‬ ‫بگیرند‪.‬به عنوان مثال‪ ،‬مواد معدنی مختلف‪ ،‬ذرات رادیواکتیو و‬ ‫همچنین فاضالب های خانگی و شهری به مرور وارد سفره های‬  ‫آب زیر زمینی شده و تاثیر نامطلوبی در طبیعت ایجاد خواهند‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫آلودگی آب های سطحی‬ ‫برخی از منابع آلودگی آب ها مستقیما وارد آب های سطحی شده و‬ ‫باعث شیوه بیماری های واگیردار و رشد جلبک و میکروارگانیسم‬ ‫های هوازی و بی هوازی می گردند‪.‬‬ ‫از جمله این آالینده ها می توان به ورود انواع حشره کش ها‪،‬‬ ‫کودهای شیمیایی‪ ،‬شوینده ها‪ ،‬فاضالب های بیمارستانی و صنعتی‬ ‫اشاره نمود‪.‬‬  ‫از چه زمانی آلودگی آب اهمیت پیدا کرد؟‬ ‫در نوامبر سال ‪ ،۱۹۸۶‬نتیجه فراهم آمدن ریزش موادی از جمله‬ ‫جیوه و انواع مختلف مواد آلی سمی مانند آفتکشها در رودخانه‬ ‫راین‪ ،‬منجر به از بین رفتن کلیه ماهیان از شهر بال سوئیس تا‬ ‫ساحل هلند شد‪.‬در سالهای اخیر‪ ،‬با فرو رفتن تانکرهای نفتی‬ ‫بزرگ در اقیانوسپیما‪ ،‬صدمات غیرقابل جبرانی به حیات دریایی‬ ‫وارد شده است‪.‬در سال ‪ ،۱۹۸۳‬حدود ‪ ۱۱‬هزار حادثه آلودهکننده‬ ‫باعث شد‪ ،‬حدود ‪ ۱۲۰‬میلیون لیتر ماده آلودهکننده به آبهای ایاالت‬ ‫متحده وارد شود ‪.‬‬ ‫مواد آالیندهای که از طریق آب منتقل میشوند‪ ،‬گسترش یافتهاند و‬ ‫به طور گسترده منجر به انتشار بیماریهای متعددی مانند وبا و‬ ‫سایر بیماریهای مشابه در کشورهای در حال توسعه شده است‪.‬‬ ‫در دوره جنگ جهانی دوم و با ظهور عصر شیمی‪ ،‬کیفیت آب به‬ ‫دلیل گسترش گسترده آلودگیهای صنعتی و کشاورزی با مشکالت‬ ‫زیادی روبرو شد‪.‬‬  ‫انواع آالینده های آب‬ ‫در گروه بندی دیگر می توان موادی که منجر به آلوده شدن آب‬ ‫می گردند را به چهار نوع شیمیایی‪ ،‬بیولوژیکی و فیزیکی و‬ ‫حرارتی تقسیم بندی نمود‪.‬‬ ‫هر یک از این منابع آلوده کننده آب دارای زیر دسته های متعددی‬ ‫هستند که اثرات آنها بر طبیعت یک تهدید جدی به شمار می رود‬ ‫که عبارتند از‪:‬‬ ‫آالینده های شیمیایی‬ ‫از خطرناک ترین آالینده های آب می توان به مواد شیمیایی مختلف‬ ‫اشاره نمود که با ورود به طبیعت و انجام واکنش های متعدد با‬ ‫سایر مواد در نهایت تاثیر نامطلوبی را به همراه خواهند داشت‪.‬‬ ‫در جوامع صنعتی و پیشرفته بیشترین مقدار آالینده ها در گروه‬ ‫آالینده های شیمیایی قرار دارد که دلیل اصلی آن‪ ،‬وجود تعداد زیاد‬ ‫کارخانجات صنعتی می باشد‪.‬‬  ‫مهم ترین آالینده های شیمیایی عبارتند از‪:‬‬ ‫فاضالب کارخانجات‬ ‫ ‬ ‫باران های اسیدی‬ ‫ ‬ ‫کودهای شیمیایی و حشره کش‬ ‫ ‬ ‫فلزات سنگین از قبیل آهن‪ ،‬مس‪ ،‬کادمیوم‪ ،‬سرب‪ ،‬کروم‪،‬‬ ‫ ‬ ‫نیکل و…‬ ‫مواد شوینده خانگی و صنعتی‬ ‫ ‬ ‫ضایعات رادیواکتیوی‬ ‫ ‬ ‫پاالیشگاه ها و پمپ بنزین‬ ‫ ‬ ‫داروسازی‬ ‫ ‬ ‫با توجه به نوع محصوالت تولید شده در کارخانجات‪ ،‬مواد آلی و‬ ‫غیر آلی و شیمیایی متعددی از طریق پساب های صنعتی به منابع‬ ‫آب زیرزمینی وارد میشوند‪.‬از خطرناک ترین آنها می توان به‬ ‫فاضالب داروسازی ها‪ ،‬مواد رادیواکتیوی و مواد نفتی حاصل از‬ ‫فعالیت پاالیشگاه ها یا ترکیدگی لوله های انتقال مواد نفتی و بنزین‬ ‫اشاره نمود‪.‬‬  ‫آالینده های بیولوژیکی‬ ‫برخی از مواد آالینده که به روش های مختلف وارد طبیعت‬ ‫میشوند‪ ،‬شرایط را برای رشد باکتری ها فراهم می کنند و منجر به‬ ‫فعالیت های بیولوژیکی می گردند از قبیل‪:‬‬ ‫فاضالب بیمارستانی و مراکز درمانی‬ ‫ ‬ ‫آلودگی آب با فاضالب کشتارگاه ها‬ ‫ ‬ ‫فاضالب خانگی‬ ‫ ‬ ‫از مهم ترین موادی آالینده که از طریق فاضالب انسانی و دام ها‬ ‫وارد طبیعت و محیط زیست می گردد‪ ،‬نیترات و باکتری ها می‬ ‫باشند‪.‬الزم به ذکر است که باکتری های انتقال یافته از طریق‬ ‫فاضالب کشتارگاه ها‪ ،‬بیمارستان ها و فاضالب های خانگی و‬ ‫دامداری ها به شدت بر سالمت انسان اثر منفی ایجاد می کند‪.‬به‬ ‫طوریکه تهدید جدی برای سالمت بیماران مبتال به سرطان و ایدز‬ ‫که از سیستم ایمنی ضعیف تری برخوردار هستند‪ ،‬به شمار می‬ ‫رود‪.‬‬ ‫عالوه براین‪ ،‬حجم بسیار باال پاتوژن ها در فاضالب های‬ ‫بیمارستانی و مراکز درمانی و کشتارگاه ها از دیگر مواردی می‬ ‫باشند که می توان آنها را از مهم ترین منابع آلودگی آب در نظر‬ ‫گرفت‪.‬‬  ‫به همین خاطر‪ ،‬استفاده از سیستم های تصفیه فاضالب کشتارگاه‬ ‫ها و بیمارستان ها کامال ضروری و الزامی می باشد‪.‬‬ ‫آالینده های فیزیکی آب‬ ‫عالوه بر موارد فوق‪ ،‬حجم زیادی از آالینده های فیزیکی نیز به‬ ‫روش های مختلف وارد دریا‪ ،‬درایچه ها و منابع آبی شده و به‬ ‫مرور منجر به تغییرات در آب آنها خواهند شد‪.‬به عنوان مثال‬ ‫ورود تکه های مواد غذایی‪ ،‬زباله ها‪ ،‬بطری های پالستیکی‪ ،‬تکه‬ ‫های پارچه و شاخ و برگ و شن و ماسه و سنگریزه همگی از‬ ‫آالینده های فیزیکی آب محسوب میشوند‪.‬‬ ‫آالینده های حرارتی‬ ‫افزایش دما در آب منجر به کاهش اکسیژن محلول در آن شده و‬ ‫این مسئله می تواند به طور مستقیم کیفیت آن را کاهش می دهد‪.‬به‬ ‫همین خاطر می توان هرگونه افزایش دمای آب در صنایع مختلف‬ ‫را نوعی آالینده برای آن تلقی نمود‪.‬به عنوان مثال‪ ،‬نیروگاه های‬  ‫برق و کارخانجات و کارگاه های تولیدی و صنعتی که از آب به‬ ‫عنوان خنک کننده استفاده می کنند‪ ،‬از جمله گزینه هایی هستند که‬ ‫به این روش منجر به افزایش آلودگی آب می گردند‪.‬‬ ‫آلودگی میکروبی‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫آلودگی میکروبی ناشی از ورود عوامل بیماریزا مانند‬ ‫ ‬ ‫باکتریها‪ ،‬ویروسها‪ ،‬و انگلها به آب است‪.‬این عوامل‬  ‫میتوانند باعث بیماریهای مختلفی در انسان و سایر‬ ‫موجودات زنده شوند‪.‬‬ ‫آلودگی میکروبی آب آشامیدنی‬ ‫میکروارگانیسم ها موجودات میکروسکوپی مانند باکتری ها‪،‬‬ ‫ویروس ها و تک یاخته ها هستند‪.‬‬ ‫از آنجایی که برخی از میکروارگانیسم ها‪ ،‬پاتوژن یا عوامل‬ ‫بیماری زا شناخته شده اند‪ ،‬آلودگی میکروبی منابع آب‬  ‫آشامیدنی عمومی تهدیدی جدی برای سالمت انسان به شمار می‬ ‫رود‪.‬‬ ‫آالینده های شناخته شده مهم در آب آشامیدنی‬ ‫باکتری ها ‪ :‬هلیکوباکتر پیلوری‪ ،‬خانواده سالمونال‪ ،‬و اشریشیا‬ ‫کلی‪(E.coli).‬‬ ‫ویروس ها ‪ :‬هپاتیت‪ ، A‬ویروس های نوع نوروالک‪ ،‬روتا ویروس‬ ‫ها‪ ،‬آدنوویروس ها‪ ،‬انترو ویروس ها و ریو ویروس ها‪.‬‬ ‫تک یاخته ‪ : Giardia lamblia‬و ‪Cryptosporidium‬‬ ‫‪parvum.‬‬ ‫تهدید سالمت انسان توسط آلودگی آب‬ ‫عالئم بیماریهای عفونی قابل انتقال توسط آب ممکن است شامل‬ ‫تب‪ ،‬خستگی و کاهش وزن (شایع در موارد ویروسی)‪ ،‬استفراغ‪،‬‬ ‫گرفتگی شکم‪ ،‬اسهال و معده درد باشد‪.‬در شدیدترین موارد‬ ‫بیماری های قابل انتقال از طریق آب می توانند کشنده باشند‪.‬‬  ‫چه کسی در معرض خطر آلودگی آب است‬ ‫بیماری های قابل انتقال از طریق آب برای همه افراد خطرناک‬ ‫است‪.‬‬ ‫برخی از افراد نسبت به عفونت حساستر هستند و عالئم واضحتری‬ ‫دارند‪.‬‬ ‫این افرادحساس شامل نوزادان‪ ،‬کودکان خردسال‪ ،‬افراد مسنتر و‬ ‫افراد دارای نقص ایمنی مانند افراد مبتال به ‪ HIV/AIDS‬و کسانی‬ ‫که تحت شیمیدرمانی هستند‪ ،‬میشوند‬  ‫محافظت در برابر آلودگی میکروبی آب‬ ‫تصفیه آلودگی میکروبی آب‬ ‫ ‬ ‫برخی از آالینده های میکروبی را می توان با فرآیندهای انعقاد و‬ ‫فیلتراسیون تصفیه آب حذف کرد‪.‬‬ ‫اثر ضد عفونی در برابر باکتری ها و ویروس ها ثابت شده است‪،‬‬ ‫اما تک یاخته ها به تنهایی در برابر کلرزنی بسیار مقاوم هستند‪.‬‬ ‫لذا سایر روشهای تصفیه و ضدعفونی برای حذف کریپتوسپوریدیوم‬ ‫مانند ازن زنی‪ ،‬ضدعفونی با اشعه ماوراء بنفش‬ ‫یا فیلتراسیون ضروری هستند‪.‬‬ ‫جلوگیری آلودگی میکروبی آب‬ ‫ ‬ ‫حفاظت مهم و مقرون به صرفه برای تامین کنندگان آب‪ ،‬جلوگیری‬ ‫از ورود پاتوژن به منابع آب است‪.‬‬ ‫اولین گام در حفاظت از منابع عمومی آب‪ ،‬توسعه یک برنامه‬ ‫حفاظت از حوزه آبخیز یا سر چاه است‪.‬‬ ‫کنترل یا حذف منابع میکروبی قبل از اینکه منبع آب را آلوده کنند‪،‬‬ ‫راه طوالنی را به سوی سادهسازی درمان و کاهش هزینههای مرتبط‬ ‫با منبع آلوده میکند‪.‬‬ ‫موارد زیر منابع آلودگی میکروبی در یک منطقه حفاظتی منبع آب و‬ ‫اقدامات حفاظتی پیشنهاد شده با هدف کاهش خطرات ناشی از آن‬ ‫برای آب آشامیدنی است‪.‬‬ ‫آلودگی میکروبی آب ناشی از سیستم های دفع فاضالب‬ ‫ ‬ ‫خرابی سیستم های دفع فاضالب منبع اصلی آلودگی میکروبی ناشی‬ ‫از زباله های انسانی است‪.‬‬ ‫در نتیجه می بایست برنامه ریزی مناسب بازرسی و تعمیرو‬ ‫نگهداری برای سیستم های فاضالب در حوضه خود را اجرا کنید‪.‬‬ ‫و برنامه ترویج آموزش عمومی در مورد نحوه مراقبت از سیستم‬ ‫سپتیک‪.‬‬ ‫آلودگی میکروبی آب کشاورزی‬ ‫ ‬ ‫آب های روان حامل فضوالت حیوانی از مناطق ذخیره کود‪،‬‬ ‫مزارع لبنی‪ ،‬مزارع خوک‪ ،‬مراتع و استفاده از کود در زمین منبع‬ ‫قابل توجهی از آلودگی میکروبی است‪.‬‬ ‫انبار های نگهداری کود باید به دور از آب های سطحی و دارای‬ ‫کف و سقف غیر قابل نفوذ باشد‪.‬‬ ‫پوشش های گیاهی مناسب ایجاد شوند تا جریان رواناب را کاهش‬ ‫دهد و به عنوان فیلتری برای آالینده های میکروبی عمل کند‪.‬‬  ‫دام ها باید دور از نهرها و آب ها نگهداری شوند‪.‬‬ ‫(مقررات آب آشامیدنی‪ ، CMR 22.20B310 ، MA‬حیوانات را‬ ‫از ‪ 100‬فوت از یک مخزن و شاخه های آن منع می کند)‪.‬‬ ‫آلودگی میکروبی آب روان ناشی از بارندگی ها‬ ‫ ‬ ‫آب باران و ذوب برف بر روی زمین جاری می شود و آالینده ها‬ ‫را جمع آوری کرده و به منابع آب می ریزد‪.‬‬ ‫رواناب همچنین می تواند آالینده های میکروبی را از محیط های‬ ‫حومه شهر مانند زباله های حیوانات خانگی در پیاده روها جمع کند‪.‬‬ ‫سطوح غیر قابل نفوذ را به حداقل برسانید‪.‬‬ ‫حوضچه ها ته نشینی را برای کند کردن جریان و فیلترکردن آالینده‬ ‫ها نصب کنید‪.‬‬ ‫از تکنیک های محوطه سازی استفاده کنید که آب را حفظ می کند و‬ ‫آب روان را محدود می کند مانند گیاهان بومی‪ ،‬چمن های کم‬ ‫نگهداری‪ ،‬بوته ها‪ ،‬باغ های سنگی و غیره‪.‬‬ ‫حذف و دفع مناسب ضایعات حیوانات خانگی را در برنامه قرار‬ ‫دهید‪.‬‬ ‫آلودگی میکروبی آب از حیات وحش‬ ‫ ‬ ‫حیات وحش جزء جدایی ناپذیر یک حوضه آبخیز متعادل است‪.‬‬ ‫با این حال‪ ،‬پرندگان و پستانداران می توانند میکروارگانیسم ها را‬ ‫از طریق تماس مستقیم یا از رواناب حوزه آب واردمنبع آب کنند‪.‬‬ ‫حیات وحش که معموالً با آلودگی میکروبی منابع آب آشامیدنی‬ ‫مرتبط است عبارتند از‪:‬‬ ‫آهو‪ ،‬سگ دریایی‪ ،‬موش آبی‪ ،‬مرغ دریایی و غاز‪.‬‬ ‫نظارت بر جمعیت حیات وحش در داخل و اطراف منابع آب‪.‬‬ ‫حضور روزانه انسان در امتداد خط ساحلی را حفظ کنید‪.‬‬ ‫از تکنیک های ترساندن مانند مواد آتش نشانی استفاده کنید‪.‬‬ ‫تغییر زیستگاه (حصارکشی خط ساحلی‪ ،‬چمن زنی‪ ،‬تغییر محوطه‪،‬‬ ‫هرس شاخه درخت برای کاهش خیزش پرندگان)‪.‬‬ ‫مردم را از تغذیه حیات وحش به ویژه پرندگان آبزی منع کنید‪.‬‬ ‫منابع غذایی مانند گونه های گیاهی خوش طعم را کاهش دهید‪.‬‬ ‫با نصب حصارها یا وسایل زهکشی‪ ،‬از ساختن سدها و النهها‬ ‫جلوگیری کنید‪.‬‬ ‫اقدامات حفاظتی باال نباید بدون درک خوبی از جمعیت مزاحم‬ ‫حیات وحش مورد نظر اجرا شود‪.‬‬ ‫این اقدامات حفاظتی نباید به عنوان یک عمل عمومی در نظر‬ ‫گرفته شود‪ ،‬بلکه باید با دقت در مناطق خاصی از یک منطقه‬ ‫حفاظتی تامین آب‪ ،‬به عنوان مثال‪ ،‬در نزدیکی یک آبگیر یا‬ ‫در مناطقی که جمعیت حیات وحش مزاحم متمرکز است‪ ،‬به‬ ‫کار گرفته شوند ‪.‬‬ ‫آلودگی شیمیایی‬ ‫آلودگی شیمیایی ناشی از ورود مواد شیمیایی مضر مانند‬ ‫فلزات سنگین‪ ،‬ترکیبات آلی سنتز شده (شوینده ها)‪ ،‬سموم و‬ ‫مواد شیمیایی‪ ،‬مواد رادیو اکتیو (پرتوزا) و مواد آلی به آب‬ ‫است‪.‬این مواد میتوانند باعث آسیب به سالمت انسان و سایر‬ ‫موجودات زنده و همچنین تخریب محیط زیست شوند‪.‬‬  ‫آیا آب آشامیدنی ما ممکن است با مواد شیمیایی آلوده باشد؟‬ ‫آبی که می نوشیم‪ ،‬می تواند با هر چیزی که در محیط زندگی ما‬ ‫وجود دارد آلوده شود‪.‬‬ ‫شاید تا به حال به این موضوع فکر نکرده باشید که وجود نمک‬ ‫های مضر‪ ،‬سموم‪ ،‬فلزات سنگین و مواد شیمیایی در آب آشامیدنی‬ ‫به اندازه آلودگی آن با عوامل عفونی و حتی بیشتر از آن اهمیت‬ ‫دارد؛ به دلیل این که حذف این گونه مواد از آب معموال به راحتی‬ ‫امکانپذیر نیست‪.‬‬ ‫امروزه آلوده شدن منابع آبی با مواد شیمیایی طبیعی یا مصنوعی‬ ‫مثل نیترات‪ ،‬فسفر و موادی که انسان ها و سایر موجودات زنده‬ ‫تولید می کنند‪ ،‬به یکی از مشکالت اساسی آب آشامیدنی در‬ ‫سرتاسر دنیا تبدیل شده است‪.‬به طور مثال موادی نظیر نیتروژن‬ ‫با این که از عناصر ضروری برای بدن انسان هستند‪ ،‬اگر در آب‬ ‫آشامیدنی بیشتر از حد مجاز وجود داشته باشند؛ می تواند مشکالتی‬ ‫جدی مانند اختالل در اکسیژن رسانی خون مخصوصا در زنان‬ ‫باردار و نوزادان ایجاد کنند‪.‬‬ ‫ماده شیمیایی نیترات در اکثر منابع آب زیرزمینی که برای تأمین‬ ‫آب شرب استفاده می شوند‪ ،‬وجود دارد و به دلیل این که بو‪ ،‬رنگ‬ ‫و مزه آب را عوض نمی کند؛ به آسانی نیز قابل تشخیص نیست‪.‬‬ ‫منابع آبی همچنین ممکن است خود دارای مقادیر باالیی از فلزات‬ ‫سنگین باشند و در حال حاضر به دلیل توسعه شهرنشینی و‬ ‫صنعت‪ ،‬میزان آلودگی آب با فلزات سنگینی مثل جیوه‪ ،‬سرب‪،‬‬ ‫کادمیوم‪ ،‬آرسنیک روز به روز بیشتر می شود ‪.‬‬ ‫فلزات سنگین از مهمترین عوامل تهدید کننده سالمتی برای انسان‬ ‫باشند؛ به دلیل این که می توانند به مرور زمان در چربی های بدن‬ ‫و دستگاه گوارش تجمع پیدا کنند و بیماری های خطرناکی مانند‬ ‫سرطان را ایجاد کنند‪.‬در این میان آالینده های آبی کم اهمیت تری‬ ‫نیز وجود دارند که شاید خطرات جانی برای ما انسان ایجاد نمی‬ ‫کنند؛ اما سالمتی و کیفیت زندگی ما را تحت تأثیر قرار می دهند‪.‬‬ ‫به طورمثال کاهش یا افزایش فلوراید موجود در آب آشامیدنی می‬ ‫تواند باعث ایجاد مشکالت عمده دهان و دندان به ویژه در کودکان‬ ‫شود‪.‬آهن و منگنز نیز از جمله موادی هستند که به طور معمول‬ ‫در مقادیر کم در آب های آشامیدنی وجود دارند؛ ولی می توانند به‬ ‫میزان زیادی از مخازن آب مثل آبگرمکن و لوله های کهنه وارد‬ ‫آب منازل شوند و رنگ و طعم آب را تغییر بدهند‪.‬‬ ‫همچنین میزان کلری که در تصفیه خانه های مرکزی برای‬ ‫گندزدایی به آب اضافه می شود‪ ،‬به منظور حفظ خاصیت ضد‬ ‫عفونی کنندگی آن در آب‪ ،‬در برخی از مناطق بسیار زیاد است و‬ ‫این کلر اضافی تا وقتی آب به محل مصرف نرسد‪ ،‬قابل جداسازی‬ ‫از نیست؛ به دلیل این که از آلودگی های احتمالی که در مسیر پیش‬ ‫می آید‪ ،‬جلوگیری شود‪.‬از طرفی استفاده از مقادیر باالی کلر در‬ ‫آب ممکن است با آسیب هایی جدی برای سالمتی انسان همراه‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫عالوه بر این آب هر شهر و منطقه ای با توجه به منشأ آن احتماال‬ ‫حاوی ترکیبات خاصی می باشد که نمی توان به راحتی آن ها را‬ ‫ازحجم زیادی از آب جداسازی کرد؛ و گاهی حذف آن ها فقط با‬ ‫تصفیه آب های خانگی و صنعتی در محل مصرف امکان پذیر‬ ‫است‪.‬در واقع به غیر از هزینه هنگفتی که جداسازی این گونه‬ ‫مواد آالینده از آب به طور یکجا در تصفیه خانه های شهری می‬ ‫تواند ایجاد کند‪ ،‬در صورت اجرا باعث ایجاد پساب وسیع و‬  ‫غلیظی خواهد شد که تأثیر بسیار نامطلوبی را بر روی محیط‬ ‫زیست و اکوسیستم ها می گذارد‪.‬‬ ‫حال شاید بتوانیم تا حدودی به این سوال پاسخ بدهیم که چرا‬ ‫امروزه خالص سازی مجدد و تکمیلی آب در محل مصرف اینقدر‬  ‫اهمیت پیدا کرده است؟ چرا با این همه فرایند تصفیه که بر روی‬ ‫آب شهری انجام می گیرد‪ ،‬به دستگاههای تصفیه آب خانگی نیاز‬ ‫داریم؟ چرا هر واحد صنعتی و تولیدی و درمانی در شهر باید‬ ‫مجهز به سیستم های تصفیه آب در مراکز خود باشند؟ دستگاه‬ ‫های تصفیه آب متنوعی بر حسب نیاز برای جداسازی انواع مواد‬ ‫آالینده طراحی و ساخته شده اند و هر کدام برای پاکسازی آب از‬ ‫آالینده های معمول آب تا مواد شیمیایی مضر‪ ،‬نمک ها و فلزات‬ ‫سنگین کاربرد خاص خود را دارند‪.‬‬  ‫هر چند امروزه دستگاههای تصفیه آب خانگی چند مرحله ای در‬ ‫بازار موجود هستند که از روش های مختلفی برای تکمیل خالص‬ ‫سازی آب آشامیدنی استفاده می کنند و حتی پس از فرایند حذف‬ ‫آالیند ه ها‪ ،‬مواد معدنی مفیدی را به منظور بهبود طعم و حفظ‬ ‫خواص پزشکی آب به آن می افزایند‪.‬به عنوان مثال اگر در آب‬ ‫منطقه ای میزان یک نوع ماده شیمیایی مانند نیترات باالتر از حد‬ ‫مجاز گزارش شده باشد ؛ با نصب دستگاه تصفیه آب خانگی دارای‬ ‫فیلترهای حاوی رزین مخصوص که با مکانیسم تعویض یون عمل‬ ‫می کنند و یا فیلتر ‪ RO‬که با روش اسمز معکوس کار می کنند‬ ‫‪ ،‬به راحتی می توان این آالینده ها را تا حد قابل قبول از آب‬ ‫آشامیدنی حذف کرد‪.‬سیستم های تصفیه آب خانگی امروزی تا حد‬ ‫بسیار باالیی قادر به حذف انواع مواد شیمیایی مضر از آب‬ ‫آشامیدنی می باشند‪.‬‬ ‫نشت مواد نفتی‬ ‫نشت مواد نفتی در اکثر موارد اثری منطقه ای دارد اما می تواند تا‬ ‫کیلومترها نیز گسترش یابد‪.‬مواد نفتی می توانند موجب مرگ‬ ‫بسیاری از ماهی ها و سایر آبزیان شده و با چسبیدن به بدن‪،‬بال و‬ ‫پر پرندگان دریایی موجب بیماری و ناتوانی آن ها در پرواز‬ ‫گردند‪.‬‬  ‫آلودگی فیزیکی‬ ‫آلودگی فیزیکی ناشی از ورود مواد جامد مانند زبالهها‪،‬‬ ‫رسوبات و مواد معلق‪ ،‬و مواد نفتی به آب است‪.‬این مواد‬ ‫میتوانند باعث مسدود شدن جریان آب‪ ،‬کاهش اکسیژن حل شده‬ ‫در آب‪ ،‬و آسیب به اکوسیستم آبی شوند‪.‬‬ ‫چه عواملی باعث آلودگی آبها میشوند؟(چه چیزهایی آب را آلوده‬ ‫میکند)‬  ‫در جواب سوال «انسان چگونه باعث آلودگی آب میشود»‬ ‫میتوان گفت فعالیتهای انسانی یکی از اصلیترین عوامل ایجاد‬ ‫آلودگی آب هستند‪.‬‬ ‫برخی از فعالیتهای انسانی که باعث آلودگی آب میشوند عبارتند‬ ‫از‪:‬‬ ‫آلودگی آب ناشی از فاضالب شهری‪:‬‬ ‫ ‬ ‫فاضالب شهری حاوی مواد آلی‪ ،‬مواد شیمیایی‪ ،‬و عوامل‬ ‫ ‬ ‫بیماریزا است‪.‬رهاسازی فاضالب شهری تصفیه نشده به‬ ‫آبهای سطحی و زیرزمینی یکی از اصلیترین عوامل‬ ‫آلودگی آب است‪.‬‬  ‫فاضالب صنعتی (آلودگی صنعتی آب)‪:‬‬ ‫ ‬ ‫فاضالب صنعتی حاوی مواد شیمیایی و مواد آلی سمی است‪.‬‬ ‫ ‬ ‫آلودگی آب توسط کارخانه هابا رهاسازی فاضالب صنعتی‬ ‫تصفیه نشده به آبهای سطحی و زیرزمینی‪ ،‬میتواند باعث‬ ‫آلودگی شدید آب رودخانهها شود‪.‬‬ ‫فاضالب کشاورزی‪:‬‬ ‫ ‬ ‫در بسیاری از مناطق دنیا از جمله ایران‪ ،‬استفاده از کودهای‬ ‫ ‬ ‫شیمیایی و آفتکشها در کشاورزی میتواند پیامدهای آلودگی‬ ‫آب را به همراه داشته باشد که باعث آلودگی آب رودخانهها‬ ‫نیز میشود‪.‬‬ ‫ ‬ ‫آلودگی نفتی‪ :‬نشت نفت از خطوط لوله‪ ،‬کشتیها و تاسیسات‬ ‫ ‬ ‫نفتی جزء عواملی است که باعث آلودگی آب رودخانهها‬ ‫میشود و میتواند باعث آلودگی شدید آبهای سطحی و‬ ‫زیرزمینی شود‪.‬‬  ‫عواقب و پیامدهای آلودگی آب چه چیزهایی است؟‬ ‫آلودگی آب و تاثیر آن بر محیط زیست‪ ،‬میتواند عواقب جدی برای‬ ‫سالمت انسان‪ ،‬محیط زیست و اقتصاد داشته باشد‪.‬‬ ‫برخی از پیامدهای آلودگی آب و اثرات آلودگی آب عبارتند از‪:‬‬ ‫انتشار بیماریها‪ :‬آلودگی میکروبی آب میتواند باعث انتشار‬ ‫ ‬ ‫بیماریهایی مانند وبا‪ ،‬اسهال‪ ،‬و حصبه شود‪.‬‬ ‫تغییر در طعم‪ ،‬بو و رنگ آب اصلی ترین اثر ورود مواد‬ ‫آالینده به منابع آبی می باشد‪ ،‬اما وجود این مواد تاثیرات‬ ‫مخرب زیادی بر سالمت انسان و طبیعت ایجاد می کند که‬ ‫برخی از آنها عبارتند از‪:‬‬ ‫شیوع بیماری های واگیردار و عفونی بخاطر ورود پساب‬ ‫ ‬ ‫های بیمارستانی‬ ‫ورود فلزات سنگین سرطان زا به منابع آبی‬ ‫ ‬ ‫ازدیاد ابتال به سرطان بخاطر ورود مواد رادیواکتیو به منابع‬ ‫ ‬ ‫آب زیرزمینی‬  ‫بروز مشکالت تنفسی برای موجودات‬ ‫ ‬ ‫ایجاد مسمومیت بخاطر ورود مواد غیرآلی به آب‬ ‫ ‬ ‫برهم زدن تعادل زیستی در اثر رسوب مواد معلق در آب و‬ ‫ ‬ ‫از بین رفتن محل تخم گذاری ماهی ها‬ ‫تخریب محیط زیست‪ :‬آلودگی آب میتواند باعث تخریب‬ ‫ ‬ ‫اکوسیستم آبی‪ ،‬از بین رفتن گونههای جانوری و گیاهی‪ ،‬و‬ ‫کاهش کیفیت آب رودخانه ها‪ ،‬آبهای سطحی و زیرزمینی‬  ‫میشود‪.‬تاثیرات این پدیده شامل یک طیف بسیار وسیع از‬ ‫انحطاط خطوط ساحلی که به عنوان تفرجگاه انسان شناخته‬ ‫میشوند‪ ،‬تا آلودگی آب ناشی ازعدم قابلیت شرب آب و‬ ‫خطرات جسمانی شدید میباشند‪.‬‬ ‫وارد شدن فاضالت صنعتی و انسانی به جریانات آب‪ ،‬مقدار‬ ‫ ‬ ‫جیوه موجود در بدن ماهیان را افزایش میدهد‪.‬عالوه بر از‬ ‫بین رفتن جمعیت ماهیان‪ ،‬مناطق تفریحی را آلوده کرده و‬ ‫سیستمهای بیولوژیکی مورد نیاز برای تجمعات انسانی را‬ ‫تخریب میکند‪.‬‬ ‫هزینههای اقتصادی‪ :‬آلودگی آب میتواند باعث افزایش‬ ‫ ‬ ‫هزینههای تصفیه آب‪ ،‬کاهش تولید محصوالت کشاورزی‪ ،‬و‬ ‫خسارت به زیرساختهای اقتصادی شود‪.‬‬ ‫راهکارهای مقابله با آلودگی آب و راه های جلوگیری ازآن‬ ‫برای مقابله با آلودگی آب‪ ،‬باید اقداماتی برای کاهش ورود آالیندهها‬ ‫به آب انجام شود‪.‬‬  ‫برخی از راهکارهای مقابله با آلودگی آب عبارتند از‪:‬‬ ‫تصفیه فاضالب‪ :‬تصفیه فاضالب شهری و صنعتی میتواند به‬ ‫ ‬ ‫کاهش آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی کمک کند‪.‬‬ ‫راهکارهای متعددی برای پیشگیری و کاهش آلودگی آب‬ ‫ارائه شده و هر یک تا حدودی توانسته اند موفق عمل کنند‪.‬‬ ‫در حالت کلی بهترین راهکار این است که قبل از ورود مواد‬ ‫آالینده به منابع آبی‪ ،‬نسبت به تصفیه آن و حذف مواد ذائد‬ ‫جلوگیری شود‪.‬‬ ‫با توجه به نوع مواد آالینده موجود در فاضالب ها می توان‬ ‫از تجهیزات متعددی استفاده نمود از قبیل‪:‬‬ ‫حذف ذرات معلق و آلوده کننده های فیزیکی آب به‬ ‫ ‬ ‫کمک آشغالگیر دستی‪ ،‬آشغالگیر مکانیکی‬ ‫استفاده از پکیج تصفیه فاضالب صنعتی و بهداشتی‬ ‫ ‬ ‫تصفیه آب به کمک فیلتر کربنی‪ ،‬پکیج کلرزنی و تزریق مواد‬ ‫ ‬ ‫شیمیایی برای حذف آالینده های موجود در آب‬ ‫تصفیه بیولوژیک فاضالب با روش های هوازی و بی هوازی‬ ‫ ‬  ‫گسترش پیوسته جمعیت به همراه افزایش رشد صنعتی و‬ ‫ ‬ ‫اقتصادی‪ ،‬مسائل زیادی را برای زندگی انسان به وجود آورده‬ ‫است‪.‬یکی از این چالشها مربوط به مسئله فاضالب حاصل‬ ‫از ساختمانهای مسکونی و پسابهای مشتق از صنایع‬ ‫میباشد‪.‬از این رو‪ ،‬با جدا کردن مواد ناخالص از فاضالب و‬ ‫پسابها‪ ،‬امکان تصفیه آب برای مصارف مختلف بهطور‬ ‫مطابق با استانداردهای مربوطه فراهم میشود‪.‬‬ ‫استفاده از کودهای شیمیایی و آفتکشهای کمخطر‪ :‬استفاده از‬ ‫ ‬ ‫کودهای شیمیایی و آفتکشهای کمخطر میتواند به کاهش‬ ‫آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی ناشی از کشاورزی‬ ‫کمک کند‪.‬‬ ‫افزایش آگاهی عمومی‪ :‬افزایش آگاهی عمومی در مورد‬ ‫ ‬ ‫اهمیت حفاظت از آب میتواند به کاهش آلودگی آب کمک‬ ‫کند‪.‬‬ ‫آلودگی آب‪ ،‬یک چالش جدی برای محیط زیست و سالمت‬ ‫انسانهاست‪.‬این پدیده نه تنها به کیفیت آب و منابع آبی آسیب‬ ‫میزند‪ ،‬بلکه تأثیرات بلندمدت آن بر سالمت عمومی جامعه نیز‬ ‫حائز اهمیت است‪.‬افزایش جمعیت‪ ،‬صنعتگرایی نامتناسب و‬  ‫استفاده نادرست از منابع آب‪ ،‬منجر به افزایش مواد آالینده در‬ ‫آبهای ما شده است‪.‬‬ ‫بنابراین آلودگی آب یکی از جدیترین مشکالت زیست محیطی‬ ‫جهان است ‪.‬‬ ‫همچنین‪ ،‬هماهنگی و همکاری بین اقشار مختلف جامعه‪ ،‬دولت‪ ،‬و‬ ‫صنعت در راستای حفظ کیفیت آب و حل مسائل زیست محیطی‬ ‫ضروری است‪.‬اقدامات مشترک و پایدار میتوانند به حفظ تعادل‬ ‫اکوسیستمهای آبی کمک کرده و آینده سالمت و خوبی را برای‬ ‫نسلهای آینده تضمین نمایند‪.‬‬  ‫آلودگی هوا و راهکارهای مقابله با آن‬ ‫آلودگی هوا تأثیر شدیدی روی جنبههای مختلف سالمت انسان دارد‬ ‫ولی با رعایت مواردی میتوانیم از میزان تأثیرات منفی ناشی از‬ ‫آالیندههای هوا کم کنیم‪.‬‬  ‫همانطور که زمین گرمتر و شلوغتر میشود‪ ،‬کارخانهها و‬ ‫موتورها نیز همچنان آالیندهها را وارد هوا میکنند‪.‬نیمی از مردم‬ ‫جهان دسترسی به سوختها یا تکنولوژیهای پاک (مانند اجاق گاز‬ ‫و المپ) ندارند‪.‬‬ ‫هوایی که ما تنفس میکنیم بهطور فزاینده و خطرناکی درحال آلوده‬ ‫شدن است؛ درحال حاضر‪ ،‬از هر ‪ ۱۰‬نفر در دنیا‪ ۹ ،‬نفر هوای‬ ‫آلوده تنفس میکنند؛ هوای آلودهای که هرساله جان ‪ ۷‬میلیون نفر را‬ ‫میگیرد‪.‬‬ ‫منظور از آلودگی هوا‪ ،‬مواد موجود در هوا (طبیعی یا حاصل‬ ‫فعالیتهای بشر) است که میتوانند به سالمت انسان و محیط‬ ‫زیست آسیب برسانند‪.‬ذرات ریز حاصل از سوزاندن سوختهای‬ ‫فسیلی و چوب میتوانند به اعماق ریههای ما وارد شود و حتی‬ ‫ازطریق جریان خون به تمام بدن برسند‪.‬‬ ‫اثرات سالمتی ناشی از آلودگی هوا جدی است‪.‬یکسوم از مرگ‬ ‫و میرهای ناشی از سکته‪ ،‬سرطان ریه و بیماری قلبی ناشی از‬ ‫آلودگی هوا است‪.‬آالیندههای موجود در هوا میتوانند موجب‬ ‫تشدید آسم‪ ،‬افزایش سرفه و کاهش عملکرد ریه شوند‪.‬این مواد‬ ‫همچین میتوانند خطر بروز برونشیت‪ ،‬سردرد‪ ،‬ضربان نامنظم‬ ‫قلب‪ ،‬حمالت قلبی غیرکشنده و مرگ زودهنگام را در افرادی که‬ ‫دچار بیماریهای قلبی یا ریوی هستند‪ ،‬افزایش دهند‪.‬آلودگی هوا‬ ‫با زوال عقل و نیز عملکرد شناختی ضعیفتر و افزایش شیوع‬  ‫بیماریهای روانی و آسم در کودکان مرتبط است‪.‬درحالیکه قبال‬ ‫مشخص شده بود آلودگی هوا میتواند خطر زایمان زودهنگام را‬ ‫افزایش دهد‪ ،‬اخیرا نیز دانشمندان ذرات آالینده را در جفت مادر‬ ‫کشف کردند و شاید آلودگی به جنین نیز برسد‪.‬فرار از آلودگی هوا‬ ‫دشوار است و تقریبا همهی افراد در معرض آلودگی هوا قرار‬ ‫میگیرند‪.‬آالیندههای میکروسکوپی موجود در هوا میتوانند از سد‬ ‫دفاعی بدن ما عبور کنند و به اعماق سیستم تنفسی نفوذ کرده و‬ ‫وارد جریان خون شوند‪.‬‬ ‫نانوذرات؛ قاتالن سمی ناپیدا در هوا‬ ‫ ‬ ‫آلودگی هوا باعث افزایش سکته و حمالت قلبی میشود‬ ‫ ‬ ‫آلودگی هوا تأثیر بسیار بدی روی کودکان دارد‪.‬در سرتاسر‬ ‫جهان‪ ،‬تا ‪ ۱۴‬درصد از کودکان دارای سن ‪ ۵‬تا ‪ ۱۸‬سال مبتال به‬ ‫آسم ناشی از عوامل محیطی ازجمله آلودگی هوا میشوند‪.‬‬ ‫هرساله‪ ۵۴۳ ،‬هزار کودک کمتر از ‪ ۵‬سال در اثر بیماری تنفسی‬ ‫ناشی از آلودگی هوا از دنیا میروند‪.‬آلودگی هوا با بروز سرطان‬ ‫در کودکان نیز وابسته است‪.‬مواجههی زنان باردار در معرض‬ ‫هوای آلوده ممکن است روی رشد و توسعهی مغز جنین تأثیرگذار‬ ‫باشد‪.‬آلودگی هوا هچنین با نقص شناختی هم در کودکان و هم در‬ ‫افراد بالغ ارتباط دارد‪.‬‬ ‫آلودگی هوا ارتباط نزدیکی با تغییرات اقلیمی دارد‪ ،‬عامل اصلی‬ ‫محرک تغییرات اقلیمی مصرف سوختهای فسیلی است که در‬ ‫آلودگی هوا نیز نقش مهمی دارد و تالش برای کاهش یک عامل‬ ‫منجر به کاهش عامل دیگر نیز میشود‪.‬‬ ‫نبود دود قابل مشاهده در هوا نشاندهنده سالم بودن هوا نیست‪.‬در‬ ‫سرتاسر جهان‪ ،‬هم شهرها و هم روستاها شاهد تجاوز سطوح‬ ‫آالیندههای سمی از میانگینهای توصیهشدهی سازمان جهانی‬ ‫بهداشت هستند‪.‬‬  ‫دو نوع اصلی از آلودگی هوا وجود دارد‪:‬‬ ‫آلودگی هوای بیرون (فضای باز) و آلودگی هوای خانگی‪.‬مورد‬ ‫دوم‪ ،‬آلودگی ناشی از مصرف سوخت در خانهها و عدم تهویهی‬ ‫مناسب است‪.‬‬ ‫آلودگی هوای خانگی ساالنه جان ‪ ۴‬میلیون نفر را میگیرد و‬ ‫بیشتر در کشورهای آفریقایی و آسیایی که در آنها از سوختها و‬ ‫تکنولوژیهای آلودهکننده برای پختوپز‪ ،‬گرمایش و روشنایی در‬ ‫خانهها استفاده میشود‪ ،‬دیده میشود‪.‬زنان و کودکان که زمان‬ ‫بیشتری را در فضای خانه سپری میکنند‪ ،‬بیشتر تحتتأثیر این‬ ‫نوع آلودگی قرار میگیرند‪.‬‬ ‫مناطق روستایی نیز دربرابر آلودگی هوا ایمن نیستند‪.‬گردوغبار‬ ‫ناشی از تراکتورهایی که مزارع کشاورزی را شخم میزنند‪،‬‬ ‫کامیونها و اتومبیلهایی که در مسیرهای خاکی حرکت میکنند‪،‬‬ ‫معادن سنگ و دود ناشی از سوزاندن بقایای محصوالت کشاورزی‬ ‫و چوب همه میتوانند موجب آلودگی هوا شوند‪.‬‬  ‫آالیندههای اصلی موجود در هوا عبارتاند از‪:‬‬ ‫‪.۱‬ذرات معلق هوا‪ :‬ترکیبی از ذرات جامد و قطرات مایع که‬ ‫عمدتا ناشی از احتراق سوخت و وسایل نقلیه هستند‪.‬‬ ‫‪.۲‬نیتروژندیاکسید حاصل از ترافیک جادهای یا اجاق گازهای‬ ‫درون ساختمانها‬  ‫‪.۳‬سولفوردیاکسید حاصل از مصرف سوختهای فسیلی‬ ‫‪.۴‬ازن موجود در سطح زمین که در اثر واکنش نور خورشید با‬ ‫آالیندههای حاصل از وسایل نقلیه تولید میشود‪.‬‬ ‫آالیندههایی که بیشترین تأثیر را روی انسان دارند‪ ،‬ذرات معلق هوا‬ ‫هستند که به آنها ‪ PM‬میگویند‪.‬‬ ‫این ذرات بهعنوان سنجهای از آلودگی هوا در نظر گرفته‬ ‫میشوند‪.‬درحالیکه ذرات دارای قطر ‪ ۱۰‬میکرون یا کمتر‬ ‫میتوانند به ریهها نفوذ کنند‪ ،‬ذرات خطرناکتر ذرات دارای قطر‬ ‫‪ ۵/۲‬میکرون یا کمتر (‪ )PM2.5‬هستند‪.‬این ذرات بهقدری‬ ‫کوچک هستند که ‪ ۶۰‬عدد از آنها باید کنارهم قرار داده شوند تا‬ ‫به ضخامت یک تار موی انسان برسند‪.‬ذرات ‪ PM2.5‬میتوانند‬ ‫از سد ریه عبور کرده و وارد جریان خون شوند‪.‬این امر موجب‬ ‫افزایش خطر ابتال به بیماریهای قلبی و ریوی و نیز سرطان ریه‬ ‫میشود‪.‬‬ ‫ازن عامل موثری در ایجاد آسم (یا تشدید آن) است و‬ ‫نیتروژندیاکسید و سولفوردیاکسید نیز میتوانند موجب آسم‪،‬‬ ‫عالئم برونشیت‪ ،‬التهاب ریه و کاهش عملکرد ریه شوند‪.‬‬ ‫درمورد ذرات ‪ ،PM2.5‬سازمان جهانی بهداشت میگوید که سطح‬ ‫بیخطر آن معادل میانگین غلظت سالیانهی ‪ ۱۰‬میکروگرم بر متر‬ ‫مکعب یا کمتر است‪.‬‬  ‫عوارض آلودگی هوا و بیماری های ناشی از آن‬ ‫آلودگی هوا منجر به آسیبهای زیست محیطی شده و میتواند برای‬ ‫سالمتی افراد خطرناک باشد‪.‬آالیندههای موجود در هوا منجر به‬ ‫اختالالت تنفسی شده و با تاثیر روی سایر قسمتهای بدن‪،‬‬ ‫بیماریهای دیگری را هم به وجود میآورد‪.‬‬ ‫شایع ترین بیماری های ناشی از آلودگی هوا یا عوارض آلودگی‬ ‫هوا کدامند؟ چگونه میتوانیم در برابر آلودگی هوا از سالمت بدن‬ ‫خود محافظت به عمل آوریم؟‬ ‫بررسی شایع ترین بیماری های ناشی از آلودگی هوا‬ ‫بیماریهای ناشی از آالیندههای هوا سالیانه میلیونها نفر را در‬ ‫بیمارستان بستری میکنند یا باعث فوت آنها میشوند‪.‬‬ ‫برآوردهای سازمان بهداشت جهانی حاکی از آن است که از هر ‪8‬‬ ‫مورد مرگ در جهان‪ ،‬یک مورد به دلیل شرایط مرتبط با آلودگی‬ ‫هوا است‪.‬‬  ‫در ادامه به بررسی مهمترین عوارض آلودگی هوا و بیماریهای‬ ‫ناشی از آن میپردازیم‪.‬‬ ‫ایسکمیک قلب یا بیماری عروق کرونر قلب‬ ‫ایسکمیک قلب یا بیماری عروق کرونر قلب با تجمع کلسیم یا سایر‬ ‫مواد مانند چربی در شریان کرونر مرتبط است‪.‬بر اثر تجمع پالک‬ ‫چربی یا دیگر مواد انسداد ایجاد شده و از رسیدن خون به قلب و‬ ‫سایر نواحی بدن جلوگیری میشود‪.‬در ایسکمی قلبی‪ ،‬قلب به‬ ‫میزان کافی خونی که حاوی اکسیژن و مواد مغذی است را دریافت‬ ‫نکرده و قادر نیست به درستی عملکرد خود را انجام دهد‪.‬تحقیقات‬ ‫نشان میدهد که آلودگی هوا روند انسداد شریانها را تسریع کرده‬ ‫و احتمال بروز بیماری ایسکمیک قلبی را بیشتر میکند‪.‬‬  ‫سکته مغزی‬ ‫عوارض آلودگی هوا میتواند منجر به سکته مغزی شود‪.‬طی‬ ‫دهههای گذشته سطح آلودگی هوا به طور مداوم در حال افزایش‬ ‫بوده و آمارها نشان میدهد که آلودگی هوا عامل ‪ 14‬درصد از کل‬ ‫مرگ و میرهای مرتبط با سکته مغزی است‪.‬آلودگی ذرات معلق‬  ‫در هوا خونرسانی به مغز را دچار اختالل کرده و منجر به آسیب‬ ‫مغزی یا مرگ میشود‪.‬‬ ‫بیماری انسداد ریوی مزمن‬ ‫یکی دیگر از عوارض آلودگی هوا ‪ COPD‬است که به چندین‬ ‫بیماری اشاره دارد که تنفس را دشوار میکنند‪.‬این بیماریها شامل‬ ‫برونشیت و آمفیزم هستند که هر دو میتواند به دلیل آسیبی که‬ ‫آالیندههای هوا به ریه وارد میکنند‪ ،‬ایجاد شوند‪.‬در این صورت‬ ‫جریان هوا در ریهها مسدود شده و تنفس به شدت دچار اختالل‬ ‫خواهد شد ‪. COPD‬میتواند منجر به بستری شدن در بیمارستان‬ ‫و یا حتی مرگ شود‪.‬آمارها نشان میدهد که این بیماری در‬ ‫مناطق آلوده بسیار شایع است‪.‬‬ ‫سرطان ریه‬ ‫سرطان ریه بر اثر تقسیم کنترل نشده سلولها در ریه بوجود میآید‬ ‫اما به دلیل وجود آالیندههای هوا و همچنین دود سیگار احتمال ابتال‬  ‫به آن شدت مییابد‪.‬ذرات معلق در هوای آلوده میتوانند به‬ ‫‪DNA‬سلولها آسیب رسانده و باعث سرطان ریه شوند‪.‬این ذرات‬ ‫ممکن است در ریهها تجمع یافته‪ ،‬نحوه تکثیر سلولها را تغییر‬ ‫دهند و در نتیجه باعث سرطان ریه شوند‪.‬افزایش سطح آلودگی در‬ ‫هوا میتواند عامل سرطانهای دیگری هم باشد‪.‬مثل‪ :‬سرطان‬ ‫دهان و گلو‪ ،‬سرطان مثانه و مجاری ادرار‪.‬‬ ‫ذات الریه‬ ‫عفونتهای دستگاه تنفسی تحتانی اغلب به صورت ذات الریه‬ ‫ظاهر میشود‪.‬به ویژه کودکان در برابر ابتال به عفونتهای حاد‬ ‫دستگاه تنفسی تحتانی آسیبپذیر به حساب میآیند‪.‬بدن و ریههای‬ ‫کودکان هنوز در حال رشد است و آالیندههای موجود در هوا نسبت‬ ‫به بزرگساالن آسیب بیشتری میتواند به آنها برساند‪.‬افزایش‬ ‫احتمال ذات الریه از مهمترین عوارض آلودگی هوا است‪.‬‬ ‫تشدید حمالت آسم از عوارض آلودگی هوا‬ ‫آسم بیماری است که ریهها را تحت تاثیر قرار داده و در کودکان‬ ‫بیش از بزرگساالن دیده میشود‪.‬خس خس سینه‪ ،‬تنگی نفس‪ ،‬تنگی‬ ‫قفسه سینه و سرفه از عالئم آسم به شمار میآیند‪.‬آالیندهها میتوانند‬  ‫به طور مستقیم روی تشدید بیماری آسم تاثیر بگذارند‪.‬تحقیقات‬ ‫نشان میدهد که احتمال ابتال به دورههای حاد آسم در روزهایی که‬ ‫شاخص آلودگی هوا باال است‪ 40 ،‬درصد بیشتر از زمانی است که‬ ‫آلودگی در حد متوسط قرار دارد‪.‬ذرات موجود در هوای آلوده‬ ‫میتوانند بر نحوه نفس کشیدن اثر منفی گذاشته و سالمت افراد‬ ‫مبتال به آسم را به خطر بیندازند‪.‬‬ ‫تاثیر دستگاه تصفیه هوا روی آلودگی‬ ‫برای کاهش آالیندههای موجود در منزل میتوانید از دستگاه تصفیه‬ ‫هوا استفاده نمایید‪.‬‬  ‫تصفیه کنندههای هوا انواع مختلفی دارند و بنابراین کارکرد آنها‬ ‫نیز با یکدیگر متفاوت است‪.‬به طور کلی این دستگاهها میتوانند‬ ‫آلرژنهایی را که باعث پاسخ سیستم ایمنی بدن میشوند‪ ،‬از محیط‬ ‫حذف نموده و برای درمان بیماریهایی همچون آسم مفید واقع‬ ‫شوند‪.‬دستگاه تصفیه هوا با توجه به نوع خود میتواند دارای فیلتر‬ ‫هپا‪ ،‬فیلتر بوزدا و سنسور هوشمند تشخیص آلودگی هوا باشد‪.‬‬ ‫هنگام خرید این دستگاهها باید دقت کنید که مناسب با مساحت‬ ‫فضای مورد نظر شما باشند‪.‬‬ ‫برونشیت مزمن از بیماری های ناشی از آلودگی هوا‬ ‫به التهاب لولههای تنفسی برونشیت گفته میشود‪.‬این التهاب باعث‬ ‫تولید بیش از حد مخاط شده و مشکالتی را پدید میآورد‪.‬‬ ‫به التهاب طوالنی مدت برونشها برونشیت مزمن میگویند‪.‬‬ ‫عفونت ریه در افراد مبتال به برونشیت زودتر از سایرین اتفاق‬ ‫میافتد‪.‬‬  ‫استشمام هوای آلودهای که پر از دود اگزوز خودروها و دیگر‬ ‫وسایل نقلیه است‪ ،‬ریسک ابتال به برونشیت مزمن را افزایش‬ ‫میدهد‪.‬تنگی نفس و سرفه همراه با خلط از عالئم برونشیت است‪.‬‬  ‫ارتباط میان بیماری های روانی و آلودگی هوا‬ ‫محققان دریافتهاند که آلودگی هوا موجب تغییراتی در مغز شده و‬ ‫خطر ابتال به بیماریهای روانی‪ ،‬زوال عقل‪ ،‬آلزایمر و مشکالت‬ ‫یادگیری را افزایش میدهد‪.‬حتی اگر آلودگی در هوا اندکی افزایش‬ ‫یابد میتواند با افزایش افسردگی و اضطراب همراه باشد‪.‬‬  ‫گروههای تحتتأثیر آلودگی هوا‬ ‫اگرچه تمام افراد تحتتأثیر آلودگی هوا قرار میگیرند‪ ،‬برخی از‬ ‫گروهها در معرض خطر بیشتری قرار دارند‪.‬این گروهها‬ ‫عبارتاند از‪:‬‬ ‫افراد مبتال به آسم‬ ‫ ‬ ‫افراد مبتال به بیماری قلبی‬ ‫ ‬ ‫افراد مبتال به بیماریهای تنفسی‬ ‫ ‬ ‫کودکان‬ ‫ ‬ ‫افراد بزرگسال فعالی که در فضاهای بیرون به ورزش‬ ‫ ‬ ‫میپردازند‬ ‫سالخوردگان‬ ‫ ‬ ‫افراد مبتال به دیابت‬ ‫ ‬ ‫زنان باردار‬ ‫ ‬  ‫شاخص آلودگی هوا چیست؟‬ ‫شاخص آلودگی هوا یا به عبارت دیگر‪“ ،‬شاخص کیفیت هوا” یک‬ ‫معیار کمی مهم است که برای اندازهگیری میزان آلودگی هوا در‬ ‫یک منطقه یا شهر به کار میرود‪.‬‬ ‫این شاخصها بر اساس اندازهگیری میزان غلظت ترکیبات مختلف‬ ‫شیمیایی و ذرات معلق در هوا تشکیل میشوند‪.‬‬ ‫نام دیگر “شاخص کیفیت هوا” یا ”‪ “AQI‬به صورت کامل ‪( Air‬‬ ‫)‪Quality Index‬نیز شناخته میشود‪.‬این عدد توصیفی است که‬ ‫برای بیان وضعیت آلودگی هوا به کار میرود‪.‬‬ ‫به طور کلی‪ ،‬شاخص کیفیت هوا نمایانگر کیفیت هوای اطراف‬ ‫است‪ ،‬اینکه هوا چقدر تمیز یا آلوده است‪ ،‬و چه تاثیراتی از آلودگی‬ ‫ممکن است بر سالمت افراد داشته باشد‪.‬این شاخص بر اساس‬ ‫اثرات سالمتی تمرکز دارد که ممکن است بعد از مدتی از تنفس‬ ‫هوای آلوده و ناسالم با آنها مواجه شویم‪.‬‬ ‫در واقع‪ ،‬این شاخص برای پنج مهمترین آالینده هوا‪ ،‬شامل ذرات‬ ‫معلق‪ ،‬دیاکسید نیتروژن‪ ،‬ازن سطح زمینی (ازن بد)‪ ،‬مونواکسید‬ ‫کربن و دیاکسید گوگرد‪ ،‬محاسبه میشود‪.‬با افزایش شاخص‬ ‫کیفیت هوا‪ ،‬احتماالً تعداد بیشتری از افراد در خطر آلودگی هوا در‬ ‫معرض قرار میگیرند‪.‬‬  ‫مقادیر شاخص آلودگی هوا معموالً به صورت گروههای مختلف‬ ‫طبقه بندی میشوند‪ ،‬هر طبقه با یک نام توصیفی‪ ،‬یک کد رنگی و‬ ‫توصیههای بهداشت عمومی مشخص میشود‪.‬‬ ‫دسته بندی های مختلف شاخص آلودگی های هوا در ایران‬ ‫درجه خوب‪ (Good):‬یا پاک‬ ‫میزان شاخص کیفیت هوا )‪ (AQI‬در این حالت بین دو اعداد ‪ 0‬و‬ ‫‪ 50‬قرار دارد‪.‬این وضعیت نشاندهنده کیفیت هوای مطلوب و‬ ‫بدون ریسک سالمتی یا حداقل ریسک سالمتی است‪.‬رنگ سبز‬ ‫معموالً برای نمایش این حالت به کار میرود و در کشور ما به این‬ ‫وضعیت‪ ،‬وضعیت “پاک” نیز گفته میشود‪.‬‬ ‫متوسط‪(Moderate):‬‬ ‫میزان ‪ AQI‬در این حالت بین اعداد ‪ 51‬و ‪ 100‬است‪.‬در این‬ ‫شرایط‪ ،‬کیفیت هوا قابل قبول است‪ ،‬اما آلودگی در این سطح ممکن‬ ‫است برای افراد حساس باعث شود عالئم مشکالت تنفسی بروز‬ ‫کنند‪.‬در این حالت‪ ،‬رنگ زرد مورد استفاده قرار میگیرد و افراد‬ ‫گروههای حساس باید فعالیتهای طوالنی یا سنگین را بخصوص‬ ‫بیرون از خانه به حداقل برسانند‪.‬‬ ‫ناسالم برای گروههای حساس ‪(Unhealthy for‬‬ ‫‪Sensitive Groups):‬‬ ‫در این حالت میزان ‪ AQI‬بین ‪ 101‬و ‪ 150‬قرار دارد و معموالً‬ ‫برای افرادی که جزو گروههای حساس نیستند‪ ،‬مشکلی ایجاد‬ ‫نمیشود‪.‬‬ ‫اما برای گروههای حساس از جمله بیماران قلبی‪-‬عروقی‪ ،‬بیماران‬ ‫تنفسی‪ ،‬افراد مسن‪ ،‬و مادران باردار‪ ،‬ممکن است خطرناک باشد‪.‬‬ ‫در این حالت‪ ،‬رنگ نارنجی مورد استفاده است‪.‬‬ ‫ناسالم‪(Unhealthy):‬‬ ‫میزان ‪ AQI‬در این حالت بین ‪ 151‬و ‪ 200‬است و هوا ممکن‬ ‫است برای همه افراد خطرناک باشد‪.‬گروههای حساس ممکن است‬ ‫خطرات جدیتری را تجربه کنند‪.‬رنگ قرمز نمایانگر این حالت‬ ‫است و افراد باید از فعالیتهای سنگین خودداری کنند‪.‬‬ ‫بسیار ناسالم‪(Very Unhealthy):‬‬ ‫در این حالت‪ ،‬میزان ‪ AQI‬بین ‪ 201‬و ‪ 300‬قرار دارد و به‬ ‫عنوان یک هشدار جدی برای سالمتی محسوب میشود‪.‬تاثیرات‬ ‫جدی برای همه افراد احتمالی هستند و این حالت با رنگ بنفش‬ ‫نشان داده میشود‪.‬‬ ‫خطرناک‪(Hazardous):‬‬ ‫میزان ‪ AQI‬در این حالت باالتر از ‪ 300‬است و به عنوان یک‬ ‫وضعیت بسیار اضطراری و خطرناک برای سالمت انسان‬ ‫محسوب میشود‪.‬در این شرایط‪ ،‬احتمال مشکالت جدی بسیار‬ ‫باالست و این حالت با رنگ خرمایی نشان داده میشود‪.‬‬  ‫شاخص آلودگی هوا چگونه محاسبه میشود؟‬ ‫در سراسر جهان‪ ،‬کشورها از استانداردهای ملی مختلفی برای‬ ‫اندازهگیری کیفیت هوا استفاده میکنند که این استانداردها ممکن‬ ‫است با یکدیگر متفاوت باشند‪.‬در کشور ما‪ ،‬برنامههای سنجش‬ ‫آالیندههای هوا در تهران و شهرهای بزرگ دیگر‪ ،‬حدود چهل سال‬ ‫است که اجرا میشود‪.‬‬  ‫اما برخی از مهمترین شاخصهای آلودگی هوا عبارتاند از‪:‬‬ ‫‪PM10 – 1‬و‪pm2.5‬‬ ‫‪PM10‬به ذرات معلق در هوا با قطر کمتر از ‪ 10‬میکرومتر‬ ‫اشاره دارد‪.‬‬ ‫‪PM2.5‬نیز به ذرات با قطر کمتر از ‪ 2.5‬میکرومتر اطالق‬ ‫میشود‪.‬این ذرات به دلیل اندازه کوچکتر خود میتوانند به‬ ‫راحتی وارد ریهها و سایر اعضای تنفسی بشر نفوذ کرده و اثرات‬ ‫زیانباری بر سالمت انسان ایجاد کنند‪.‬‬ ‫‪ ( N02 –2‬دی اکسید نیتروژن)‪:‬‬ ‫‪NO2‬یک گاز زیانبار است که از فعالیتهای صنعتی و ترافیک‬ ‫ناشی میشود و میتواند به عنوان یک شاخص اصلی آلودگی هوا‬ ‫در مناطق شهری محسوب شود‪.‬‬  ‫‪ ( SO2 – 3‬دی اکسید گوگرد )‬ ‫‪SO2‬نیز یک گاز زیانبار است که از منابع نظیر سوختهای‬ ‫فسیلی و فعالیتهای صنعتی به هوا رها میشود‪.‬‬ ‫‪( CO – 4‬کربن منوکسید )‬ ‫‪CO‬یک گاز بیرنگ و بیبو است که از سوخت ناقص در‬ ‫دستگاههای احتراقی ناشی میشود و میتواند به صورت مستقیم به‬ ‫سالمت انسان آسیب برساند‬ ‫شاخص کیفیت هوا )‪ (AQI‬برای ارزیابی میزان آلودگی هوا و‬ ‫تاثیرات آن بر سالمت انسان تعیین میشود‪.‬این شاخص اغلب بر‬ ‫اساس میزان غلظت ذرات معلق در هوا ‪ (PM10‬و)‪، PM2.5‬‬ ‫دیاکسید نیتروژن)‪ ، (NO2‬ازن)‪ ، (O3‬مونوکسید کربن )‪(CO‬‬ ‫و دیاکسید گوگرد )‪ (SO2‬محاسبه میشود‪.‬هر یک از این‬ ‫آالیندهها تاثیرات مختلفی بر سالمت انسان دارند‪.‬‬  ‫فرآیند محاسبه ‪ AQI‬عموما ً به صورت زیر است‪:‬‬ ‫‪1.‬اندازهگیری غلظت آالیندهها‪:‬‬ ‫ابتدا‪ ،‬غلظت هر یک از آالیندههای مذکور در هوا اندازهگیری‬ ‫میشود‪.‬این اطالعات از ایستگاههای سنجش هوا یا سیستمهای‬ ‫نظارت بر آلودگی هوا جمعآوری میشوند‪.‬‬  ‫‪2.‬تبدیل غلظت به شاخص‪:‬‬ ‫غلظت اندازهگیری شده برای هر آالینده به یک مقدار غیر‬ ‫ابعادی تبدیل میشود‪.‬این مقدار معموالً در یک مقیاس خطی بازه‬ ‫‪ 0‬تا ‪ 500‬قرار دارد‪.‬‬ ‫‪3.‬محاسبه ‪ AQI‬برای هر آالینده‪:‬‬ ‫با استفاده از فرمولها و جداول استانداردی که توسط سازمانها‬ ‫و سازمان بهداشت جهانی تعیین شدهاند برای هر آالینده‪AQI ،‬‬ ‫محاسبه میشود‪.‬این فرمولها معموالً توسط متخصصان بهداشت‬ ‫عمومی تدوین میشوند‪.‬‬ ‫‪4.‬محاسبه ‪ AQI‬نهایی‪:‬‬ ‫‪ AQI‬نهایی برابر با بیشترین ‪ AQI‬محاسبه شده برای هر یک‬ ‫از آالیندههاست‪.‬به عبارت دیگر‪ ،‬شاخص کیفیت هوا بر اساس‬ ‫آالیندهای که در حداکثر میزان آالیش قرار دارد‪ ،‬مشخص میشود‪.‬‬ ‫‪5.‬تعبیه رتبه بندی و اعالم وضعیت‪:‬‬ ‫‪ AQI‬نهایی به رتبهبندی خاصی تبدیل میشود که از صفر تا‬ ‫‪ 500‬میرسد‪.‬این رتبهبندی به تعداد چند گروه از سالمت انسان و‬ ‫تأثیرات آالیش هوا بر آنها اشاره دارد‪.‬به هر رتبه ‪ AQI‬یک رنگ‬ ‫نیز تخصیص داده میشود که برای افراد به طور سریع نشاندهنده‬ ‫وضعیت کیفیت هوا است‪.‬‬ ‫این سیستمهای‪ ، AQI‬جهت اطالعرسانی به سریعترین و قابل‬ ‫فهمترین شکل ممکن برای مردم درباره کیفیت هوا طراحی شدهاند‪.‬‬ ‫آلودگی هوا در جریان گرمای روز در بیشترین حد خود است‪،‬‬ ‫بنابراین طوری برنامهریزی کنید که فعالیتهایی که مربوط به‬ ‫فضای بیرون میشود را صبح زود یا اواخر عصر انجام دهید‪.‬‬ ‫از پیادهروی یا دوچرخهسواری در خیابانهای شلوغ پرهیز کنید‪.‬‬ ‫اگر در مکانی هستید که نمیتوانید از آلودگی فرار کنید‪ ،‬دستمالی‬ ‫را روی دهان و بینی خود قرار دهید تا به فیلتر کردن گازها و دود‬ ‫کمک کنید‪.‬‬  ‫راههایی برای کاهش مواجهه با آلودگی هوا‬ ‫اگرچه راهحل اصلی آلودگی هوا‪ ،‬کاهش میزان تولید این آلودگی‬ ‫است‪ ،‬رعایت چندین نکته میتواند به ما کمک کند تا از خود‬ ‫دربرابر اثرات مخرب ناشی از آلودگی هوا محافظت کنیم‪:‬‬  ‫‪.۱‬از خیابانهای آلوده اجتناب کنید‬ ‫آدری دنازل‪ ،‬مدرس مدیریت آلودگی هوا در مرکز سیاستهای‬ ‫زیستمحیطی کالج سلطنتی لندن میگوید‪:‬‬ ‫تا جایی که مقدور است‪ ،‬با انتخاب خیابانهای خلوتتر‪ ،‬میزان‬ ‫مواجههی خود با آلودگی را کاهش دهید‪.‬‬ ‫نتایج مطالعهای که سال گذشته منتشر شد‪ ،‬نشان میداد که فاصله‬ ‫گرفتن از خیابان هنگام عبور میتواند میزان مواجهه با آلودگی هوا‬ ‫را تا ‪ ۵۳‬درصد و در مواردی تا ‪ ۶۰‬درصد کاهش دهد‪.‬پراشانت‬ ‫کومار‪ ،‬مدیر مرکز جهانی پژوهشهای هوای پاک در دانشگاه‬ ‫سوری میگوید‪:‬‬ ‫در چند متری نزدیک خیابان‪ ،‬غلظتها واقعا باال هستند و سپس‬ ‫بهسرعت رقیق میشوند‪.‬در فاصلهی ‪ ۵۰‬تا ‪ ۱۰۰‬متری‪ ،‬بسته به‬ ‫نوع آالیندهها‪ ،‬غلظت حداقل تا ‪ ۵۰‬درصد کاهش مییابد‪.‬‬ ‫خیابانهایی که در هر دو طرف خود ساختمانهای بلندی دارند‬ ‫(معروف به درههای شهری)‪ ،‬ممکن است آلودهتر باشند زیرا‬ ‫آلودگی در آنها به دام میافتد‪.‬‬ ‫فکر نکنید درختان بهطور خودکار فضای تمیزی را ایجاد میکنند؛‬ ‫درختان بلند که تاجهایشان در کنار هم قرار گرفته است نیز‬  ‫میتوانند مانع از پراکنده شدن آلودگی شوند بهخصوص اگر در‬ ‫مجاورت ساختمانهای بلند قرار گرفته باشند‪.‬‬ ‫کومار میگوید چیزی که طراحان شهری بهتر است انجام دهند‪،‬‬ ‫این است که گیاهان کوتاهتری بکارند که بهعنوان مانعی بین جادهی‬ ‫آالینده و عابران پیاده عمل کند‪.‬‬ ‫‪.۲‬از اپلیکشنها استفاده کنید‬ ‫استفان هولگیت‪ ،‬استاد ایمونوفارماکولوژی دانشگاه ساوتهمپتون و‬ ‫کارشناس آلودگی هوا میگوید‪:‬‬ ‫اپلیکشنهایی که وضعیت آلودگی هوای منطقه را نشان میدهند‬ ‫بسیار مفید بوده و درحال پیشرفت هستند‪.‬اپلیکیشنهایی وجود دارد‬ ‫که در آن وضعیت آلودگی هوای شهر بهطور مداوم بهروزرسانی‬ ‫میشود و این اطالعات میتواند به شما کمک کند‪.‬‬ ‫‪.۳‬از ورزش کردن در ساعات پرازدحام اجتناب کنید‬ ‫دنازل معتقد است حتی در شرایط آلودگی هوا‪ ،‬مزایای ورزش بر‬ ‫خطرات ناشی از مواجهه با آلودگی هوا غلبه میکند‪.‬او میگوید‪:‬‬ ‫ازنظر تئوری منطقی است که فعالیت بدنی از شما در برابر‬ ‫آسیبهای ناشی از آلودگی هوا محافظت کند‪.‬ورزش کردن مزایای‬ ‫زیادی دارد اما یکی از مزیتهای آن کاهش التهاب است و یکی از‬ ‫مکانیسمهای مهمی که آلودگی از آن راه روی سالمت تأثیر‬ ‫میگذارد‪ ،‬افزایش التهاب در بدن است‪.‬با انجام فعالیتهای بدنی‪،‬‬  ‫شما با اثرات منفی حاصل از آلودگی هوا مبارزه میکنید‪.‬اثبات‬ ‫این مسئله در این مرحله دشوار است اما شواهدی وجود دارد که‬ ‫نشان میدهد چنین چیزی واقعا میتواند درست باشد‪.‬‬ ‫دنازل درمورد روزهایی که آلودگی هوا شدید است‪ ،‬میگوید‪:‬‬ ‫دشوار است که بتوانیم بگوییم آیا دویدن در مسیرهای پرترافیک‬ ‫منطقی است یا نه‪.‬اگر بسیار جوان یا بسیار مسن بوده یا دارای‬ ‫مشکل قلبی یا تنفسی هستید‪ ،‬بهتر است در روزهایی که آلودگی‬ ‫هوا باال است‪ ،‬در خارج از محیط منزل به فعالیت بدنی نپردازید‪.‬‬ ‫دکتر دنازل درمورد بهترین زمان برای ورزش کردن میگوید‪ ،‬از‬ ‫ساعات پرازدحام بپرهیزید‪.‬بهعقیدهی وی‪ ،‬ساعات قبل از شلوغی‬ ‫بهتر از ساعات پس از شلوغی است‪.‬کومار صبح زود را بهتر‬ ‫میداند‪.‬او در پژوهشهای خود دریافته که در ساعات شلوغی‬ ‫صبح‪ ،‬سطوح ‪ PM2.5‬که میتوانند وارد ریه و جریان خون‬ ‫شوند‪ ،‬نسبتبه ساعات پرازدحام عصر بیشتر است‪.‬‬ ‫‪.۴‬ماسکها کامال محفاظتکننده نیستند‬ ‫هولگیت میگوید بیشتر ماسکها نشتی دارند و بهخوبی عمل‬ ‫نمیکنند‪.‬برای مؤثر بودن‪ ،‬آنها باید بسیار محکم روی صورت‬ ‫قرار گیرند و این وضعیت چنان رنجآور است که بیشتر مردم قادر‬ ‫به تحمل آن نیستند‪.‬‬ ‫مطالعهای که بهوسیلهی پژوهشگران مؤسسهی پزشکی حرفهای‬ ‫ادینبورگ انجام شد و در آن ‪ ۹‬ماسک در دسترس مصرفکنندگان‬ ‫در پکن که در آن آلودگی هوا بسیار باال است‪ ،‬مورد بررسی قرار‬ ‫گرفت‪ ،‬نشان داد که در زمان کمتحرکی‪ ،‬متوسط میزان نشتی ‪ ۳‬تا‬ ‫‪ ۶۸‬درصد و در زمان فعالیت متوسط ‪ ۷‬تا ‪ ۶۶‬درصد است‪.‬‬ ‫‪.۵‬مواد غذایی سالم بخورید‬ ‫غذاهای سرشار از آنتیاکسیدان مانند میوهها و سبزیها میتوانند‬ ‫از بدن شما دربرابر اثرات مضر ناشی از رادیکالهای آزاد‬  ‫حاصل از آلودگی هوا محافظت کنند‪.‬شواهد زیادی وجود دارد که‬ ‫نشان میده ند آنچه ما میخوریم میتواند اثرات مضر ناشی از‬ ‫آلودگی هوا را کاهش دهد‪.‬در مطالعهای که امسال بهوسیلهی‬ ‫پژوهشگران دانشکدهی پزشکی دانشگاه نیویورک ارائه شد‪،‬‬ ‫اطالعات بیش از ‪ ۵۰۰‬هزار نفر درزمینهی پیروی از رژیم غذایی‬ ‫مدیترانهای و نیز مواجهه طوالنیمدت با آلودگی هوا مورد بررسی‬ ‫قرار گرفت‪.‬نتایج نشان میدادند که با درنظر گرفتن مواجهه با‬ ‫آلودگی‪ ،‬احتمال ابتالی افرادی که بیش از دیگران از رژیم غذایی‬ ‫مذکور پیروی میکردند‪ ،‬به بیماری قلبیعروقی کمتر بود‪.‬‬ ‫هولگیت میگوید‪:‬‬ ‫این آالیندهها موجب افزایش اکسیداسیون در بدن میشوند و اگر‬ ‫شما آنتیاکسیدان مصرف کنید‪ ،‬این مواد میتوانند به خنثی کردن‬ ‫آالیندهها کمک کنند‪.‬بسیاری از افراد بهاندازهی کافی از چنین‬ ‫موادی مصرف نمیکنند و اغلب این افراد در فقیرترین مکانها‬ ‫زندگی کرده و بیشترین مواجهه با آلودگی را نیز دارند‪.‬‬ ‫‪.۶‬کالسکه کودک خود را بپوشانید‬ ‫مطالعهای که امسال منتشر شد‪ ،‬نشان میداد میزان مواجههی‬ ‫نوزادان و کودکان با آلودگی هوا نسبتبه افراد بالغ میتواند تا ‪۶۰‬‬ ‫درصد بیشتر باشد‪.‬بهگفتهی کومار‪ ،‬مسئله ارتفاعی است که‬ ‫کودکان در آن قرار میگیرند و بهعلت کم بودن این ارتفاع آنها‬ ‫بیش از دیگران به اگزوز وسایل نقلیه نزدیک هستند‪.‬او میگوید‪:‬‬  ‫در ارتفاع یک متر باالتر از سطح زمین‪ ،‬شما باالترین غلظت از‬ ‫دودها را دریافت میکنید و با افزایش ارتفاع معموال از این غلظت‬ ‫کاسته میشود‪.‬عالوهبراین‪ ،‬سیستم ایمنی کودکان توسعه پیدا نکرده‬ ‫است و به خوبی افراد بزرگسال از آنها محافظت نمیکند‪.‬‬ ‫پژوهشگران درحال اجرای آزمایشهایی برای بررسی این‬ ‫موضوع هستند که آیا از نظر میزان مواجهه با آلودگی هوا‪ ،‬انواع‬  ‫مختلف کالسکه یا صندلی چرخدار با هم تفاوتی دارند یا نه‪.‬در‬ ‫همین حین‪ ،‬کومار توصیه میکند باید تا جایی که ممکن است از‬ ‫خیابانهای شلوغ دور شد و در صورت امکان و مخصوصا در‬ ‫محلهای تجمع آلودگی مانند پشت چراغهای راهنما‪ ،‬ایستگاههای‬ ‫اتوبوس و تقاطعها از پوششی برای کودکان استفاده کرد تا میزان‬ ‫مواجهه آنها کمتر شود‪.‬‬ ‫محصوالتی نظیر بالشهای مخصوصی که هوای اطراف ناحیه‬ ‫تنفس نوزاد را فیلتر میکند‪ ،‬درحال عرضه به بازار است اما‬ ‫بهگفتهی کومار راهحل دائمی‪ ،‬مقابله با منبع آلودگی یعنی وسایل‬ ‫نقلیه است‪.‬‬ ‫عوارض آلودگی هوا میتوانند عمر افراد را کاهش داده‪ ،‬روال‬ ‫زندگی را از حالت عادی خارج کرده و زندگی را سخت و‬ ‫سختتر کنند‪.‬‬ ‫مهمترین و موثرترین راه مقابله با آلودگی هوا حذف عامل ایجاد‬ ‫کننده آن است که توسط مسئولین دولت هر کشور باید اقداماتی‬ ‫برای آن صورت گیرد‪.‬‬  ‫اما کارهایی که باز به شخصه میتوان برای در امان ماندن از‬ ‫عوارض آلودگی هوا انجام داد‪ ،‬شامل موارد زیر است‪:‬‬ ‫در روزهای آلوده از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنید‬ ‫ ‬ ‫و ماشین شخصی خود را به راه نیندازید‪.‬‬ ‫در مصرف برق صرفهجویی کنید تا انرژی کمتری صرف‬ ‫ ‬ ‫شده و به محیط زیست آسیب کمتری برسد‪.‬‬ ‫از محصوالت قابل بازیافت استفاده کنید تا به کاهش انتشار‬ ‫ ‬ ‫آلودگی کمک شود‪.‬‬ ‫در باغچه گل و گیاه بکارید‪.‬‬ ‫ ‬ ‫اتومبیل خود را به طور منظم چک کنید تا سوخت اضافی‬ ‫ ‬ ‫مصرف نکند‪.‬‬ ‫از استعمال سیگار و دیگر دخانیات بپرهیزید‪.‬‬ ‫ ‬ ‫به جای کولر گازی از فن یا پنکه استفاده نمایید‪.‬‬ ‫ ‬ ‫برای کاهش آالیندههای دودکشها از فبلتر استفاده کنید‪.‬‬ ‫ ‬ ‫زبالههای خود را نسوزانید‪.‬‬ ‫ ‬ ‫پنجرههای منزل خود را بسته نگه دارید‪.‬‬ ‫ ‬  ‫در محیط بیرون از ماسک بهداشتی استفاده نمایید‪.‬‬ ‫ ‬ ‫فراموش نکنید که فضای داخل نیز میتواند آلوده باشد‪.‬برای‬ ‫محدود کردن آلودگی در فضاهای داخلی توصیههای زیر را در‬ ‫نظر بگیرید‪:‬‬ ‫استفاده از دستگاه تصفیه هوای داخلی‬ ‫ ‬ ‫اجتناب از استفاده از خوشبوکنندههای هوا و شمع‬ ‫ ‬ ‫تمیز نگه داشتن فیلترهای روی دستگاههای تهویه هوا و‬ ‫ ‬ ‫گرمکنندهها‬ ‫استفادهی مکرر از جاروبرقی برای تمیز کردن فضا‬ ‫ ‬ ‫شستشوی سطوح و اشیاء برای زدودن گردوغبار و کپکها‬ ‫ ‬ ‫بازکردن در و پنجرهها در روزهایی که کیفیت هوا مناسب‬ ‫ ‬ ‫است‬ ‫از گیاهان آپارتمانی کمک بگیرید‬ ‫از خانه خارج میشویم و به طبیعت میرویم تا در کنار گیاهان هم‬ ‫هوای تازه بیشتری دریافت کنیم و هم میزان استرسمان را تا حد‬ ‫ممکن کاهش دهیم‪.‬گیاهان آپارتمانی هم دقیقا همین کاربرد را‬ ‫دارند‪.‬‬ ‫هر چند که آنها به تنهایی نمیتوانند همه آالیندههای موجود در‬ ‫خانه را پاکسازی کنند‪ ،‬اما وجود آنها به فضای خانه کمکهای‬ ‫زیادی میکند‪.‬‬ ‫گیاهان آپارتمانی را در مناطق مختلف خانه قرار دهید تا از‬ ‫توانایی تصفیه کیفیت هوا حداکثر بهره را ببرید‬ ‫از جمله محبوبترین گیاهان تصفیهکننده آپارتمانی میتوان به‬ ‫موارد زیر اشاره