Neurocollege - Het zenuwstelsel (PDF)

# Neurocollege ## Het zenuwstelsel: De hardware t.o.v. de psychische functionaliteit ### 2.1 De bouw van het zenuwstelsel - Opgebouwd uit: - **Zenuwcellen / neuronen** - Ontvanger, integreren & bewaren van info. - Werkt via beverer naar alle organen in het lichaam. - **...

# Neurocollege ## Het zenuwstelsel: De hardware t.o.v. de psychische functionaliteit ### 2.1 De bouw van het zenuwstelsel - Opgebouwd uit: - **Zenuwcellen / neuronen** - Ontvanger, integreren & bewaren van info. - Werkt via beverer naar alle organen in het lichaam. - **Steun- of gliacellen** - Repareren neuronen bij uitgevoerd informativerwerkende taken. ### 2.1.1 De neuronen (zenuwcellen) - Cel die nodig is voor impulsgeleiding. - Geven impulsen door via signaalgolven naar de buis. - **Dendriet** ontvangt impulsen - Geven door naar het **cellichaam** -> bevat organellen (zorgt voor functie/cel) - **Celkern** bevat DNA. - **Cellichaam** -> **axon** - Geven impulsen langs axon door naar de ... - **Synaps** -> geeft impulsen over naar andere cel. - Impulsrichting -> axon. - Impulsgeleiding -> axon met myelineschede onecheid 24m per seconde. - Impulsgeleiding -> axon met myelineschede, impuls met sprongen over myelineschede. - myelineschede -> lusses -> tussen schede ligt insnoering van Ranvier. - Hier ontstaat het actiepotentiaal en wordt het impuls doorgegeven. - Door het met sprongen gaan -> snellere cel: 180m per seconde. - **Myelineschede** - Schede ligt om axon heen. - Glia- of Schwann-cellen -> cellen die zich om axon heen wikkelen -> axon isoleren -> geen actiepotentiaal kan ontstaan -> moet dus een sprong maken naar het volgende gedeelte. - **Synaps** (uitloper/axon) - Onderste gedeelte -> begin van nieuw neuron -> dendreit van volgend neuron. - Richting waar impuls inkomt in synap, die raakt blaasjes vol met neurotransmitters -> membraam -> komen er stofjes vrij. (neurotransmitters) die reageren met ... - dat poorten gaan open -> impulsen doorgaan naar zenuwcel. ### 2.1.2 De signaalgeleiding - Sensorische, interneuronen, motorische neuronen - 2 mechanismen - actiepotentiaal & synaptische overdracht #### 1) Basis: Rustmembraanpotentiaal - Actiepotentiaal - Rustpotentiaal: -70 mV - Actiepotentiaal: alles of niets effect - Rustpotentiaal herstelt. - Drempelwaarde: -55 mV - Belang myelineschede -> snelheid voor voortplanting van actiepotentiaal. - Zonder: 1 m per seconde (4 km per uur) - Met: 100 km per uur #### 2) Synaptische overdracht - Contactpunt tussen 2 neuronen. - **Presynaptische** element: eindknopje van uitsturend neuron. - **Postsynaptisch** element: dendriet van ontvangend neuron. - **Synaptische spleet**: microscopisch smalle ruimte tussen neuron eindpunt, contakt met ... - Bevat neurotransmitters, voor signaaloverdracht. - **Receptoren** -> in membraan van postsynaptische cel, speciale moleculen die ... - Chemische verbinding aangaan -> langzaam met neurotransmitters. - **Transmitter moleculen**: organellen in synaptische spleet. - Chemische reactie -> binden aan receptoren in postsynaptische cel. - Blootstelling via ionen door celmembraan. - Positief geladen ionen (natrium) - Negatief geladen ionen (chloor) - Gevolg: neuron wordt: - Bij positieve ionen: minder negatief geladen - Bij negatieve ionen: nog negatief geladen - ** exciterend postsynaptisch potentiaal (EPSP)** - Cel dichter bij drempelspanning (-55 mV) - Noodzakelijke opstarten van actiepotentiaal - Wekt prikkels op. - **Inhiberende postsynaptisch potentiaal (IPSP)** - Moeilijk voor ontvangende cel om drempelspanningen te bereiken. - Remmend effect op prikkels. ### 2.1.3 Re-uptake - Spanningsverandering aangeruimd door ... - De neurotransmitters werken -> toekomen aan receptoren. - Of teruggepompt in presynaps -> opnieuw te gebruiken. - **Belang enzymen** (chemische messen) - Enzymen ontbinden de neurotransmitters... - Is daarna uitsturend neuron opnieuw geosynthetiseerd wordt. ## Neuron als beslissingscentrum - **Bi-directioneel**: 1000 tot 10000 impulsen (inhiberende & exciterende) - Som van alle potentiaalverandering -> beslissing of er een actiepotentiaal ontstaat. - Als er geen actiepotentiaal ontstaat -> doorzetten in neuronen waarmee de ... - Neuron via synaps contact maakt. - Bu: Buigreflex: kauw tegerwerkter vanuit hersenen. - Enkele neurotransmitters. - Algemeen: sinds 1981 -> chemische stoffen gevonden die transmitterende eigen... hebben. - Zijn aangrijpingspunten voor selectieve beïnvloeding van hersenen werking door medicijnen. - Sommige neurotransmitters in verband met ziektes. ### 2.1.4 Neurotransmitters - **Acetylcholine**: samentrekken skeletspieren & invloed op geheugenwerking. - Bu: Buigreflex, spieren, schrijf. - Werking motorische zenuwen die spieren aansturen en spieren samen... trekken. - Aangrijping -> actiepotentiaal van neuron -> transmitter komt uit synaps -> spieren samen... trekken. - Stoffen die cyren -> zelfde effect mogelijk. - Hoe -> andere stoffen kunnen de werking tegenwerken. - Beiden -> in verband met ziektes en gezondheid. - Of: grondstof voor medicijnen - Bu. Nicotine: spieren samenstrekken - Curare: algemene verlammen - Botulisme: ernstige verlammen. - Geheugenwerking: - Botulisme -> ernstige verlammen - Is wel in andere werking via acetylcholine in geheugenwerking... door toegedienen -> nit verhinder -> de afbraak tegengaan, hoanook te veel is schadelijk. - Bu. Ziekte van Alzheimer. - **Dopamine**: Uiteenlopende functie in hersenen -> verschillende soorten ... - Ontstaan uit neuronen met andere transmitters -> neuronen, bewegingen, beleven.. - Rol is standhouder v/drugs- en alcoholverslaving. - Regulerende invloed op beweging, soepel bewegen... - Tekort aan dopamine - ziekte van Parkinson: bevingen en spierstijfheid -> te weinig dopamine... - Verstoring van systeem in activiteit van die cellen. - Bewegingen - Bewuste plannen v/beweging - Kan lijden tot hallucinaties & waanvoorspellingen (schizofrenie) ## 2.2 Structuur vh zenuwstelsel. ### 2.2.1 Zenuwstelsel in geheel. - De mogelijke indeling - Anatomic -> centraal en perifeer zenuwstelsel. - Functioneel -> willekeurige beweging en autonoom zenuwstelsel (sympathisch & parasympatisch). ### 2.2.2 Centraal & perifeer zenuwstelsel (CNS) - Hersenen & ruggenmerg - Centraal verwerkings- en beslissingsenheid. - Grote hersenen (Cerebrum) - Cerebrum - Tussenhersenen - Kleine hersenen (Cerebellum) - Ruggenmerg (40-45 cm aan onderkant van hersenenstam) - Axonen die contact tussen hersenen en andere organen + reflexen. ### 2.2.3 Perifeer Zenuwstelsel (PNS) - Zenuwweefsel van centraal z.n contact met ... - Weefsel, organen. - 12 paar hersennen zenuwen (Craniales) - 31 paar ruggenmergzenuwen (Spinale) - vertakken verder. - Onderscheid sensorische & motorische. - Sensorische (afferente) zenuwvezels. - Centrales zenuw, sensorische input van zintuigen - Motorische (efferente) zenuwvezels. * Instructies naar spieren & bepaalde klieren - **Dwarslaesie**: onderbreking van ruggenmerg -> waardoor - Zenuwbanen die door ruggenmerg tre... afgekneckt zijn. ## 2.2.4 Willekeurig & autonoom zenuwstelsel - Gecontroleerde & automatische gereguleerde. - Sympathisch & parasympatisch zenuwstelsel. ### 2.2.4.1 Sympathisch z.n - Alarm voor spanning -> lichaam door stress. - Verhoging bloeddruk, versnellen hartslag & ademhaling. - Activiteiten van maag & darm afgeremd. - Laatste lichaam om reserves te mobiliseren -> om max. activiteit te leveren. ### 2.2.4.2 Parasympatisch z.n - Actief als lichaam ontspant & geen dringende acties zijn. - Spijsvertering -> gaat door & immuunsysteem max gestimuleerd. - Hart & adem rustig. - Taak: organisme -> rusten -> kans om nieuwe reserves te maken. ### 2.2.5 Verdere indeling van hersenen. - Hersenenstam & kleine hersenen (Cerebellum): ademhaling, hartslag. - Tussenhersenen: bo driften (vervoer, eten, seks) & emoties. - Samengesteld ui: thalamus, hypothalamus, hypofyse & epifyse - Grote hersenen (Cerebrum): bewuste waarneming en doelgerichte beweging. ## 2.3 Grote hersenen (Cerebrum): ### 2.3.1 De functies van de grote hersenen (cerebrum). - 2 hemisferen - los van elkaar - Verbonden door 'hersenenbalk' (corpus callosum). - dikke bundel zenuwvezels. - Doorsnede v/d hemisferen - Buitenkant (cortex) - Verschillende plooien & groeven -> vergroots opp. - Verantwoordelijk voor verbindingen... - Werking v/zintuigen. - Onderscheid witte & grijze stof. - Cellichamen v/d neuronen - Synapser w/communicatie ... - Onder axonen (wel niet gegroepeerd) - Witte stof: axonen met myelinisering. - Grijze stof: cellichamen & axonen zonder myelinisering. - De basale ganglia - Opeengeplakte cellichamen -> onderaan in beide hemisferen. - Betrokken bij besturing geautomatiseerde bewegingen (lopen, fietsen). - Het Palleum: bewegingen aangegeven door cortex -> bijgestuurd door basale ganglia. - Bu: Parkinsonpatiënten -> verstoring v/motoriek -> te kort aan dopamine -> basale ganglia ... ## 2.3.2 Soorten cortexgebieden - Sensorische cortexgebieden: ontvangst & verwerking van signalen afkomstig v/zintuigen. - Motorische cortexgebieden: gespecialiseerd in voorbereiden & uitsturen van instructies spieren. ### 2.3.2.1 Primaire cortexgebieden - Verantwoordelijk voor spieren en zintuigen. - Elk zintuig -> spiegeling via... - Prikkeling -> projectie zones. ### 2.3.2.2 Secundaire cortexgebieden - Zintuiglijk: interpreteren van gegevens. - Motorisch: voorbereiden van bewegingen - Beide van elkaar -> associeer gebieden. ### 2.3.3 Primaire zones. - Elk zintuig, eigen projectiegebied. - Zintuigelijke gegevens komen & opgevangen via zintuigereceptoren. - Ook overzetten v/prikkels in zenuwsignalen. ### 2.3.3.1 Motorische projectiezone - Locati: precentrale winding via pariëtale kwab. - Cellen direct -> insturen voor activering v/skeletspieren. - Punt-voor-Punt overeenkomst tussen specifieke plaatsen van cortex & spiergroepen. - Ontstaan: Motorische homunculus: lippen, kaak & handen -> onevenredig grote afmetingen. - Iedere hemisfeer: reële homunculus. - Links -> rechtsom -> prikkeling v/gebied -> oplinken tot spiergroep. - Trekkig in rechter -> en omgekeerd -> spiergroep in cortex v/homunculus... - Hemiplegie: verlamming helft v/lichaam door hersendefect. - Hemiparese: bewegingen worden moeilijk. ### 2.3.3.2 Sensorische projectiezones. - Locati. postcentrale winding -> parallel met primaire motorische cortex -> via zintuigcellen. - Primaire somatosensorische cortex: gegevens vanuit huid, spieren... - Somatosensorische homunculus: duim -> rekenbeweging. ### 2.3.3.3 Primaire visuele cortex. - Locati: Occipitaalkwab -> grootste deel op midden-dorsaal -> beide projecties komen samen in ... - Links -> Rechts omgekeerd projectie: beide projecties komen samen in ... - Hemisfeer -> dezelfde hemisfeer waar ook de tast prikkels vanuit ... - tegenoverliggende hand! - Voordeel: manipuleren van objecten.. - Makkelijk & geknikt -> zenuwen -> thalamus. - Primaire visuele cortex. ### 2.3.3.4 Auditieve projectie gebied - Locati: in Temporaakwab -> onder laterale groeve van ... - Gedeeltelijk kruising: - 70% boot -> naar projectiegebied... bevindt zich kort... - Beiden hemisferen -> ontvangen prikkels w/ alle ... ### 2.3.3.5 Primair gebied v/smaak (gustatoire) - Locati: weggedoken onder laterale groeve, onder somatosensorisch M. v/d tong. ### 2.3.3.6 Primair gebied v/reuk (olfactorische) - Locati: zones die deel uitmaken van limbisch systeem. - Reuk heeft direct impact op emoties en - Toch ook link naar neocortex & onderkant frontaalkwab -> bewuste geurherkenning. #### 2.3.3.7 Algemeen: zie dia 70 ### 2.3.4 Algemene sensorische associatiezones. - Behoorde tot -> gericht op bepaalde details. - 2 verwerkingzones: - Deel temporaalkwab: bepaalt wat een object is -> bij zien van een appel, weten dat het een appel is ... - Deel pariëtaalkwab: bepaalt hoe een object - werkt -> bv. appel om te eten - Soms werkt het niet -> bv. appel om te eten. - Het functioneert niet bij sommige ... ### 2.3.5 Motorische associatiezones. - In primaire motorische cortex -> aangeving welke bewegingen, in sequentie. - Achtereenvolgens moeten worden opgezet -> om een handeling te realiseren & voeren. - Defect - De handeling niet correct uit te voeren. - Omdat er geen doelgerichte handelingen kunnen worden gevoerd dan ... - Verstoring in plannen (complexere bewegingen). - Corrada: meestal beperkte ... - Dyspraxie: quarie -> maar aangeboren. ### 2.3.6 Prefrontale cortex - Locati: vóór frontaalkwab. - Rand -> volledig ontwikkeld -> functie = executieve hersenen. - Regulatie -> typisch menselijk gedrag. - Executieve functies: plannen & monitoren v/gedrag - Situering in werkgeheugen -> bepaald in bedwang houden. - responsinhibitie -> inhiberen/afremmen v/onnodige impulsen. - Aandacht - Selectieve: focus leggen op beperkte scopen v/bezigheid. - Volgehouden, niet afgeleid worden door ... - Beschadiging v/prefrontale cortex -> bu na ongeval ... - Locatie -> verschilt -> variatie in passiiviteit & ontbreken v/initiatief, er .. - Zeer zware moedigheid & depressie -> for wispechuriglers, .. angeremt gedrag & problemen. - Impact op grote vscheidenheid gedragsverandering. - Bu: prinses van Wales -> syndroom - Inwendig arcuatus ... - Overkoepelend team: frontaal systeem -> centrum.. - Zones in verband met hanteren v/taal. ### 2.3.6.1 Centraal v/taal. - Nie Broca - Scalie boomcentrale... - Verantwoordelijk voor motorische stuk... - En causale deel uitmaken van ... - In stoornis: Afasie v/Broca -> moeite met actief gebruik v/taal. - Centrum van Wernicke: begrijper v/taal - Andermans taal en .. - In stoornis: Afasie v/Wernicke -> begrijpen v/taal... ## 2.3.4 Hemisfeer specialisatie - Samenwerking via de hemisferen. - Plannen & uitvoeren v/gedrag. - Belang hersenenbalk (corpus callosum) -> is de verbinding ... - **Lateralization**: onderlinge verschillende gedragsaspecten tussen twee hemisferen. ### 2.3.4.1 Links hemisfeer - Verbale: woordbetekenis, regel & grammatica, begrijpen & produceren van taal. - Rationeel & analytisch -> gedrag uitwerken via ... - analyse, logische gebouwen & details. - Temporeel: vaardigheid -> analyseren v/gegevens en elk... - Rexherhemisfeer. ### 2.3.4.2 Rechter hemisfeer - Spatiale: precisiewerk bij handelingen. - Links voor banale zaken - Rechterhand dominante. - Neglect: -> geen aandacht schenken aan ... - Doet zich niet in ... normaal -> alles... - waarnemen, maar spontane ... - Idee -> herkennen v/gezichten. - Prosopagnosic: onvermogen om gezichten te herkennen -> na hersenenbloeding -> beschadiging ... - naar link -> om 20 details & .. - analytisch -> het wel te kunnen. - non-verbale: mimiek, lichaamstaal, intonatie. - Emotioneel -> na letsel-> wetbundige -> kunnen scheller... - Beschadiging v/prefontale cortex -> bv -> na ongeval ... - Locatie -> verschilt -> variatie in passiiviteit & ontbreken v/initiatief, er .. - Zeer zware moedigheid & depressie -> for wispechuriglers, .. angeremt gedrag & problemen. - Impact op grote vscheidenheid gedragsverandering. - Bu: prinses van Wales -> syndroom - Inwendig arcuatus ... - Overkoepelend team: frontaal systeem -> centrum.. - Zones in verband met hanteren v/taal. ### 2.3.6.1 Centraal v/taal. - Nie Broca - Scalie boomcentrale... - Verantwoordelijk voor motorische stuk... - En causale deel uitmaken van ... - In stoornis: Afasie v/Broca -> moeite met actief gebruik v/taal. - Centrum van Wernicke: begrijper v/taal - Andermans taal en .. - In stoornis: Afasie v/Wernicke -> begrijpen v/taal... ## 2.3.4 Hemisfeer specialisatie - Samenwerking via de hemisferen. - Plannen & uitvoeren v/gedrag. - Belang hersenenbalk (corpus callosum) -> is de verbinding ... - **Lateralization**: onderlinge verschillende gedragsaspecten tussen twee hemisferen. ### 2.3.4.1 Links hemisfeer - Verbale: woordbetekenis, regel & grammatica, begrijpen & produceren van taal. - Rationeel & analytisch -> gedrag uitwerken via ... - analyse, logische gebouwen & details. - Temporeel: vaardigheid -> analyseren v/gegevens en elk... - Rexherhemisfeer. ### 2.3.4.2 Rechter hemisfeer - Spatiale: precisiewerk bij handelingen. - Links voor banale zaken - Rechterhand dominante. - Neglect: -> geen aandacht schenken aan ... - Doet zich niet in ... normaal -> alles... - waarnemen, maar spontane ... - Idee -> herkennen v/gezichten. - Prosopagnosic: onvermogen om gezichten te herkennen -> na hersenenbloeding -> beschadiging ... - naar link -> om 20 details & .. - analytisch -> het wel te kunnen. - non-verbale: mimiek, lichaamstaal, intonatie. - Emotioneel -> na letsel-> wetbundige -> kunnen scheller...