ADAT ISTIADAT JAWA (PDF)

ADAT ISTIADAT JAWA CATHETAN Ing tata cara adat Jawa, ana 3 (telung) pengetan kanggo manungsa, yaiku Metu, manten lan mati. Maneka werna adat mau upacarane kudu urut kajaba iku uga mbutuhake ubarampe sing ngemu/duwe teges beda- beda. A. Tata cara adat metu iku te...

ADAT ISTIADAT JAWA CATHETAN Ing tata cara adat Jawa, ana 3 (telung) pengetan kanggo manungsa, yaiku Metu, manten lan mati. Maneka werna adat mau upacarane kudu urut kajaba iku uga mbutuhake ubarampe sing ngemu/duwe teges beda- beda. A. Tata cara adat metu iku tegese pengetan kanggo laire manungsa ing alam donya. Adat iki diwiwiti saka: 1. Mitoni / Tingkeban Tegese upacara kanggo calon ibu sing ngandhut/nggarbini (meteng) 7 (pitung) sasi. Ancase upacara kanggo keslametane Ibu lan bayine nalika babaran(proses kelairan) sipate kanggo tolak bala ngguwang bebaya sing bakal ngganggu lakune babaran. Ubarampene : sajen tingkeban, cengkir gadhing digambari Kamajaya lan Kamaratih, tumpeng 7 werna, rujak, jajan pasar, pisang raja, ketan pitung werna Urutane upacara: Siraman tegese ngresiki jiwa ragane calon ibu sing arep babaran supaya suci. Salin nyamping tegese salin jarik kaping pitu kanthi ancas bocahe sing lair bakal nduweni watak becik. Angreman tegese ibu angrem(lenggah) ing tumpukan jarik sing bubar kanggo salin nyamping. Brojolan nglebokake cengkir klapa gadhing dening calon bapak. Mecah cengkir gadhing dening calon bapak (posisi cengkir mengkurep).  Medhot janur utawa lawe (benang) sing ditali ing wetenge ibu sing nggarbini supaya kelairane mbesuk bisa lancar kalis saka sambekala(godha). Upacara nginum jamu sorongan ancase supaya ibu nalika nglairake/babaran paringi lancar, gampang, kabeh sehat. Kenduri kenduren iku bancakan atur syukur bagi-bagi rejeki 2. Sepasaran iku pengetan 5 dina sawise bayi lair kanthi pangarep-arep bayi sehat salawase, sarta kanggo maringi jeneng 3. Selapanan iku pengetan 35 dina sawise bayi lair. 4. Tedhak siti/siten pengetan bocah umur 7 sasi biasane anak pertama nalika sepisanan latian mlaku utawa ngidak lemah sepisanan. Pangarep-arepe wong tuwa supaya ing mbesuke, bocah saya diwasa mantep anggone urip, adoh saka panggoda sarta duwe pagaweyan becik lan bisa bagi rejeki kanggo wong akeh. Ubarampe a. kembang setaman b. Werna-werna barang kang diselehaken sakjroning kurungan kang nggambaraken saklaminipun gesang, manungsa ngadhahi kawajiban pados pangupa jiwa/gawean, kayata: Pari sabengket. Kapuk sabengket. Piranti nulis. Bokor kang diisi beras kuning. Werna-werna jinis dhuwit. Perhiasan. c. Klasa kang tasih enggal kangge lambaran ing sakjroning kurungan. d. pitik Bakaran kang nggambaraken pedoman gesangipun putra. e. Andha saking tebu Arjuna werna ijo nggambaraken menawi wujudaken cita-cita kudu nganggo ati kang mantep f. Jadah pitung werna yaiku abang, putih, ireng, kuning, biru, ijo, lan jambon. Tegese kangge ngemutaken putra menawi gesang kudu waspada saking godha kang werna-werni. g. Bancakan kayata sekul gudhangan kang dibagekaken marang para tamu ingkang rawuh h. Jajanan pasar kang nggambaraken supados putra gampil pasedherekan dhateng sinten kemawon. i. Udhik-udhik punika arta/dhuwit kaliyan beras kuning diparingake bokor/mangkok kang disebar nggambaraken supados saget andum rejeki kangge tiyang sanes. Urutan adi carane: a. Ngidak jadah pitung werna tegese ing urip iku kebak panggodha,nanging saben alangan mau bakal sirna amarga mesthi ana dalan padhang nuju kamulyan urip. b. Munggah andha tebu Arjuna tegese antebing kalbu utawa gelenging tekad saka bocah sing mundhak gedhe. Munggah andha iku nggambarake uripe manungsa saya mundhak gedhe saya angel nanging kanthi gelenging tekad kabeh bisa kasil. c. Kurungan : tegese urip ing alam donya iku ana watese mula kudu duwe pagawean supaya kasil uripe. d. Siraman : tegese ngresiki jiwa ragane bocah saka rereged supaya bisa resik pikiran lan lakune ing urip e. Nyebar udhi-udhik : tegese bocah yen wis diwasa bisa cekel gawe lan bisa bagi-bagi rejeki kanggo wong sing butuh pitulungan. B. Manten : darmane wong tuwa sing pungkasan kanggo ngeterake putrane mbangun urip anyar. 1. MADIK : kulawarga calon temanten kakung mirsani pacangan sing bakal dadi mantune 2. UTUSAN: kulawarga calon temanten kakung utusan sesepuh matur marang kulawarga calon temanten putri 3. SALARAN : tembung mateng lan matep netepake dina kanggo nontoni 4. NONTONI : kulawarga bakal temanten kakung nakyinaken meneh marang bakal temanten putri, karo netepake dina becik kanggo lama ran 5. NGLAMAR : kulawarga bakal temanten kakung rawuh lamaran. 6. SINGSEDAN: kulawarga bakal temanten kakung atur paningsed utawa ubarampe tembung dadi kanggo kulawarga bakal temanten putri 7. LIRU KALPIKA: tukar cincin utawa tunangan 8. MIDODARE NI : upacara ing kulawarga bakal temanten putri kanthi ancas nunggu tumurune para widadari supaya nalika panggih ayu lan wangi gandane temanten putri kaya para widadari. Urutane upacara: a. Jonggolan : bakal temanten kakung rawuh diampingi para sesepuh rawuh ing kulawarga bakal temanten putri saperlu ngetokake tekade yen manteb anggone arep bebrayan. Nalika rawuh uga nggawa maneka werna kabutuhan kanggo bakal temanten putri kabeh sarwa ganjil jumlahe. Sakabehe gawan mau banjur dibokake ing kamar bakal temanten putri b. Tantingan/nantingan: bakal temanten putri ditanting wong tuwane dibakncani para ibu ing njero kamar pingitan, nanting manteb apa ora anggone arep dadi manten manawa manteb banjur dilanjutake catur wedha c. Catur wedha : ular-ular utawa pitedah utawa nasehat cacah 4 (papat) saka ibu bapak temanten putri marang bakal mantune (temanten kakung), yaiku: - hangayomi : kepala kulawarga bisa njaga garwane - hangayani : kepala kulawarga bisa nyukupi kabutuhane urip saben dinane sarana nyambut gawe sing tekun - hangayemi : kepala kulawarga mad sinamadan bebarengan gawe ayeme urip bebojoan - hanganthi : kepala kulawarga kudu setya ing janji tansah urip bebarengan tumekan pati d. Majemukan : kulawarga besan pinangih kulawarga temanten putri manteb anggone arep besanan, kondure wong tuwane bakal temanten kakung sarombongan digawani sangu oleh- oleh sarta KANCING GELUNG LAN DUWUNG. 9. A. PANGGIH : tegese temu yaiku temune temanten kekalih ing salebete pista/pahargyan agung. * balangan gantal/sadak/suruh ; kanggo tolak bala iku adat tradisi kuna, tradisi saiki lambang asih tresna temanten kekalih. Carane mbalangake uga kairing esem manis madu. * mecah antiga : tigan utawa endhog pitik kampung sing isih mentah, dening ibu juru paes disenggolake bathuke manten lanang lan manten wadon, banjur dipidak nganti pecah karo temanten kakung. Nggambarake pecahing wiji priya lan wanita kang bakal mbabarake turun/anak * wiji dadi sabubare midak endhog pitik, sukune sing kakung diwijiki sing putri kanthi ancas pakaryan lan pengarep-arep becik uga nuwuhake kabecikan tumrape keturunane mbesuk * pupuk ibune temanten putri ngusap sirahe temanten kakung tandha ditampa dadi putra mantune *sinduran pundhake temanten kekalih diparingi sindur(lendhang werna abang putih) banjur dituntun bapakipun temanten putri lambang bapak nuntun putra putrine marang dalan kabagyan, terus ibune temanten putri paring donga pangestu B. KROBONGAN * Timbangan : temanten kakung lan putri dipangku dening bapake temanten putri mujudake rasa tresnane wong tuwa imbang , ora milih-milih antarane anak utawa mantu diterusake * Kanthen asta : kanthen asta(gandhengan) nganggo jenthik tangan kiwa (lanang) lan jenthik tangan tengen (wadon) nuli bebarengan mlaku tumuju ing dhamparing penganten. Werdine: wis resmi dadi pasangane lan banjur bebarengan nyanggemi kewajiban * Kacar-kucur : Penganten kakung ngutahaken kantong kang isine beras, dhele, kacang, kalian arta kang ditampa dening penganten putri ngagem tiker alit kang dipangku, kang disangga ngagem astane penganten putri. Sabanjure telas, kantong wau dikebutake marang penganten putra kanggo tandha minangka kabeh rejeki diparingake marang penganten putri dikarepake  supaya bisa gemi lan pinter ngatur rejeki kanggo urip ing kaluwarga * Dulangan Sing menika perlambang temanten kekalih badhe gesang sesarengan salebeting susah lan seneng, ugi sami-sami ngrasakaken milik sesarengan. Pemaes badhe maringaken setunggal piring dumateng penganten putri, kang isinipun sekul kuning, tigan goreng, dele, tempe, abon, lan ati ayam. Temanten kakung ndamel tiga sekul golong ngagem asta tengen lan ndulangaken wonten ing penganten putri. Sesampunipun menika gantos temanten putri ingkang ndulang penganten kakung * ngunjuk rujak degan * Sungkeman Manten kakung lan putri urut-urutan sungkem marang bapa biyunge lan maratuwane. Werdine : wajib bekti marang wong tuwa lan mara tuwa. 10. NGUNDHUH MANTU C. Mati a. Tirakatan b. Mbedhah bumi c. Nguntabake layon d. Nelung dina e. Pitung dina f. Patang puluh dina g. Satus dina h. Pendhak pisan (SETAUN) i. Pendhak pindho (RONG TAUN) j. Nyewu k. Kol-kolan