663 Sayılı Sağlık Bakanlığı PDF

4. 663 SAYILI SAĞLIK BAKANLIĞI VE BAĞLI KURULUŞLARININ TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME İLE 2018 YILI CUMHURBAŞKANLIĞI BAŞKANLIK SİSTEMİNE GEÇİŞ SONRASI YAPILAN DÜZENLEMELER https://www.shutterstock.com/image-photo/number-663-made-gold-painted-teak- 2176622689 ...

4. 663 SAYILI SAĞLIK BAKANLIĞI VE BAĞLI KURULUŞLARININ TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME İLE 2018 YILI CUMHURBAŞKANLIĞI BAŞKANLIK SİSTEMİNE GEÇİŞ SONRASI YAPILAN DÜZENLEMELER https://www.shutterstock.com/image-photo/number-663-made-gold-painted-teak- 2176622689  Bölümle İlgili Özlü Söz “Ağaç meyvelerinden, sistem sonuçlarından belli olur.” H.P Blavatsky  Kazanımlar 1. Öğrenci Kanun Hükmünde Kararname’nin içeriğini özetle açıklayabilir 2. Öğrenci Kanun Hükmünde Kararname ile birlikte, Sağlık Bakanlığı teşkilat yapısında meydana gelen dönüşümü açıklayabilir 3. Öğrenci Kanun Hükmünde Kararname ile, Sağlık Bakanlığı hastanelerinin organizasyon yapılarında oluşturulan değişimi açıklayabilir 4. Öğrenci Kanun Hükmünde Kararname ile, Sağlık Bakanlığı hastanelerinde hemşirelik hizmetleri yönetimi organizasyon yapılarının ve ilgili pozisyonların nasıl etkilendiğini açıklayabilir 5. Öğrenci Cumhurbaşkanlığı Başkanlık sistemine geçişle birlikte yapı ve işleyişte gerçekleştirilen dönüşümleri açıklayabilir  Birlikte Düşünelim Sağlık Bakanlığı organizasyonunun yapı ve işleyişinin ne sıklıkta güncellenmesi gerekir? Sağlık Bakanlığı organizasyonunun hangi koşullarda revize edilmesi düşünülebilir? Ülke ölçeğinde sağlık sistemi organizasyonu ve işleyişinin sık revize edilmesi nasıl yorumlanabilir?  Başlamadan Önce Bu bölümde 2 Kasım 2011 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK)” ayrı bir başlık olarak ele alınarak değerlendirilecektir. Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca sağlık hizmetleri alanında yapılmış ve yapılmakta olan pek çok değişim ile kıyaslandığında bu KHK, Sağlık Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatları ile, bakanlığa bağlı tüm kuruluşların organizasyon yapılarında oldukça radikal bir değişim meydana getirmiştir. Değişim bununla kalmamış, 2018 yılında Cumhurbaşkanlığı Başkanlık Sistemine geçişle birlikte tüm yapı yeniden düzenlenmiştir. Bölüm kapsamında tüm bu düzenlemelere özet olarak değinilmeye çalışılacaktır.  4.1. 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Öncesinde Sağlık Bakanlığı Teşkilat Yapısı Türkiye’de Sağlık Bakanlığı, henüz Kurtuluş Savaşı devam ederken, 3 Mayıs 1920 tarihinde kurulmuştur. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) açıldıktan hemen sonra ilk oluşturulan bakanlıklardan biridir. Bakanlığın kuruluşunun takibinde bir yandan ülkede kurtuluş mücadelesi yürütüldüğü için hızlıca hekim sayısı belirlenmeye çalışılmıştır. Cumhuriyet kurulduktan sonra ise ilk sağlık planlama çalışmaları başlatılmıştır. Sağlık Bakanlığı’na bağlı taşra teşkilatları kurulmuş, hükümet tabipleri görevlendirilmiş, toplumun ihtiyacı göz önünde bulundurularak uzunca süreler sağlık personeli sayısını artırmaya dönük çalışmalar yürütülmüştür. Pek çok kanun, yönetmelik çıkarılmıştır. Cumhuriyet tarihi boyunca yapılan anayasalarda her dönem sağlık hizmeti sunumu, devletin temel görevleri arasında sayılmış ve hatta 1960 Anayasası’nda “Türkiye, sağlıklı doğup sağlıklı yaşamanın insan hakkı olduğu ve bunu sağlamanın da kamu görevi olduğu anlayışıyla sağlığa anayasal bir konum kazandırmıştır”. 1982 Anayasası’nda ise devletin sağlık hizmetleri sunumundaki rolü daha liberal bir yaklaşımla ele alınmış ve Anayasanın 56. maddesinde “Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermelerini düzenler. Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimdeki sağlık ve sosyal kurumlardan yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir” ifadeleri yer almıştır. Ancak tüm bu dönemler süresince Sağlık Bakanlığı teşkilat yapısı, kuruluştaki felsefe doğrultusunda şekillendirilmiş, dönem dönem politikalar, yaklaşımlar değişmiş olsa da bütün olarak yapı zenginleştirilmiş ve geliştirilmeye çalışılmıştır. 4.1.1. 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname öncesinde Sağlık Bakanlığı’nın merkez teşkilat yapısı 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname öncesinde Sağlık Bakanlığı Teşkilat Yapısı, yine başka bir Kanun Hükmünde Kararname ile (13 Aralık 1983 tarihinde 181 sayı ile kabul edilen ve hemen ertesi gün 14 Aralık 1983 tarihli, 18251 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Sağlık Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname) düzenlenmekteydi. İlgili Kararname ile hayata geçirilen ve 1983 yılından, 2011 yılında 663 sayılı Kararname yürürlüğe girinceye dek de kısmi ekler ve düzenlemelerle uygulamada kalan Sağlık Bakanlığı merkez teşkilat yapısı Şekil 4-1’de görülmektedir. Bu yapıda, Sağlık Bakanlığı Merkez Teşkilatı; Sağlık Bakanı, Bakanlık Müsteşarı, müsteşar yardımcıları ve bu yardımcılara bağlı genel müdürlükler, daire başkanlıkları, koordinatörlükler ve ilgili diğer birimler aracılığı ile bakanlığa bağlı hizmetlerin ve birimlerin yönetildiği, çalışmaların yürütüldüğü bir organizasyon yapısını içermektedir. Özellikle Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, ilgili dönemde Sağlık Bakanlığı hastanelerinin, sundukları pek çok hizmet açsısından bağlı oldukları genel müdürlük olması açısından önemlidir. Bu yapıda hemşirelik açısından üzerinde durulması gereken bir diğer nokta ise KHK’den de daha önce, geçmişte Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak görev görmekte olan Hemşirelik Hizmetleri Daire Başkanlığı’nın işlevsizleştirilmiş olmasıdır. Şekil 4-1: Sağlık Bakanlığı’nın 663 sayılı KHK’nin hemen öncesindeki merkez teşkilat yapısı 4.1.2. 663 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname Öncesinde Sağlık Bakanlığı’nın Taşra Teşkilat Yapısı Sağlık Bakanlığı’nın KHK’den önceki merkez teşkilat yapısı yukarıdaki gibi iken, taşradaki teşkilat yapısı Şekil 4-2’de gösterildiği gibidir. Burada dikkat edileceği gibi, merkezi devlet yapısı ilgili vilayete aktarılmıştır. Bu yapıda o ildeki en yetkili devlet görevlisi vali olmak üzere, sağlık hizmetlerinden sorumlu en yetkili bürokrat olarak İl Sağlık Müdürü öne çıkmaktadır. İl Sağlık Müdürü burada bağlı şube müdürlükleri ve diğer birimler aracılığı ile merkezde oluşturulan politikaları, ilde uygulamak, uyarlamak ve geliştirmekle sorumludur. Şemada görülmemekle birlikte ilgili ildeki ilçelerde de ayrıca ilçe sağlık müdürlükleri bulunmaktadır.  Şekil 4-2: KHK öncesinde Sağlık Bakanlığı’nın taşra teşkilat yapısı 4.1.3. 663 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname Öncesinde Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Hastanelerde Organizasyon Yapısı Sağlık Bakanlığı merkez ve taşra teşkilat yapısının yanı sıra, 663 sayılı KHK öncesindeki Sağlık Bakanlığı hastanelerinin organizasyon yapılarını da hatırlamak, sonrasında yapılan değişimleri anlayabilmekte yardımcı olacaktır. Şekil 4-3’de en basit şekli ile 663 sayılı KHK öncesi Sağlık Bakanlığı hastanelerinin organizasyon yapısına yer verilmektedir. Görüldüğü gibi bu yapıda hastanelerin yönetiminden en tepede başhekim sorumlu olmakta ve özellikle tıbbi hizmetleri kendisine bağlı başhekim yardımcıları aracılığıyla, idari hizmetleri hastane müdürü aracılığıyla ve hemşirelik hizmetlerini de başhemşire aracılığıyla yönetmektedir. Şekil 4-3: KHK öncesinde Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerin organizasyon yapısı  Bu yapı, uygulamada pek çok sıkıntılar barındırmakla birlikte hastanelerde kritik önemde hizmet üreten ve nicelik olarak da önemli bir sayıya karşılık gelen hemşire insan gücünün yönetimde kendi adı ile var olması nedeni ile hemşirelik açısından olumlu görülmektedir. 4.2. 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin İçeriği Sağlık Bakanlığının ve Bakanlığa bağlı kuruluşlarını yapılandıran 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 11 Ekim 2011 tarihinde onaylanmış ve 2 Kasım 2011 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kararname kamuoyunda, özellikle de sağlık alanında faaliyet yürüten meslek örgütleri, sendikalar ve sivil toplum kuruluşlarınca çok ciddi eleştirilere maruz kalmış, Anayasa Mahkemesine iptal davası dahi açılmıştır. Kanun Hükmünde Kararname toplam 11 bölümden ve 58 maddeden oluşmaktadır. Bu bölümler ve içerikleri özetle aşağıda sunulduğu gibidir: Birinci Bölüm (2 Madde); Amaç, Kapsam ve Görevler: KHK’nin çıkarılış amacına yer verilmekte ve Bakanlık’ın süreçte üstlendiği görevler açıklanmaktadır. İkinci Bölüm (4 Madde); Bakanlık Teşkilatı: Bakanlık organizasyonunun alışılageldiği gibi merkez ve taşra olarak ayrıldığı bölümdür. Bakan, Müsteşar ve Müsteşar Yardımcıları tanımlanmaktadır. Burada 6. maddede yeni yapıda ülkede izlenecek sağlık politikalarının belirlenmesinde önemli bir rol üstelenmesi planlanan Sağlık Politikaları Kurulu tanımlanmakta ve önemli bir görev atfedilerek öne çıkarılmaktadır. Buna göre 11 üyesi en az dört yıl lisans eğitimine sahip ve sekiz yıllık iş deneyimi olan kişiler arasından bizzat Sağlık Bakanı tarafından seçilen ve bu 11 üye dışında müsteşar ve müsteşar yardımcılarından oluşan bu kurul, ülkedeki sağlık sisteminin yönetimi ve politikaların belirlenmesi ile ilgili temel görevlerini yerine getirmek üzere Müsteşar veya kendisinin görevlendireceği birinin başkanlığında toplanır. Üçüncü Bölüm (14 Madde); Hizmet Birimleri: Bu bölümde hizmet birimlerine yer verilmekte ve her bir birimin görevleri açıklanmaktadır. Burada bir önemli nokta KHK’nin ilk çıkarıldığı halinde Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği’ne yer verilmemişken, daha sonra 2012 yılında çıkarılan bir diğer kanun ile Kararname’nin yedinci maddesine ek yapılarak bu müşavirliğin de hizmet birimlerine eklenmesidir. Dördüncü Bölüm (5 Madde); Yüksek Sağlık Şûrası, Tıpta Uzmanlık Kurulu, Sağlık Meslekleri Kurulu: Yüksek Sağlık Şurası, Tıpta Uzmanlık Kurulu, Sağlık Meslekleri Kurulu tanımlanmakta ve görevleri açıklanmaktadır.  Burada kısaca açıklamak gerekirse Şura; sağlık meslek mensuplarının mesleki uygulamaları sırasında ortaya çıkan adli hususlarda mahkemelere görüş vermekle, idari soruşturmacılar ve uzlaşma komisyonları için de bilirkişi belirlemekle görevlidir. İkinci olarak bu bölümde Tıpta Uzmanlık Kurulu’nun görevleri açıklanmış ve uzmanlık eğitimi verecek kurumların yetkilendirilmesi, uzmanlık dalları rotasyonlarının belirlenmesi, farklı ülkelerde uzmanlık eğitimi alanların bilimsel değerlendirmelerini yapmaya yetkin hastanelerin ve fakültelerin seçilmesi gibi hususlara yer verilmiştir. Türk Tabipleri Birliği, bu kurulun yetkilerinin 18 Temmuz 2009 tarihli Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği’nde daha doğru ve geniş bir şekilde ele alındığına, Kararname ile bu kurulun görevlerinin sınırlandığına yönelik eleştiriler getirmiştir. Son olarak bu bölümde “Sağlık mesleklerinde eğitim müfredatı, meslekî alan ve dal belirlemesi gibi meslekî düzenlemelerde ve istihdam planlamalarında görüş bildirmek, meslekî yeterlilik değerlendirmesi yapmak, meslekî müeyyide uygulamak, etik ilkeleri belirlemek ve uyumu denetlemek üzere” Sağlık Meslekleri Kurulu oluşturulmuştur. Kurulda Sağlık Bakanlığı’nın ve diğer bakanlıkların bürokratları ve bizzat Bakan’ın seçeceği en az doktora seviyesinde eğitim almış 5 ayrı sağlık meslek mensubu üye dışında, kanunla kurulan sağlık meslek birliklerinden birer üye olması uygun görülmüştür. Burada hemşireler açısından önemli bir nokta, sağlık meslekleri içerisinde sayısal niceliği ve ürettiği hizmetin niteliği açısından kritik bir önemi olan hemşireliğin, kanunla kurulan sağlık meslek birliği olmadığı için mesleki örgüt kimliği ile kurulda temsil edilememesidir. Beşinci Bölüm (1 Madde); Taşra Teşkilatı: Bakanlık’ın taşra teşkilâtı daha önce de olduğu gibi; illerde kurulan il sağlık müdürlükleri ile ihtiyaca göre ilçelerde kurulan ilçe sağlık müdürlüklerinden oluşmaktadır. Burada asıl farklılık, daha önce İl Sağlık Müdürlükleri’ne bağlı olan il bünyesindeki pek çok kurumun, bağlı kuruluşlar bölümünde tanımlanan kuruluşların bünyesine aktarılmasıdır. Altıncı Bölüm (9 Madde); Bağlı Kuruluşlar: Burada aşağıdaki dört kuruluş tanımlanmaktadır; a) Türkiye Halk Sağlığı Kurumu: Kurum özetle, ülkede birinci basmak sağlık hizmetleri kapsamındaki tüm hizmetlerin yürütülmesinden sorumludur. b) Türkiye İlaç ve Tıbbî Cihaz Kurumu: Kararnamede geçtiği şekli ile “ilaçlar, ilaç üretiminde kullanılan etken ve yardımcı maddeler, ulusal ve uluslararası kontrole tabi maddeler, tıbbî cihazlar, vücut dışı tıbbî tanı cihazları, geleneksel bitkisel tıbbî ürünler, kozmetik ürünler, homeopatik tıbbî ürünler ve özel amaçlı diyet gıdalar hakkında düzenleme yapmakla görevli” olarak tanımlanmaktadır. c) Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü: Boğazlar, hudut ve sahiller ile ilgili uluslararası sözleşme ve mevzuat hükümlerinden kaynaklanan yükümlülükleri yerine getirmekle görevlidir. d) Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu: Kararname’de geçtiği hali ile bu kurum “Bakanlık politika ve hedeflerine uygun olarak, ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetlerini vermek üzere hastanelerin, ağız ve diş sağlığı merkezlerinin ve benzeri sağlık kuruluşlarının açılması, işletilmesi, faaliyetlerinin izlenmesi, değerlendirilmesi ve denetlenmesi, bu hastanelerde her türlü koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin verilmesini sağlamakla görevli” olarak tanımlanmıştır. Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu (TKHK), Sağlık Bakanlığı bünyesindeki tüm hastaneleri ve yataklı tedavi birimlerini kapsamakta, buralarda verilen hizmetlerin niteliğinden sorumlu tutulmakta ve daha önemlisi Cumhuriyet tarihi boyunca alışılagelenden farklı, kamu hastanelerinin adeta özel hastaneler gibi işletme mantığı ile çalıştırılacağı bir modeli hayat geçirmekle yükümlü tutulmuştur. Nitekim bu bölümde TKHK’nın tanımlanmasını takiben illerde kurulacak ve TKHK bünyesinde yer alacak olan Kamu Hastaneleri Birliklerinin kuruluşları, birlik genel sekreterliklerinin ve hastane yöneticilerinin görev, yetki ve sorumlulukları ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Kararname’de her ilde bir Kamu Hastaneleri Birliği (KHB) kurulması ön görülmüş ancak 30. maddede “Hizmetin büyüklüğü göz önünde bulundurulmak suretiyle, aynı ilde birden fazla birlik kurulabilir” cümlesine yer verilerek özellikle nüfusun yoğun olduğu illerde birden fazla KHB kurulmasına olanak tanınmıştır. Örneğin İstanbul’da nüfusun ve hastanelerin coğrafi dağılımı dikkate alınarak önce beş farklı Kamu Hastaneleri Birliği kurulmuş, sonrasında bu sayı altıya (İstanbul Anadolu Güney KHB, İstanbul Anadolu Kuzey KHB, İstanbul Beyoğlu KHB, İstanbul Bakırköy KHB, İstanbul Fatih KHB ve İstanbul Çekmece KHB) çıkarılmıştır. Yine Ankara’da üç, İzmir’de de iki tane KHB kurulmuştur. Hastanelerin A grubundan E grubuna kadar beş farklı kategoride ele alındığı bu bölümde, özellikle hastane yöneticisinin ve kendisine bağlı müdürlerin yöneticisi oldukları kurumları, belirtilen göstergeleri esas alarak üst kategoriye taşımalarının en temel görevleri olarak göze çarptığını ileri sürmek, yanlış olmayacaktır. Burada hemşirelik hizmetleri yönetimi açısından önemli bir konu, yeni yapıda başhemşirenin yer almaması ve hemşirelik hizmetlerinin ve tıbbi hizmetler dışında kalan diğer sağlık personelinin yönetiminden sorumlu olarak sağlık bakım hizmetleri müdürlerinin tanımlanmasıdır. Sağlık bakım hizmetleri müdürlüğü pozisyonuna aday olacak kişiler için de yukarıda da görüldüğü üzere herhangi bir lisans programından mezun olmak yeterli görülmüştür. Modern hastane yönetimi organizasyonu ilkeleri ile örtüşmeyen bu yapı, başta Türk Hemşireler Derneği olmak üzere hemşirelik alanında faaliyet yürüten pek çok mesleki derneğin tepkisini çekmiştir. Yedinci Bölüm (2 Madde); Bağlı Kuruluşların Teşkilat Yapısı: Bu bölümde KHK’nin ilk çıktığı halinde, “Türkiye İlaç ve Tıbbî Cihaz Kurumu merkez teşkilatından, diğer bağlı kuruluşlar, merkez ve taşra teşkilatından  meydana gelir” denmiştir. Dolayısı ile ilk şeklinde Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu ve Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu için hem merkez hem de taşra teşkilatları tanımlanmakta iken, Türkiye İlaç ve Tıbbî Cihaz Kurumu sadece merkez teşkilatından ibaret kılınmıştır. Daha sonra 2014 yılında yapılan bir düzenleme ile Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu için de ihtiyaç halinde denetim hizmetlerini yürütmek üzere merkeze bağlı yapılar oluşturabileceğine ilişkin bir ek yapılmıştır. Sekizinci Bölüm (5 Madde); Sorumluluk ve Yetkiler: Özetle yöneticilerin sorumluluklarına ve yöneticilerin performanslarının nasıl değerlendirileceğine ilişkin temel ifadelere yer verilmektedir. Dokuzuncu Bölüm (5 Madde); Personele İlişkin Hükümler: Bu bölümde sırasıyla atamalar, kadrolar, uzman ve denetçi istihdamı, ürün denetmenliği, sözleşmeli uzman çalıştırılması ve komisyonlarda yer alacaklara yapılacak ödeme başlıklarına yer verilmiştir. Onuncu Bölüm: (10 Madde); Hizmete İlişkin Hükümler: Kararname ile ilgili olarak kamuoyunda en çok tartışılan bölümlerden biridir. Bilgi toplama, işleme ve paylaşma yetkisi, hizmet binası ve sağlık tesisi yaptırma, sağlık serbest bölgeleri, tıbbi ürün ve hizmetlerin üretiminin teşvik edilmesi, yurt dışı sağlık hizmet birimleri, gönüllü sağlık hizmeti ve sağlık gözlemciliği, yayın zorunluluğu, hukuki yardım, sağlık personelinin ihtiyaç halinde çağrıya uyması ve uzmanlık eğitimi gibi başlıkların ele alındığı bu bölümde tartışmaların üzerinde yoğunlaştığı başlık, tahmin edileceği üzere bilgi toplama, işleme ve paylaşma yetkisi ile ilgili olandır. Kararnamenin ilk çıktığı halinde bu kısımda Bakanlık ve bağlı kuruluşları tarafından kamu ve özel sağlık kuruluşlarından hizmet alan tüm kişilerin kişisel bilgilerinin gerekli görülmesi halinde işlenip paylaşılabileceğine ilişkin var olan hükümler, Anayasa Mahkemesi’ne açılan dava neticesinde 4/12/2014 tarihli ve E.: 2013/114, K.: 2014/184 sayılı Anayasa Mahkemesi kararı ile iptal edilmiştir. On birinci Bölüm (2 Madde); Çeşitli ve Son Hükümler: Bu bölümde iki madde ile ruhsatlandırma ve lisans bedeli ile atıflar, değiştirilen ve yürürlükten kaldırılan hükümler başlıklarına yer verilmiştir. Kararnamenin yürürlüğe girmesi ile işlevsiz hale gelen düzenlemeler yürürlükten kaldırılmıştır.  4.3. 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Sonrasında Sağlık Bakanlığı Teşkilat Yapısı İçeriğinden de anlaşılacağı üzere bu kararname ile Sağlık Bakanlığı oldukça farklı bir merkez ve taşra teşkilat yapısına kavuşmuştur. 4.3.1. 663 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname Sonrasında Sağlık Bakanlığı’nın Merkez Teşkilat Yapısı Şekil 4-4: 663 Sayılı KHK sonrası bakanlık merkez teşkilatı (Kaynak: https://www.yumpu.com/tr/document/read/25951456/yeni-teskilat-yaps-icin-tklaynz-saglk-bakanlg) Sağlık Bakanlığı’nın 663 sayılı KHK doğrultusunda oluşturulan yeni organizasyon yapısı Şekil 4-4’te incelendiğinde; yeni yapıda on bir tane hizmet biriminin tanımlandığı ve eski yapıda ‘Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ olarak belirtilmiş olan birimin adının da ‘Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ olarak değiştirildiği görülmektedir. Yeni oluşturulan merkez teşkilatının odağında Bakan, Müsteşar, Müsteşar Yardımcıları, Bağlı Kuruluşlar, Hizmet Birimleri ve Sağlık Politikaları Kurulu yer almaktadır. Burada en önemli değişikliklerden biri, 663 sayılı KHK’nin içeriğinin verildiği bölümde de vurgulandığı gibi, tüm ülke çapında sağlık politikalarını belirlemekle görevli olarak Sağlık Politikaları Kurulu’nun kurulmasıdır. Bu kararname ile Sağlık Bakanlığı bir tür düzenleyici üst kurul olarak tanımlanmakta ve sağlık politikalarının belirlenmesi görevi de oluşturulan Sağlık Politikaları Kurulu’na devredilmektedir. Yine Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlama Genel Müdürlüğü, Sıtma Savaşı Daire Başkanlığı, Verem Savaş Daire Başkanlığı, Kanserle Savaş Daire Başkanlığı gibi eski merkez teşkilatı yapısında yer alan birimlerin, yeni şemada hiç yer almadığı dikkat çekmektedir. KHK sonrası oluşturulan Sağlık Bakanlığı Teşkilat yapısında dikkat çeken bir diğer yenilik, Bağlı Kuruluşlar alt başlığında yer alan “Türkiye Halk Sağlığı Kurumu”na yer verilmesidir. Yeni yapıda tüm ülke ölçeğinde temel sağlık hizmetlerini yürütme görevi bu kuruma verilmektedir. Yine bağlı kuruluşlar başlığında Bakanlık’a bağlı olarak ikinci ve üçüncü basamakta sağlık hizmeti sunacak hastane gibi sağlık kuruluşlarının açılması, işletilmesi, etkinliklerinin izlenmesi, değerlendirilmesi ve denetlenmesi görevleri yerine getirmek üzere “Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu”na yer verildiği görülmektedir. Temel sağlık hizmetleriyle ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetlerinin birbirinden bağımsız olarak ele alındığı bu yeni yapıya yönelik olarak; koruyucu, geliştirici, tedavi edici ve rehabilite edici hizmetlerin bir bütünlük ve eşgüdüm içinde verilmesinin mümkün olamayacağına ilişkin eleştiriler getirilmektedir. 4.3.2. 663 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname Sonrasında Sağlık Bakanlığı’nın Taşra Teşkilat Yapısı Bakanlığın merkez teşkilatında olduğu gibi taşra teşkilatında da 663 sayılı KHK ile çok önemli değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Yeni Taşra Teşkilatı aslında Kararname’nin beşinci bölümünde 25. maddede tek bir madde olarak ele alınmış ve illerde kurulan il sağlık müdürlükleri ile ihtiyaca göre ilçelerde kurulan ilçe sağlık müdürlüklerinden ibaret olarak tanımlanmıştır. Eskiye göre oldukça sınırlı görevleri yerine getirmekle yükümlü olan il ve ilçe sağlık müdürlüklerine paralel olarak, eski yapıda il ve ilçe sağlık müdürlükleri tarafından yerine getirilmekte olan önemli bazı görevlerin, bağlı kuruluşlar başlığında tanımlanan kuruluşların taşradaki yapılanmalarına aktarıldığı dikkat çekmektedir. Bu yeni yapı Şekil 4-5’te gösterilmeye çalışılmıştır. Şekil 4-5: Sağlık Bakanlığı taşra teşkilatı  Örneğin KHK’nin 30. maddesinde, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu’nun, taşradaki yönetim görevinin kamu hastane birliklerince yerine getirileceği belirtilmektedir. İllerdeki Sağlık Bakanlığı hastanelerinin Kamu Hastane Birlikleri bünyesine devrini de beraberinde getiren yeni yapıda birliklerin, genel sekreterlik ve hastane yöneticiliklerinden oluşacağı, sekreterin birliğin en üst karar ve yürütme organı olduğu, genel sekreterlik bünyesinde tıbbi hizmetler, idari hizmetler ve mali hizmetler başkanlıklarının kurulacağı da belirtilmektedir. Yine toplum sağlığı merkezleri ve aile hekimliği birimleri de illerde kurulan Halk Sağlığı Müdürlüklerine, bu müdürlükler de Türkiye Halk Sağlığı Kurumu’na bağlanmıştır. 4.3.3. 663 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname Sonrasında Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Hastanelerde Organizasyon Yapısı Kararname’nin yürürlüğe girmesi sonrasında en önemli değişimlerin yaşandığı organizasyonların başında, Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastaneler gelmektedir. Bakanlık’a bağlı hastane sayısı ve hastanelerin ülkeye yaygınlığı düşünüldüğünde hem hizmet sunanlar hem de hizmetten yararlananlar açısından oldukça önemli değişimler içeren yeni yapıya uyumda zorluklar yaşanmıştır. Var olan hastanelerde kullanılmaya alışık olunmayan yeni kavramlar kullanıma girmiş, hastanelerin yönetim ve organizasyon yapıları baştan sona yeniden oluşturulmuştur. Yeni yapı Şekil 4-6’da gösterilmektedir. Şekilden de görülebileceği gibi KHK sonrasında kurulan ve bağlı kuruluşlar başlığında yer alan Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu’na bağlı olarak illerde Kamu Hastaneleri Birliklerinin oluşturulmasını, birliklerin genel sekreter tarafından yönetilmesini ve birliğe bağlı her bir hastanede de hastane yöneticisi, başhekim, idari mali işler müdürü ile sağlık bakım hizmetleri müdürü pozisyonlarının oluşturulmasını içeren bir yapı tarif edilmiştir. Birliklerin ve hastanelerin büyüklükleri dikkate alınarak, belirlenen durumlarda birlik ve hastanelerdeki yönetim görevlerinin tek kişiye verilebileceği ya da hastanedeki müdürlüklerin sayılarının dörde kadar artırılabileceği de belirtilmektedir. Nitekim daha sonra bu müdürlüklere Hasta Hizmetleri ve Sağlık Otelciliği Müdürü pozisyonu da eklenmiştir. Tüm bu pozisyonlara aday kişiler için bazı kriterlerde getirilmiştir. Birlik sekreteri, idari ve mali hizmetler başkanı, hastane yöneticisi, müdür ve müdür yardımcısı olabilmek için en az dört yıllık bir lisans programından mezun olmak ve kamu veya özel sektörde, genel sekreter için sekiz yıl, diğerleri için en az beş yıl iş deneyimine sahip olmak koşulu getirilmiştir. Diğer yönetsel görevler için ise sadece üç yıllık iş deneyimi yeterli görülmektedir.  Şekil 4-6: KHK sonrasında Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerin organizasyon yapısı Yeni şemada hemşirelik açısından özellikle dikkat çeken nokta, daha önceki şemada başhemşirelik pozisyonu varken bu yeni yapıda hemşirelik hizmetlerini yönetmekle sorumlu pozisyon olarak sadece sağlık bakım hizmetleri müdürüne yer verilmiş olmasıdır. Sağlık bakım hizmetleri müdürünün ise hemşire olması gibi bir koşula yer verilmemiştir. Bugün de devam eden bu durum hem hemşirelik hizmetleri yönetimi açısından hem de modern hastane yönetimi açısından uygun değildir. Bu noktada halihazırda görevlendirilmiş olan sağlık bakım hizmetleri müdürlerinin çoğunluğunun hemşireler arasından seçilmiş olması önemli olmakla birlikte, yine de pozisyon için gerekli koşullara hemşire olma şartı konmamış olması son derece kritik bir eksikliktir. Hem Türk Hemşireler Derneği hem de hemşirelikle ilgili diğer sivil toplum kuruluşları ve bazı özel dal dernekleri gibi yapılar, bu konuda adımlar atılmasını sağlamak üzere öneriler ve taslaklar üzerinde çalışmalarını yürütmektedir. 4.4. 663 Sayılı KHK ve Hemşirelik Bu KHK’de hemşireler açısından en çok dikkat çekilmesi gereken nokta neredeyse metnin tamamında ve yeni organizasyon yapısında hemşire kelimesinin geçmemesi ve hemşireliğe yer verilmemiş olmasıdır. Geçmişte bakanlık hastanelerinde hemşirelik hizmetlerinin yönetiminden sorumlu bir pozisyon olarak başhekimliklere bağlı başhemşirelik tanımlanırken, bu yapıda herhangi bir yönetici hemşire pozisyonu tanımlanmamaktadır (Resmi Gazete 2011; Baykal 2013). Kararname ile bakanlık hastanelerinde hemşirelik hizmetleri yönetimi, bakım hizmetlerinin müdürünün sorumluluğuna verilmiştir. Bakım hizmetleri müdürlüğü, sadece hemşirelerin değil, ilgili hastanede hekimler dışındaki tüm sağlık meslek üyelerinin yöneticisi olarak tarif edilmiştir (Resmî Gazete 2011). KHK’den bir yıl sonra 31 Ekim 2012 tarih ve 3131 sayılı makam onayıyla ‘Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Taşra Teşkilatı Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönerge’ yürürlüğe girmiştir. Yönergede oluşturulan bu yeni yönetim yapısında hemşirelik hizmetlerinin yönetiminden sorumlu olan Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü’nün görev, yetki ve sorumlulukları aşağıdaki gibi sıralanmaktadır (Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Taşra Teşkilatı Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönerge 2012, Baykal 2013):  Sağlık bakım hizmetlerinin planlanmasını, etkin ve verimli sunulmasını, kendisine bağlı birimler ve ilgili diğer birimler ile iş birliği ve uyum içerisinde hizmetlerin yürütülmesini, denetlenmesini ve değerlendirilmesini sağlamak, Hasta bakım hizmetlerinde çalışan personelin görev yerlerini, hastane yöneticisinin onayını alarak planlamak, Sağlık bakım hizmetlerinin aksamadan sürdürülebilmesi için her türlü ilaç, tıbbi sarf malzeme ve cihazların yeterli miktarda ve gereksinim duyulduğunda kullanıma hazır olarak bulundurulmasını sağlamak. İlaç ve malzemelerin güvenli şekilde kullanımını, takibini, saklanmasını, korunmasını ve kayıtlarının düzenli bir şekilde tutulmasını sağlamak, Tıbbi işlemler ve bakım hizmetlerinde kullanılan araç, gereçlerin kullanım öncesi ve sonrası sterilizasyon ve dezenfeksiyon işlemlerinin yapılmasını ve denetlenmesini yapmak, Kurum politikaları doğrultusunda hasta bakım hizmetlerinde çalışan personelin performans ve verimliliğini değerlendirmek ve artırmaya yönelik tedbirleri almak, Kurum politikaları doğrultusunda ilgili personelin hizmet içi ve uyum eğitim programlarının takibi, değerlendirilmesi, geliştirilmesi ve denetlenmesi işlemlerini yürütmek, Sağlık tesisinin tıbbi hizmet alanlarının temizliği, yemek sunum hizmetleri, refakatçi ve ziyaretçi uygulamalarını idari-mali hizmetler müdürü ile birlikte planlamak, Sağlık bakım hizmetleriyle ilgili alanlardaki mefruşatın ve demirbaşların kullanıma uygunluğu, temizlik kalitesi, niteliği, iç düzenleme ve uyumunun takibini yapmak, Hastane yöneticisi tarafından verilen diğer görevleri yapmak.” Bu görev, yetki ve sorumluluklar incelendiğinde; bakım hizmetlerinden eczacılık hizmetlerine, temizlik ve otelcilik hizmetlerinden malzeme kontrolüne kadar birbirleriyle ilgisiz pek çok başlığın ve hizmetin bir araya getirilerek bakım hizmetleri müdürlüğünün sorumluluğuna verildiği görülmektedir. Modern hastane organizasyonlarının gerektirdiği ayrı bir hemşirelik hizmetleri yönetimi kademesinin doğrudan hastane yöneticisine bağlı olarak tanımlanmamasının yanı sıra, bu kadar farklı görev ve sorumluluğun bakım hizmetleriyle bir arada yürütülmesinin beklenmesi de anlaşılır değildir. KHK’de hemşirelikle ilgili bir diğer kayıp ise daha önceki yapıda Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün altında yer alan Hemşirelik Daire Başkanlığı’nın tamamen kaldırılmış olmasıdır. Sağlık Bakanı’na doğrudan bağlı olan bir genel müdürlüğün altında var olan hemşirelik daire başkanlığının kaldırılması, bu pozisyonun bugüne kadar ne derece etkin kullanıldığı tartışılabilmekle beraber hemşirelik açısından önemli bir kayıp olarak değerlendirilmektedir.  4.5. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemine Geçiş ve Sonrasındaki Gelişmeler Türkiye’nin siyasi iklimindeki değişim ve dönüşümler neticesinde ülkenin yönetim biçimi özellikle 15 Temmuz tarihli darbe kalkışması sonrası tartışılmaya başlanmış ve var olan parlamenter sistemin yerine önerilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi 16 Nisan 2017 tarihinde referandumla kabul edilmiştir. Bu önemli değişim doğal olarak Sağlık Bakanlığının da hem yapılandırılmasında hem de işleyişinde değişiklikler yapılmasını gerekli kılmıştır. Her şeyden önce geçmişte olduğundan farklı olarak “Bakan” milletvekili olarak parlamentoya seçilmiş olan kişiler arasından atanmayabilmektedir. Nitekim Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Modeline geçiş sonrasında sağlık bakanı olarak atanmış olan Dr. Fahrettin Koca milletvekili olmadığı halde Sağlık Bakanı olarak görevlendirilmiş ve bu kitabın yazıldığı tarihte de halen bu görevi yürütmektedir. Şekil 4-7: Sağlık Bakanlığı Merkez Teşkilatı Organizasyon Şeması (Kaynak: https://ohsad.org/wp- content/uploads/2019/03/4211519-03-2019-bakanlik-teskilat-semasi-yayinpng.png)  Referandum sonrasında 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan “1 (bir)” numaralı “Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi” ile yeni yapı ve işleyiş oluşturulmuştur. Burada 13. Bölümde Sağlık Bakanlığı ile ilişkili düzenlemelere yer verilerek madde 352’de Sağlık Bakanlığının görev ve yetkileri açıklanmıştır (Tablo 4-1). Kararnamenin 353. Maddesinde Sağlık Bakanlığı’nın geçmişte olduğu gibi merkez ve taşra teşkilatlarından oluştuğu açıklanarak ilgili hizmet birimleri (Genel müdürlükler, teftiş kurulu ve strateji geliştirme başkanlıkları, basın ve halkla ilişkiler müşavirliği ile özel kalem müdürlüğü) 354. Maddede tanımlanmıştır. Ardından 356 ila 367. Maddelerde de her bir birimin görev ve yetkileri ayrıntılı olarak açıklanmıştır (Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 2018; https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.1.pdf). Cumhurbaşkanlığı Hükumet sistemi ile hayat geçirilen yeni sağlık bakanlığı organizasyonunda oluşturulan Sağlık Bakanlığı Merkez Teşkilatı Şekil 4-7’de gösterildiği gibidir. Tablo 0-1-1: Cumhurbaşkanlığı Hükumet sisteminde Sağlık Bakanlığının görev ve yetkileri Halk sağlığının korunması ve geliştirilmesi, hastalık risklerinin azaltılması ve önlenmesi Teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin yürütülmesi Uluslararası önemi haiz halk sağlığı risklerinin ülkeye girmesinin önlenmesi Sağlık eğitimi ve araştırma faaliyetlerinin geliştirilmesi Sağlık hizmetlerinde kullanılan ilaçlar, özel ürünler, ulusal ve uluslararası kontrole tâbi maddeler, ilaç üretiminde kullanılan etken ve yardımcı maddeler, kozmetikler ve tıbbî cihazların güvenli ve nitelikli bir şekilde piyasaya sunulması, halka ulaştırılması ve fiyatlarının belirlenmesi için gerekli faaliyetlerin yürütülmesi İnsan gücünde ve maddî kaynaklarda tasarruf sağlayarak, verimi artırmak, sağlık insan gücünün ülke ölçeğinde dengeli dağılımını sağlamak ve paydaşlar arasında işbirliğini gerçekleştirerek kaliteli ve verimli hizmet sunulmasının sağlanması Kamu/özel açılacak sağlık kuruluşlarının planlanmasına ve yaygınlaştırılmasına ilişkin çalışmaların yürütülmesi Mevzuatla tanımlanan diğer görevlerin yerine getirilmesi Kaynak: Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 2018; https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.1.pdf Kararnamenin 371. Maddesinde Bakanlık taşra teşkilatı kurmaya yetkili kılınmış yine illerde il sağlık müdürlüklerinin yönetim birimi olarak tarif edilmeleri söz konusu olmuştur. İhtiyaca göre ilçe sağlık müdürülükleri de kurulabileceği ve kurulmaları halinde ilgili ilçelerde yetkili yönetim birimleri olacakları ifade eidlmiştir. Bu düzenlme ile 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede tari,f edilmiş olan Türkiye Kamu Hasatanleri Kurumu ve İllerde de Hastanalerden sorumlu Kamu Hastane Birlikleri uygulamasına son verilmiş ve yeniden il sağlık müdürlüklerinin görev, yetki ve sorumluluk alanları ve kapsaları genişletilmiştir. Yeni taşra teşkilat yapısı Şekil 4-8’de gösterildiği gibidir Şekil 4-7: Sağlık Bakanlığı Merkez Teşkilatı Organizasyon Şeması (Kaynak: https://izmirism.saglik.gov.tr/TR-148287/teskilat- semasi.html). Şekil 4-8: İl Sağlık Müdürlüğü Organizasyon Şeması Örneği; -1https://izmirism.saglik.gov.tr/TR-148287/teskilat- semasi.html Burada dikkat çeken nokta bir önceki sistemde oluşturulmuş olan kamu hastane birliklerinin “kamu hastaneleri hizmetleri başkanlığı” olarak adlandırılarak doğrudan İl Sağlık Müdürlüğüne bağlanmış olmalarıdır. Bölüm Özeti Bu bölümde mümkün olabildiğince özet bir biçimde 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye yer verilmiş, kararname öncesi Sağlık Bakanlığı teşkilat yapısı, kararnamenin içeriği ve kararname sonrası Sağlık Bakanlığı teşkilat yapısı, hemşireliği etkileyen düzenlemelerin de üzerinde durularak açıklanmaya çalışılmış, son olarak da Cumhurbaşkanlığı Hükumet Sistemi ile oluşturulan yeni yapı ve işleyiş açıklanmaya çalışılmıştır. Hem 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hem de bir sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin ilgili hükümleri, üzerinde başlı başına durulması gereken metinler olarak dikkat çektiğinden tüm sağlık meslek üyelerinin her iki metni ayrıca ele alıp değerlendirmeleri önerilir. Düzenlemeler hemşireler açısından değerlendirilecek olursa, ülkemizin gelecek yıllarını belirleyen sağlık politikaları adımları atılırken, sağlık bakım sistemini adeta yeni baştan kuran düzenlemeler hayata geçirilirken sağlık hizmetinin sunumunda, hizmetin niteliğinin belirlenmesinde hekimlerle beraber en önemli aktörler olan hemşirelerin sürece katkılarının alınmadığını, varlıklarının yok sayıldığını, görüşlerinin önemsenmediğini söylemek mümkündür. Sağlık hizmeti sunumunda, en fazla sayıda insan gücüyle görev alan ve hasta, sağlıklı birey, aile ve toplumla en fazla birlikte olan sağlık meslek grubu olarak hemşireliği ve hemşirelik hizmetleri yönetimini bu şekilde yok sayarak kavrayan bir sağlık politikası anlayışının gözden geçirilmesi ve üzerinde tartışılması gerekmektedir.  Kaynakça 181 sayılı Sağlık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (R.G. 14.12.1983. 18251) http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1- 442/tarihi13121983--sayisi181--rg-tarihi14121983--rg-sayisi-.html Bakanlık Merkez Teşkilatı ve Bağlı Kuruluşlar Tanıtım Kitapçığı. Ankara; Mart, 2012. http://www.saglik.gov.tr/HM/dosya/1-75293/h/ytyp.pdf Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 2018; https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.1.pdf Harmancı, A.K. (2010). Sağlık Hizmetlerinde Özelleştirme Uygulamaları ve Hemşirelerin Özelleştirme Uygulamalarına İlişkin Algıları. İ.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelikte Yönetim Anabilim Dalı, Doktora Tezi. Harmancı Seren, A.K. (2014). Sağlık Sistemi, Sağlık Politikaları ve Hemşirelik Mevzuatı. İçinde Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi. Tatar Baykal Ü, Ercan Türkmen E. Akademi Yayınevi, İstanbul. S.91-122. Harmancı Seren, A.K., Yıldırım, A. (2013). Özelleştirme, sağlıkta özelleştirme ve hemşireler. Anadolu Sağlık ve Hemşirelik Bilimleri Dergisi. 16:2, 123-131. Özçelik, Z., Demir, S., Bafra, K. ve ark. (2012). 663 Sayılı Kararnamenin Anayasa’ya Aykırılık Gerekçeleri. Ankara:Türk Tabipleri Birliği Yayınları. Resmi Gazete (2011). Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. Erişim 12 Aralık 2015, Erişim http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/ 11/20111102m1.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/11/20111102m1.htm Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Taşra Teşkilatı Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönerge (2012). Erişim 4 Temmuz 2013, http://www.tkhk.gov.tr/Dosyalar/d348abfd874e404fb3d21bc45e65ec80.pdf