AJANS AMİRİ 80 SORU Sınavı PDF

AJANS AMİRİ 80 SORU Sınavdaki Kendi İçi...

AJANS AMİRİ 80 SORU Sınavdaki Kendi İçindeki Toplam No Konu Başlığı Ağırlık Oranı Soru Sayısı Ağırlık Oranı (%) % Vergi Mevzuatı MALİ İŞLER 1 8.33 5 DAİ. BŞK. 2 Genel Muhasebe 15 8.33 5 12 3 Maliyet Muhasebesi 3.33 2 4 Hububat Alım Şartları ve Baremleri 3.33 2 5 Muhafaza ve Mücadele İşlemleri 5.00 3 ALIM VE MUHAFAZA DAİ. BŞK. 6 Depolama İşlemleri 1.67 1 7 Çeltik Alım İşlemleri 1.67 1 8 Pirinç ve Bakliyat İmalat İşlemleri 15 1.67 1 12 9 Mısır Alım İşlemleri 1.67 1 10 Havalandırma - Kurutma 1.67 1 11 Bakliyat Alım İşlemleri 1.67 1 12 Lisanslı depoculuk 1.67 1 İthalat Mevzuatı ve Uygulamaları İhracat Mevzuatı ve Uygulamalar 13 1.67 1 İthalat ve İhracatta Kullanılan Evraklar Dış Ticarette Teslim Şekilleri TİCARET D. BŞK. İç Satış Esas ve Şekilleri Peşin-Vadeli Satışlar 14 6.67 4 Tahsisli Satışlar 12.5 10 Elas Platformu ve Sektör Bazında Fiili Tüketim Hesaplaması Yükleme/ Boşaltma Karayolu Taşımaları 15 6.67 4 Demiryolu Taşımaları 16 Yurtiçi Piyasaların Takip ve Değerlendirme Esasları 1.67 1  AJANS AMİRİ 80 SORU Sınavdaki Kendi İçindeki Toplam No Konu Başlığı Ağırlık Oranı Soru Sayısı Ağırlık Oranı (%) % HİZMETLERİ D. 17 Doğrudan Alımlara İlişkin Tebliğ 3.33 2 DESTEK BŞK. 18 Kamu Konutları Kanunu ve Yönetmeliği 7.5 3.33 2 6 19 Özel Güvenlik Hizmetleri ve Sivil Savunma Hizmetleri 3.33 2 20 TMO İhale Yönetmeliği 3.33 2 TEKNİK İŞLER D. BAŞKANLIĞI 21 TMO Yetki Devri Yönergesi 1.67 1 7.5 6 22 TMO Taşra Teşkilatı Yönetmeliği 1.67 1 23 TMO Teknik İşler İzahnamesi 3.33 2 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu 399 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname 24 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname 3.33 2 TMO Ana Statüsü 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanunu (Mülga) 25 1.67 1 Tahakkuk Konuları 26 5.00 3 6245 Sayılı Harcırah Kanunu İNSAN KAYNAKLARI D. BŞK. TMO Memur ve Sözleşmeli Personel Disiplin Amirleri Yönetmeliği TMO Sicil Amirleri Yön. (Sözleşmeli Personel Sicil Amirleri Yönetmenliği) TMO Genel Müdürlüğü Personeli Görevde Yükselme Ve Unvan 10 8 Değişikliği Yönetmeliği TMO Personeli Nakil Genelgesi 3628 Sayılı Mal Bildirim Kanunu ve ilgili Yönetmelik 5176 Sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 27 Dilekçe Hakkının Kullanılması hakkında Kanun 3.33 2 Devlet Memurlarının Şikayet ve Müracatları Hakıında Yönetmelik Devlet Arşiv Hizmetleri Hakkında Yönetmelik Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Klavuzu Devlet Memurlarına Verilecek Hastalık Raporları İle Hastalık Ve Refakat İznine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik  AJANS AMİRİ 80 SORU Sınavdaki Kendi İçindeki Toplam No Konu Başlığı Ağırlık Oranı Soru Sayısı Ağırlık Oranı (%) % FINDIK İŞLERİ 28 Fındık Alım ve muhafaza İşlemleri 1.67 1 D. BŞK. 2.5 2 29 Fındık Ticaret ve İmalat Konuları 1.67 1 Haşhaş Konusunda Kurum Mevzuatı, İlgili Kanun ve HAŞHAŞ VE ALKALOİD İŞLERİ D. 30 1.67 1 Yönetmelikler BŞK. 2.5 2 31 Haşhaşın Kapsülü ve Tohum Alımı, Depolama ve Muhafazası 1.67 1 ÜRÜN TEK. LAB. ŞB. 32 Hububatta Kalite Parametreleri 2.5 3.33 2 2 33 Genel Olarak Devlet Teşkilatı 15 3 ORTAK NOTLAR 34 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 15 3 35 Etik Davranış İlkeleri 10 2 36 Halkla İlişkiler ve Davranış Kuralları 25 10 2 20 37 Türkçe Dil Bilgisi ve Yazışma Kuralları 20 4 38 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi 20 4 39 Milli Güvenlik Bilgileri 10 2 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Mali İşler Dairesi Başkanlığı GÖREVDE YÜKSELME SINAVI DERS NOTLARI ANKARA, TEMMUZ/2024 1  BİRİNCİ KISIM 213 SAYILI VERGİ USUL KANUNU (VUK) UYGULAMALARI 2  1.BÖLÜM 1.VERGİ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI 1.1. Vergi Yükümlüsü (Mükellef) Vergilendirme, gerçek ve tüzel kişilerle devlet arasında karşılıklı bir borç alacak ilişkisi doğurur. Bu ilişkide alacaklı taraf devlettir, borçlu ise vergiyi ödemekle yükümlü olan kimselerdir. Vergi Kanunları gereğince kendisine vergi borcu yüklenilen gerçek veya tüzel kişilere mükellef denir. (VUK m.8) Vergi mükellefi gerçek bir kişi olabileceği gibi tüzel bir kişi veya yabancı bir kişi de olabilir. Nitekim gelir vergisi mükellefleri gerçek kişiler olduğu halde kurumlar vergisi yükümlüleri Kamu İktisadi Teşebbüsleri (Toprak Mahsulleri Ofisi gibi), anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerdir. 1.2. Vergi Sorumlusu Kendileri yükümlüsü (mükellef) olmamakla birlikte, “Vergi sorumlusu, verginin ödenmesi bakımından alacaklı vergi dairesine karşı muhatap olan kişidir.” (VUK m.8) Vergi hukukumuzda sorumluluk özellikle kanuni temsilci ve vergi tevkifatı durumlarında ortaya çıkar. Vergi Usul Kanununa göre, tüzel kişilerle küçüklerin, vakıflar gibi tüzel kişiliği olmayan teşekküllerin vergi yükümlüsü olmaları halinde bunlara düşen ödevler kanuni temsilcileri veya tüzel kişiliği idare edenler tarafından yerine getirilir. (VUK m.10) Yasal ehliyeti olmayan bir akıl hastası kendisine miras kalan işletmeden elde ettiği gelir yönünden vergi mükellefidir. Ancak hastalığı nedeniyle yasal ehliyeti olmadığından, vergi mükellefiyetini yerine getiremeyeceğinden bunun yerine yasal temsilcisi vergi sorumlusudur. Gelir Vergisi Kanunu (GVK m.94) ve Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK md.15-30) bir kısım gerçek ve tüzel kişileri yanında çalıştırdıkları personeline ücret ödemeleri ve diğer kişilere yaptıkları bir kısım ödemelerden vergi tevkifatı yapmakla yükümlü tutmuştur. Bu kişiler yaptıkları ödemelerden vergi tevkifatı yaparak vergi dairesine yatırmak zorundadırlar. Vergi sorumlusu yaptıkları ve yapacakları ödemelerden verginin tam olarak kesilip ödenmesinden sorumludurlar. Ancak bu sorumluluk, ödedikleri vergiyi asıl mükellefe rücu etmek hakkını ortadan kaldırmaz. 1.3. Verginin Konusu (Mevzuu) Vergi konusu, verginin üzerinden alındığı şey, fiil veya olaylardır. Diğer bir deyişle varlığı vergi borcunun doğumuna sebep olan unsurlar, işlemler ve ekonomik değerler verginin konusu olabilir. 3  Örneğin, katma değer vergisinin konusu mal teslimi ve hizmet ifası, gelir vergisinin konusu bir gerçek kişinin gelir elde etmesidir. 1.4. Vergiyi Doğuran Olay Vergi borcunun doğumu için vergi konusu ile belli kişi ve kurumlar arasında vergi kanunlarında belirtilen türden bir ilişkinin saptanması, yani vergiyi doğuran olayın ortaya çıkması gerekir. “Vergi alacağı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile doğar. Vergi alacağı mükellef bakımından vergi borcunu teşkil eder.” (VUK m. 19) Örneğin gelir vergisi borcunun doğması için mükellefin gelir elde etmesi, katma değer vergisi borcunun doğması için bir mal tesliminin veya hizmet ifasının olması gerekir. 1.5. Verginin Matrahı Vergiyi doğuran olay genel olarak mükellef için bir vergi borcu ortaya çıkarır. Vergi alınabilmesi için vergi kanunlarının varlığı ve gerçek veya tüzel kişinin vergi konusu ile ilişkisinin olması, diğer bir deyişle vergiyi doğuran olayın meydana gelmesi vergi alınması için yeterli değildir. Vergiye konu olan şey üzerinden ne miktarda vergi alınacağının da bilinmesi gerekir. Verginin konusu olan şey üzerinden verginin hesaplanmasına esas alınan değer ve miktara matrah denir. Örneğin; Gelir vergisinin matrahı, vergilendirme döneminde elde edilen safi kazançtır. Katma değer vergisinin matrahı teslim edilen mal veya ifa edilen hizmetin bedelidir. 1.6. Vergi Muafiyet ve İstisnaları Vergide eşitlik, yani aynı durumda olan herkesin aynı şekilde vergilendirilmesi bir ilke olmakla birlikte ekonomik, sosyal ve politik sebeplerle yasa koyucular yükümlülükte kısıtlamalar yaparlar. Bu kısıtlamalara vergi istisnaları ve muafiyetleri denir. Vergi Muafiyeti; bir gerçek veya tüzel kişinin vergi mükellefi olmasına rağmen, vergi yasalarıyla mükellefiyetinin kaldırılmasıdır. Örneğin; vergiden muaf esnaf gibi. Burada esnaf alım ve satım yapmak sonucu kazanç elde ettiğinden prensip olarak verginin konusuna girmektedir. Ancak, Gelir Vergisi Kanununda belirtilen bazı esnaflar ekonomik nedenlerle vergilendirilmemektedir. Vergi istisnası; vergiye tabi olan ve üzerinden vergi hesaplanması gereken şeyin vergi yasaları uyarınca üzerinden vergi hesaplanmamasıdır. Örneğin Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) kurumlar vergisi mükellefi olarak vergi ödemektedir. Ancak gelirleri arasında 4 yer alan iştirak kazançları kurumlar vergisinden istisna olduğundan bu gelir vergilendirilmemektedir. Gelir Vergisi Kanununa 7338 sayılı Kanun ile eklenen mükerrer 20/A maddesine göre; kazançları basit usulde tespit olunan ticaret ve sanat erbabının, 1/1/2021 tarihinden itibaren elde ettikleri ticari kazançları gelir vergisinden istisna edilmiştir.. 4. BÖLÜM 4. DEFTER TUTMA Vergileme açısından mükellefler; a) Servet, sermaye ve hesap durumlarını, b) Vergileme ile ilgili faaliyetlerinin sonuçlarını, c) Vergileme ile ilgili işlemlerini görebilmek, ç) Vergi karşısındaki durumlarını hesaplar üzerinden inceleyip denetlenmesini sağlamak, d) Bu kayıtlar yardımıyla üçüncü kişilerin vergi durumunu saptayabilmek, amacıyla VUK’nın 171 inci maddesi uyarınca defter tutmak zorundadırlar. Defter tutmak zorunda olan mükellefler VUK’nın 172 nci maddesinde belirtilmiştir. Bunlar; a) Ticaret ve sanat erbabı; b) Ticaret şirketleri; c) İktisadi kamu müesseseleri; ç) Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler. d) Serbest meslek erbabı; e) Çiftçiler İktisadi kamu müesseseleriyle dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler defter tutma bakımından tüccarların tabi oldukları hükümlere tabidirler. Aşağıdaki kişiler ise defter tutma zorunluluğu taşımazlar (VUK m.173); a) Gelir vergisinden muaf olan esnaf, b) Gerçek usulde gelir vergisine tabi olmayan çiftçiler, ç) Gelir Vergisi Kanununa göre kazançları basit usulde saptananlar, 5  d) Kurumlar vergisinden muaf; iktisadi kamu müesseseleri ile dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler. Defterler hesap dönemi itibariyle tutulur. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır. Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır. Takvim yılı dönemi faaliyet ve muamelelerinin mahiyetine uygun bulunmayanlar için, bunların müracaatı üzerine Hazine ve Maliye Bakanlığı 12 şer aylık özel hesap dönemleri belli edebilir. (VUK m.174) Tüccarlar defter tutma bakımından iki kategoriye ayrılmıştır. (VUK m.176) I. Sınıf Tüccarlar bilanço esasına göre, II. Sınıf Tüccarlar işletme hesabı esasına göre defter tutarlar. Birinci sınıfa giren tüccarlar hukuki yapılarına ve iktisadi kriterlere göre belirlenmektedir. Ayrıca gönüllü olarak da bilanço esasına göre defter tutulması mümkündür. Her türlü ticaret şirketleri, ticaret şirketi olmasa da kurumlar vergisine tabi diğer tüzel kişiler, bunların dışında alışları, satışları veya gayrisafi iş hasılatları belli tutarları aşanlar birinci sınıf tüccar sayılırlar. (VUK m.177) Toprak Mahsulleri Ofisi bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlüdür. 4.1. Bilanço Esasına Göre Tutulacak Defterler: 4.1.1. Yevmiye Defteri Kayda geçirilmesi gereken işlemlerin tarih sırasıyla ve maddeler halinde tertiplenerek yazıldığı defterdir. Yevmiye defteri ciltli ve sayfaları sıra numaralı olur. Ancak, mükellef isterse mütaharrik yapraklı yevmiye defteri kullanabilir. (VUK m.183) 4.1.2. Defteri kebir Yevmiye defterine geçirilmiş işlemlerin buradan alınarak usulüne göre hesaplara dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan defterdir. Bu defterde; işlemlerle ilgili tarih ve madde numaralarının, işlem tutarının ve hesaplarla ilgili bilgilerin bulunması gerekir. (VUK m.184) 4.1.3. Envanter Defteri Bu defter işe başlama tarihinde ve izleyen her hesap döneminin sonunda çıkarılan envanterler ve bilançolar kaydolunur. (VUK m.185) 6  4.1.4. Damga Vergisi Defteri Makbuz karşılığı ve istihkaktan kesinti yapılması şeklindeki ödemeleri kaydetmek için "Damga Vergisi Defteri" adı altında özel bir defter tutulması gerekir. (VUK m.205-20 Seri No.lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği) 4.2. İşletme Hesabı Esasında Tutulacak Defterler; İşletme hesabında yalnızca işletme hesabı defteri adını taşıyan defterin tutulması zorunludur. Defterin sol tarafına satın alınan mallar veya yaptırılan hizmetler karşılığında ödenen veya borçlanılan paralarla işletme ile ilgili tüm giderler yazılır. Sağ tarafına ise, satılan mal veya yapılan hizmetler karşılığı tahsil edilen paralarla tahakkuk eden alacaklar ve işletme faaliyetinden elde edilen hasılat kaydedilir. Defter kayıtları; sıra numarası, kayıt tarihi, muamelelerin nev’i ve meblağı ihtiva eder. (VUK m.193-194) 4.3. Kayıt Nizamı Vergi Usul Kanununa göre tutulacak defter ve kayıtların Türkçe tutulması mecburidir. Ancak, Türkçe kayıtlar bulunmak kaydıyla defterlerde başka dilden kayıt da yapılabilir. Bu kayıtlar vergi matrahını değiştirmeyecek şekilde tasdik ettirilecek diğer defterlere de yapılabilir. Kayıt ve belgelerde Türk para birimi kullanılır. Belgeler, Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla, yabancı para birimine göre de düzenlenebilir. Şu kadar ki yurt dışındaki müşteriler adına düzenlenen belgelerde Türk parası karşılığı gösterilme şartı aranmaz. (VUK m. 215) Defterler, mürekkeple veya makine ile yazılır. (VUK m.216) Yevmiye defterindeki yanlışlıklar ancak muhasebe kurallarına göre düzeltilir. Diğer defterlerdeki kayıtlarda yapılan yanlışlıklar, yanlış yazılan rakam ve yazı okunacak şekilde çizilmek üst veya yan tarafına ya da ilgili bulunduğu hesaba doğrusu yazılmak suretiyle düzeltilir. Defter kayıtlarını kazımak, çizmek veya silmek suretiyle okunamaz hale getirmek yasaktır. (VUK m. 217) Defterlerde kayıtlar arasında usulen yazılmaya mahsus olan satırlar, çizilmeksizin boş bırakılmaz ve atlanamaz. Ciltli defterlerde sayfalar ciltten koparılamaz. Tasdikli yapraklarda bu yaprakların sırası bozulmaz ve bunlar yırtılmaz. (VUK m. 218) İşlemlerin on gün içerisinde defter kayıtlarına geçirilmesi gerekir (VUK m.219/a) Kayıtlarını devamlı olarak muhasebe fişleri, bordro gibi yetkili amirlerin imzasını taşıyan vesikalara dayanarak yürüten müesseselerde, işlemlerin bunlara işlenmesi deftere 7 işlenme hükmündedir. Ancak bu kayıtların 45 gün içerisinde asıl defterlere geçirilmesi gerekir. (VUK m.219/b) 4.4. Defterlerin Açılış ve Kapanış Tasdiki (Onayı) Yevmiye ve envanter defterinin (VUK m.220), işyerinin bulunduğu yerin, işyerleri yoksa ikametgahlarının bulunduğu yerdeki notere veya noterlik görevini yapmakla mükellef olanlara tasdik ettirilmesi gerekir. (VUK m.223) VUK’da defterikebir’in tasdikine ilişkin bir hüküm yoktur. Ancak, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre fiziki ortamda tutulan yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defterinin açılış onayları, kuruluş sırasında ve kullanılmaya başlanmadan önce noter tarafından yapılır. Bu defterlerin izleyen faaliyet dönemlerindeki açılış onayları, defterlerin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk ayından önceki ayın sonuna kadar notere yaptırılır. (6102 s.TTK m.64) - Öteden beri işe devam etmekte olanlar defterin kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda, - Hesap dönemleri Maliye Bakanlığınca tespit edilenler, defterin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ayda, - Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler, işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce; vergi muafiyeti kalkanlar, muaflıktan çıkma tarihinden başlayarak on gün içinde, - Tasdike tabi defterlerin dolması sebebiyle veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur olanlar bunları kullanmaya başlamadan önce, Defterlerini tasdik ettirmek zorundadırlar. (VUK m. 221) Defterlerini ertesi yılda da kullanmak isteyenler Ocak ayı, hesap dönemleri Maliye Bakanlığınca belirlenenler bu dönemin ilk ayı içinde tasdiki yenilemeye mecburdurlar. (VUK m. 222) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre yevmiye defterinin kapanış onayı, izleyen faaliyet döneminin altıncı ayının sonuna kadar notere yaptırılır. (6102 s.TTK m.64) Ayrıca, 13.12.2011 Tarihli ve 28141 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 1 Sıra No.lu Elektronik Defter Genel Tebliği doğrultusunda gerekli şartların sağlanması halinde defterlerin elektronik ortamda tutulması ve saklanması da mümkündür. 421, 454 ve 509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Tebliğleri ile Maliye Bakanlığınca bazı mükellef gruplarına elektronik defter tutma ve elektronik fatura uygulamasına dâhil olma zorunluluğu getirilmiştir. Bu Tebliğ ile elektronik defter tutma zorunluluğu getirilen 8 mükellefler kâğıt ortamında defter tutamazlar. Bu mükellefler kâğıt ortamında defter tutmaları halinde hiç defter tutmamış sayılırlar. Söz konusu Tebliğlerde 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli cetvellerde yer alan idare, kurum ve kuruluşlar ile iktisadi kamu kuruluşlarının elektronik fatura uygulamasından yararlanma ve elektronik defter tutma zorunluluğunun Hazine ve Maliye Bakanlığınca ayrıca belirleneceği belirtildiğinden Toprak Mahsulleri Ofisi’nin elektronik fatura uygulamasından yararlanma ve elektronik defter tutma zorunluluğu bulunmamaktadır. Kuruluşumuzca 11.07.2023 tarihinde E-fatura, E-arşiv fatura ve E- müstahsil makbuzu uygulamalarına geçilmiş olmakla birlikte E-irsaliye, E-gider pusulası ve E defter uygulamalarına henüz geçilmemiştir. 5. BÖLÜM 5. BELGELER 5.1. Fatura 5.1.1. Faturanın Tanımı Fatura, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 229 uncu maddesinde aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır. “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.” 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 21 inci maddesinde fatura aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır. “Ticari işletmesi bağlamında bir mal satmış, üretmiş, bir iş görmüş veya bir menfaat sağlamış olan tacirden, diğer taraf, kendisine bir fatura verilmesini ve bedeli ödenmiş ise bunun da faturada gösterilmesini isteyebilir. Bir fatura alan kişi aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde, faturanın içeriği hakkında bir itirazda bulunmamışsa bu içeriği kabul etmiş sayılır. ” Buna göre fatura, kanunda tarif edilmiş tacirlerin düzenlediği ticari bir belgedir. Fatura alınması, satın alınan mal veya hizmet bedelinin ödendiğini göstermez. Bu nedenle, ödemenin mutlaka tahsilat makbuzu veya banka dekontu ile belgelendirilmesi gerekmektedir. TMO Yetki Devri Yönergesi ile belirlenen limitler göz önüne alınarak 9 kasadan nakden yapılan ödemeler için, malı veya hizmeti satandan tahsilat makbuzu alınması gereklidir. Sözleşme gereği cezai şart olarak alıkonulan miktarlar için fatura kesilmez. Zira, cezai şart olarak alıkonulan miktarlar ne satılan bir emtia ne de yapılan bir hizmet karşılığı değildir. Örneğin, karayolu nakliye sözleşmelerin nakliye müteahhidinin taşıması gereken emtiayı taşımaması halinde ceza uygulanmaktadır. Bu durumda, işlemin ceza olması bir mal teslimi ya da hizmet ifasının söz konusu olmaması nedeniyle, fatura düzenlenmez. 5.1.2 Fatura Düzenleme ve Alma Mecburiyeti 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 232 nci maddesinde faturanın kimler tarafından düzenleneceği açıklanmıştır. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler: a) Birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla; b) Serbest meslek erbabına; c) Kazançları basit usulde tespit olunan tüccarlara; ç) Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere; d) Vergiden muaf esnafa. Sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler. Yukarıdakiler dışında kalanların, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenlerden ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerden satın aldıkları emtia veya onlara yaptırdıkları iş bedelinin KDV dahil 6.900,00 TL’yi (2024 yılı için) geçmesi veya bedeli 6.900,00 TL’den az olsa dahi istemeleri halinde emtiayı satanın veya işi yapanın fatura vermesi mecburidir. VUK 232 nci maddeden de anlaşılacağı üzere birinci sınıf tüccar olan TMO, sattığı mal veya yaptığı işler için fatura düzenlemek, satın aldığı mal veya hizmetler için ise fatura isteyip almak mecburiyetindedir. TMO tarafından 232 nci maddede sayılanlar dışında kalan nihai tüketicilere yapılan satışlarda 6.900,00 TL’ye kadar ödeme kaydedici cihaz fişi düzenlenebilecek, yapılan satışın bu tutarı aşması halinde ise mutlaka fatura düzenlenecektir. Ayrıca, müşterinin istemesi halinde satış tutarı ne olursa olsun fatura düzenlenecektir. Kanunlarla Hazine ve Maliye Bakanlığına tanınan yetkiler çerçevesinde Bakanlıkça yapılan düzenlemeler hariç 6.900,00 TL’yi geçen mal ve hizmet alımları için 10 fatura alınacaktır. Örneğin, akaryakıt pompalarına bağlı ödeme kaydedici cihazlardan alınan fişler fatura yerine geçen belge olarak kabul edilmektedir. Akaryakıt pompalarının bağlı olduğu ödeme kaydedici cihazlar kullanılmak suretiyle otomatik olarak düzenlenen fişler, fatura düzenleme tutarının (6.900,00 TL’nin) altında veya üstünde olsa dahi “fatura yerine geçen belge” olarak kabul edilecektir. Vergi Usul Kanununun 353’üncü maddesinin 3. fıkrası ile nihai tüketicilerin de fatura alması zorunlu hale getirilmiştir. Verilmesi ve alınması icabeden fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu ile serbest meslek makbuzlarının verilmemesi, alınmaması veya düzenlenen bu belgelerde gerçek meblağdan farklı meblağlara yer verilmesi halinde; bu belgeleri düzenlemek ve almak zorunda olanların her birine, her bir belge için 3.400 TL’den (2024 yılı için) aşağı olmamak üzere bu belgelere yazılması gereken meblağın veya meblağ farkının % 10'u nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilir. Bir takvim yılı içinde her bir belge nevine ilişkin olarak tespit olunan yukarıda yazılı özel usulsüzlükler için kesilecek cezanın toplam 1.700.000 TL’yi (2024 yılı için) geçemez. Fatura alınmaması halinde nihai tüketicilere uygulanacak ceza; 232 nci maddenin birinci fıkrasının 1 ila 5 numaralı bentlerinde sayılanlar dışında kalan kişilerin fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu, serbest meslek makbuzu, perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihaz fişi ve giriş ve yolcu taşıma biletlerini almadıklarının tespit edilmesi halinde, bunlara 353 üncü maddenin 2 numaralı bendinde belirtilen cezanın beşte biri kadar özel usulsüzlük cezası kesilir Şu kadar ki, bu cezanın kesilebilmesi için, belge alınmadığına ilişkin tespitin vergi incelenmesine yetkili olanlar tarafından yapılması şarttır. Bu hükmün uygulanmasında belge alınmadığına ilişkin tespit tutanağının belge almayana verilen örneği, ceza ihbarnamesi yerine geçer. Karşı tarafın fatura düzenlememesi halinde, yazılı olarak faturanın istenmesi, bu konuda karşı tarafın vergi dairesine bilgi verilmesi gerekmektedir. 5.1.3. Faturanın Şekli Vergi Usul Kanununun 230 uncu maddesine göre faturada en az aşağıdaki bilgilerin bulunması zorunludur. a) Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası; b) Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret ünvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası; c) Müşterinin adı, ticaret ünvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası; d) Malın veya işin nevi, miktarı, fiyat ve tutarı; 11  e) Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası. Ayrıca 6102 s.TTK’nın 39’uncu maddesindeki “Tacirin işletmesiyle ilgili olarak düzenlediği ticari mektuplarda ve ticari defterlere yapılan kayıtların dayandığı belgelerde tacirin sicil numarası, ticaret ünvanı, işletmesinin merkezi ile tacir internet sitesi oluşturma yükümlülüğüne tabi ise tescil edilen internet sitesinin adresi de gösterilir.” hükmü gereği fatura ve bu notlarda sayılan diğer tüm belgelerde bu bilgilere de yer verilir. 5.1.4. Faturanın Düzenlenmesi Vergi Usul Kanununun 231 inci maddesine göre fatura düzenlenmesinde uyulması zorunlu kurallar; a) Faturalar sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir. Aynı müessesenin muhtelif şube ve kısımlarında her biri aynı numara ile başlamak üzere ayrı ayrı fatura kullanıldığı takdirde, bu faturalar şube ve kısımlarına göre şube veya kısmın isimlerinin yazılması veya özel işaretle seri tefriki yapılması mecburidir. b) Faturalar mürekkeple, makine ile veya kopya kurşun kalemi ile doldurulur. c) Faturalar en az bir asıl ve bir örnek olarak düzenlenir. Birden fazla örnek düzenlendiği takdirde her birine kaçıncı örnek olduğu işaret edilir. Bu şekilde düzenlenen belgelerde, asılın örneğe değil; örneğin asıla uygun olması esas olduğundan; asılla örnek arasında farklılık bulunması halinde, asılın vergilendirme işlemlerine dayanak alınması, bu durumun doğal sonucudur. Normal ve mutad olan bu durumunun aksinin iddia edilmesi halinde ise; kanıt yükü iddia sahibine aittir. d) Faturaların baş tarafında iş sahibinin veya namına imzaya mezun olanların imzası bulunur. e) Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenlenir. Bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır. Faturanın hiç düzenlenmemiş olması Vergi Usul Kanunu uyarınca özel usulsüzlük cezasını gerektirir. Numune üzerine veya tecrübe ve muayene şartıyla satım yapılmak üzere mal sevkiyatı yapılması halinde sevk edilen mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmesi zorunludur. Ancak kabule bağlı olan ve bunun için yazılı bir sözleşme bulunan bu tür satışlarda, fatura düzenlenmesindeki yedi günlük süre kabul tarihinden itibaren başlayacaktır. Vergiyi doğuran olayın varlığından söz edebilmek için mal teslimi veya hizmet ifasının kesin olarak yapılmış olması gerekmektedir. Emtia ticaretinde sözü edilen kesinleşme 12 ancak kesin satışla yani malın işletmeden çekilmesiyle mümkün olacaktır. Numune üzerine veya tecrübe ve muayene şartıyla veya konsinye olarak satılmak üzere sevk irsaliyesine bağlanarak mal sevkiyatı yapılması hallerinde, kesin satıştan söz edilemeyecektir. Bu tür satışlarda malın işletme kayıtlarından kesin çıkışının yapılabilmesi için yazılı sözleşme uyarınca kabulün gerçekleşmesi gerekmektedir. Faturalar da ancak kabul kararının işletmeye bildirilme tarihi esas alınarak Vergi Usul Kanununda öngörülen usuller ve süreler dairesinde düzenlenmesi gerekmektedir. Süresinden sonra da olsa ortada verilip alınmış fatura bulunması halinde, faturanın süresinde düzenlenmemesi satıcı veya hizmeti vereni ilgilendirdiğinden hizmet sunulan tarafça faturanın süresinde istenip alınmadığından bahisle fatura hiç düzenlenmemiş sayılarak alıcı adına özel usulsüzlük cezası kesilemez. f) VUK 232 nci maddesinin birinci fıkrasına göre fatura düzenlemek zorunda olanlar, müşterinin adı ve soyadı ile bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarasının doğruluğundan sorumludur. (Ancak bu sorumluluk, aynı maddenin 2 nci fıkrasının uygulandığı halleri kapsamaz.) Fatura düzenleyenin istemesi halinde müşteri kimliğini ve vergi dairesi hesap numarasını gösterir belgeyi ibraz etmek zorundadır. (VUK Md.231) Ayrıca, çeşitli VUK Tebliğleri ile elektronik faturaya ilişkin açıklamalar yapılmış ve bazı mükellef gruplarına zorunluluk getirilmiştir. Söz konusu Tebliğlere göre gerekli prosedürleri tamamlayan ve izin alan mükellefler elektronik fatura alabilecek ve düzenleyebilecektir. Elektronik fatura uygulamasına dâhil olma zorunluluğu getirilen mükellefler elektronik fatura uygulamasına kayıtlı olan diğer mükelleflere kâğıt ortamında fatura düzenleyemezler; düzenlemeleri halinde kâğıt ortamında düzenlenen bu faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır. E-arşiv fatura uygulamasına dahil olmayan mükelleflerce, vergi mükellefi olmayan nihai tüketicilere yapılan satışlarda vergiler dahil toplam tutarın 5 Bin TL’yi, vergi mükelleflerine düzenlenenler için 6.900 TL’yi aşması halinde, faturaların kağıt fatura yerine e-arşiv fatura olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Elektronik fatura uygulamasına dâhil olma zorunluluğu getirilen mükelleflerin elektronik fatura uygulamasına kayıtlı olan diğer mükellefler tarafından gönderilen elektronik faturaları almaları zorunludur. Bu zorunluluğa uymayan mükellefler hakkında Vergi Usul Kanununun ilgili hükümlerinde belirtilen fatura almayan mükelleflere tatbik olunan cezai hükümleri uygulanacaktır. 13  Söz konusu VUK Tebliğlerinde 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli cetvellerde yer alan idare, kurum ve kuruluşlar ile iktisadi kamu kuruluşlarının elektronik fatura uygulamasından yararlanma ve elektronik defter tutma zorunluluğu bulunmadığı belirtildiğinden Toprak Mahsulleri Ofisi’nin, Kamu Kurumlarının ve diğer Kamu İktisadi teşebbüslerinin hâlihazırda elektronik fatura uygulamasından yararlanma ve elektronik defter tutma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, Kuruluşumuzca 11.07.2023 tarihinden itibaren e-fatura ve e-arşiv fatura uygulamasına ihtiyari olarak geçilmiştir. 5.2 E- Fatura 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 242 nci maddesinin ikinci fıkrası ile Hazine ve Maliye Bakanlığı; elektronik defter, belge ve kayıtların oluşturulması, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafaza ve ibrazı ile defter ve belgelerin elektronik ortamda tutulması ve düzenlenmesi uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkili kılınmış ve bu yetki kapsamında yayımlanan 509 Seri No'lu Vergi Usul Kanununu Genel Tebliği ile elektronik ortamda düzenlenecek belgeler ve bu belgelere geçiş zorunluluğuna ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu Tebliğ kapsamında Kuruluşumuzun e-belge uygulamasına geçme zorunluluğu bulunmamakla birlikte 11.07.2023 tarihi itibariyle Kuruluşumuzca e-Fatura, e- Arşiv Fatura ve e-Müstahsil Makbuzu uygulamalarına geçilmiştir. 5.2.1. E-Fatura Uygulaması 5.2.1.1 Genel Olarak: 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 229 uncu maddesinde; fatura, "satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesika" olarak tanımlanmış, 230 uncu maddesinde ise faturanın şekli belirtilerek içermesi gereken asgari bilgiler sayılmıştır. Kanunun 231 inci maddesinde fatura düzenlenmesinde uyulacak kurallara, 232 nci maddesinde ise fatura kullanma mecburiyetine ilişkin esaslara yer verilmiştir. E-Fatura uygulaması ise, Kanunun mükerrer 242 nci maddesinin 2 numaralı fıkrasında yer alan hükmün Bakanlığa verdiği yetkiye istinaden; düzenlenmesi, müşteriye verilmesi, müşteri tarafından da istenmesi ve alınması zorunlu olan faturanın, kağıt belge yerine elektronik ortamda, elektronik belge olarak düzenlenmesi, muhatabına iletilmesi ve elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesine imkan veren uygulamadır. 14  Buna göre, düzenlenen e-fatura belgesi, yeni bir belge türü olmayıp, kâğıt ortamdaki "fatura" belgesi ile aynı hukuki niteliklere sahiptir. E-fatura uygulamasına kayıtlı olan Kuruluşumuzca 5.4.3'üncü bölümde yer alan istisnai haller haricinde, e-fatura mükelleflerine sattıkları mallar ve ifa ettikleri hizmetler için düzenledikleri faturaları e-fatura olarak göndermesi ve e-fatura mükelleflerince de Kuruluşumuza düzenlenen faturaların e fatura şeklinde olması zorunludur. Bu nedenle, 5.4.3’üncü bölümde yer alan istisnai haller haricinde, Kuruluşumuzca hiçbir surette kağıt fatura düzenlenmeyecektir. 5.2.1.2 E-Fatura Düzenlenme Süresi Kanunun 231. maddesine göre faturanın, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün (7 gün) içerisinde düzenlenmesi gerekmektedir. Bu süreler içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır. Bu nedenle tanzim edilecek e-faturalarda da bu hususa dikkat edilmesi gerekmektedir 5.3.E-Arşiv Fatura Uygulaması 5.3.1. Genel Olarak 509 Seri Nolu Tebliğin IV.2.1. bölümünde Gelir İdaresi Başkanlığından e-arşiv fatura uygulamasına dahil olma izni alan mükelleflerin, e-Fatura uygulamasına kayıtlı olmayan kullanıcılara (vergi mükellefleri veya vergi mükellefi olmayanlar) düzenleyecekleri faturaları da elektronik ortamda e-arşiv fatura olarak oluşturacakları, alıcının talebine göre e-arşiv faturayı kağıt veya elektronik ortamda iletecekleri ve düzenleyene ait nüshayı ise elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edecekleri belirtilmiştir. Bu itibarla Kuruluşumuzca vergi mükellefi olup olmadığına bakılmaksızın e-fatura uygulamasına kayıtlı olmayan kullanıcılara tanzim edilecek faturalar e-arşiv fatura olarak düzenlenmektedir. Faturanın tanzimi sırasında alıcının vergi kimlik/TC kimlik numarası yazıldığında Gelir İdaresi Başkanlığından alıcının e-fatura uygulamasına kayıtlı olup olmadığı sistem tarafından otomatik olarak sorgulanmakta ve uygulamaya kayıtlı değilse fatura e-arşiv olarak düzenlenmektedir. Ayrıca, https://ebelge.gib.gov.tr/anasayfa.html (e-fatura-kayıtlı kullanıcılar sekmesi) adresinden alıcının uygulamaya kayıtlı olup olmadığı sorgulanabilmektedir. E-fatura sistemine kayıtlı olmayanlarca Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenmiş limit ( her yıl belirlenen fatura düzenleme limiti-2024 yılı için 6.900.- TL) altındaki tutarlar 15 için Kuruluşumuza kağıt fatura düzenlenebilecektir Ancak bu tutarı aşması halinde ilgililerce Kuruluşumuza e Arşiv fatura düzenlenmesi gerekmektedir.. Bu nedenle, Kuruluşumuza kağıt fatura ibraz edenlerin sisteme kayıtlı olmadığının https://ebelge.gib.gov.tr/anasayfa.html (e- fatura-kayıtlı kullanıcılar sekmesi) adresinden sorgulanması gerekmektedir. Elektronik ortamda oluşturulan faturanın, alıcısına kâğıt olarak gönderilen veya elektronik ortamda iletilen şekli belgenin aslı, düzenleyen tarafından muhafaza edilen elektronik hali ise ikinci nüsha hükmündedir. E-Arşiv Fatura belgesi, yeni bir belge türü olmayıp, kağıt ortamdaki "fatura" belgesi ile aynı hukuki niteliklere sahiptir. Kuruluşumuzca özellikle ürün alımında bulunulan gerçek usulde vergi mükellefi olmayan çiftçilere hizmet, yükleme boşaltma vb. hizmet satışları için ayrıca Kurum personeline lojman kira bedeli için e arşiv fatura düzenlenmektedir. 5.3.2 E-Arşiv Faturada Bulunması Gereken Bilgiler E-Arşiv Faturada aşağıda yer alan bilgilerin bulunması zorunludur: a) e-Arşiv Faturanın düzenlenme tarihi ve belge numarası. b) e-Arşiv Faturayı düzenleyenin adı/soyadı, varsa ticaret ünvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi kimlik numarası. c) Müşterinin adı/soyadı, ticaret ünvanı, varsa vergi dairesi ve vergi kimlik numarası. ç) Malın veya işin nevi, miktarı, fiyatı ve tutarı, vergi türü, oranı ve tutarı. d) Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası. e)Başkanlık sistemlerinden elektronik ortamda sorgulanması, doğrulanması ve görüntülenmesine imkân vermek üzere, Başkanlık tarafından bilgi içeriği belirlenen kare kod veya barkod. E-Arşiv Fatura uygulaması kapsamında düzenlenen belgelerde, düzenleme tarihi yanında düzenleme zamanının saat ve dakika olarak gösterilmesi zorunludur. 5.3.3 E-Arşiv Faturanın Düzenlenmesi, Teslimi Ve Muhafazası Elektronik ortamda oluşturulan e-arşiv faturanın kâğıt ortamında teslimi halinde basım işlemi işyerlerimizce yapılacaktır. Kanunun faturanın nizamına ilişkin hükümlerine göre faturaların baş tarafında iş sahibinin veya namına imzaya mezun olanların imzasının bulunması mecburidir. Bu hükme göre, vergi uygulamaları bakımından faturada imzanın bulunması zorunlu olmakla beraber, faturanın şekil ve nizamına ilişkin esaslara riayet edilmek şartıyla, düzenleme tarihinde imzaya yetkili olanın imzasının notere tasdik ettirilip basım sırasında fatura üzerine yazdırılmak suretiyle faturanın (hazır imzalı olarak) düzenlenebilmesi de mümkündür. 16  İşyerlerimizce, e-Fatura uygulamasına kayıtlı olmayan vergi mükellefleri ya da vergi mükellefi olmayanlar adına uygulama kapsamında elektronik ortamda e-arşiv fatura düzenlemesi halinde alıcının talebi doğrultusunda elektronik veya kağıt ortamda gönderebileceklerdir. Bu itibarla işyerlerimizce tanzim edilecek e-arşiv faturaların hazır imzalı olarak oluşturulacak olup, ayrıca ıslak imzaya gerek bulunmamaktadır. İşyerlerimiz oluşturulan e-arşiv Faturaları elektronik ortamda muhafaza ve istendiğinde ibraz etmekle yükümlüdür. İşyerlerimizce düzenlenen e arşiv faturalar takip eden ayın 20 sine kadar iptal edilebilmektedir. 5.4 -Ortak Hususlar 5.4.1-Belge Numarası E-Belge izni kapsamında düzenlenen belgelerde, seri-sıra numarası yerine 3 haneli birim kodu ve 13 haneli sıra numarasından oluşan belge numarası kullanılır. Belge numarası içerisinde yer alan sıra numarası, 4 karakter yıl ve 9 karakter müteselsil numaradan oluşmaktadır. Her bir birim koduna ait sıra numarası kendi içinde oluşturulur ve takip edilir. Sıra numarası içerisinde yer alan 9 karakterlik müteselsil numara, her yılın ilk günü itibarıyla "1" rakamından başlatılarak kullanılır. Kuruluşumuz bünyesinde aynı belge numarası birden fazla kullanılamaz. E-Belgelerin kâğıt çıktısının alınmasını gerektiren durumlarda, belgenin birden fazla sayfaya taşması durumunda, her sayfada toplam sayfa sayısı ile birlikte sayfa numarası gösterilmesi koşuluyla aynı belge numarası kullanılacaktır. 5.4.2- E-Belge İptal/İtiraz İşlemleri 509 Seri No'lu Vergi Usul Kanununu Genel Tebliğinin "e-Belgelere İlişkin İptal/İtiraz, İhbar ve İhtarların Bildirilmesi" başlıklı V.10. maddesi "Bu Tebliğ kapsamında düzenlenen e- Belgelere ilişkin olarak 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 18 inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta sistemi ile yapılan ihbar veya ihtarlar ile e-Belge iptal işlemlerinin 1/5/2021 tarihinden itibaren, ebelge.gib.gov.tr adresinde yayımlanacak kılavuzda belirtilen usul, esas ve süreler içinde, elektronik ortamda Başkanlık bilgi işlem sistemine bildirilmesi zorunludur." şeklindedir. 17  E-Faturaların elektronik ortamda iptal/itiraz işlemi, e fatura senaryosunun temel olması veya ticari e-faturanın onaylanmış olması durumunda e-Faturayı düzenleyen satıcı veya duruma göre alıcı tarafından iptal/itiraz talebi oluşturulması ve İptal/itiraz taleplerine ilgili faturanın alıcısı/satıcısı tarafından onay verilmesi ile mümkündür. Karşı tarafın onaylama zorunluluğu bulunmamakla birlikte talebin onaylanmaması durumunda iptal işlemi gerçekleşmeyecektir. e-Faturalara Türk Ticaret Kanununun 18 inci maddesinin (3) numaralı fıkrasında belirtilen harici itiraz yolları ile de itiraz edilebilmekte olup aynı Kanunun 21 inci maddesinin (2) numaralı maddesinde " Bir fatura alan kişi aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde, faturanın içeriği hakkında bir itirazda bulunmamışsa bu içeriği kabul etmiş sayılır" hükmü bulunmaktadır. Bu nedenle, her türlü e-belge iptal/itiraz işlemleri sırasında alıcı/satıcının haberdar edilmesi önem arz etmektedir. Ticari e faturaların alıcı tarafından 8 gün içerisinde elektronik ortamda iptali mümkün olup 8 günlük sürenin geçilmesi veya kabul işleminin yapılmasının ardından iptalinin istenmesi halinde temel fatura senaryosundaki gibi işlem yapılacaktır. Ayrıca alıcılar, elektronik ortamda harici yollarla yapılan itiraz işlemlerinin sistem üzerinden de satıcıya Buna göre, e-Fatura uygulamasında iptal ve itiraz işlemleri Gelir İdaresi Başkanlığı İptal/İtiraz Portalı üzerinden yapılacak olup söz konusu portala mali mühür kullanılarak giriş yapılabileceğinden bu aşamada düzenlenen ve gelen belgeler için iptal/itiraz süreçleri Genel Müdürlükçe yapılacaktır. 5.4.3 E-Belge Olarak Düzenlenme Zorunluluğu Getirilen Belgelerin Kâğıt Olarak Düzenlenmesi Veya Hiç Düzenlenmemesi 213 sayılı Kanunun 7103 sayılı Kanunun 12 nci maddesi ile değişik 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendine göre; Elektronik belge olarak düzenlenmesi gerekenler de dâhil olmak üzere, verilmesi ve alınması icabeden fatura, müstahsil makbuzunun verilmemesi, alınmaması, düzenlenen bu belgelerde gerçek meblağdan farklı meblağlara yer verilmesi, bu belgelerin elektronik belge olarak düzenlenmesi gerekirken Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen zorunlu haller hariç olmak üzere kâğıt olarak düzenlenmesi ya da bu Kanunun 227 nci ve 231 inci maddelerine göre hiç düzenlenmemiş sayılması halinde; bu belgeleri düzenlemek ve almak zorunda olanların her birine, her bir belge için 3.400 TL'den (2024 yılı için) aşağı olmamak 18 üzere bu belgelere yazılması gereken meblağın veya meblağ farkının %10'u nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilir.(VUK.353) Bir takvim yılı içinde her bir belge nevine ilişkin olarak tespit olunan yukarıda yazılı özel usulsüzlükler için kesilecek ceza her bir tespit için 170.000, bir takvim yılında 1.700.000.-TL'yi (2024 yılı için) geçemez. 5.5. Sevk İrsaliyesi Mal hareketlerinin belgelemek üzere düzenlenen ticari vesikaya “Sevk İrsaliyesi” denir. Vergi Usul Kanununun 230 uncu maddesinin 5 numaralı bendinde sevk irsaliyesi ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Fatura bulunsun bulunmasın mal hareketinin mutlaka sevk irsaliyesine bağlanması mecburidir. 5.5.1. Satıcının Sevk İrsaliyesi Düzenlemesi Satıcı, malı alıcının işyerine teslim etmek şartıyla satmış ve nakliyesini bizzat kendisi yapıyorsa veya alıcısına teslim edilmek üzere taşıttırıyorsa, sevk irsaliyesini düzenlemek zorunda olacaktır. Fatura düzenlensin veya düzenlenmesin sevk irsaliyesi düzenlenecek ve taşımanın yapıldığı araçta bulundurulacaktır. Uygulamada bazı mükelleflerin başka illerde bulunan satıcılardan sipariş ettikleri malları, telefon, faks gibi haberleşme araçları ile bağlantı kurdukları taşımacılara taşıttırdıkları bu gibi durumlarda alıcı tarafından düzenlenecek sevk irsaliyesinin araçta bulundurulması açısından fiili imkansızlıkla karşı karşıya bulunmaları nedeniyle cezaya muhatap olduklarından konu hakkında Maliye Bakanlığınca yapılan düzenlemeler ile alıcı ile satıcının mutabık kalmaları koşuluyla, yukarıdaki hallerde sevk irsaliyesi satıcı tarafından düzenlenebilecektir. Buna göre, satıcının sevk irsaliyesi düzenlemesi halinde alıcı tarafından ayrıca sevk irsaliyesi düzenlenmeyecektir. 5.5.2. Alıcının Sevk İrsaliyesi Düzenlemesi Teslim edilen malın alıcı tarafından bizzat taşınması veya kendi adına başkasına taşıttırması halinde, alıcı sevk irsaliyesi düzenleyecek ve araçta bulunduracaktır. Alıcının sevk irsaliyesi düzenlemesi, tüccar olmasına bağlıdır. Dolayısıyla, nihai tüketicinin mal alması ve bunu bizzat ya da nakliyeciye taşıtması halinde sevk irsaliyesi düzenlemesi söz konusu değildir. 19  Sevk irsaliyesi düzenleme mecburiyetinin alıcıya ait olduğu durumlarda ceza alıcı adına kesilecektir. Sevk irsaliyesinin alıcı tarafından düzenlenmesi gereken hallerde varılan mutabakat sonucu satıcı tarafından düzenlenmesi halinde, denetim sırasında fiilen araçta bulunan malların cins ve miktarları ise sevk irsaliyesinde yer alan malların cins ve miktarları arasında tutarsızlık tespit edildiği takdirde ise öncelikle tutarsızlığın sebebi araştırılacaktır. Bu araştırma sonucuna göre; - Düzenlenen sevk irsaliyesine, sevk edilen malların cins ve miktarlarına ilişkin bilgiler satıcı tarafından eksik veya yanlış yazılmış ise ceza, belgeyi düzenleyen satıcı adına kesilecektir. - Satıcı tarafından sevk irsaliyesi doğru olarak düzenlendiği halde araca sonradan alıcı, taşıyıcı veya diğer şahıslar tarafından başka mallar yüklenmiş olmasından dolayı tutarsızlığın ortaya çıktığı durumlarda ise araca sonradan yüklenen malları taşıtan adına ceza kesilecektir. - Denetimler sırasında malların sevk irsaliyesinde belirtilenden farklı bir güzergâhta seyrettiği tespit edilir ise ceza malları taşıtan adına kesilecektir. 5.5.3.Sevk İrsaliyesinin Düzenlenmeyeceği Haller a) Nihai tüketicilerin perakende olarak satın aldıkları malları, bu malları ait fatura veya perakende satış vesikası bulunması şartıyla bizzat kendilerinin taşımaları veya taşıttırmaları halinde nihai tüketiciden sevk irsaliyesi aranmaz. Malın satıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde satıcının sevk irsaliyesi düzenlemesi zorunludur. b) Mükelleflerin faaliyetlerine ilişkin olarak işyerinde kullanmak ve tüketilmek amacıyla satın aldıkları küçük hacimli (kırtasiye, büro ve temizlik malzemesi gibi) ve değeri fatura düzenleme limitini aşmayan malları taşımaları veya taşıttırmaları halinde bu mallara ait faturanın taşıma esnasında taşıtta bulundurulması ve faturanın üzerine “Bu mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmemiştir.” şerhinin verilmiş olması halinde sevk irsaliyesi düzenlenmeyecek ve aranmayacaktır. 5.5.4. Sevk İrsaliyesi - Fatura İlişkisi Sevk irsaliyesi tarihinden itibaren en geç 7 gün içinde faturanın düzenlenmesi zorunludur. Sevk irsaliyesi mal bedeli ve katma değer vergisi hariç olmak üzere fatura 20 içeriğinin doğruluğunu tevsik eder ve bu özelliğiyle faturayı takviye eden bir belge niteliğindedir. 5.5.5. Sevk İrsaliyesi Düzenlenmesinde Uyulacak Hususlar Vergi Usul Kanununun 230 uncu maddesinde sevk irsaliyesi düzenlenmesinde uyulacak hususlar açıklanmıştır. Buna göre; a) Gönderilen malın nevi ve miktarı; Sevk irsaliyelerinde her ürünün nev’i ve cinsleri itibariyle sınıflandırılıp hizalarında adet veya kilogram olarak belirtilmesi gerekmektedir. b) Satıcının veya malı sevk edenin adı ve soyadı, ticaret ünvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve vergi numarası, mükellefin malı diğer işyerine veya satılmak üzere alıcıya gönderdiği hallerde malın kime veya nereye gönderildiği, c) Malın taşıyana teslim tarihi ve müteselsil sıra takip eden irsaliye numarası, (Sevk irsaliyesinin tarihi ile irsaliye sıra numarasının faturaya kaydedilmesi zorunludur.) d) Asgari üç örnek olarak düzenlenecek sevk irsaliyesinin iki örneği emtiayı taşıyan taşıtta bulundurulacaktır. e) Sevk irsaliyesinin düzenlenme tarihinin yanında malların fiilen sevk edildiği tarihin de yazılması zorunludur. 509 Seri Nolu Tebliği uyarınca, e-irsaliyeye geçenler tarafından düzenlenen e- irsaliyenin, malın fiili sevki sırasında araç içinde bir örnek kâğıt çıktısının bulundurulması ya da elektronik olarak görüntülenmesinin sağlanması zorunlu olup, söz konusu kâğıt çıktı üzerinde ıslak imza ya da kaşe bulunması, e-İrsaliye uygulamasına kayıtlı olmayan alıcının e- İrsaliyenin kâğıt çıktısını talep etmesi hali haricinde, zorunlu değildir. 5.5.6. İrsaliyeli Fatura Uygulaması Sattıkları mallar dolayısıyla Vergi Usul Kanununun 231/5 inci maddesinde mükelleflere tanınan “malın tesliminden itibaren faturanın yedi gün içinde düzenlenmesi” imkanından vazgeçilerek bu yükümlülüğün derhal yerine getirilmesini isteyen mükellefler, fatura ve sevk irsaliyesini ayrı ayrı düzenlemeyip diledikleri takdirde “irsaliyeli fatura” düzenleyebileceklerdir. a) Mükellefler irsaliyeli fatura kullanmalarının yanı sıra fatura ve irsaliyeyi eskiden olduğu gibi ayrı ayrı kullanmaya devam edebileceklerdir. b) İrsaliyeli fatura düzenlenen hallerde ayrıca sevk irsaliyesi aranmayacaktır. c) Aynı işletmenin işyerleri arası taşımalarında sadece sevk irsaliyesi düzenlenecektir. 21  d) İrsaliyeli faturalarda normal fatura ölçülerinde ve anlaşmalı matbaalara bastırılacaktır. İlgili yönetmelik ve 164 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğindeki esaslara göre basımı yaptırılacak irsaliyeli faturaların altına, “Bu belgenin sevk edilen malla birlikte bulunması halinde ayrıca sevk irsaliyesi aranmaz.” ifadesine yer verilecektir. e) İrsaliyeli fatura en az üç örnek olarak düzenlenecektir. f) İrsaliyeli faturanın iki örneği taşıtta bulundurulacaktır. g) İrsaliyeli faturada; faturayı düzenleyenin adı-soyadı, varsa ticaret ünvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi hesap numarası, malın nevi, miktar fiyatı ve tutarın ile nereye ve kime gönderildiği; müşterinin adı-soyadı, varsa ticaret ünvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve vergi numarası, faturanın seri ve sıra numarası, düzenleme tarihi ve saati ile anlaşmalı matbaaya ilişkin bilgilere yer verilecektir. Bu bilgilerin eksik olması halinde irsaliyeli fatura hiç düzenlenmemiş sayılacaktır. 5.6. Taşıma İrsaliyesi Taşıma irsaliyesi Vergi Usul Kanununun 240 ıncı maddesine göre; taşıma irsaliyesi, ücret karşılığında eşya nakleden gerçek ve tüzel kişilerin düzenleyeceği belgedir. Taşıma irsaliyesini kara, hava ve su yoluyla eşya nakledenlerin düzenlenmesi zorunludur. Mükelleflerin kendi emtiasını taşıması halinde, taşıma irsaliyesi değil sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekir. 5.7. Perakende Satış Vesikaları Vergi Usul Kanununun 233 üncü maddesi gereğince; Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle, defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları satışları ve yaptıkları işlerin bedelleri aşağıdaki vesikalardan biri ile tevsik olunur; a) Perakende satış fişleri; b) Makineli kasaların kayıt ruloları; c) Giriş ve yolcu taşıma biletleri. Perakende satış fişi, makineli kasaların kayıt ruloları ve biletlerde, işletme veya mükellefin adı, düzenleme tarihi ve alınan paranın miktarı gösterilir. Perakende satış fişi ile giriş ve yolcu taşıma biletleri seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir. Bu fiş ve biletler kopyalı iki nüsha olarak tanzim edilir ve bir nüshası müşteriye verilir. Makineli kasa kullanıp da müşteriye fiş (makineli kasanın önceki fıkrada 22 belirtilen malumatı ihtiva eden fişi) verilmemesi halinde, perakende satış fişi tanzimi ve müşteriye verilmesi mecburidir.” Perakende satış vesikası, tutar yönünden Vergi Usul Kanununun 232 nci maddesinin son fıkrasındaki fatura düzenleme zorunluluğunu belirleyen maktu haddi aşmayan perakende satış ve hizmet ifalarının belgelendirilmesi için kullanılan bir tevsik unsurudur. Perakende satış vesikası, fatura yerine geçen vesika olarak tanımlanmaktadır. Perakende safhadaki teslimden maksat; teslimi yapılan ürünlerin aynen veya işlendikten sonra satışını yapanlar ile işletmelerinde kullanacak olanlar dışındakilere satılmasıdır. Emtia satışı veya hizmet ifasında; müşterinin talep etmesi halinde, yapılan işlem bedeli için başkaca şart aranmaksızın fatura düzenlenmesi ve verilmesi zorunludur. Perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihazla verilen fiş, giriş ve yolcu taşıma bileti, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi ile Hazine ve Maliye Bakanlığınca düzenlenme zorunluluğu getirilen belgelerin; düzenlenmediğinin, kullanılmadığının, bulundurulmadığının, düzenlenen belgelerin aslı ile örneğinde farklı meblağlara 3.400.-TL (2024 yılı için) özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak, her bir belge nevine ilişkin olarak kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı her bir tespit için 170.000– TL’yi, bir takvim yılı içinde ise 1.700.000.– TL’yi aşamaz. (2024 yılı için) 5.8. Ödeme Kaydedici Cihaz Fişleri 3100 sayılı Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanuna göre, satışı yapılan malların aynen veya işlendikten sonra satışını yapanlar dışındaki kimselere satan veya aynı kimselere hizmet veren birinci ve ikinci sınıf tüccarlar genel olarak ödeme kaydedici cihaz kullanmak zorundadırlar. Yani, perakende satış yapanların ödeme kaydedici cihazları kullanmaları mecburidir. Ödeme kaydedici cihaz kullanılarak verilen satış fişleri ve rulolar, bu cihazları kullanmak zorunda olanların fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları satışlar ve yaptıkları işlerin belgelendirilmesinde kullanılmakta ve fatura yerine geçen perakende satış vesikaları kapsamında kabul edilmektedir. Ödeme kaydedici cihaz kullanan mükelleflerden; cihazların arızalanması zayi ve benzeri nedenlerle kullanma imkânının bulunmaması, elektrik kesintisi durumunda, yapılan işin sabit işyeri dışında gerçekleştirilmesi halinde cihazlar kullanılmayabilecek, bu gibi durumlar fatura veya perakende satış fişleri ile belgelendirilecektir. Bunun dışındaki perakende satışlar için mutlaka ödeme kaydedici cihaz fişi düzenlenmesi gerekir. 23  5.8.1 Yeni Nesil Ödeme Kaydedici Cihaz Satın Alınması ve Kullanımı 466 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No:426)’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ gereğince; Toprak Mahsulleri Ofisi 01/04/2016 tarihinden itibaren Yeni Nesil Ödeme Kaydedici Cihazları kullanma mecburiyetindedir. 465 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca Yeni Nesil Ödeme Kaydedici Cihazların satın alınmasında ve kullanıma açılmasında aşağıdaki şekilde işlem yapılacaktır: a) YN ÖKC’ler, ÖKC firmalarının satış bayilerinden satın alınacaktır. Satış bayileri YN ÖKC satışlarını, “YN ÖKC Kayıt Listesi”ni esas alarak gerçekleştirecek ve “YN ÖKC Kayıt Listesi”nde yer almayan ödeme kaydedici cihazların YN ÖKC olarak satışını yapmayacaklardır. b) Satış bayileri tarafından satış işlemi gerçekleştirilmeden önce GİB’in internet sitesinden TMO’nun Vergi Kimlik Numarası girilerek, TMO’nun faal mükellef ve YN ÖKC kullanma yükümlüsü olup olmadığı sorgulanacak ve kâğıt çıktı alınacaktır. Sorgulama sonucu kimlik veya yetki belgesi tespiti yapıldıktan sonra cihaz ruhsatnamesinin ilgili bölümleri doldurulacak ve düzenlenecek fatura ile YN ÖKC satış işlemi gerçekleştirilecektir. Alınan kâğıt çıktı, üzerine yetkilinin imzası alınarak gerektiğinde ibraz edilmek üzere satış bayilerinde saklanacak ve YN ÖKC, ruhsatname, kullanma kılavuzu ile birlikte satın alana teslim edilecektir. İşlemlerin tamamlanmasını müteakip satın alan, cihazın kullanıma açılması (aktivasyon işlemi) için YN ÖKC yetkili servisine başvuracaktır. c) Satış bayileri, yukarıda açıklandığı şekilde satışını yaptıkları YN ÖKC’lere ilişkin olarak ÖKC TSM Merkezinin ilgili ekranına; kendi VKN’lerini, ad-soyad veya ünvanlarını, satışa dair tanzim edilen faturanın tarih ve seri/sıra numarası ile TMO’nun VKN’si, ünvanı ile ÖKC’nin kullanılacağı işyeri adresini girmek suretiyle satış işlemini sonuçlandıracaktır. d) Satın alınan YN ÖKC’lerin aktivasyonu, ÖKC firmalarının yetkili servisleri tarafından yapılacaktır. Yetkili servisler, ÖKC TSM Merkezlerinde bulunan “YN ÖKC Kayıt Listesi” ve satış kayıtları üzerinde gerekli kontrolleri yaparak ÖKC TSM Merkezinin ilgili ekranında yer alan (GİB’in internet sitesinde belirtilen) “YN ÖKC Aktivasyon Listesi” ne gerekli bilgileri girerek cihazın aktivasyon işlemini gerçekleştirecektir. YN ÖKC’ler aktivasyon işlemini takiben kullanılmaya başlanabilecektir. 24  5.9. Gider Pusulası Gider Pusulası, fatura düzenlemek, vermek ve istemek, almak zorunda olanların; bu yükümlülükleri bulunmayanlarla yaptıkları iş ilişkilerini belgelendirmek amacıyla düzenlenen ve bu yönüyle fatura hükmünde sayılan bir belgedir. 5.9.1. Gider Pusulası Düzenleme Zorunluluğu Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçilerin; vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. (VUK m. 234) Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev’i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde ünvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir. Bu belge vergiden muaf esnaf tarafından satılan mal veya yapılan iş karşılığında verilen fatura yerine geçer. 5.10. Müstahsil Makbuzu Müstahsil makbuzu, küçük çiftçi ve vergiden muaf olan çiftçilerden satın alınan mahsuller için düzenlenen ve fatura yerine geçen bir belgedir. Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından bu kapsamdaki müstahsilden yapılan alımlar için müstahsil makbuzu düzenlenmektedir. Vergi Usul Kanununun 235 inci maddesinde, müstahsil makbuzunu düzenlemek ve vermekle yükümlü olanlar belirlendikten sonra, bu belgenin ihtiva etmesi gereken asgari bilgiler de açıklığa kavuşturulmuştur. 5.10.1. Müstahsil Makbuzunu Düzenleme Zorunluluğu Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha makbuz tanzim etmeye ve bunlardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerini ona imzalatarak almaya mecburdurlar. Mal tüccar veya çiftçi adına bir adamı veya mutavassıt tarafından alındığı takdirde makbuz bunlar tarafından tanzim ve imza olunur. 25  Çiftçiden önceden avans ödenmek suretiyle yapılan alımlarda, makbuz, malın teslimi sırasında verilir. Müstahsil makbuzunun tüccar veya alıcı çiftçi de kalan nüshası fatura yerine geçer. Müstahsil makbuzunda en az aşağıda yazılı bilgiler bulunur: a) Makbuzun tarihi; b) Malı satın alan tüccar veya çiftçinin soyadı, adı, ünvanı ve adresi; c) Malı satan çiftçinin soyadı, adı ve ikametgah adresi; d) Satın alınan malın cinsi, miktarı ve bedeli. Bu maddede yazılı makbuzlar hiçbir resim ve harca tabi değildir. Müstahsil makbuzları seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir. Bu bilgiler dışında alıcının ihtiyaç duyduğu diğer bilgiler de Müstahsil Makbuzu üzerine yazılabilir. 5.10.2. E-Müstahsil Makbuzu 5.10.2.1. Genel Olarak Gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden mal satın alınmasında fatura yerine geçen ticari bir vesika olarak kullanılmakta olan müstahsil makbuzunun, elektronik ortamda düzenlenebilmesi amacıyla, Kanunun 235 inci maddesine göre hali hazırda kağıt ortamda düzenlenmekte olan "müstahsil makbuzu"nun , elektronik belge olarak düzenlenmesi ile kağıt ve elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesi ve Başkanlığa elektronik ortamda iletilmesi veya raporlanması amacıyla düzenlenecek belgedir. E-müstahsil makbuzu, yeni bir belge türü olmayıp, kâğıt ortamdaki "müstahsil makbuzu" ile aynı hukuki niteliklere sahiptir. Müstahsil makbuzu şeklinde düzenlenmesi gereken müstahsil makbuzunu, 5.5.3'üncü bölümde belirtilen istisnai durumlar haricinde e-müstahsil makbuzu olarak düzenlemeyen ve almayan (matbu kağıt müstahsil makbuzu olarak düzenleyenler ve alanlar dahil) mükellefler hakkında Kanunda öngörülen cezai hükümler uygulanır. 5.10.2.2.E-Müstahsil Makbuzunda Bulunması Gereken Bilgiler: E-müstahsil makbuzu belgesinde aşağıda yer alan bilgilerin bulunması zorunludur: a) Kuruluşumuzun ünvanı, vergi dairesi, vergi numarası ve adresi. b) Belgenin tarihi, saat ve dakika olarak düzenlenme zamanı ve belge numarası. c) Malı satan çiftçinin adı, soyadı, VKN/TCKN'si ve ikametgah adresi. ç) Satın alınan malın cinsi, miktarı, bedeli, vergi ve varsa diğer kesintiler tutarı. 26  d) Başkanlık sistemlerinden elektronik ortamda sorgulanması, doğrulanması ve görüntülenmesine imkân vermek üzere, Başkanlık tarafından bilgi içeriği belirlenen karekod veya barkod 5.10.2.3.E-Müstahsil Makbuzunun Düzenlenmesi ve Teslimi: Kanunun 235 inci maddesinde birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin, gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha makbuz tanzim etmesi, nüshalardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermesi, diğer nüshasının ise satıcı çiftçiye imzalatılarak alınması gerektiği ve müstahsil makbuzunun tüccar veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshasının fatura yerine geçer belge olduğu hüküm altına alınmıştır. Anılan düzenlemeler ve Gelir İdaresi Başkanlığına tanınan yetkiler çerçevesinde; elektronik ortamda düzenlenen ve elektronik sertifika ile imzalanan e-müstahsil makbuzunun en az bir nüsha kağıt çıktısı alınarak, çıktının her iki tarafça ıslak imza ile imzalanması ve satıcı çiftçiye verilerek çiftçi tarafından kağıt ortamda muhafaza edilmesi, e-müstahsil makbuzunun tüccar nüshasının ise elektronik sertifika ile imzalı olarak elektronik ortamda muhafaza edilmesi uygun görülmüştür. Bu kapsamda işyerlerimizce düzenlenecek e-müstahsil makbuzlarının bir nüshasının kağıt çıktısı alınarak işyeri yetkilileri tarafından ıslak imza ile imzalanması ile satıcı çiftçiye de imzalattırılarak teslim edilmesi gerekmektedir. E-müstahsil makbuzunun Kuruluşumuz nüshası ise elektronik sertifika ile elektronik ortamda muhafaza edilecektir. 5.10.3. Müstahsil Makbuzunda Vergi Tevkifatı Sorumluluğu Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile defter tutmak zorunda olan çiftçilerin; gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları mallara ilişkin olarak müstahsil makbuzu karşılığında yaptıkları ödemelerden 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesine göre gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekir. 5.10. Serbest Meslek Makbuzu 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun 65 inci maddesine göre; Her türlü serbest meslek faaliyetlerinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır. Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır. 27  Tahkim (Hakemlik) işleri dolayısıyla hakemlerin aldıkları ücretler ile kollektif, adi komandit ve adi şirketler tarafından yapılan serbest meslek faaliyeti neticesinde doğan kazançlar da, serbest meslek kazancıdır. Aynı Kanunun 66 ncı maddesine göre serbest meslek faaliyetini mutad meslek olarak ifa edenler serbest meslek erbabıdır. Buna göre serbest meslek erbabı; serbest çalışan doktor, mühendis, serbest muhasebeci mali müşavir gibi mesleklerini kendi nam ve hesabına icra edenlerdir. Kanun uygulamada tereddüt meydana getirmemek için aşağıda sayılanları da serbest meslek erbabı saymıştır. Buna göre; a) Gümrük Komisyoncuları, bilimum borsa ajan ve acentaları, noterler, noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar; b) Bizzat serbest meslek erbabı tarifine girmemekle beraber serbest meslek erbabını bir araya getirerek teşkilat kurmak veya bunlara sermaye temin etmek suretiyle serbest meslek kazancından hisse alanlar; c) Serbest meslek faaliyetinde bulunan kollektif ve adi şirketlerde ortaklar, adi komandit şirketlerde komanditerler; d) Dava Vekilleri, müşavirler, kurumlar ve tüccarlarla serbest meslek erbabının ticari ve mesleki işlerini takip edenler ve konser veren müzik sanatçıları; e) Vergi Usul Kanununun 155 inci maddesinde belirtilen şartlardan en az ikisini taşıyan ebe, sünnetçi, sağlık memuru, arzuhalci, rehber gibi mesleki faaliyette bulunanlar (şartlardan en az ikisini taşımayanlar ile köylerde veya son nüfus sayımına göre belediye içi nüfusu 5.000’ i aşmayan yerlerde faaliyette bulunanların bu faaliyetine ilişkin kazançları gelir vergisinden muaftır.) Serbest meslek erbabı sayılır. Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek müşteride bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir. 5.10.1. Serbest Meslek Makbuzunun Muhteviyatı Vergi Usul Kanununun 237 nci maddesine göre; a) Makbuzu verenin soyadı, adı veya ünvanı, adresi, vergi dairesi ve hesap numarası; b) Müşterinin soyadı, adı veya ünvanı ve adresi; c) Alınan paranın miktarı; d) Paranın alındığı tarih; Yazılır ve makbuzlar serbest meslek erbabı tarafından imzalanır. 28  Serbest meslek makbuzları seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir. Fatura düzenleme, verme ve alma mecburiyeti olanlardan serbest meslek erbabına iş yaptıranların bu işe karşılığı ödedikleri bedelleri için serbest meslek makbuzu almaları, serbest meslek erbabının da bu makbuzu usulüne uygun olarak düzenleyip vermesi zorunludur. Bu düzenleme çerçevesinde elektronik ortamda düzenlenen ve elektronik sertifika ile imzalanan e-Serbest Meslek Makbuzunun, muhatabının talebi çerçevesinde ıslak imzalı kâğıt çıktısı verilerek ya da elektronik ortamda iletilerek teslim edilmesi gerekmektedir. e-Serbest Meslek Makbuzu çıktısının ıslak imza ile imzalanması yerine serbest meslek erbabının imzasının notere tasdik ettirilip, e-Serbest Meslek Makbuzu üzerine atılacak ıslak imza yerine geçmek üzere hazır imzalı olarak düzenlenip teslim edilmesi de mümkündür 5.10.2. Serbest Meslek Makbuzunda Vergi Tevkifatı Sorumluluğu Serbest meslek makbuzu karşılığında yapılan ödemelerden 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesine göre gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekir. 5.11. Elektronik Ürün Senedi Alım Satım Belgesi (ELÜS Alım Satım Belgesi) 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanununa göre, Lisanslı depoculuk sisteminde; tarım ürünlerinin sınıf ve kaliteleri yetkili sınıflandırıcı olarak isimlendirilen laboratuvarlarca belirlenmekte, ardından, lisanslı depolarda depolanmakta ve bu ürünlerin ticareti, ürünün mülkiyetini temsilen lisanslı depo işletmesince düzenlenen ürün senetleri vasıtasıyla yetkili ticaret borsalarında yapılmaktadır. Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliğinde ise basılı ürün senedi hükmünde olmak üzere depolamak amacıyla teslim ve kabul edilen ürünler için lisanslı depo işletmelerince elektronik ortamda oluşturulan ELÜS’lerin kayden izlenmesi, devredilmesi, değiştirilmesi, iptali ve güvenliğine, bu hizmetleri yürütecek kuruluşun lisans alması, faaliyeti ile denetimine ve ELÜS’e yönelik diğer işlemlere ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde Elektronik Kayıt Kuruluşu, ELÜS’lerin sistem üzerinden oluşturulmasını sağlamak, bu senetlere bağlı tüm hak ve yükümlülükler ile işlemleri ilgili taraflar itibariyle kayden izlemek amacıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığından lisans almış anonim şirket olarak, 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde ELÜS, lisanslı depo işletmesince, elektronik kayıt kurallarına uygun olarak sistem üzerinde oluşturulan elektronik kayıt olarak tanımlanmış, 7 nci maddesinin üçüncü fıkrası ile de EKK’ya ELÜS’lerin her bir alım satım işlemi için bir ELÜS alım satım belgesi 29 oluşturma ve bu belgeyi alıcı ve satıcı taraflara elektronik ortamda gönderme zorunluluğu getirilerek “ELÜS alım satım belgesi”nde bulunması zorunlu bilgiler belirlenmiştir. Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesinin Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye dayanılarak yukarıda belirtilen Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliğinin 7 nci maddesinin üçüncü fıkrası ile EKK’ya ELÜS’lerin her bir alım satım işlemi için düzenleme zorunluluğu getirilen “ELÜS alım satım belgesi” Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenmesi zorunlu belgeler kapsamına alınmıştır. Bu belgenin düzenlenmesi, gönderilmesi ve kullanımına ilişkin esaslar aşağıda açıklanmıştır. 1. 5300 sayılı Kanun kapsamında lisanslı depo işletmelerinde depolanan tarım ürünlerinin bu ürünleri temsil eden ELÜS vasıtasıyla alım satımında her bir el değiştirme aşamasında EKK tarafından ELÜS alım satım belgesi düzenleneceğinden ELÜS alım satımına taraf olanlar bu işlem için ayrıca fatura veya diğer herhangi bir belge düzenlemeyecek, alım satım işlemi EKK tarafından kendisine iletilen bilgilere göre düzenlenen ELÜS alım satım belgesi ile tevsik edilecektir. ELÜS alım satımına taraf olanların, EKK tarafından kendilerine iletilen ELÜS alım satım belgesinin kağıt çıktılarını vergi kanunlarının öngörmüş olduğu süreler dâhilinde muhafaza ve istenildiğinde ibraz etmekle yükümlü oldukları tabiidir. 2. ELÜS alım satım belgesi en az aşağıdaki bilgileri ihtiva eder. a) Düzenlenme tarihi. b) İşlem tarihi. c) Her hesap dönemi başından itibaren 1’den başlamak üzere düzenleme sırasına göre verilecek müteselsil sıra numarası. ç) Her bir ELÜS satıcısı için her hesap dönemi başından itibaren 1’den başlamak üzere düzenleme sırasına göre verilecek müteselsil sıra numarası. d) ELÜS’ü alan ve satanın; 1) Adı-soyadı/ünvanı, 2) Adresi, 3) Varsa vergi dairesi, 4) T.C. kimlik numarası (vergi kimlik numarası). e) Alım satıma konu ELÜS’ün; 1) Temsil ettiği ürünün türü, tipi, hasat yılı, lisanslı depo işletmesinin ünvanı ve ürünün depolandığı yer, 2) Temsil ettiği alım satıma konu ürün miktarı, 3) Alım satım bedeli. 30  f) EKK’nın; 1) Ünvanı, 2) Adresi, 3) Vergi Dairesi, 4) Vergi kimlik numarası. (Bu bentteki bilgiler dip not olarak yazılacaktır.) g) “452 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca düzenlenmiştir.” ibaresi. Buna göre, 5300 sayılı Kanun kapsamında lisanslı depo işletmelerinde depolanan tarım ürünlerinin bu ürünleri temsil eden ELÜS vasıtasıyla alım satımında her bir el değiştirme aşamasında EKK tarafından ELÜS alım satım belgesi düzenleneceğinden, TMO tarafından alınan veya satılan ELÜS’ler için ayrıca fatura, müstahsil makbuzu veya başkaca belge düzenlenmeyecektir. 5.12. Defter ve Belgelerin Saklanması, İbrazı ve Ziyaa Uğratılması: 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre, defter ve belgeler kaydın yapıldığı veya belgelerin oluşturulduğu takvim yılının bitişinden itibaren 10 yıl süreyle muhafazası zorunludur. (6102 s. TTK m.82) Belgelerin muhafaza süresi içerisinde tabi afetler nedeniyle zayi olması halinde; olayın vukuu tarihinden itibaren 15 gün içerisinde tacirin yetkili mahkemeden bu konuda belge alınması zorunludur. Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenmesi, alınması, verilmesi mecburi olan ve yine aynı kanun ile düzenlemeye tabi tutulmuş belgeleri; bunların ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza edilmesi zorunludur.(VUK m.253) 31  İKİNCİ KISIM 3065 SAYILI KATMA DEĞER VERGİSİ (KDV) KANUNU UYGULAMALARI 32  1. BÖLÜM 1. KATMA DEĞER VERGİSİNİN KONUSU 1.1. Verginin Konusu Teşkil Eden İşlemler (KDV Kanunu Md.1) Katma Değer Vergisinin konusu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilmiştir. Söz konusu madde uyarınca, Türkiye’de yapılan aşağıdaki işlemler katma değer vergisine tabidir: 1. Ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler, 2. Her türlü mal ve hizmet ithalatı, 3. Diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler: a) Posta, telefon, telgraf, teleks ve bunlara benzer hizmetler ile radyo ve televizyon hizmetleri, b) Her türlü şans ve talih oyunlarının tertiplenmesi ve oynanması, c) Profesyonel sanatçıların yer aldığı gösteriler ve konserler ile profesyonel sporcuların katıldığı sportif faaliyetler, maçlar, yarışlar ve yarışmalar tertiplenmesi, gösterilmesi, d) Müzayede mahallerinde ve gümrük depolarında yapılan satışlar ile 10/2/2005 tarihli ve 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanununa göre düzenlenen ürün senetlerinin, senedin temsil ettiği ürünü depodan çekecek olanlara teslimi, e) Boru hattı ile ham petrol, gaz ve bunların ürünlerinin taşınmaları, f) Gelir Vergisi Kanununun 70 inci maddesinde belirtilen mal ve hakların kiralanması işlemleri, g) Genel ve katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyeler ve köyler ile bunların teşkil ettikleri birliklere, üniversitelere, dernek ve vakıflara, her türlü mesleki kuruluşlara ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan veya işletilen müesseseler ile döner sermayeli kuruluşların veya bunlara ait veya tabi diğer müesseselerin ticari, sınai, zirai ve mesleki nitelikteki teslim ve hizmetleri, h) Rekabet eşitsizliğini gidermek maksadıyla isteğe bağlı mükellefiyetler suretiyle vergilendirilecek teslim ve hizmetler. Ticari, sınai, zirai faaliyet ile serbest meslek faaliyetinin devamlılığı, kapsamı ve niteliği Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre; Gelir Vergisi Kanununda açıklık 33 bulunmadığı hallerde, Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine göre tayin ve tespit edilir. Bu faaliyetlerin kanunların veya resmi makamların gösterdiği gerek üzerine yapılması, bunları yapanların hukuki statü ve kişilikleri, Türk tabiyetinde bulunup bulunmamaları, ikametgah veya işyerlerinin yahut kanuni merkez veya iş merkezlerinin Türkiye'de olup olmaması işlemlerin mahiyetini değiştirmez ve vergilendirmeye mani teşkil etmez. Bu hükme göre dar mükellef, tam mükellef, özel, resmi ayrımı yapılmaksızın, işlemin Türkiye'de yapılması şartıyla, söz konusu işlemleri kim yaparsa yapsın vergilendirilir. Ayrıca diğer vergi kanunlarındaki muafiyet ve istisnalar bu Katma Değer Vergisi Kanununa göre geçerli değildir. Örneğin; kurumlar vergisinden muaf tutulan herhangi bir kişi veya kuruluş, KDV’ye tabi bir işlem yapmışsa, işlemin Katma Değer Vergisi Kanununa göre istisna edilmemiş olması şartıyla vergilendirilir. İthalatın kamu sektörü, özel sektör veya herhangi bir gerçek veya tüzelkişi tarafından yapılması veya herhangi bir şekil ve surette gerçekleştirilmesi, özellik taşıması vergilendirmeye tesir etmez. Buna göre, bir işlemin vergiye tabi tutulabilmesi için; -İşlemin, ticari, sınai, zirai faaliyet, serbest meslek faaliyeti ve Kanun’da diğer faaliyetler başlığı adı altında sayılan faaliyetler çerçevesinde gerçekleştirilmiş olması, -İşlemin, bir malın teslimi veya bir hizmet işinin ifası niteliğinde olması, -İşlemin Türkiye’de gerçekleştirilmiş olması gerekmektedir. Katma değer vergisinin konusu mal teslimi ve hizmet ifası olduğundan, mal teslimi veya hizmet ifasına ilişkin sözleşmenin düzenlenmesi ile katma değer vergisi doğmaz. Kanunun 17/4-d maddesi uyarınca iktisadi işletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin kiralanması işlemleri katma değer vergisinden istisna edilmiştir. İktisadi işletmelere dahil gayrimenkullerin kamulaştırılması işlemleri katma değer vergisine tabidir. 1.2. Teslim (KDV Kanunu Md.2) Teslim, bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesidir. Bir malın alıcı veya onun adına hareket edenlerin gösterdiği yere veya kişilere tevdii teslim hükmündedir. Malın alıcıya veya onun 34 adına hareket edenlere gönderilmesi halinde, malın nakliyesinin başlatılması veya nakliyeci veya sürücüye tevdi edilmesi de mal teslimidir. Teslimde ana unsur bir mal üzerindeki mülkiyet hakkının devredilmesidir. Bu nedenle bir malın ödünç olarak verilmesi teslim hükmünde değildir. Bir mal üzerindeki tasarruf hakkının iki veya daha fazla kimse tarafından zincirleme akit yapılmak suretiyle, malın bu arada el değiştirmeden doğrudan sonuncu kişiye devredilmesi halinde, aradaki safhaların her biri ayrı bir teslimdir. Su, elektrik, gaz, ısıtma, soğutma ve benzeri şekillerdeki dağıtımlar da mal teslimidir. Kap ve ambalajlar ile döküntü ve tali maddelerin geri verilmesinin mutad olduğu hallerde teslim bunlar dışında kalan maddeler itibariyle yapılmış sayılır. Bunların yerine aynı cins ve mahiyette kap ve ambalajlar ise döküntü ve tali maddelerin geri verilmesinde de aynı hüküm uygulanır. Örneğin süt satışlarında cam şişelerin geri verilmesi mutad bir olaydır. Teslim cam şişe içerisindeki süt için yapılmaktadır. Vergi de sütün cam şişe hariç bedeli üzerinden hesaplanır. Ambalajlanarak satılması mutad olan maddelerin tesliminde faturada ambalaj için ayrıca bir bedel gösterilmemesi, yani teslim bedelinin ambalaj maddesine ait tutarı da içine alacak şekilde tek tutar olarak ifade edilmesi gerekir. Bu durumda, ambalaj malzemesi asıl maddenin tabi olduğu şartlara göre vergilendirilecektir. Trampa iki ayrı teslim hükmündedir. Trampa, bir malın başka bir malla değiştirilmesi amacını taşıyan bir alım satım akdidir. Trampada malların mülkiyeti karşılıklı olarak el değiştirdiğinden her iki taraf için de iki ayrı teslim gerçekleşmiş sayılacaktır. 1.3. Teslim Sayılan Haller (KDV Kanunu Md.3) Katma değer vergisi tüketime yönelik bir vergi olduğundan, vergiye tabi bir malın üçüncü bir kişiye satışı ile işletme sahibince, vergiye tabi işlemler dışında bir amaçla, işletmeden çekilmesi arasında, vergilendirme bakımından herhangi bir fark bulunmamaktadır. Bu nedenle, vergiye tabi malların, her ne suretle olursa olsun, vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesi, vergiye tabi malların işletme personeline ücret, prim, ikramiye ve hediye gibi adlarla verilmesi halinde, bu işlemlerin işletme bünyesinde yapılan normal satışlar gibi vergilendirilmesi gerekir. 35  Örneğin; Akaryakıt ticareti ile uğraşan bir şahsın, satmak amacıyla aldığı bu akaryakıtın bir kısmını özel otomobilinde kullanması veya ticaretini yaptığı dayanıklı tüketim mallarından bir kısmını kendi şahsi ihtiyacında kullanmak üzere işletmeden çekmesi veya ücret, ikramiye, hediye, teberru gibi adlarla işletme personeline vermesi de teslim sayılarak vergiye tabi tutulur. 1.4. Hizmet (KDV Kanunu Md.4) Hizmet, teslim ve teslim sayılan haller ile mal ithalatı dışında kalan işlemlerdir. Bu işlemler; bir şeyi yapmak, işlemek, meydana getirmek, imal etmek, onarmak, temizlemek, muhafaza etmek, hazırlamak, değerlendirmek, kiralamak, bir şeyi yapmamayı taahhüt etmek gibi şekillerde gerçekleşebilir. Bir şeyi yapmanın yanında, yapmamayı taahhüt etmekte hizmet sayılıp vergilendirilecektir. Örneğin, bir mükellef, yazdığı kitabı bir süre piyasaya çıkarmamak için yayınevinden para almışsa, aldığı bu para bir şeyi yapmamayı taahhüt etmek olduğundan hizmet olarak vergilendirilecektir. Bir hizmet karşılığının bir mal teslimi veya diğer bir hizmet olması halinde bunların her biri ayrı işlem olup, hizmet veya teslim hükümlerine göre ayrı ayrı vergilendirilirler. 1.5. Hizmet Sayılan Haller (KDV Kanunu Md.5) Vergiye tabi bir hizmetten, işletme sahibinin, işletme personelinin veya diğer şahısların karşılıksız yararlandırılması hizmet sayılır. Örneğin, otel sahibinin otelinde kalması, nakliyecinin kendisine ait malların nakliyesini yapması gibi işlemler. 1.6. Mükellef (KDV Kanunu Md.8) Katma Değer Vergisinin Mükellefi: a) Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde bu işleri yapanlar, b) İthalatta mal ve hizmet ithal edenler, c) Transit taşımalarda gümrük veya geçiş işlemine muhatap olanlar, ç) Müzayede mahallerinde yapılan satışlarda bu satışları yapanlar d) PTT İşletme Genel Müdürlüğü ve radyo ve televizyon kurumları, e) Her türlü şans ve talih oyunlarını tertip edenler, f) 1 inci maddenin 3 üncü fıkrasının (c) bendine giren hallerde bunları tertipleyenler veya gösterenler, 36  g) Gelir Vergisi Kanununun 70 inci maddesinde belirtilen mal ve hakları kiraya verenler, h) İsteğe bağlı mükellefiyette talepte bulunanlardır. Yukarıda da görüldüğü üzere, katma değer vergisinin mükellefi teslim ve teslim sayılan haller ile hizmet ve hizmet sayılan halleri yapanlar olarak tanımlanmaktadır. 2. BÖLÜM 2. VERGİ SORUMLUSU (KDV Kanunu Md.9) Mükellefin Türkiye içinde ikametgâhının, işyerinin, kanunî merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde Hazine ve Maliye Bakanlığı, vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabilir. Şu kadar ki Türkiye’de ikametgahı, işyeri kanuni merkezi ve iş merkezi bulunmayanlar tarafından katma değer vergisi mükellefi olmayan gerçek kişilere elektronik ortamda sunulan hizmetlere ilişkin katma değer vergisi, bu hizmeti sunanlar tarafından beyan edilip ödenir. Maliye Bakanlığı elektronik ortamda sunulan hizmetlerin kapsamı ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye yeklidir. Fiilî ya da kaydî envanter sırasında belgesiz mal bulundurulduğu veya belgesiz hizmet satın alındığının tespiti halinde, bu alışlar nedeniyle ziyaa uğratılan katma değer vergisi, belgesiz mal bulunduran veya hizmet satın alan mükelleften aranır. Belgesiz mal bulundurdukları veya hizmet satın aldıkları tespit edilen mükelleflere, bu mal ve hizmetlere ait alış belgelerinin ibrazı için tespit tarihinden itibaren 10 günlük bir süre verilir. Bu süre içinde alış belgelerinin ibraz edilememesi halinde, belgesi ibraz edilemeyen mal ve hizmetlerin tespit tarihindeki emsal bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisi, alışlarını belgeleyemeyen mükellef adına re'sen tarh edilir. Bu tarhiyata vergi zıyaı cezası uygulanır. Ancak belgesiz alınan mal ve hizmetleri satanlara, bu satışlarla ilgili olarak, vergi inceleme raporuna dayanılarak kalma değer vergisi tarhiyatı yapıldığı takdirde, ziyaı uğratılan vergi ve buna ilişkin ceza ayrıca alıcılardan aranmaz. 37  5300 sayılı