7. Hafta: Atatürk İlkeleri ve Inkılap Tarihi - Mütareke Sonrası Siyasal Olaylar (PDF)

ANKARA ÜNİVERSİTESİ TÜRK İNKILAP TARİHİ ENSTİTÜSÜ “ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ” ATA-101 DERS İÇERİKLERİ Mütareke Sonrası Siyasal Olaylar-Basın, Paris Barış Konferansı ve 7...

ANKARA ÜNİVERSİTESİ TÜRK İNKILAP TARİHİ ENSTİTÜSÜ “ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ” ATA-101 DERS İÇERİKLERİ Mütareke Sonrası Siyasal Olaylar-Basın, Paris Barış Konferansı ve 7 İzmir’in İşgali Mütareke Sonrası Siyasal Olaylar-Basın Mondros Mütarekesi sonrasında başlayan işgal ortamında, Padişah ve hükümetler kadar, dönemin basın-yayın organlarının tutumu da önemlidir. İstanbul’da yayınlanan gazete ve dergilerin çoğunluğu, işgalcilerle iyi ilişkiler kurmuşlar ve uzlaşarak onların politikalarını destekleyen yayın yapmışlardır. Bundan dolayı İstanbul basını silahlı mücadeleyi reddeden ve diplomasiyi ön plana çıkaran ve halkta infial yaratacak gelişmeleri gizleyen bir yayın politikası benimsemiştir. Anadolu’da yayınlanan gazete ve dergilerin büyük bir kısmı ise İstanbul basınına göre daha gerçekçi olmuşlar ve direnişi destekleyen yazılara yer vermişlerdir. Paris Barış Konferansı ve İzmir’in İşgali Birinci Dünya Savaşı’nın galipleri, savaş sonrası yapılacak olan düzenlemeler ve mağluplara uygulanacak antlaşmaların esaslarını belirlemek için, 18 Ocak 1919’da Paris’te bir barış konferansında bir araya gelmişlerdir.1 İngiltere, Fransa, İtalya, ABD ve Japonya’nın istekleri ön planda tutulmuştur.2 Söz konusu devletlerin başbakan ve dışişleri bakanlarından oluşan Onlar Konseyi, 10 ay kadar sürecek olan konferansın en yetkili kurulu olarak kabul edilmiştir. ABD’nin, Wilson İlkeleri ile öncülük ettiği uluslararası bir barış örgütünün çalışma şekli de belirlenmiştir. Cemiyet-i Akvam’ın (Milletler Cemiyeti) çalışma ilkelerinin belirlenmesinden sonra, ABD Başkanı Wilson, Paris’ten ayrıldığı için Konferans kararları büyük çapta İngiltere ve Fransa’nın çıkarlarına göre şekillenmiştir. Paris Barış Konferansı’nda Anadolu’da bir Ermeni devletinin kurulmasına dönük kararlar alınmış ve Sevr Barış Antlaşması’nda da Anadolu’da bir Ermenistan kurulmasını öngören bir maddeye yer verilmişse de, Kurtuluş Savaşı’nın başarıyla tamamlanması bütün bu planları geçersiz kılmıştır. Paris Barış Konferansı sırasında Türk topraklarının paylaşılması ile ilgili görüşmelerin bir başka aktörü Yunanistan olmuştur. Konferansın devam ettiği günlerde, Almanya ile 28 Haziran 1919 tarihinde Versailles (Versay), Avusturya ile 10 Eylül 1919’da Saint Germain ve Bulgaristan ile de 27 Kasım 1919’da Neuilly antlaşmaları imzalanmıştır. Burada belirlenen esaslar çerçevesinde, 4 Haziran 1920’de Macaristan ile Trianon Antlaşması ve 10 Ağustos 1920’de de Osmanlı Devleti ile Sevr Barış Antlaşması imzalanacaktır.3 Paris Barış Konferansı’nda bölgenin Yunanistan’a bağlanması öngörülmüştü.4Bu nedenle Paris Barış Konferansı’ndan sonra, İzmir ’in işgal edileceğine dair artan söylenti ve kuşkular iyice artmıştır. İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti’nin kuruluşu, işgal tehdidinin arttığı bu ortamda gerçekleşmiştir. 15 Mayıs 1919’da gerçekleşen işgal sırasında vali ve kolordu komutanının teslimiyetçi tutumları, kentin kısa zamanda Yunan kontrolüne girmesine ve çok sayıda asker-sivilin öldürülmesine 1 Margaret Macmillan, Paris 1919: Dünyayı Değiştiren Altı Ay, (Çev. Belkıs Dişbudak Çorakçı), ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık ve İletişim A.Ş., Ankara, 2004. 2 Fahir Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914–1980, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Ankara, 1988, s. 145. 3 Armaoğlu, a.g.e., 146-148. 4 Osman Olcay, Sevres Andlaşmasına Doğru (Çeşitli Konferans ve Toplantıların Tutanakları ve Bunlara İlişkin Belgeler), AÜSBF Yay., Ankara, 1981, s. LXV. Ayrıca, İzzet Öztoprak, Kurtuluş Savaşı İle İlgili Yunan Belgeleri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yay., Ankara, 2006. yol açmıştır. İşgal sırasında gazeteci Hasan Tahsin’in (Osman Nevres) ilk kurşunu atması, işgale karşı gösterilen ciddi bir tepki olarak tarihe geçmiştir.5 İzmir’in işgali ülkenin her köşesinde büyük bir tepki ile karşılanmıştır. Yurdun her köşesinde protesto mitingleri düzenlenmiş, gösteriler yapılmış ve işgali kınayan telgraflar çekilmiştir. İzmir’de ve Batı Anadolu’da yaşanan ve yaşanması muhtemel olumsuzluklar, Türk ulusunun bilincinde ayrı bir yer teşkil etmiş ve ulusal mücadeleye katılımı arttırmıştır. 5 Nurdoğan Taçalan, Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken, Milliyet Yay., 1970, s. 247; Sıtkı Aydınel, Güneybatı Anadolu’da Kuvayı Milliye, 2. B., T.C. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1993.