ความสำคัญของทรัพยากรธรรมชาติ PDF

ทรัพยากรธรรมชาติ (NATURAL RESOURCES) “สิงทีปรากฏอยูต่ ามธรรมชาติหรือสิงทีขึนเอง ซึงมีประโยชน์ ต่อมนุษย์และธรรมชาติดว้ ยกันเอง” สิงทีเกิดขึนเองตามธรรมชาติ = "ทรัพยากรธรรมชาติ" สิงทีเกิดขึนตามธรรมชาติ + สิงทีมนุษย์สร้างขึน = "สิงแวดล้อม" 2...

ทรัพยากรธรรมชาติ (NATURAL RESOURCES) “สิงทีปรากฏอยูต่ ามธรรมชาติหรือสิงทีขึนเอง ซึงมีประโยชน์ ต่อมนุษย์และธรรมชาติดว้ ยกันเอง” สิงทีเกิดขึนเองตามธรรมชาติ = "ทรัพยากรธรรมชาติ" สิงทีเกิดขึนตามธรรมชาติ + สิงทีมนุษย์สร้างขึน = "สิงแวดล้อม" 2 2  คุณ ลักษณะของทรัพยากรธรรมชาติ สิงสาธารณะ (public goods) ทีไม่มีผใู ้ ดเป็ นเจ้าของโดยเฉพาะ ทุกคนเข้ามาใช้ได้ เกิดเป็ นปั ญหาความเสือมโทรม ทีทวีความรุนแรงมากขึน ไม่มีผรู ้ บั ผิดชอบอย่างชัดเจน ความเสียหายเกิดขึนอย่างช้าๆ ไม่เห็นผลกระทบในทันที เมือเกิดปั ญหาแล้วทําให้แก้ไขยาก 3 3  ความสําคัญ ดํารงชีวิต (ปั จจัย 4) การตังถินฐานและการประกอบอาชีพ การพัฒนาทางเศรษฐกิจ จําเป็ นต้องใช้ทรัพยากรธรรมชาติ ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี การสร้างเครืองมือ เครืองใช้ เครืองจักร เครืองผ่อนแรง ต้อง อาศัยทรัพยากรธรรมชาติ การรักษาสมดุลธรรมชาติ ทรัพยากรธรรมชาติเป็ นปั จจัยในการรักษาสมดุลธรรมชาติ 4 4  TYPE OF NATURAL RESOURCES A. ประเภทใช้แล้วไม่หมดสิน 1) เปลียนแปลง 2) เสือมสภาพได้ B. ประเภทใช้แล้วหมดสินไป 1) ใช้แล้วหมดไป สูญพันธุ/์ สูญสิน แต่อาจทําให้เกิดขึนใหม่ได้ 2) รักษาไว้ไม่ได้ แต่สามารถนํากลับมาเป็ นวัตถุเช่นเดิม 3) หมดสินไปนํากลับมาใช้อีกไม่ได้ 5 5  ทรัพยากรหลัก ทีมนุ ษย์ได้นาํ มาใช้ประโยชน์ ทรัพยากรนํา ทรัพยากรดิน ทรัพยากรป่ าไม้ ทรัพยากรสัตว์ ทรัพยากรเหมืองแร่ ทรัพยากรพลังงาน ทรัพยากรมนุษย์ 6 ความก้าวหน้า ปั ญหาทรัพยากรธรรมชาติ 7 ทรัพยากรมนุ ษย์ (HUMAN RESOURCES หรือ HR) ทรัพยากรมนุษย์ หมายรวมถึง ตัวบุคคล ทัศนคติ พรสวรรค์ ความสามารถ ความรู ้ ทักษะ 8  วิ วัฒนาการของประชากรโลกในอดีต ปั จจุบัน อัตราการเพิมขึนของประชากรสูงสุดใน กินพืชและล่าสัตว์เมือหลายหมืนปี ก่อน ประวัติศาสตร์เมือปี 1963 ประชากร โลกทวีจาํ นวนเพิมขึนอย่างสะสม ประชากรมนุษย์ 5 ล้านคน นับตังแต่นันเป็ นต้นมา โดยมีทีร้อยละ 2.2 ต่อปี หลังจากสงครามโลกครังที 2 มนุษย์รเิ ริมทําการเพาะปลูก เลียงสัตว์ จนกระทังถึงปั จจุบนั รวมถึงการประดิษฐ์เครืองไม้เครืองมือ ต่าง ประชากรมนุษย์ 100 ล้านคน ยุคของการปฏิวตั อิ ุตสาหกรรม (1750 – 1850) ยุคทีเปลียนแปลงวิถีชีวิตผูค้ นจากการทําไร่นาไปสู่ งานโรงงานและอุตสาหกรรม ยุคแรกเริมของการเปลียนผ่าน/ก้าวแรกของการพัฒนาขันพืนฐานทียกระดับคุณภาพชีวิต ประชากรโลก1 พันล้านคน (ด้านสุขอนามัย อาหาร ยารักษาโรค และการขนส่ง การเติบโตทางเศรษฐกิจ) ส่งผลต่อ อัตราเพิมสูงขึน 2 เท่า ในแต่ละประเทศและอัตราการเสียชีวิตลดลง 9  วิ วัฒนาการของทรัพยากรมนุ ษย์ในอดีตสู่การวิ วัฒน์ โลกใน ปั จจุบัน อัลเบิร ์ต ไอน์สไตน์: เซอร ์ ไอแซก นิ วตัน: นิ โคลา เทสลา: ชาลส ์ โรเบิร ์ต ดาวินส ์: กาลิเลโอ (อิตาลี) : ทอมัส แอลวา เอดิสน ั : นัก นักฟิ สิกส ์ชาว นักฟิ สิกส ์/ วิศวกรเครืองกลและ เป็ นนักธรรมชาติวท ิ ยา " บิ ด า แ ห่ ง ฟิ สิ ก ส ์ ประดิษฐ ์ชาวอเมริกน ั /ระบบ เยอรมัน/ทฤษฎี คณิ ตศาสตร ์/ดารา ไฟฟ้ า/ระบบไฟ ชาวอังกฤษ/ปฏิวต ั ิ ส มั ย ใ ห ม่ / ไฟฟ้ ากระแสตรง/ หลอด สัมพัทธภาพ/ ศาสตร ์ นักปร ัชญาชาว กระแสสลับ-มอเตอร ์ ทฤษฎีววิ ฒ ั นาการ วิทยาศาสตร ์ /กล อ้ ง ไฟฟ้ า/แบตเตอรี/ เครือง ควอนตัม อังกฤษ/กฎแรงโน้มถ่วง ไฟฟ้ ากระแสสลับ / สมัยใหม่ และหลักการ โ ท ร ท ร ร ศ น์ / บันทึกเสียง การเคลือนที/แคลคูลสั การสือสารไร ้สาย/ พืนฐานของกลไกการ สั ง เ ก ต ก า ร ณ์ ท า ง รีโมทคอนโทล คัดเลือกโดยธรรมชาติ ดาราศาสตร ์ มารี -กูว ร์ :ี นักเคมีชาวเยอรมัน /ใช ้ หลุยส ์ ปาสเตอร ์ :นักเคมีและจุลชีววิทยา อัลเฟรด เบิร ์นฮาร ์ด โนเบล : นัก เจมส ์ วัตต ์ : วิศวกรเครืองกล, ชาว ร ังสีเรเดียมร ักษาโรคมะเร็ง ชาวฝรงเศส/วั ั คซีนป้ องกันพิษสุนัขบ ้า/ เคมีชาวสวีเดน/ผลิตอาวุธ สกอต /เครืองจักรไอนํ า/ปฎิวต ั เิ ขียว ยาปฎิชวี นะ/เทคนิ คพาสเจอร ์ไรซ ์ 10 วิ วัฒนาการของทรัพยากรมนุ ษย์ในอดีตสู่การวิ วัฒน์ โลกใน ปั จจุบัน A’seedbot “ซีโนบอต” หุน ่ ยนต ์มี ชีวติ ตัวแรก “ออสการ ์ “ ดาวเทียมกําจัดขยะอวกาศ 11 สาเหตุทีทรัพยากรธรรมชาติถูกทําลาย 1. การเพิมของประชากร 2. พฤติกรรมการบริโภค 3. ความโลภของมนุษย์ 4. ความไม่รู ้ 12 12 จํานวนประชากรโลก 13 14 อัตราการเพิม ของจํานวน ประชากรโลก และเอเชีย 15 แผนภูมิโครงสร้างประชากรมนุ ษย์ พีระมิดทรงระฆังควํา หรือ พีระมิดฐานกว้างยอดแหลม หรือ พีระมิดแบบเสถียร (Stable พีระมิดแบบขยายตัว (Expansive Pyramid) Pyramid) โครงสร้างประชากรทีมี โครงสร้างประชากรมีอตั รา อัตราเพิมขึนอย่างรวดเร็ว เช่น การเกิดและตายเปลียนแปลง ประเทศกัวเตมาลา ซาอุดีอาระเบีย ไม่มาก และประเทศในทวีปแอฟริกา เช่น เช่น ประเทศสเปน เดนมาร์ก เคนยา และไนจีเรีย เป็ นต้น อินโดนีเซีย และออสเตรีย พีระมิดทรงดอกบัวตูม พีระมิดทรงกรวยปากแคบ หรือ หรือ พีระมิดแบบหดตัว พีระมิดแบบคงที (Stationary (Constrictive Pyramid) Pyramid) โครงสร้างประชากรทีมี ประชากรมีอตั ราลดลง จํานวน อัตราเพิมขึนอย่างช้า ๆ (อัตราการ การเกิดตํา เช่น เยอรมันนี เกิดและตายค่อนข้างตํา ญีปุ่ น บัลแกเรีย และสิงคโปร์ เช่น สหรัฐอเมริกา ออสเตรเลีย แคนาดา และไทย 16  โครงสร้าง ประชากรโลก ค.ศ. 2023-2060 พีระมิดแบบขยายตัว (Expansive Pyramid) พีระมิดแบบเติมเต็ม (Fill up Pyramid) จํานวนประชาการเกิดเยอะ จากเดิม+ อายุยน ื ทุกช่วง ว ัย+ การเกิดสมําเสมอ 17 มนุษย์ใช้ทรัพยากรมากกว่าทีควร จะเป็ นกว่า 1.7 เท่า ประเทศไทยใช้เกินไปกว่าร้อยละ 85  มนุษย์ใช้ทรัพยากรมากกว่าทีควรจะเป็ นกว่า 1.7 เท่า ประเทศไทยใช้เกินไปกว่าร้อยละ 85 19 การกระจายตัวและความหนาแน่ นของประชากร : ขึนอยู่กับ ปั จจัยการดํารงชีวิตและสภาพแวดล้อม มีความมันคงทางอาหาร ประชากรอาศัยอยู่ มีสภาพอากาศไม่หนาวเย็น/ร้อนจนเกินไป อย่างหนาแน่น เส้นทางคมนาคมเชือมต่อ ระบบการขนส่งกว้างไกล ความหนาแน่นของประชากรโลกโดย เฉลียอยูท่ ี 25 คนต่อตารางกิโลเมตร 20  ผลกระทบและอนาคต ปั จจุบนั แนวทางในการดําเนินชีวิตมนุษย์เปลียนแปลงไป จากอดีตมาก การเติบโตของประชากรมนุษย์กาํ ลัง ส่งผลกระทบโดยตรงต่อความสมดุลของระบบนิเวศ ความอยูร่ อดของมนุษย์ การนําทรัพยากรธรรมชาติมาใช้ประโยชน์เกินควร o แหล่งอาหาร แหล่งนําและทรัพยากร การสร้างมลพิษและขยะ o ปั ญหาด้านคุณภาพชีวิตและสังคม o การแก่งแย่งแข่งขัน กิจกรรมทีก่อปั ญหาและส่งผลกระทบต่อสิงแวดล้อมโลก o ความขัดแย้งระหว่างผูค้ นและ ประเทศชาติ ความขัดแย้ง การอพยพย้ายถิน การ ขาดแคลนทรัพยากรธรรมชาติ ทรัพยากรธรรมชาติลดลง เปลียนแปลงสภาพภูมิอากาศ และเพิม เกิดการแก่งแย่ง อย่างรวดเร็ว/ไม่สามารถ ความเสียงต่อภัยธรรมชาติ ทรัพยากรธรรมชาติ ผลิตทดแทนได้ 21  ทรัพยากรนํา ทรัพยากรนํามัน ทรัพยากรถ่านหิน ทรัพยากรเหมืองแร่ ทรัพยากรก๊าซธรรมชาติ ทรัพยากรธาตุอาหาร(ดิน หินและแร่) 22 EARTH OVERSHOOT DAY วันหนีนิเวศ วันในรอบปี ทีมนุ ษยชาติใช ้ทร ัพยากรไปมากกว่าทีโลกของ สามารถจัดหา สร ้างและทดแทนอย่างยังยืนได ้ภายในหนึ งปี 2 สิงหาคม 2566 ข้อมูลระบุว่ามนุษย์ใช้ทรัพยากร โลกทีผลิตได้ในปหมดแล้ว มนุ ษยชาติเผาผลาญทร ัพยากรของโลกภายในเวลาไม่ถงึ 8 เดือน หรือเหลือเเค่ 4 เดือนก่อนทีจะหมดปี เท่าก ับว่าในอ ัตรา การใช้ทร ัพยากรปั จจุบน ั มนุ ษย ์ต้องใช้โลกถึง 1.7 ใบ เพือ รองร ับความต้องการของประชากรโลกอย่างยังยืนในหนึ งปี 23 การใช ้ทร ัพยากรเกินกว่าทีโลกนี จะ refill ให ้ได ้ 24 Earth Overshoot Day คือ วันในรอบปี ทีมนุ ษยชาติใช ้ทร ัพยากรไปมากกว่าทีโลกของเรา สามารถจัดหา สร ้างและทดแทนอย่างยังยืนได ้ภายในหนึ งปี 25 26  Earth Overshoot Day สร้างความตระหนักเกียวกับการขาดแคลนทรัพยากรทีสร้างขึนด้วยวิถีชีวิต สมัยใหม่ เมือการสร้างทรัพยากรใหม่ถงึ ขีดจํากัด โกลบอล ฟุตพรินต์ เน็ตเวิรค์ (GFN) หรือ "เครือข่ายรอยเท้านิเวศโลก" Overshoot Day คํานวณโดยใช้ขอ้ มูลของ UN เพือคํานวณ "รอยเท้าทาง นิเวศ" ของแต่ละประเทศและความจุทางชีวภาพของโลก ความสามารถทางชีวภาพคือความสามารถของโลกในการผลิตทรัพยากร หมุนเวียนและดูดซับของเสีย รอยเท้าทางนิ เวศวิทยาวัดความต้องการในธรรมชาติ รวมถึงการใช้ทรัพยากร และการปล่อยมลพิษ Earth Overshoot Day = (ความจุทางชีวภาพของโลก /รอยเท ้าทางนิ เวศน์ของมนุ ษยชาติ) x 365 27  รอยเท้าทางนิ เวศ การวัดผลกระทบจากกิจกรรมต่าง ๆ ของมนุ ษย์ที ส่งผล ต่อระบบนิ เวศน์ โดยคํานวณจากปริมาณการบริโภค และปริมาณขยะที เกิดขึน แล้วเที ยบกับอัตราการฟื นฟู ระบบนิ เวศน์ ความสามารถทางชีวภาพ คือ ความสามารถของโลกในการผลิตทร ัพยากร หมุนเวียนและดูดซ ับของเสีย รอยเท ้าทางนิ เวศวิทยา วัดความต ้องการใช ้ทร ัพยากรและการปล่อยมลพิษ 28  ค่าทรัพยากรของโลกคํานวณจากรอยเท้าทางนิ เวศวิ ทยาของ โลก (ECOLOGICAL FOOTPRINTS) รอยเท ้านิ เวศวิทยา 6 ด ้าน 1) รอยเท ้าสําหร ับพืนทีการเกษตร 2) รอยเท ้าสําหร ับพืนทีเลียงสัตว ์ 3) รอยเท ้าสําหร ับพืนทีประมง 4) รอยเท ้าสําหร ับพืนทีสิงปลูกสร ้าง 5) รอยเท ้าสําหร ับผลิตภัณฑ ์จากป่ าไม้ 6) รอยเท ้าคาร ์บอน 29 กราฟเปรียบเทียบรอยเท้านิ เวศวิทยา o กินมากใช้มาก รอยเท้าใหญ่ ใช้ทร ัพยากรมาก o กินน้อยใช้น้อย รอยเท้าเล็ก ใช้ทร ัพยากรน้อย ภาวะโลกร ้อน 30 ตัวอย่างทรัพยากรธรรมชาติที ได้รบั ผลกระทบจากมนุษย์  ทรัพยากรดินและป่ าไม้ สิงทีปกคลุมผิวโลก รวมกันเป็ นชันบาง ๆ เมือมีนาและอากาศที ํ เหมาะสมก็จะทําให้พืชเจริญเติบโตและยังชีพอยูไ่ ด้ ความอุดมสมบูรณ์ของดินเป็ นระบบนิเวศน์ที สมบูรณ์: ความยังยืนของป่ าไม้ พืชพรรณทีปกคลุม ดิน และความหลากหลายทางชีวภาพ ปั จจุบนั พบความเสือมโทรมของดินทัวโลกถึง 7,500 ล้านไร่ (11% ของพืนทีมีพืชปกคลุม) จากการกระทํา ของมนุษย์ กระทบต่อแหล่งอาหารของประชากรกว่า 100 ประเทศ (900 ล้านคน ~ 70%) 32 32  การเสือมโทรมของทรัพยากรดิน สมบัติดินเปลียนแปลง การเสือมโทรมของทรัพยากรดิน การใช้ประโยชน์ทีดินไม่เหมาะสม ในประเทศไทย ภัยพิบตั ิธรรมชาติ 33 33  ทรัพยากรดินทีมีปัญหาทางการเกษตรในประเทศไทย ดินปั ญหา หมายถึง ดินทีมีสมบัติไม่เหมาะสมหรือเหมาะสมน้อยสาหรับการเพาะปลูกพืชทางการเกษตร ดิน เหล่านี จะไม่สามารถให้ผลผลิตหรือให้ผลผลิตตํา รวมไปถึงทีดินทีมีขอ้ จํากัดต่อการใช้ประโยชน์ ซึงเมือนําไปใช้ แล้วจะเกิดผลกระทบต่อระบบนิ เวศอย่างรุนแรง สภาพปั ญหา พืนที (ล้านไร่) ร้อยละ ดินเค็ม 14.39 8.23 ดินเปรียวจัด 6.24 3.57 ดินกรด 95.41 54.54 ดินทรายจัด 12.54 7.17 ดินอินทรีย ์ 0.26 0.15 ดินตืน 46.09 15.74 ดินบนพืนทีสูง 96.14 54.96 *พืนทีทังหมด 174.93 ล้านไร่ ทีมา: กรมพัฒนาทีดิน (2558) (ในรายงาน 2564) 34 34  ทรั พยากรป่ าไม้ ป่ าไม้เป็ นทรัพยากรธรรมชาติทีใช้เป็ นแหล่งพลังงาน ยา และอาหารและเก็บกักนํา ประโยชน์ ทางอ้อม (Indirect benefits) : แหล่งกําเนิดต้นนําลําธาร เพิมความชุ่มชืนและ ควบคุมสภาวะอากาศ ช่วยบรรเทาความรุนแรงของลมพายุ (ลดความเร็วของลมพายุ11- 44%) และป้ องกันอุทกภัยทีรุนแรง ป้ องกันการกัดเซาะดิน และการทรุดตัวของดิน เป็ น ต่อการเกิดวัฎจักรของนํา ออกซิเจน คาร์บอน และไนโตรเจน ช่วยดูดซับมลพิษของอากาศ 35 35  พื นทีป่ าไม้ ข องประเทศไทยปี พ.ศ. 2566 ประเทศไทยมีพืนทีป่ าไม้ 101 ล้านไร่ หรื อร้อยละ 31.47 ของพืนทีประเทศ ลดลงจากปี 2565 = 0.10 % Zจังหวัดทีไม่มีพืนทีป่ าไม้เหลืออยูเ่ ลย ได้แก่ นนทบุรี ปทุมธานี และอ่างทอง 2563 2566 36 36  การเปลียนแปลงสภาพพื นทีป่ าไม้ ทีมา: https://www.forest.go.th กองการอนุ ญาต กรมป่ าไม้ (2565) 37  สถานการณ์ท รัพ ยากรป่ าไม้ ผลกระทบจากการสูญเสียป่ าไม้ ไทยสู ญเสี ยพืนทีป่ าไม้ 3-4%/ปี สู งทีสุ ดในกลุ่มประเทศเขตร้ อน 1. ดินถล่มในพืนทีเชิงเขา 2. การกร่ อนหน้ าดิน 3. การตกตะกอนและการตืนเขินของลํานํา 4. นําท่วม/ขาดแคลนนําในฤดูแล้ ง 5. สู ญเสี ยแหล่ งดูดซับ CO2 (ต้ นเหตุปัญหาโลกร้ อน) 6. สู ญเสี ยความหลากหลายทางชี วภาพ ทีมา: มูลนิธิสืบนาคะเสถียร (2566) 38 38  ทรั พยากรนํา นําเป็ นแหล่งกําเนิดชีวติ สิ งมีชีวติ (คนมีชีวติ อยูโ่ ดยขาดนําได้ไม่เกิน 3 วัน) นํายังมีความจําเป็ นทังในภาคเกษตรกรรมและอุตสาหกรรม และการพัฒนา ประเทศ 39 39  นําบนโลก ร้อยละ 70 ทรั พยากรนําบนโลก นําเค็ม นําจืด ร้อยละ 97.5 ร้อยละ 2.5 40 40  ปั ญหาทรัพยากรนําจากมนุ ษย์ นําขาดแคลน การใช้นาฟุ่ ํ มเฟื อย นําไม่สะอาด  มนุษย์เราปล่อยนําเสียลงสู่ระบบวันละ 2 ล้านตัน  ประชากรโลกกว่า 1 ใน 5 กําลังประสบภาวะขาดแคลนนําและทวีความรุนแรงมากขึน เช่น ประเทศจี41น อินเดีย สหรัฐอเมริกา ไนจีเรีย เอธิโอเปี ย และประเทศในแถบเอเชียตะวันออกกลาง  ค่าเฉลียการใช้นาทั ํ วโลกของมนุษย์ : การชลประทาน ร้อยละ 70 อุตสาหกรรม ร้อยละ 22 ครัวเรือน ร้อยละ 8 โดยปกติมนุษย์ใช้นาสะอาดในการกิ ํ น อาบและใช้ในชีวิตประจําวันประมาณปี ละ 20 – 30 ลูกบากศ์เมตร (1 ลบ.ม = 1000 ลิตร) กาตาร์ เป็ นประเทศทีเสี ยงขาด แคลนนํามากทีสุ ดในโลก รองลงมา คือ อิสราเอล เลบานอน อิหร่ าน และจอร์ แดน ไทยมีความเสี ยงเผชิญภาวะขาด แคลนนําสู งสุ ดในย่ านอาเซียน อันดับที 45 ของโลก ตามมาด้ วย อินโดนีเซียและฟิ ลิปปิ นส์ (World Resources Institute’s Aqueduct Water Risk Atlas (WRI)) ํ ราว1000-1,700 m3/คน/ปี “ภาวะขาดแคลนนําไม่พอใช้ ” มีนาใช้ ํ นอ้ ยกว่า 1,000 m3/คน/ปี “ภาวะขาดแคลนนํารุนแรง” มีนาใช้ 42  อนาคต...........ผลกระทบจากการขาดแคลนนํา “นําไม่พอใช้ ” “ภาวะขาดแคลนนํา” ปริมาณนําหมุนเวียนมีนอ้ ย/เข้าไม่ถึง จํานวนประชากรเพิมมากขึน นําไม่สะอาด โรคระบาด/แหล่งเพาะเชือโรค/ป่ วย-เสียชีวิต แย่งทรัพยากรนํา เกิดการขาดแคลนอาหาร มนุษย์เราปล่อยนําเสียลงสู่ระบบวันละ 2 ล้านตัน ธุรกิจ/อุตสาหกรรมเดินหน้าไม่ได้ นําไม่สะอาด  ขาดแคลนนํา เศรษฐกิจเสียหาย 43 สถานการณ์ นําของประเทศไทย 44 ความต ้องการนํ าทีเพิมขึนอย่างรวดเร็วในพืนทีกรุงเทพฯ และปริมณฑล 45 ทรัพยากรนํากับปัญหาขยะ ทะเลและชายฝัง ขยะทะเล คือ… ของเสี ยทีเกิดจากมนุ ษย์ทีถูกทิ งลงสู่ ทะเลทังทางตรง และทางอ้อม เป็ นขยะพลาสติกมีนาหนั ํ กเบาและไม่สามารถย่อยสลายได้ในเวลาสัน ถูก พัดพาโดยคลืน ลม กระแสนํา ขยะพลาสติก ขยะพลาสติ ก คื อ พลาสติ กที ใช้ แ ล้ ว ถูก ทิ ง พลาสติ ก......เป็ น สารประกอบพวกไฮโดรคาร์บอนทีมีนําหนักโมเลกุลสูง ประกอบด้วย โมเลกุลสาย ยาวๆ ที เรี ย งตัว กัน อย่ า งซําๆ ของธาตุ สํา คัญ คื อ คาร์บ อน, ไฮโดรเจน, และ ออกซิเจน พลาสติกเป็ นวัสดุทีไม่สามารถย่อยสลายด้วยตัวเองเนื องจากเป็ นสาร สังเคราะห์ และเป็ นวัสดุทีถูกทิงในทุก ๆ วัน ทัวโลก 47  ผลกระทบจากขยะในทะเล 1. ด้ านสิ งแวดล้ อม - ทําลายระบบนิเวศปะการัง - สัตว์ตายจากการกินขยะหรื อเศษแหอวน เชือก ทีรัดพัน 2. ด้ านสุ ขภาพและอาหาร - ขยะพิษทีถูกทิงลงในทะเลสามารถสะสมความ เป็ นพิษในสิ งแวดล้อมแล่ะห่วงโซ่อาหารในระบบ นิเวศ 3. ด้ านเศรษฐกิจ การท่ องเทียว - ขยะบดบังความสวยงามของสถานทีท่องเทียว ทําให้เกิดมลภาวะ นักท่องเทียวลดจํานวนลง ส่ งผล ต่อเนืองกับระบบเศรษฐกิจ 48 49 50  - 75% ของขยะในทะเล มาจากขยะบนบก มี ต้นกําเนิดจากแม่นาในเอเชี ํ ย เพียง 10 สาย - ถ้าลดจํานวนขยะพลาสติกในแม่นาได้ ํ ราว 50% จะช่วยลดขยะพลาสติกทัวโลกได้ถึง 37% พ.ศ. 2564-2565 ประเทศไทย: ประเทศทีทิงขยะลง ทะเลเป็ น อันดับ 10 ของโลก ลดปริมาณการใช้ ถุงพลาสติกได้ มากกว่ า 25,284 ล้ านใบ (228,820 ตันต่ อปี ) ทําให้ ปริมาณขยะพลาสติกในทะเล ลดลง 51  “ขยะพลาสติกเกือบ 2 ล้านตันต่ อปี กําจัดได้ เพียง 5 แสนตันต่ อปี ” ปี 2560-2561 : มาเลเซีย ไทย และเวียดนาม นําเข้ าขยะพลาสติกเป็ น อันดับต้ นๆ ของโลก (75,000 ตัน/เดือน จากญีปุ่ น สหรัฐฯ และฮ่ องกง) นโบบายควบคุมการนําเข้ าขยะขยะอิเล็กทรอนิกส์ และพลาสติก ปี 2562-2563 : อินโดนีเซีย และตุรกี ผ็นําเข้ าขยะพลาสติกรายใหม่ ของโลก ปี 2564 : คําสังห้ ามล่วงหน้ าไม่ ให้ มีการนําเข้ าขยะพลาสติกภายใน ทีมา : bltbangkok (2562) ทีมา: สถาบันพลาสติ ก (2563) 52 เป้ าหมายการจัดการขยะพลาสติกใน ประเทศไทย แบ่งเป็ น 2 เป้ าหมายคือ 1. ลด เลิกใช้พลาสติก 2. ใช้วสั ดุทดแทนทีเป็ นมิตรต่อสิงแวดล้อม ภายในปี 2562 จะให้เลิ กใช้พลาสติ ก 3 ชนิ ด 1.พลาสติกหุม้ ฝาขวดนําดืม 2.พลาสติกผสมสารอ็อกโซ่ 3.พลาสติกผสมไมโครบีด ภายในปี 2565 และ 2568 ยกเลิ กใช้เพิ มอีก 4 ชนิ ด คือ 1. พลาสติกหูหวที ิ มีความหนาน้อยกว่า 36 ไมครอน 2. กล่องโฟมบรรจุอาหาร 3. หลอดพลาสติก ทีมีขอ้ ยกเว้นสําหรับใช้กบั เด็ก คนชรา และผูป้ ่ วย 4. ยกเลิกใช้แก้พลาสติกแบบใช้ครังเดียว 53 ปัญหาขยะมูลฝอยสู่ปัญหา ทรัพยากรดินและนํา  ขยะมูลฝอย สิงของเหลือทิงจากกระบวนการผลิต การอุปโภค และการบริโภค ซึงเสือมสภาพจน ใช้การไม่ได้ หรือ ไม่ต้องการใช้แล้ว บางชนิดเป็ นของแข็งหรือเป็ นกาก ของเสีย (Solid waste) ซึงขยะสามารถท าให้เกิดมลพิษ และเป็ นแหล่งเพาะเชือโรค สามารถส่งผลเสียต่อสุขภาพ ทังทางกายและทางจิตใจได้ ประเภทของขยะ 1. ขยะทัวไป ได้แก่ เศษอาหาร เศษกระดาษ เศษผ้า พลาสติก เศษหญ้าและใบไม้ ฯลฯ 2. ขยะอันตราย ขยะทีมีภยั ต่อคนและสิงแวดล้อม สารพิษ ติดไฟหรือระเบิดง่าย ปนเปื อนเชือโรค เช่น ไฟแช็ก แก๊ส กระป๋องสเปรย์ถ่านไฟฉาย แบตเตอรี หรือขยะติดเชือ 55 ผลกระทบของขยะ กลินเน่าเหม็น จากขยะมูลฝอยทีกองทิงไว้ กําจัด/จัดเก็บขยะให้หมด สารพิษและสารเคมีในขยะอันตราย เชือโรคต่างๆทีทําให้เกิดโรคระบบทางเดินอาหาร อันตรายจากขยะติดเชือ ทีทําให้เกิดโรคต่างๆ ก๊าซพิษจากการเผาขยะ สารก่อภูมิแพ้ เกิดได้จากการสู ดดมฝุ่ นละออง ทีปลิวฟุ้งกระจายมาจากเศษขยะ ชนิดต่างๆ 56 57  ปริมาณขยะตกค้ างทีกําจัดไม่ ได้ ปริมาณขยะต่ อวัน (รายงานเมือ ม.ค. 2563) 58 o กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ งแวดล้ อม 2563 ชี ว่ า ช่ ว งการแพร่ ระบาด COVID-19 ส่ งผลให้ ปริมาณขยะพลาสติกแบบใช้ ครังเดียว เหลือทิ งจาก บริ การรั บส่ งอาหาร (food delivery) และหน้ ากาก อนามัย เพิมขึนจากเดิมถึง 15% คือ จากวันละ 5,500 ตัน เป็ น 6,300 ตันต่ อวัน o และมีขยะหน้ ากากอนามัยเพิมขึนมาจากปริมาณการ ใช้ 1.5-2 ล้านชินต่ อวัน ทีมา: สถาบันสิงแวดล้ อมไทย (2563) 59  ตัวอย่าง มาตรการในการดําเนินการจัดการขยะพลาสติกของแต่ละประเทศ สาธารณรัฐไอร์แลนด์ : ออกมาตรการเก็บภาษี ราชอาณาจักรเดนมาร์ก : เก็บภาษี ถงุ พลาสติ กจากผู้ค้า ถุงพลาสติ กเอง ตังแต่ ค.ศ. 2002 และผู้บริ โภคที ปลีก ตังแต่ ค.ศ. 2003 เพือกดดันให้รา้ นค้าปลีกและกระตุน้ ต้องการใช้ถงุ พลาสติ ก จะต้องเป็ นผู้จ่ายเงิ นซือ ให้ผบู้ ริโภคใช้ถุงทีสามารถนํากลับมาใช้ได้ใหม่ (reusable ถุงพลาสติ ก (ลดการใช้ถุงพลาสติกได้ถงึ 90 % และยัง bags) (ลดการใช้ถุงพลาสติกได้ถงึ 66 %) มีระบบมัดจําขวด ลดปริมาณขยะมูลฝอยได้) พลาสติกกระตุน้ ให้ผบู้ ริโภคเข้าสูร่ ะบบ รีไซเคิล และสามารถรี ไซเคิลขวดพลาสติกได้ถงึ ร้อยละ 90 สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี : เก็บภาษี รีไซเคิ ลจาก สาธารณรัฐ ประชาชนจี น :ห้ า มร้ า นค้ า และ ร้านค้าทุกร้านทีมีถงุ พลาสติ กให้ลกู ค้า รวมถึงมีระบบมัดจําค่า ห้างสรรพสิ นค้าจัดเตรียมถุงพลาสติ กทีมีขนาดบาง ขวดพลาสติกเพือกระตุน้ การรีไซเคิล ลดการปล่อยก๊าซ กว่ า 0.25 มิ ล ลิ เ มตร (ลดการใช้ถุ ง พลาสติก ได้ถึ ง คาร์บอนไดออกไซด์ (ลดการผลิตขวดพลาสติกในร้อยละ 64) 40,000 ล้านใบ) ไต้ หวัน : ค.ศ. 2018 ห้ ามใช้ ถงุ พลาสติ กและแก้ว เครืองดืมทีใช้ครังเดียวแล้วทิ ง ค.ศ. 2019 งดการใช้หลอด 60  ตัวอย่าง มาตรการในการดําเนินการจัดการขยะพลาสติกของแต่ละประเทศ ประเทศญีปุ่ น : บังคับเก็บเงินจากถุงพลาสติกใน ราชอาณาจักรกัมพูชา : เก็บเงินค่าถุงพลาสติ ก ร้านสะดวกซือ ร้านขายยา และห้างสรรพสินค้า และ จากผู้บริ โภค และมีการพิ จารณาห้ามผลิ ต การนําเข้า ขอให้ผคู้ า้ ปลีกนํารายได้จากการเรียกเก็บเงิ นจาก และการจําหน่ ายถุงพลาสติ กขนาดบางกว่า 0.03 ถุงพลาสติ กมาช่วยมาตรการด้านสิ งแวดล้อม มิ ลลิ เมตร ( 2019 ลดการใช้ถุงพลาสติกได้รอ้ ยละ 50 / รวมถึงการปลูกป่ าและการเผยแพร่ความรู้ เกียวกับ ค.ศ. 2020 เก็บเงินค่าถุงพลาสติก) มลพิษ สาธารณรัฐอินโดนี เซีย ค.ศ. 2016 ทดลองเก็บภาษี ถงุ พลาสติ ก 61  ทรัพยากรสัตว์ป่า สัตว์ทุกชนิด (สัตว์บก สัตว์นาํ สัตว์ปีก แมลง) ซึงโดยสภาพธรรมชาติเกิดและดํารงชีวิต อยูใ่ นป่ าหรือในนํา และหมายความรวมถึงไข่ของสัตว์ป่าเหล่านันทุกชนิดด้วย แต่ไม่ หมายความรวมถึงสัตว์พาหนะทีได้จดทะเบียน ตามรูปพรรณตามกฎหมายว่าด้วยสัตว์ พาหนะแล้ว และสัตว์พาหนะทีได้มาจากการสืบพันธุข์ องสัตว์พาหนะดังกล่าว o องค์การกองทุนสัตว์ป่าโลกสากล รายงานในปี 2563 สัตว์ป่าลดลงโดยเฉลีย 68% ในช่วงเวลาไม่ถึง 50 ปี โดยสาเหตุหลักมาจากการบริโภคของมนุษย์ o ภูมิภาคละตินอเมริกา และแคริบเบียน ได้รบั ผลกระทบหนักทีสุดในโลก โดยจํานวนประชากรสัตว์ป่า ลดลงเฉลีย 94% 62  สาเหตุการลดลงของประชากรสัตว์โลก 1. การทําลายแหล่งทีอยูอ่ าศัย เกิดจากมนุษย์เป็ นผูก้ ระทํา เช่น การตัดไม้ทาํ ลายป่ า การบุกรุกพืนทีป่ าทํา แหล่งทีอยูอ่ าศัยหรือเพือกิจการต่างๆ การสร้างเขือนและอ่างเก็บนํา สัตว์ป่าไม่มีแหล่งอาหารและทีหลบภัย 2. การล่าสัตว์ สมัยก่อนมนุษย์ล่าสัตว์ป่าเพือเป็ นอาหาร แต่ปัจจุบนั มนุษย์ล่าสัตว์เพือเกมกีฬา และการค้า จึงทําให้สตั ว์ป่าลดปริมาณและจํานวนลง บางชนิดอาจสูญพันธุ ์ 3. การลักลอบค้าสัตว์ป่า สัตว์ป่าหลายชนิดถูกลักลอบนําไปขาย โดยนําเนือสัตว์ป่าไปประกอบอาหารนํา อวัยวะต่างๆ ของสัตว์ป่าไปเป็ นยาบํารุงตามความเชือของคนบางกลุ่ม นําหนัง เขาหรือกะโหลกศีรษะไปเป็ น เครืองประดับ เป็ นต้น 4. ภัยธรรมชาติ เช่น การเกิดไฟไหม้ป่า นําท่วม หรือภาวะภัยแล้งจนขนาดนํา ตลอดจนการเกิดภูเขาไฟ ระเบิด เป็ นต้น ปั จจัยหลักทีทําให้ประชากรสัตว์โลกลดลง คือ การทําลายทีอยู่อาศัยของสัตว์ เพือการเกษตร อุตสาหกรรม การขยายการผลิตต่าง ๆ 63  นกแก้วแอฟริกนั เกรย์อาศัยอยูท่ าง ตะวันตกเฉียงใต้ของประเทศกานา การลดลงของ ประชากรลดลงมากกว่า 99% จากผล ประชากรสัตว์ สํารวจตังแต่ปี 2545-2557 เพราะ การค้าสัตว์ กอริลล่าสาธารณรัฐคองโก ประชากร ลดลงกว่า 87% ตังแต่ปี 2538- 2558 เป็ นเพราะพฤติการณ์ของกลุ่ม ค้าสัตว์ป่าผิดกฎหมาย ผลกระทบ - สัตว์ป่าทีเสียงต่อการสูญพันธุ ์ กระทบต่อห่วงโซ่อาหาร - ระบบอาหารของโลกเกิดความไม่ สมดุล - ความหลากหลายทางชีวภาพ ลดลง/หายไป ทีมา: รายงานสิงแวดล้อมโลก (2020) 64 อุร ังอุตงั : ประเทศอินโดนี เซีย (800 ตัว) แรดขาวเหนื อ (เหลือ 2 ตัวบนโลก) : เคนยา โลมาสายแม่นํา (เหลือ 50 ตัวบนโลก) : อะเมซอน สู ญพันธุ ์แล้ว: กบ Splendid Poison Frog ค้างคาว Bonin pipistrelle bat ตักแตนตําข้าว Spined Dwarf Mantis ปลาทะเล Smooth Handfish ซาลาแมนเดอร ์ Jalpa False Brook Salamander 65 การคาสัตวปาระหวางอเมซอนกับเอเชียตะวันออก เฉียงใตมีอัตราเพิ่มสูงขึ้น 2560 มีการลักลอบคาสัตวปาคุมครองเชนแมจากัวร และลูก ออกมาจากปาอะเมซอนบอยมากขึ้น https://news.mongabay.com  https://www.thairath.co.th/news/crime/2392200 ลูกเสือโครง 2 ตัว ซื้อจาก พฤษภาคม 2565 สัตวปา นายพราน ลาในปาเขาใหญ คุมครองถูกลักลอบลาสัตวใน เตรียมสงขายตางประเทศ เขตอุทยานแหงชาติเขาใหญ 68  5 สัตว์ป่าทีสู ญพันธุ์ในประเทศไทย สมัน กูป รี นกเจ ้าฟ้ าหญิงสิรน ิ ธร กระซู่ (แรดขนาดเล็ก) นกกระเรียนไทย 69 (นกนางแอ่น)  สถานการณ์ ฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5 70 Arnaud Vittet / Greenpeace  แหล่งกําเนิด  ฝุ่ นนีมีขนาดเล็กกว่า 1/25 ของเส้นผ่าน ศูนย์กลางเส้นผมมนุษย์  แพร่ กระจายเข้าสู่ ระบบทางเดินหายใจ ถุงลมในปอดและกระแสเลือดโดยตรง 71  ค่ ามาตรฐานฝุ่ นละออง PM2.5 ในบรรยากาศ  ในเวลา 24 ชัวโมง จะต้อง ไม่เกิน 0.05 มก./ลบ.ม. (50 มคก./ลบ.ม.)  ในเวลา 1 ปี จะต้อง ไม่เกิน 0.025 มก./ลบ.ม. (25 มคก./ลบ.ม.) 72  การวัดค่าดัชนีคุณภาพอากาศ (Air Quality Index :AQI) คํานวณจากปริมาณสารมลพิษทางอากาศ 5 ชนิด ได้แก่ 1. ก๊าซโอโซน (O3) เฉลีย 1 ชัวโมง 2. ก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2) เฉลีย 1 ชัวโมง 3. ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ (CO) เฉลีย 8 ชัวโมง 4. ก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) เฉลีย 24 ชัวโมง 5. ฝุ่ นละอองขนาดเล็กกว่า 10 ไมครอน (PM10) เฉลีย 24 ชัวโมง ฝุ่ นละอองขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอน (PM2.5) เฉลีย 24 ชัวโมง 7373 74 7 แนวทาง เร่ งรัดแก้ไขปัญหาฝุ่ นละออง 75 สถานการณ์ โลกร้ อน 76 77  ปี 2613 (มีมาตราการณ์ลดโลกร ้อน) แต่ โลกอาจมีอณุ หภูมส ิ งู ขึนอีก 2.4 องศา เซลเซียส ภายในสินศตวรรษนี เมือประเมินแล ้ว อุณหภูมข ิ องโลกใน ศตวรรษนี จะสูงขึนเกิน 1.5 องศา เซลเซียส จากยุคก่อนอุตสาหกรรม หากบางประเทศปฏิบต ั ไิ ด ้จริงตาม เป้ าหมายระยะยาวทีประกาศไว ้ว่าจะลด ปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิ เป็ นศูนย ์ (Net Zero) ภายในปี 2593 หรือหลังจากนัน อาจทําให ้อุณหภูมข ิ อง โลกเพิมขึนอีกเพียง 1.8 องศาเซลเซียส ภายในศตวรรษนี 78