Aktif ve Başarılı Yaşlanma PDF

AKTİF VE BAŞARILI YAŞLANMA Dr. Sevinç SÜTLÜ Aktif Yaşlanma Aktif yaşlanma süreci yaşlıların günlük yaşamlarında sosyal, ekonomik, kültürel aktivitelere katılımlarını esas alır. Bu dönemin istenilen yönde olmasını toplumdaki ekonomik, çevresel, bireysel, davranışsal, sosyal...

AKTİF VE BAŞARILI YAŞLANMA Dr. Sevinç SÜTLÜ Aktif Yaşlanma Aktif yaşlanma süreci yaşlıların günlük yaşamlarında sosyal, ekonomik, kültürel aktivitelere katılımlarını esas alır. Bu dönemin istenilen yönde olmasını toplumdaki ekonomik, çevresel, bireysel, davranışsal, sosyal koşullar belirlemektedir. Yaşlı bireyler herhangi bir engellilik durumları olması halinde bile toplumda yürütülen faaliyetlere katılabilirler, deneyimlerini daha genç kuşaklara aktarabilirler. Bu süreç onların ailelerine, akranlarına, daha başka bir ifadeyle yaşadıkları toplumlarına katkılarını artırabilir Bireyin aktif yaşlanmasını belirleyen bazı faktörler Toplumda bireylere sunulan sağlık hizmetleri ve sosyal hizmetler, Bireyin içinde yaşadığı çevre kalitesi, çalışma olanakları ve gelir düzeyi gibi faktörler, Bireyin biyolojik, genetik ve psikolojik özellikleri, Bireyin sağlıklı yaşam biçimini benimsemesi ve buna ilişkin davranışları Sağlıklı ve Aktif Yaşlanmada etkili faktörler; Yaşama sağlıklı başlama Yeterli ve düzenli uyuyabilmek Sağlıklı büyüme ve gelişme Kazalardan ve hastalıklardan Yeterli ve dengeli beslenme korunabilme alışkanlığı Kişisel hijyene dikkat etmek Fiziksel egzersiz Sağlıklı bir çevrede yaşama Sigara ve alkolden kaçınma Düzenli sağlık kontrolleri Boş zamanları üretken bir Kronik hastalıkların kontrolü biçimde değerlendirebilme, Psikolojik iyilik halinin yaşama bağlı ve aktif olma sağlanması Başarılı sosyal ilişkiler sürdürme, Duygusal zorlanmalarla baş Seyahat etme etmeyi öğrenme Başarılı Yaşlanma Aktif yaşlanma; sağlıklı yaşlanma kavramını da içine almakta aynı zamanda çoğu zaman başarılı yaşlanma kavramı ile de benzer anlamda kullanılabilmektedir. Başarılı yaşlanma; aktif yaşlanma ve sağlıklı yaşlanma kavramlarını da içine alan geniş kapsamlı bir yaklaşımdır. Başarılı yaşlanma hastalığın yokluğunu, işlevsel kapasitenin sürdürülmesini ve yaşama aktif olarak katılımı içermektedir.  Başarılı yaşlanmanın bazı standartları vardır. (I) Hastalığının ve hastalığa bağlı olarak bağımlılığın olmaması (II) Bilişsel ve fiziksel fonksiyonlarını kullanabilmesi (III) Yaşama aktif olarak katılması Kendi yaş grubuna göre çok az ya da hemen hemen hiç işlev kaybı göstermeyen; yaşamla ilişkisini kaybetmeyen bireyler “başarılı” yaşlı olarak tanımlanmaktadırlar.  Aktif yaşlanma yaşlı bireylerin yaşam kalitesini güçlendirmek için sağlık, güvenlik ve toplumsal katılım gibi ihtiyaçlarının karşılanmasına olanak sağlayacak fırsatların iyileştirilmesini içeren süreçtir. Başarılı yaşlanma sadece yaşlılık dönemi içinde değil, tüm yaşam dönemleri içinde değerlendirilmelidir. Aktif ve Sağlıklı Yaşlanma Kavramının Gelişimi Sağlık teknolojilerinin yaygınlaşması, sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi ve sağlık hizmetlerine erişimin sağlanması ile birlikte doğumda ve 60 yaşında beklenen yaşam süresi artmıştır. Dünya Sağlık Örgütü, aktif yaşlanmayı “yaşlı bireylerin yaşam kalitesinin güçlendirilmesi için sağlık, katılım ve güvenlik fırsatlarının optimize edilmesi süreci” olarak tanımlar. Aktif ve Sağlıklı Yaşlanmayı Desteklemek İçin; Yaşamın her döneminde ve herkes için; Sağlık bakım hizmeti sunumunun üst düzeyde tutulması ve ulaşılabilir olması Topluma katılımın desteklenmesi Kuşaklararası dayanışmaya önem verilmesi ve aile bağlarının güçlü tutulması Sağlıklı Yaşlanmayı Kapsayan Aktif Yaşlanma Modelinin Anahtar Boyutları (I) Bireyin kendi tercihlerine ve kurallarına göre günlük yaşamının nasıl olacağı hakkında kontrol sahibi olması, kararlar verebilmesi ve bu süreçle başa çıkabilmesi için otonomi sahibi olmasıdır. (II) Bağımsızlık; günlük yaşamda fonksiyonel olma, toplumda başkalarından yardım almadan ya da az yardım alarak bağımsız bir şekilde yaşama kapasitesidir. (III) Yaşam kalitesi; bireyin beklentileri, amaçları, standartları ile ilişkili olarak yaşadığı yer, değerler sistemi ve kültür yapısında bireyin algıladığı yaşam statüsüdür. Geniş kapsamlı bir kavram olan yaşam kalitesi, bireyin fiziksel sağlığı, psikolojik durumu, bağımsızlık düzeyi, sosyal ilişkileri, inançları gibi boyutları içermektedir. (IV) Engeller ya da hastalıklar olmadan bireyin sağlıklı olarak yaşayabileceği yıllar, yaşam beklentisidir. Banyo yapabilme Telefon edebilme Alışveriş yapabilme Giyinme durumu Yemek hazırlayabilme Tuvalet durumu Ev işlerini yapabilme Hareket durumu Çamaşır yıkayabilme Ulaşım aracına Kontinans durumu binebilme Kendi ilacını içebilme Beslenme durumu Parasını idare edebilme  Aktif yaşlanma, AB ve UN tarafından toplumlar için hedef olarak gösterilmiş ve bu kapsamda aktif yaşlanma endeksi oluşturulmuştur. Aktif yaşlanma endeksi ile yaşlı bireylerin bağımsız yaşama, ücretli istihdam ve sosyal etkinliklere katılım düzeyleri ile aktif olarak yaşlanma potansiyelleri ölçülmektedir. Endeks aynı zamanda ülke kıyaslamaları yaparak, politika yapıcılara geliştirilebilir öncelikli alanları da göstermektedir.  Bir toplumda alt ve üst değerleri olan ölçülebilir olguları belli dereceler halinde ölçen ve diğer toplumlarla karşılaştırmayı olası kılan ölçümlerdir. Aktif Yaşlanma Endeksi Oluşturulacak sosyal politikaların geliştirilebilmesi için, yaşlılığa yönelik mevcut durum analizlerinin yapıldığı, yaşlılığın pek çok farklı boyutunun ortaya konduğu endeksler oluşturulmaktadır. Aktif yaşlanma endeksi, uluslararası kullanımı nedeniyle bu endekslerin başında yer almaktadır.  Aktif Yaşlanma Endeksi (Active Ageing Index- AAI), Avrupa Komisyonu’nun İstihdam, Sosyal İşler ve Kaynaştırma Genel Müdürlüğü (DG EMPL) ve Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) Nüfus Birimi tarafından ortaklaşa yönetilen bir projedir. Proje kapsamında oluşturulan endeks “ulusal politika yapıcıların, nüfusun yaşlanmasının önündeki zorluklara başarılı tepkiler tasarlamalarını desteklemek için” oluşturulmuştur.  Endeks, yaşlı bireylerin bağımsız yaşama, ücretli istihdam ve sosyal etkinliklere katılma düzeylerini ve aktif olarak yaşlanma kapasitelerini ölçmektedir. Endeksin hedefi, politika yapıcılara öncelikli alanları göstermek olarak belirlenmiştir  Aktif yaşlanma endeksi, politika yapıcılar için, nüfusun yaşlanmasının zorlukları ve toplum üzerindeki etkileri ile ilgili kanıta dayalı stratejiler geliştirmelerini sağlayacak yeni bir araç sağlamaktadır. Dört ana parametre İstihdam Katılım Bağımsız Sağlıklı ve Güvenli Yaşam Aktif Yaşlanma için Kapasite ve Elverişli Ortam Endeksin hesaplanmasında toplam 22 göstergeye bakılmaktadır. Her bir göstergenin endeks hesaplamasında farklı bir ağırlığı vardır ve her bir gösterge toplanarak toplamda 0’dan 100’e kadar bir değere ulaşılır.  Sonuçlar ne kadar yüksekse yaşlı bireylerin ekonomiye ve topluma katkıda bulunma potansiyellerinin o kadar yüksek olduğu, bununla birlikte yaşadıkları çevrenin aktif yaşlanmalarını mümkün kıldığı varsayılmaktadır. İSTİHDAM Yaşlı bireylerin istihdam oranlarını artırmak bütünsel bir aktif yaşlanma ölçütü değildir; işyerinde yaş ayrımcılığına karşı mücadele, daha esnek istihdam biçimleri ve/veya eğitim fırsatlarını teşvik etme gibi önlemlerin istihdam teşviklerine eşlik etmesi gerekmektedir.  % 34,4 yaşlı erkek istihdam oranına karşı % 13,4 yaşlı kadın istihdam oranı, cinsiyetler arasındaki makasın çok açık olduğunu göstermektedir. Toplam değer üzerinden değerlendirilme yapıldığında da Türkiye’nin % 23,9 istihdam oranıyla AB ülkeleri arasında 18. sırada yer aldığı görülmektedir Sosyal Katılım Gönüllü çalışmayı, çocuk, torun ve yaşlı bakımı ile politikaya katılımı içermektedir. Yaşlı bireyin ücretli bir çalışma gerçekleştirmesiyle ücretsiz olarak gönüllü aktivitelerde bulunması, çocuğuna, torununa, yaşlıya bakması ya da politikayla ilgilenmesi gibi topluma katılım göstermesi istihdamla aynı oranla değerli ve etkili kabul edilmektedir.  Türkiye, 12,8 puanla AB ülkeleri sıralamasında 25. sırada yer almaktadır. Türkiye’nin bu sıralamada yer alması çocuk/torun ve yaşlı bakımındaki görece yüksek orandan kaynaklanmaktadır Bağımsız, Sağlıklı ve Güvenli Yaşam Aktif yaşlanma endeksine %10 gibi küçük bir oranla etki etse de içinde, fiziksel egzersiz, sağlık hizmetlerine erişim, fiziki güvenlik ya da yoksulluk riskinin olmaması gibi önemli bileşenleri barındırmaktadır. Düzenli fiziksel aktiviteyi teşvik eden önlemler için 1 $’lık yatırımın tıbbi maliyetlerde 3.2 $’lık bir maliyet tasarrufuna yol açtığı tahmin edilmektedir  Bağımsız, Sağlıklı ve Güvenli Yaşam parametresi açısından Türkiye yapılan pilot çalışmayla 58.1 puanla tüm AB ülkeleri arasında en alt sırada yer almaktadır. Yalnızca ortanca gelir ve fiziki güvenlik bileşenlerinde Türkiye değerleri AB ortalamasının üstünde seyretmektedir. Türkiye’de yaşlıların % 72’si yaşadıkları çevrede ve hava karardığında yalnız yürürken kendilerini güvende hissettiklerini belirtmişlerdir. Yine Türkiye’de yaşlıların büyük bir çoğunluğu (% 79), sağlık ihtiyaçlarının karşılandığını ifade etmiştir. Aktif Yaşlanma için Kapasite ve Elverişli Ortam Diğerlerinden farklı olarak aktif yaşlanmayı kolaylaştıracak faktörler için bir ön koşul olarak değerlendirilebilir. Aktif Yaşlanma için Kapasite ve Elverişli Ortam parametresi için aktif yaşlanmada öncelik uzun ve sağlıklı yaşamı hedeflemektir. Aktif yaşlanma sermayesi açısından diğer önemli göstergeler, yaşlı bireyin internet kullanımı, sosyal ilişkileri ve eğitiminden oluşur.  Aktif Yaşlanma için Kapasite ve Elverişli Ortam parametresine göre 44.6 puanla Türkiye’nin listenin sonunda yer aldığı görülür