Osmanlı Tarihi 1299 - 1922 PDF

Devletin siyasi tarihi 1299 yılında Osman Gazinin, Söğütte bağımsızlığını ilan etmesiyle başlar, TBMM'nin 1922 de saltanatı kaldırmasına kadar devam eder. Osmanlı Devletinin hanedan ailesi olan **Kayı Boyu,** Oğuzların Bozok Kolunun Günhan soyuna ve Karakeçili aşiretine mensuptur. - Kayı; sağlam...

Devletin siyasi tarihi 1299 yılında Osman Gazinin, Söğütte bağımsızlığını ilan etmesiyle başlar, TBMM'nin 1922 de saltanatı kaldırmasına kadar devam eder. Osmanlı Devletinin hanedan ailesi olan **Kayı Boyu,** Oğuzların Bozok Kolunun Günhan soyuna ve Karakeçili aşiretine mensuptur. - Kayı; sağlam, güçlü, kuvvetli anlamlarına gelmektedir. Kayı Boyu, sembol olarak ok ve yay kullanmışlardır. - Kayılar, Orta Asya'dan göç ettikten sonra yurdu İran'ın Kirman bölgesinde bulunan **Mahan** bölgesine yerleşmişlerdir. - Moğol istilası ve baskısı nedeniyle birçok Türk boyu gibi Kayılar da daha batıya doğru yani Anadolu'ya göç etmişlerdir. - - Kayılar, Anadolu'ya Ertuğrul Gazi'nin babası Süleyman Şah (Gündüz Alp) önderliğinde, - Malazgirt savaşından sonra, Anadolu Selçuklu Devleti zamanında gelmişler ve Ahlat ve Erzincan dolaylarına yerleşmişlerdir. - Süleyman Şahın ölümü üzerine, oğullarından Gündoğdu Bey ve ona bağlı olanlar tekrar Ahlat tarafına doğru göç ederken, diğer oğlu Ertuğrul Gazi ise batıya doğru yönelmiştir. - Sultan Alâeddin Keykubat, Yassıçemen Savaşında kendisine destek veren ve göçebe yaşayan Kayıları, Ankara'nın Haymana ilçesi tarafında bulunan Karacadağ civarına yerleştirmiştir. - Yassı çemen Savaşı; Anadolu Selçuklu Devleti ile Harzemşahlar arasında Erzincan yakınlarında yapılan ve Harzemşahların yenilerek yıkılış sürecine girdiği savaştır. - Sonra da Bizans sınırına yakın Söğüt ve Domaniç yöresi yaylak kışlak olarak verilmiş ve Kayılar ''uç beyliği' 'olarak bu bölgeye yerleştirilmiştir. - Söğüt kışlak, Domaniç ise yaylak olarak kullanılmıştır. - Ertuğrul Gazi 1281 yılında Söğüt'te ölmüştür. Türbesi Söğüt'tedir - Ertuğrul Gazi'nin; - Babası Gündüz Alp veya Süleyman Şah olarak bilinmektedir. - Annesi Hayme Hatun'dur. - Eşi Anadolu Selçuklu hanedanından Halime Hatun'dur. - Gündüz Bey, Sarı Batu, Savcı Bey ve Osman Bey olmak üzere dört oğlu vardır. - Yerine bey olarak seçilen Osman Gazi; - İlhanlıların Anadolu'da etkinliğini yitirmesi, - ASD'nin tamamen yıkılış sürecine girmesi üzerine diğer Türk beylikleri gibi **1299** yılında **Söğüt** merkez olmak üzere bağımsızlığını ilan etmiştir. - **Kayıların Anadolu'ya geliş güzergâhı:** ### Osmanlı Devleti Kurulurken Çevresinin Siyasi Durumu: osmanlı devleti kurulduğu sırada anadolu\'da hangi devletler vardı ile ilgili görsel sonucu - **Avrupa'da:** İngiltere ve Fransa devletleri var ancak aralarında Yüzyıl savaşları yaşanmaktadır. - Bu durum Osmanlının balkanlar ve Avrupa'da büyümesini kolaylaştırmıştır. - **Balkanlar'da:** Sırp- Bulgar ve Macar gibi küçük prenslikler - **Marmara'da**: İç karışıklar ve sorunlar yaşayan Bizans Devleti - **Anadolu'da:** Yıkılış sürecine girmiş Anadolu Selçuklu Devleti ve İkinci Türk beylikleri - **Doğu Anadolu'da:** Moğol devleti olan İlhanlılar - **Doğu Karadeniz'de**: Pontus Rum Devleti - **Mısırda:** Memluk Devleti bulunmaktadır. b. - Coğrafi konumunun avantajı - İç karışıklıklar yaşayan Bizans'a komşu olması - Moğol baskısından uzak olması - Merkezi otoritenin güçlü tutulması - I.Murat veraset sistemini değiştirmiş ve taht kavgalarını azaltmak amacıyla ülke padişah ve oğullarının malıdır anlayışı getirmiştir. - Anadolu Selçuklu Devletinin yıkılması ve Anadolu'da güçlü bir devletin olmayışı - Anadolu Türk beylikleriyle iyi geçinilmesi - Doğudan gelen Türkmenlere yurt bulunması ve o boyların Osmanlı hâkimiyetine girmesi - Gaza ve cihat politikası güdülerek batıya yemlenilmesi - Balkanlarda İskân ve İstimalet siyasetinin uygulanması - **İskan siyaseti:** Balkanlarda fethedilen yerleri Türkleştirmek ve buralara İslam'ı yaymak için doğudan gelen göçebe Türkmenlerin bu topraklara yerleştirilmesidir. Amaç kalıcı olmayı sağlamaktır. - **İstimalet politikası:** Osmanlı devletinin batıda izlediği hoşgörü politikasıdır. - Balkanlarda siyasi birliğin olmaması ve güçlü bir devletin yokluğu - Başa geçen ilk beylerin güçlü kişilikler ve kudretli yöneticiler olması - Ordu ve donanmanın güçlü tutulması - Birçok sivil toplum örgütünün desteğinin alınması - Avrupa'da İngiltere ve Fransa arasında Yüzyıl savaşlarının yaşanması - **Yüzyıl Savaşları: 1337- 1453** - İngiltere'nin Fransa topraklarında hak iddia etmesiyle başlayan ve yüzyıldan daha uzun süre devam eden savaşlardır. İngiltere'nin mağlubetiyle sonuçlanmıştır. Devamı Avrupa tarihi konusunda... ### Osmanlı Kurulurken Desteğini Aldığı Sivil Örgütler - Gaziyan-ı Rum (Anadolu Gazileri) - Abdalan-ı Rum (Anadolu Erenleri- dervişleri) - Ahiyan-ı Rum ( Anadolu Ahileri) - Bacıyan-ı Rum ( Anadolu Bacıları) - Evlad-ı Ftihan: Balkanlara yerleştirilen Türkmenler için kullanılan isimdir. - **Osmanlı tarihi; devletin siyasi-askeri ve mali gücüne göre beş dönemde incelenmektedir.** 1. **Kuruluş Dönemi( Beylikten Devlete Geçiş)** : 1299- 1453 - 2. **Yükselme Dönemi( Dünya Gücü Osmanlı)** : 1453- 1579 - 3. **Duraklama Dönemi( Arayış/ Buhran Yılları**): 1579- 1699 - 4. **Gerileme Dönemi( Diplomasi Yılları):** 1699- 1792 - 5. **Dağılma Dönemi( En Uzun Yüzyıl):** 1792- 1922 - - - Osman Gazinin 1299 yılında Söğütte bağımsızlığını ilan etmesiyle başlayan bu dönem İstanbul'un fethine kadar devam eder. - - - - - - - - ### OSMAN BEY DÖNEMİ (1281-1324) - Bu dönem Aşiretten Beyliğe geçiş dönemidir. - 1281 de babası Ertuğrul Gazinin ölümüyle yerine geçmiştir. - Kayılar, bu dönemde bir süre Kastamonu taraflarında yaşayan Çobanoğulları beyliğine daha sonra da Kütahya çevresinde yaşayan Germiyanoğulları beyliğine bağlı kalmıştır. - Osman Gazi kendisine hedef olarak iç karışıklıklar yaşayan Bizans'ı seçmiştir. - 1285'te İnegöl tekfuruyla yapılan Ermeni Beli savaşı Osmanlının kurulmadan önce Bizans'la yaptığı ilk savaş olmuştur. Bu savaşın sonunda Kulaca Hisar kalesi alınmış ve Osmanlının fethettiği ilk kale Kulaca Hisar Kalesi olmuştur. - 1287'de İnegöl tekfuruyla İkizce savaşı yapılmış ve savaş kazanılmıştır. Bu savaşın diğer adı Domaniç savaşıdır. - 1288'de Karacahisar alınmış ve merkez yapılmıştır. - 1298'de Yarhisar, İnegöl, Yundhisar alınmış ayrıca Bilecik alınarak merkez yapılmıştır. - Bilecik maden yatakları kullanılmış ve ordunun silah ihtiyacı karşılanmıştır. - 1299'da beyliğin bağımsızlığını ilan etmiştir. - 1302'de Bizans'la yapılan ve ilk savaş olan Koyunhisar (Bafeon) savaşı kazanılmıştır. - Koyun hisar savaşı Bizans tekfurlarıyla yapılmıştır. - Tekfur: Bizans'ın Anadolu tarafındaki valilerine verilen isimdir. - 1316 da Bursa kuşatılmış ancak kuşatma on yıl kadar sürmüş kale alınırken Osman gazi ölmüş ve Bursa alınınca cenazesi buraya defnedilmiştir. - 1321'de Mudanya alınmıştır. Kuşatma sırasında Osman Gazinin hastalanması üzerine orduyu oğlu Orhan Gazi yönetmiştir. - Eskişehir Ahi şeyhi şeyh Edebali'nin kızı Malhun Bala Hatun ile evlenmiş ve Ahilerin desteği kazanılmıştır. - Osman Gazi, Bursa kuşatması sırasında ölmüş yerine oğlu Orhangazi geçmiştir. - Osman Gazi, Fahrüddin ve Gazi ünvanları kullanmıştır. - Bu dönemde ilk bakır para(mangır) bastırılmıştır. - İlk Osmanlı vergisi olan Bac-ı Bazar vergisi konulmuştur. - İlk Osmanlı kadısı olan Dursun Fakih, Karacahisar'a atanmıştır. - **Orhan Gazi dâhil sonraki padişahlar ve dönemlerini;** - Padişahların kişisel özellikleri: - Anadolu'daki gelişmeler: (daha sonra doğudaki gelişmeler): - Rumeli'deki gelişmeler: (daha sonra Balkanlar ve Avrupa'daki gelişmeler): - Denilerdeki gelişmeler: (daha sonra Okyanuslardaki gelişmeler): - Devlet teşkilatlanmasındaki gelişmeler şeklinde işleyeceğiz. - Teşkilatlanma başlığı XVII.yy dan itibaren ıslahatlar başlığı şeklinde anlatılacaktır. ### ORHAN BEY DÖNEMİ (1326-1362) a. - Bu dönem beylikten devlete geçiş dönemidir. - Kendi adına tuğra çektiren ilk padişahtır. - Oğlu Murat'ı İzmit sancağına göndererek ilk kez sancağa çıkma usulünü başlatmıştır. - Sultan'ül Güzat şeklinde kullandığı unvanla ilk sultan unvanı kullanan padişah olmuştur. - Ayrıca; Gazi, Seyfeddin, Sücaeddin gibi ünvanlar da kullanmıştır. - Seyyah İnb-i Batuta Seyahatnamesinde; Orhan Gaziden; Türk hükümdarlarının en ulusu şeklinde bahsetmiştir. - Orhan Gazinin eşi Nilüfer hatun Osmanlı sarayında ilk devşirme haseki sultan olarak bilinmektedir. b. - 1326 Bursa fethedilerek başkent yapılmıştır. - Osman Gazinin cenazesi buraya defnedilmiştir - Bursa, Bey Sancağı ilan edilmiş ve ilk Osmanlı sarayı olan Bey Sarayı inşa edilmiştir. - İlk Osmanlı sarayı Bey Sarayı inşa edilmiştir. - 1329 'da Bizans'la yapılan Maltepe(Palekanon) Savaşı kazanılmış ve İznik'in fethine zemin hazırlamıştır. - 1331 Bizans'tan İznik alınmıştır. - İznik'in(Nikea) alınmasıyla; - Hristiyanlarca kutsal sayılan bir şehir Osmanlının eline geçmiştir. - Bizans'a karşı yapılacak akınlarda önemli bir üs ele geçirilmiştir. - Kocaeli yarımadasının fethine zemin hazırlamıştır - Başkent Bursa'dan İznik'e taşınmıştır. - İlk Cizye vergisi uygulanmaya konulmuştur. - İznik, hem Anadolu Selçukluya hem de Osmanlıya başkentlik yapan tek Anadolu şehridir. - 1337'de İlhanlılara verilen vergi kesilmiş ve devletin tam bağımsızlığı sağlanmıştır. - Ahilerden Ankara alınmıştır. - 1345 Karesi oğlu beyliğinde yaşanan iç sorunları fırsata dönüştüren Orhan Gazi bu beyliği Osmanlı topraklarına katmıştır. - Karesi oğlu Beyliği Osmanlı Devleti'ne katılan ilk beyliktir. - **Karesilerin Osmanlıya katılmasıyla;** - Beyliğin donanması Osmanlı donanmasının temelini oluşturmuş, - Hacı İlbeyi Bey, Evranos bey gibi önemli komutanlar Osmanlı hizmetine girmiş, - Anadolu Türk Siyasi Birliği adına ilk adım atılmış ve - Rumeli'ye geçişi kolaylaştırmıştır. c. - Bizans'ta yaşanan taht mücadelesi fırsat dönüştürülmüş ve taht mücadelesine girişen kayınpederi Kantekuzenos'a yardım amaçlı 1353'te Çimpe Kalesi üs olarak alınmış ve Rumeli'ye geçilmiştir. - Gelibolu yarımadasında bulunan Çimpe Kalesi; Osmanlının Rumeli'de ilk toprak parçasıdır. - Bu kale fetihlerde üs olarak kullanılmış ve Orhan Gazinin oğlu Süleyman paşa, Edirne'ye kadar olan tüm Gelibolu yarımadasının fethini tamamlamıştır. Bu nedenle Gelibolu fatihi olarak bilinir. - Osmanlı Devleti, Avrupa'da Çimpe kalesinden sonra Viyana önlerine kadar ilerlemiştir. d. - Bursa fethedilip başkent yapılmış ve ilk saray olan Bey sarayı Bursa'ya inşa edilmiştir. - Bey Sarayının kalıntıları günümüze ulaşmamıştır. - İznik alınmış ve İznik te ilk Osmanlı Camisi olan Hacı Özbek Camii inşa edilmiştir. - İlk divan örgütü kurulmuştur. (Divan-ı Hümayun) - Divanın kurulması idari işlerin daha düzenli hale getirildiğinin göstergesidir. - İlk vezirlik makamı oluşturulmuştur. - Osmanlının ilk veziri Orhan gazinin kendi ağabeyi Alaeddin Paşa'dır. - İznik'te ilk medrese olan Süleyman Paşa (Orhaniye) Medresesi açılmıştır. - Süleyman Paşa Medresesi'nin ilk müderrisi Davud-u Kayseri'dir. - Nilüfer Hatun'un da katkılarıyla ilk vakıf teşkilatı kurulmuştur. Medresenin ihtiyaçları bu vakıf tarafından karşılanmıştır. - İlk imarethane de yine Nilüfer Hatun tarafından açılmıştır. - Yaya ve müsellem adıyla ilk düzenli ordu kurulmuştur. - Osmanlının ilk gümüş parası bastırılmıştır. - Subaşılık ve kadılık makamı oluşturulmuştur. - Kocaeli Karamürsel'de, Karamürsel bey tarafından ilk Osmanlı tersanesi kurulmuştur. - Karamürsel Bey ilk Osmanlı donanma komutanı olarak bilinir. - Rumeli'ye geçiş ilk bu dönemde olduğundan ilk İskân (yerleştirme) siyaseti de bu dönemde başlamıştır. - İskân için seçilen ilk aile Karesi oğullarından Kara Araplar ailesidir. - Tımar sistemi ilk kez bu dönemde uygulanmaya konulmuştur. - Kırkpınar yağlı güreşlerinin düzenlenmesi bu dönemde gelenek haline gelmiştir. ### I. MURAT (1362-1389) a. - Sancak sistemi ile yetişen ilk padişahtır. İzmit sancak beyliği yapmıştır. - Lalalık görevine ilk getirilen devlet adamı ise Lala Şahin Paşa'dır. - Savaş meydanında sıcak temas ile şehit düşen ilk ve tek padişahtır. - Hünkâr, Gazi, Hüdavendigar ve Sultan unvanları kullanmıştır. b. - Anadolu Türk Birliğini sağlamak amacıyla; - Germiyanoğlularından çeyiz karşılığında, - Hamitoğulları'ndan ise para karşılığında toprak satın almıştır. - Germiyan beyi Süleyman Şahın kızı Devlet Hatun Yıldırım Bayezid'in eşidir. Kütahya, Tavşanlı, Simav dolayları çeyiz olarak Osmanlıya verilmiştir. - Hamitoğullarından; Isparta -- Yalvaç- Akşehir- Beyşehir dolayları 90 bin altın karşılığında satın alınmıştır. - Bu durumlar, Osmanlının meşru olan her yolu kullanarak Anadolu Türk Siyasi Birliğini sağlamaya çalıştığını göstermektedir. Osmanlı, Anadolu Türk Siyasi Birliğini sağlamak için Türk beyliklerine son vermiştir. - Karamanoğlu beyliği ile ilk savaş olan 1387 Frenk Yazısı savaşı yapılmış ve Karamanoğlu beyliği yenilerek itaat altına alınmıştır. - I. Bayezid'in, Yıldırım unvanını bu savaşta hızlı hareketinden dolayı aldığı bilinmektedir. - Orhan Gazi döneminde alınan ab-nacak tekrar elden çıkan Ankara Ahilerden tekrar alınmıştır. c. - 1363'te Bizans ve Bulgarlara karşı Sazlıdere Savaşı kazanılmış Balkanlara açılan önemli bir üs olan Edirne ele geçirilmiştir. - Edirne'nin alınması Avrupa'da haçlı ittifakına neden olmuş ve başkentin Edirne'ye taşınması bu tehlike üzerine ertelenmiştir. - 1364'te Haçlılarla yapılan ilk savaş olan Sırpsındığı Savaşı kazanılmış ve bu zafer sonrası Edirne başkent yapılmıştır. Bu savaş I.Çirmen olarak da bilinir. - 1371'de II.Çirmen Savaşında Sırpları yenmiştir. - 1388'de Sırp ve Boşnaklardan oluşan kuvvetlere Ploşnik'te yenilmiş ve Osmanlı ordusu Balkanlarda ilk küçük bozgunu yaşamıştır. - 1389'da Haçlılarla yapılan I. Kosava Savaşı kazanılmıştır. Ancak I.Murat bu savaş sonunda şehit düşmüştür. - Osmanlı devleti ilk defa bu savaşta sadece sesinden yararlanmak üzere top kullanmıştır. d. - Edirne alınmış ve başkent yapılmıştır. Edirne Sarayı inşa edilmiştir. Bu saray da günümüze ulaşamamıştır. - Edirne Sarayında devlet kademelerine memur yetiştirmek için Enderun mektebi açılmıştır. - Enderun mektebine sadece devşirme usulü adam alınmaktadır. - II.Mahmut döneminde bu okulun yerine Mektebi Maarifi Adliye açılmış ve Enderun önemini yitirmiştir. II.Meşrutiyet döneminde de tamamen kapatılmıştır. - İlk defa adalet ve eğitim işlerini takip etmek üzere kazaskerlik makamı oluşturulmuş ve ilk kazasker olarak Çandarlı Kara Halil paşa atanmıştır. - Mali işleri düzenlemek ve takip etmek üzere ilk defa Defterdarlık oluşturulmuştur. - Osmanlının ilk defterdarı - İlk defa sadrazamlık makamı oluşmuş ve ilk sadrazam olarak Çandarlı Halil paşa atanmıştır. - Manastır merkez olmak üzere Rumeli beylerbeyliği oluşturulmuş ve bu göreve Lala Şahin Paşa atanmıştır. Amaç sınırların genişlemesiyle yönetimi kolaylaştırmaktır. - Beylerbeyliği sistemi Osmanlı eyalet sisteminin ilk halidir. XVII.yy dan itibaren beylerbeyliği yerine eyalet kavramı kullanılacaktır. - Osmanlının ilk beylerbeyi olarak Lala Şahin paşa veya Orhan Gazinin oğlu Süleyman paşa bilinmektedir. - Orhan Gazi döneminde uygulanmaya başlanan Tımar sistemi daha sistemli uygulanmaya başlanmıştır. - Pençik Sistemi ilk kez uygulanmıştır. Savaşlarda elde edilen esirlerden 1/5 oranında asker amaçlı yararlanılması yani devlet hizmetine alınması demektir. İlk defa Bedir savaşında uygulanmıştır. - Pençik Sistemi savaşlarda ele geçirilen esirlerin 1/5'nin askere alınması usulüdür. - Karamanlı Rüstem paşanın teklifi ile Çandarlı Halil Hayrettin paşa uygulamaya koymuştur. Böylece devşirme sisteminin de temeli atılmış, Çelebi Mehmet döneminden itibaren de devşirme sistemi uygulanmaya başlanmıştır. - Edirne'de Acemi Oğlanlar ve Yeniçeri Ocağı kurulmuştur. - Yeniçeri ocağını isim babası Bektaşi şeyhidir bu nedenle ocakta Bektaşilik tarikatı etkili olmuştur. - Veraset anlayışında değişiklik yaparak 'ülke hükümdar ve oğullarının ortak malı anlayışını getirmiştir. - Amaç taht kavgalarını azaltmak ve merkezi otoriteyi güçlendirmektir. - Osmanlı tarihinde ilk şehzade isyanı ve kardeş katli bu dönemde gerçekleşmiştir. Kardeşi Savcı bey isyan etmiş ve isyan bastırılmıştır. - **İskân Siyaseti** - Rumeli'de fethedilen yerlere doğudan gelen Türkmenleri yerleştirme siyasetidir. - Amaç ; - Fetihleri kolaylaştırmak, - Balkanları Türkleştirmek, - Bu topraklarda kalıcı olmak - Göçebe Türkmenlerin yerleşik halka zarar vermesini önlemek, - Üretim ve vergi gelirlerini artırmak gibi etkenlerdir. - Devlet iskanı kolaylaştırmak için, göç edenlerden belli bir süre vergi almamış, göç edenlere toprak dağıtmış, göç edenlere tohumluk tarım aletleri tahsis edilmiştir. - Ayrıca, İskan edilenleri göç bölgelerine yakın yerlerden seçmiştir. Kan davalı ailelerden bir tanesini göç ettirmiş, geçerli bir mazeret olmadan da tekrar eski yerlerine göç etmelerine izin vermemiştir. - Orhan Bey zamanında başlayan İskan siyaseti I.Murat döneminde sistemli olarak ve hızlanarak devam etmiştir. III. a. - I.Kosova Savaşında babasının şehit düşmesi üzerine tahta çıkmıştır. Askerin desteğini alabilmek için Cülüs bahşişi dağıtmış ve ilk cülüs dağıtan padişah olmuştur. - Yıldırım ünvanı kullanmış ve bu unvanı şehzadeliği sırasında Karamanoğulları ile yapılan ilk savaş olan Frenk Yazısı savaşında aldığı söylenmektedir. - Esir düşen ilk ve tek Osmanlı padişahıdır. Ankara savaşında Timur'a esir düşmüştür. b. - Bu dönemde ilk kez büyük oranda Anadolu Türk Birliği sağlanmıştır. - Sınırların Anadolu tarafında genişlemesi üzerine merkezi Kütahya olmak üzere Anadolu Beylerbeyliği oluşturulmuş ve bu göreve Kara Timurtaş paşa atanmıştır. - Anadolu da siyasi birliğin sağlanmasıyla güneyde Memluklere komşu olunmuş ve ilk Osmanlı - Memluk ilişkileri başlamıştır. - İlk kez İstanbul kuşatılmış ve bunun için Anadolu diğer adıyla Güzelce Hisar yaptırılmıştır. - İstanbul bu dönemde tam dört defa kuşatılmıştır. Kuşatmalar; antlaşma yapılarak, Niğbolu savaşı, Timur tehlikesi gibi nedenlerle başarılı olamamış ve kaldırılmıştır. - 1393 Kırıkdilim Savaşında Kadı Burhaneddin devletine yenilmiştir. Şehzade Ertuğrul şehit düşmüştür. - 1397 Karamanoğullarını Akçay savaşında yenmiştir. - 1402 Ankara Savaşında Timur'a yenilmiş ve esir düşmüştür. - Savaşın asıl sebebi cihan hâkimiyeti anlayışıdır. **Sonuçları:** - Anadolu Türk Siyasi Birliği tekrar bozulmuştur. - İkinci beylikler yeniden kurulmuştur. - KEK hariç yani; Karesi, Eratna, Kadı Burhaneddin Devleti hariç. - 11 yıl sürecek Fetret Dönemi başlamıştır. - İstanbul'un fethi 50 yıl gecikmiştir. - Batıda Türk ilerleyişi durmuştur. - Osmanlı Devleti dağılma tehlikesi geçirmiştir. - **Fetret Devri: 1402- 1413** - Ankara Savaşından sonra Yıldırım Bayezid'in oğulları arasında yaşanan taht kavgaları nedeniyle hükümdarsız geçen 11 yılı tanımlamaktadır. - Yıldırım'ın oğulları, - Süleyman Çelebi: Edirne - İsa Çelebi: Balıkesir - Musa Çelebi: Bursa - Mehmet Çelebi: Amasya'da hükümdarlıklarını ilan etmişler ve taht mücadelesine başlamışlardır. - En küçük oğlu şehzade Mustafa'yı Timur beraberinde Semerkant'a götürmüştür. - **Fetret Devrinde Balkanlarda büyük toprak kayıplarının yaşanmamasında;** - İstimalet siyaseti yani Adaletli ve hoşgörülü politika izlenmesi - İskân siyaseti yani Türkmenlerin Balkanlara yerleştirilmesi - İniltere ve Fransa arasında Yüzyıl savaşlarının yaşanması - 1396 Niğbolu Zaferinde Avrupa'nın gücünün kırılması etkili olmuştur. c. - 1396 Niğbolu savaşında Haçlıları yenmiştir. - Abbasi halifesi tarafından Sultanı İklimi Rum ünvanı verilmiştir. Bu unvanın verilmesi ATSB yi sağlamayı kolaylaştırmış ve Osmanlının Türk İslam dünyası üzerindeki etkisini artırmıştır. d. - Anadolu Hisarı yaptırılmış - Gelibolu'da ilk büyük Osmanlı tersanesi kurulmuştur. - İlk kez cülüs bahşişi bu dönemde dağıtılmıştır. - Cülüs Fatih kanunnamesinde yasalaşmış, I. Abdülhamit döneminde kaldırılmıştır. ### I. MEHMET (ÇELEBİ)1413-1421) a. - Taht mücadelesine girişen kardeşler içerisinde en küçüğüdür. - Çelebi ve Kirişçi ünvanları kullanmıştır. - Çelebi; bilgili görgülü yakışıklı erkek çocuk anlamlarına gelmektedir. - Genç yaşta ölmüştür mezarı Bursa'da Yeşil türbededir. - Fetret Dönemine son verdiği için Osmanlı Devleti'nin ikinci kurucusu olarak kabul edilir. b. - Anadolu Türk Birliğini kurma çalışmaları yeniden başlamış ve Anadolu beylikleri tekrar itaat altına alınmaya başlanmıştır. - Şeyh Bedrettin isyanı çıkmış ve isyan bastırılmıştır. - Bu isyan Osmanlıda çıkan dini ve sosyal içerikli ilk isyandır. - Siyasi içerikli Düzmece Mustafa İsyanı da bastırılmıştır. - Şehzade Mustafa, Yıldırımın küçük oğludur. Timur tarafından Semerkant'a götürülmüştü. Anadolu'ya gelerek taht mücadelesine girişmiş ve Bizans tarafından desteklenmiştir. c. - Venediklerle ilk deniz savaşı olan Çalı bey savaşı yapılmış ve Osmanlı donanması yenilmiştir. Bu durum Donanmanın henüz zayıf olduğunu göstermektedir. - Hicaz bölgesine ilk defa surre alayları gönderilmiştir. - Surre Alayı: Kutsal bölgelere çeşitli hediyelerin gönderilmesi. - Devşirme sitemi ilk defa bu dönemden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. ### II. MURAT (1421-1451) a. - Fatih Sultan Mehmet'in babasıdır. - Ebul Hayrat ve Koca Gazi Sultan gibi ünvanlar kullanmıştır. - Tahtı kendi isteğiyle oğluna bırakan ilk ve tek padişahtır. Büyük oğlu şehzade Alâeddin'in ani ölümü ve üst üste birkaç yenilginin yaşanması ve dinlenme isteği tahtı bırakmasında etkili olmuştur. - Tahtı küçük yaştaki oğlu II. Mehmet e bırakmıştır. - Yeniçeri ocağı bu duruma tepki göstermiş ve ilk yeniçeri ayaklanması olan Buçuk Tepe İsyanı çıkmıştır. - Varna savaşı öncesi tekrar tahta çıkmış bu nedenle tahta iki defa çıkan ilk Osmanlı padişahıdır. b. - İstanbul'u kuşatan ikinci padişahtır. Kuşatma başarısız olmuştur. - Düzmece(Çelebi) Mustafa İsyanı ve Kardeşi Mustafa isyanları bastırılmıştır. c. - **1444 Edirne Segedin Anlaşması**: - Osmanlının Balkanlarda imzaladığı ilk antlaşmadır. - Macarlarla imzalanmıştır. - II.Murat'ın büyük oğlu şehzade Alâeddin'in ani ölümü ve üst üste birkaç yenilginin yaşanması ve dinlenme isteği bu antlaşmanın imzalanmasında etkili olmuştur. - Antlaşma, bir nüshasını Edirne'de bir nüshası da Macaristan'ın kenti Segedin de imzalanması sonucu bu isimle anılmıştır. - Antlaşmaya göre her iki taraf birbirlerine on yıl saldırmayacaktır ancak Osmanlı tahtına küçük yaşta bir padişahın geçmesini fırsata dönüştürmek isteyen Hristiyan dünyası antlaşmayı bozarak Osmanlıya savaş ilan etmişlerdir. - **1444 Varna Savaşı**: - Haçlılara karşı kazanılmış zaferdir. - Balkanlar kesin olarak Türk yurdu olmuştur. - Sultan II.Murat'ın tahtı 12 yaşındaki Sultan Mehmet'i bırakması üzerine Yeniçeriler tarafından Buçuktepe İsyanı çıkartılmıştır. Sultan Murat'ın tekrar tahta geçmesi ve yeniçeri maaşlarına buçuk oranında zam yapması üzerine isyan son bulmuştur. - **1448 II. Kosova Savaşı:** - Haçlılara kazanılmıştır. - Bu zaferle Osmanlının Balkanlardaki hâkimiyeti kesinleşmiştir. **OSMANLI YÜKSELME DÖNEMİ(1453- 1579)** **(Dünya Gücü Osmanlı)** - İstanbul'un Fethi'yle başlayıp 1579'da Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümüne kadar geçen dönemdir. - Osmanlı Devleti her alanda hızla büyümüş ve çok büyük fetihler yapılmıştır. - **[Dönemin Padişahları:]** - - - - - - I. a. - İki defa tahta çıkmıştır. - İlk iki yılı Kuruluş dönemine girer. - Fatih, Kayser-i Rum, Sultan'ül Bereyn ve Bahreyn gibi ünvanlar kullanmıştır. - Şiirlerinde Avni mahlasını kullanmıştır. - Arapça, Farsça, Rumca ve Latince gibi yedi tane dünya dili bilmektedir. - Ak Şemseddin, Molla Gürani gibi önemli hocalardan ders almıştır. - **İstanbul'un Fethi:** - **Nedenleri:** - İstanbul'un Osmanlı toprak bütünlüğünü bozması - Boğazlar ve ticaret yollarını ele geçirmek. - İstanbul'un coğrafi konumu - Bizans'ın beylikleri ve şehzadeleri Osmanlıya karşı kışkırtması. - Bizans'ın Avrupa devletlerini kışkırtması - İstanbul'un fethi konusunda Hz. Peygamberin Hadis-i Şerifi gibi sebepler etkili olmuştur. - **Fetih için yapılan Hazırlıklar:** - İstanbul boğazının Avrupa tarafına Rumeli Hisarını (Boğaz Kesen) yaptırılmıştır. - "Şahi" adı verilen kalın surları yıkabilecek büyük ve ağır toplar döktürülmüştür. - Mora'ya asker gönderilerek gelen haçlı yardımlarının önü kesilmiştir. - Surları aşabilmek için tekerlekli kuleler yaptırılmıştır. - Hristiyanların elindeki İstanbul  yakınlarında bulunan "Silivri ve Vize" kaleleri alınmıştır. - Denizden gelen haçlı yardımlarını engellemek için ege denizine donanma konuşlandırılmıştır. - 400 parçalık yeni bir deniz filosu oluşturulmuştur. - Zincirle ağzı kapatılan Haliç'e karadan çektirilen 72 gemi indirilmiştir. - Karamanoğullarının kuşatma sırasında ani bir baskın gerçekleştirmesini engellemek için karaman seferine çıkılmış ve itaat altına alınmıştır. - **Fethin sonuçları:** - İstanbul'un fethinin Türk ve dünya tarihi açısından birçok önemli sonucu olmuştur. İçinde Türk --İslam ve Osmanlı geçen sonuçlar Türk tarihi açısından sonuçlardır. - İstanbul Osmanlı devletinin yeni başkent olmuştur. - Eski saray ve Topkapı Saryı inşa edilmiş devlet buradan yönetilmeye başlanmıştır. - Osmanlı Devleti Kuruluş dönemini tamamlamış ve Yükselme dönemine girmiştir. - Osmanlı Devleti'nin İslam dünyasındaki prestiji artmıştır. - Devlet imparatorluk özelliği kazanmıştır. - Orta Çağ kapanmış, Yeni Çağ açılmıştır. - Ticaret yollarının Osmanlını hâkimiyetine geçmesiyle Avrupalılar tarafından Coğrafi Keşiflerin başlamasına yol açmıştır. - İtalya'da Rönesans'ın başlamasına neden olmuştur. - Avrupa'da feodalitenin sona ermesini sağlamıştır. - Fatih İstanbul'un Fethiyle birlikte İstanbul merkezli Ortodoks Hristiyanlarının koruyuculuğunu üstlenerek, - - - a. - **ASTKOM** kronolojik formüldür. - Amasra \> Cenevizlilerden - Sinop \> \> Candaroğullarından - Trabzon \> Pontus Rum devletinden - Konya \> Karamanoğullarından - Otlukbeli Savaşında 1473 Akkoyunluları yenmiş ve Doğu Anadolu'da hakimiyet sağlanmıştır. - Memluklerle ilişkiler Hicaz suyolları nedeniyle bozulmuştur. b. - **SaMEBA** kronolojik formüldür. - Sırbistan - Mora yarımadası - Eflak - Boğdan - Bosna - Hersek - Arnavutluk fethedilmiş ve bu topraklar Osmanlı topraklarına katılmıştır. - Bu dönemde Balkanlarda fethedilemeyen tek yer Belgrat olmuştur. c. - Bozcaada, Gökçeada ,Limni, Midilli , Eğriboz, Semadirek adaları alınmıştır. - Mora ve Trabzon alınarak Bizans'ı tekrar canlandırma umutlarına son verildi. - 1475 'te Kırım fethedilmiş ve Karadeniz Türk gölü olmuştur.. - Karadeniz Türk gölü olma özelliğini 1774 Küçük Kaynarca antlaşmasıyla kaybetmiştir. - Boğazlar ve eski ticaret yollarının Osmanlı hamiyetine geçmesiyle Osmanlı -- Venedik savaşları yaşanmış ve on altı yıl kadar sürmüştür. 1463- 1479 - Osmanlı devleti bu savaşları kazanmış ancak; - Venedik i kendi tarafın çekerek Avrupa Hristiyan birliğini parçalamak - Akdeniz ticaretini canlı tutmak - Osmanlı mallarını Venedik eliyle Avrupa'da sattırmak Gibi amaçlarla Venedik e ticari ayrıcalıklar içeren kapitülasyon verilmiştir. - **Venedik e verilen kapitülasyonları özellikleri:** - İlk defa bir Avrupalı devlete ticari ayrıcalık verilmiştir. - Bu kapitülasyonlar tek taraflıdır. Osmanlı karşı taraftan aynı şekilde hak talebinde bulunmamıştır. - Venedik ilk defa Osmanlı başkentinde elçi bulundurma hakkı elde eden Avrupa ülkesi olmuştur. - Bu elçiye Balyos denir ve Venedikli halkın davalarına bakar. d. - İstanbul alınmış ve başkent yapılmıştır. - İstanbul'da ilk saray olan Eski saray ve ikinci saray Topkapı sarayı(saray-ı cedide) inşa edilmiştir. - Topkapı sarayına Osmanlı Devleti'nin en eski köşkü olan Çinili Köşk inşa edilmiştir. - İstanbul kuşatması için Rumeli(Boğazkesen) Hisarı yaptırılmıştır. - Klasik Osmanlı mimarisi ortaya acıkmıştır. - İlk altın para bastırılmıştır. - İstanbul'daki İlk medrese olan Sahn-ı Seman Medresesi açılmıştır. Üniversite tarzı olan bu b-medreselere orta öğretim öğrencisi yetiştirmek için ise Tetimme medreseleri açılmıştır. - Bürokrasi ve devlet işleyişi için Leyzade Mehmet Çelebi tarafından Kanunname-i Ali Osman hazırlanmıştır. - Çandarlı Halil Paşanın İstanbul kuşatması sırasında Bizans'la iş birliği yaptığı ispatlanmış ve idam edilerek malı müsadere edilmiştir. - Müsadere usulü ilk kez Çandarlı Halil paşaya uygulanmıştır. - Çandarlı'nın idamıyla devlet kademesinde devşirme paşaların önemi artmıştır. - Devletin büyümesi nedeniyle defterdar, kazasker ve vezirlerin sayısı artırılmıştır. - İtalyan ressam Bellini ye resmini yaptırdığı rivayet edilmektedir. - Sinan beyi resim sanatı öğrenmesi için İtalya'ya göndermiştir. - Son seferi Otranto(italya) seferidir. Sefer sırasında aniden ölmüştür. **2. II. BEYAZİD (1481-1512)** a. - Fıtratının mülayim olması ve ibadete düşkünlüğü nedeniyle Sofi olarak bilinmektedir. - Amasya Sancak beyliğinden Fatihin ölümü üzerine devşirme kökenli paşaların desteğiyle tahta çıkmıştır. - Cem sultan isyanı nedeniyle yükselme içinde bir duraklama devri yalanmıştır. - Osmanlı tarihi yazılmasını emreden ilk padişahtır. - Sağlığında tahtı oğluna bırakmak zorunda kalan padişahtır. b. - Cem Sultan isyanı 14 yıl sürmüştür. Devleti içeride ve dışarda yıpratmıştır. - Karamanoğlu Beyliğine kesin olarak son verilmiştir. - Anadolu'da Şiiliği yaymak amacıyla Şah kulu Ayaklanması çıkmış isyan bastırılmıştır. - Şehzade Selim isyanı çıkmış ve Karıştıran savaşında Selim yenilmiştir. Ancak yeniçerilerin desteğiyle Selim babasından tahtı devralarak tahta çıkmıştır. - Memlüklerle sınır sorunları nedeniyle uzun süren savaşlar yaşanmış ve Osmanlı bu savaşlarda ilk defa tüfek kullanmıştır. c. - İspanya'daki Müslümanlarla birlikte Yahudilere de yardım edilmiştir. d. - Mora'nın fethi tamamlanmış, Modon- Koron- Navarin gibi kaleler fethedilmiştir. e. - Edirne'de akıl hastalarının da tedavi edildiği Beyazid Külliyesi inşa edilmiştir. - İlk avarız vergisi bu dönemde uygulanmıştır. - Yahudi azınlıklar ilk defa Osmanlı ülkesine matbaayı getirmişlerdir. - Osmanlı Tarihinde hacca giden tek şehzade Cem Sultan'dır. Şunu da unutmamak gerekir ki hiçbir Osmanlı padişahı hacca gitmemiştir. **3. YAVUZ SULTAN SELİM (1512-1520)** - - b. - İran'la yapılan Çaldıran Savaşı kazanıldı. 1514 - 1515 Turnadağ Savaşının kazanılmasıyla Dulkadiroğulları Osmanlı topraklarına katılmıştır. Beyliğin Osmanlı Devleti'ne katılmasıyla Anadolu Türk Birliği kesin olarak sağlanmıştır. - 1516 Mercidabık, 1517 Ridaniye savaşları kazanılarak Mısır fethedildi. - - Kutsal emanetler ve kutsal topraklar Osmanlı Devletinin eline geçti. - Halifelik makamı Osmanlı Devletinin eline geçti. Halifelikle birlikte Osmanlı Devleti teokratik devlet oldu. - Baharat Yolu Osmanlının eline geçti fakat Coğrafi Keşiflerle yeni yolların bulunması Osmanlının bu yoldan yeteri kadar yararlanamamasına yol açtı. - Osmanlı Devleti halifeliği Memlüklerin himayesindeki Abbasi halifesinden almıştır. - Osmanlı Devleti Saltanat makamının içinde halifelik anlayışını uygulayan tek Türk-İslam devletidir. - Yavuz Sultan Selim Osmanlı hazinesine en parlak dönemini yaşattığı için Osmanlı Devleti yıkılana kadar hazine hep Yavuz'un mührüyle açılmıştır**.** c. **4. KANUNİ SULTAN SÜLAYMAN (1520-1566)** - Kanuni en uzun süre Osmanlı tahtında kalan Osmanlı padişahıdır. - Bu dönemde Kalenderoğlu, Baba Zunnun, Canberdi Gazali ve Ahmet Paşa gibi ayaklanmalar bastırıldı. - 1521'de Belgard alınarak Orta Avrupa'nın üstünlüğü ele geçirilmiştir. - 1526'da Mohaç Savaşı kazanılarak Macaristan fethedildi.Osmanlı Devleti böylece Avusturya ile sınır komşusu oldu - 1529'da düzenlenen Viyana kuşatmasınd kesin sonuç alınamadı. - Hristiyan birliğini parçalamak ve Akdeniz ticaretini canlandırmak amacıyla Fransa'ya kapitülasyon verildi. - Kanuni kapitülasyonların olumsuz etkisini önlemek amacıyla antlaşmayı iki hükümdarın hayatıyla sınırlı tutmuştur**.** - 1532 Alman Seferi sonucunda Avusturya ile İstanbul Antlaşması imzalandı. 1533 - Bu anlaşmanın Avusturya arşidükü Osmanlı sadrazamına denk sayılacak maddesiyle Osmanlı Devleti Avusturya'ya üstünlüğünü kabul ettirmiştir. - Rodos Adası fethedilerek Ege Denizi Türk gölü olmuştur. - Preveze Deniz Savaşı kazanılarak Akdeniz Türk gölü haline gelmiştir. - Preveze Deniz Zaferi'nin yıldönümü 28 Eylül ülkemizde Donanma Günü olarak kutlanmaktadır. - Irakeyn Seferleri sonucunda İran'la Amasya Anlaşması imzalandı1555 (İran'la yapılan ilk anlaşma) - Coğrafi keşiflerin olumsuz etkilerini yönelik Hint deniz seferleri düzenlendi fakat başarılı olunamadı. Seferlere katılan Piri Reis Kitabı Bahriye, Seydi Ali Reis ise Mirat'ül Memalik eserlerini yazmışlardır - Muhibbi Mahlasıyla şiirler yazan Osmanlı padişahıdır - Osmanlı Devleti'nde ilk kahvehaneler Kanuni Döneminde İstanbul'da açılmıştır**.** **5. SOKULLU DÖNEMİ (1564-1579)** - Sokullu Mehmet Paşa Kanuni (2 yıl),II.Selim ve III. Murat dönemlerinde sadrazamlık yapmıştır. - Bu döneme Sokullu dönemi denilmesinde devletin başında bulunan padişahların pasif kişilikleri etkili olmuştur. - Bu dönemde Sakız Adası alındı.1568 - Yemen Osmanlıya bağlandı - Kıbrıs Adası Venediklerden alındı. 1571 - İnebahtı Deniz Savaşı'nda Osmanlı donanması yakıldı 1572 - 1574'de Tunus Osmanlı topraklarına katıldı - 1576 Fas'ın alınmasıyla Kuzey Afrika'nın fethi tamamlandı. - Don-Volga, Süveyş ve Marmara kanal projeleri hazırlandı fakat hayata geçirilemedi. - Sokullu'nun ölümüyle Osmanlı Yükselme Dönemi son bulmuş Duraklama Dönemi başlamıştır. a. - Amaç Akdeniz ve Kızıldenizi birleştirmek ve böylece Baharat Yolunu canlandırmak, Müslümanlar üzerindeki Portekiz baskısını kırmaktır. - Proje 1869 'da Fransa tarafından gerçekleştirilmiştir. b. - Don ve Volga nehirleri aracılığıyla Kazadeniz hazar bağlantısını kurarak, Rusya üzerinde baskı kurmak,Orta Asya Türklerine yardım götürmek,İran savaşlarında donanmadan da yaralanmak amaçlanmıştır. - Proje 1952'de Rusya tarafından gerçekleştirilmiştir. c. - **[Tarih Deryası - Mükremin Karaca]** - - I. **DEVLET YÖNETİMİ** - A. - - Osmanlı Devleti'nin kurucuları Oğuzların Bozok Kolunun **Kayı Boyu'**na nemsuptur. - Devlet 'ebed müddet' anlayışla yönetilmiş ve ilelebet varlığı sağlanılmaya çalışılmıştır. - Devletin asıl varlık amacı 'nizamı alem ve ilay-ı kelimetullah' olarak belirlenmiştir. - - Osmanlı Devleti için kullanılan diğer isimler: - - - - - - Devlet siyasi, askeri, iktisadi gücü ve teşkilatlanmasına göre; - - - - - - - Devlet yönetim anlayışı olarak; - - - - - - a. **Monarşi(mutlakiyet):** Yönetim erklerinin(Yasama-Yürütme- Yargı) tek bir kişide toplanmasıdır. - - - - - - - Osmanlı devlet teşkilatı Anadolu Selçuklu Devleti ve İlhanlılar örnek alınarak oluşturulmuştur. - **Osmanlı devlet anlayışının ve hükümranlık anlayışının oluşmasında;** - Eski Türk gelenekleri, - İslam dini, - Fethedilen yerlerin yönetim anlayışları etkili olmuştur. - - - Başkent (Merkez) Yönetimi - Taşra - şeklinde ikiye ayırarak yönetmiştir. - B. - - - - - - I. - +-----------------------------------+-----------------------------------+ | - | | +===================================+===================================+ | - | - | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | - | - | | | | | | | | | | | - - - - - - | - | | | | | | | | | | | | - | | | | | | | | | | | | - - - - - | | | | | | C. | | | | | | - - - - - - - | | | | | | | | | | | | - | | | | | | | | | | | | - - | +-----------------------------------+-----------------------------------+ - Kuruluş döneminde başkentlerin sürekli batıya doğru değişmesinde batı yönlü fetih siyasetinin izlenmesi etkili olmuştur. - Osmanlı devleti veraset sisteminde değişikliğe giderek merkezi otoriteyi güçlendirmiş ve merkeziyetçi bir yönetim oluşturmuştur. - - II. **Padişah/Hükümdar** - - Kut anlayışının etkisiyle hükümranlık yetkisi Osmanlı ailesine ait kabul edilmiş ve padişahlar Osmanlı ailesinden çıkmıştır. - Osmanlı ailesinden 36 padişah görev yapmış 39 taht değişikliği yaşanmıştır. - En uzun süre tahtta kalan padişah: I.Süleyman( Kanuni) - 46 yıl - En kısa süre tahtta kalan padişah: V.Murat - 93 gün - En genç yaşta tahta çıkan padişah: IV.Mehmet - 7 yaşında - En yaşlı tahta çıkan padişah: V.Mehmet Reşat -- 65 yaşında - Sefer çıkmayı bırakan padişah: II.Selim - Sefere çıkan son padişah: II.Mustafa- Zenta savaşı - Yeniçeri ocağına usulüne aykırı asker alan padişah: III.Murat - İki defa tahta çıkan padişahlar: II. Murat - II. Mehmet- I. Mustafa - İki mezarı olan padişahlar: I.Murat( Kosaova- Meşhed) ve Kanuni S.Süleyman( Macaristan- Zigetvar) - Mezarı yurt dışında olan tek padişah : Sultan Vahdettin- Suriye- Şam - a. - Bey - Gazi - Han - Hakan - Hünkâr - Padişah - Şahane - Sultan- ilk kez Orhan Gazi kullanmıştır. Sultanü'l Güzat - Halife- Yavuz Sultan Selim'den itibaren. - Hüdavendigar - b. - Tuğ - Sancak - Nevbet - Otağ - Taht - Sikke - Tuğra - Hutbe - Tıraz - Hilat - Alem - Asa - Çetr - Kılıç - Cülus Töreni - Padişahlar düzenlenen Cülus Törenleri ile tahta çıkmışlardır. - Cülus Törenleri sırasında padişah askerlere Cülus Bahşişi dağıtmışlardır. Cülüs töreni İlk kez Yıldırım Bayezid döneminde görülmüş, Abdülhamit döneminde kaldırılmıştır. - - c. - - - **Ferman:** Padişahın yazılı buyruklarıdır. - **Berat:** Padişahın göreve memur atama belgesidir. - **Kanunname:** Birden çok konunun kanunla düzenlediği belgedir. Kanunname-i Ali Osman - **Adaletnâme:** Halkın haklarının yöneticilere karşı korunduğu belge. - **Hattı Hümayun**: Padişahın bizzat yazdığı emirlerdir. - **Münşeat**: Padişahın yazışmalarına ve mektuplarına verilen isimdir. - - - Padişah yürütme yetkisini Divan-ı Hümayun aracılığıyla yürütmektedir. - - - **Müsadere**: Kişilerin haksız kazanç elde etmesini önlemek amacıyla gerektiğinde malına el konulmasıdır. II. Mahmut döneminde kaldırılan Müsadere usulü resmen Tanzimat Fermanı ile kaldırılmıştır. - **Kulluk Sistemi:** Devşirme kökenli devlet adamları üzerinde padişahın öldürme yetkisini ifade eder. Tanzimat Fermanı ile bu uygulamaya son verilmiştir. - d. - - I.Murat dönemine kadar ülke hükümdar ve hanedanın ortak malıdır anlayışı devam etmiştir. - I.Murat dönemi\'nde \'Ülke padişah ve oğullarının ortak malı anlayışı getirilmiştir. - Fatih dönemi\'nde Kanunname-i Ali Osman yasası ile Ülke padişahın malı anlayışı ve kardeş katli yasası getirilmiştir. - Böylece merkeziyetçi bir anlayış benimsenmiştir. - - - - - - - I. Ahmet Dönemi\'nde Ekber ve Erşed sistemi getirilmiştir. Ekberiyet sistemi. Ailenin yaşça en büyük ve olgun olan kişinin tahta geçmesini öngörmektedir. - Amaç verasetteki belirsizliğe son vererek taht kavgalarını azaltmaktır. - Osmanlının son dönemlerine kadar uygulanan bu sistem gerek taht kavgalarını gerekse kardeş katli uygulamalarını azaltmıştır. - Ekber ve Erşed sistemi diğer taraftan şehzadeler arasında rekabet duygusunu azalttığı için şehzadelerin yetişme biçiminde de değişikliğe sebep olmuştur. - 1876 Kanuni Esasi de Ekber Erşed usulünün uygulanması yer almıştır. - e. - - Osmanlı Devletinde padişahın erkek çocuklarına Şehzade veya Çelebi denilmektedir. - Şehzadeler, ilk eğitim ve öğretimine sarayda şehzadegan mektebinde başlamışlardır. - Belirli yaşlarda ise Lala eşliğinde yönetim tecrübesi kazanması için sancaklara gönderilmiştir. - Sancak Sistemi, Orhan Bey'den itibaren uygulanmaya başlamıştır. - Sancakta yetişen ilk padişah ise I.Murat olmuştur. - I.Murat döneminde gelenek haline gelmiştir. - Şehzadeler Bizans ve Batı tarafından kışkırtılmamaları amacıyla Rumeli sancaklarına gönderilmemiştir. - Sancağa çıkma geleneğine III.Mehmet son vermiştir. - Sancakta yetişen son padişah III. Mehmet'tir. - Sancağa çıkmadan tahta çıkan ilk padişah ise I. Ahmet'tir. - - **Önemli şehzade sancakları**: - - - - - - - - - f. - III\. Mehmet'in sancağa çıkma usulünü kaldırmasıyla birlikte Şehzadelerin sarayın Şimşirlik denilen bölümünde eğitilmesi usulüdür. - Kafes etkisiyle yetişen ve tahta çıkan ilk padişah I.Mustafa olmuştur. - Kafes etkisinde 51 yıllık bir süre ile en uzun kalan III.Osman olmuştur. - Kafes sisteminin olumsuz sonuçları: - Şehzadeler yönetim tecrübesinden yoksun kalmışlardır. - Şehzadeler halkın sorunlarından kopuk bir şekilde yetişmişlerdir. - Saray kadınlarının yönetimdeki etkinlikleri artmıştır. - Şehzadelerin ölüm korkusuyla yetişmesine sebep olmuştur. - Merkezi otorite zayıflamıştır. - Fatih döneminden itibaren Türkmen devlet adamlarının görevden uzaklaştırılarak devşirme devlet adamlarının göreve getirilmesinde merkezi otoriteyi artırma düşüncesi etkili olmuştur. - Fatih, padişahların güçlü Türkmen Beylerinin kızlarıyla evlenmelerini yasaklayarak saray içinden evlenme geleneğini getirmiştir. Bununla merkezi otoriteyi artırmak istemiştir. - - - Osmanlı Devletinde saray Padişah ve ailesinin özel hayatlarının geçtiği ve devlet işlerinin görüşüldüğü mekândır. - Fatih döneminde yaptırılan Topkapı Sarayı devlete en uzun süre yönetim merkezliği yapan saraydır. - - - Orhan Gazi döneminde Bursa'da yapılan ilk saray Bey Sarayı: günümüze kadar ulaşmamıştır. - I. Murat döneminde yapılan Edirne Sarayı: günümüze kadar ulaşmamıştır - Fatih döneminde İstanbul'da yapılan Eski Saray ve Topkapı Sarayı: Günümüze kadar gelmiştir. - III\. Selim döneminde İstanbul'da yapılan Yıldız Sarayı : II. Abdülhamit döneminde yönetim merkezi olarak kullanılmıştır. - Abdülmecid döneminde İstanbul'da yapılan Dolmabahçe Sarayı - Abdülaziz döneminde yapılan İstanbul'da Çırağan Sarayı - Abdülaziz döneminde yapılan İstanbul'da Beylerbeyi Sarayı - - **Saray Yaptıran Padişah Bulunduğu Yer Avrupa Etkisi** - Bey Sarayı (ilk saray) Orhan Bey Bursa Yok - Edirne Sarayı I. Murat Edirne Yok - Topkapı Sarayı II. Mehmet (Fatih) İstanbul Yok - Yıldız Sarayı III. Selim İstanbul Var - Dolmabahçe Sarayı Abdülmecit İstanbul Var - Çırağan Sarayı Abdülaziz İstanbul Var - Beyler Beyi Sarayı Abdülaziz İstanbul Var - - - Üç bölümden oluşmaktadır. - a. - - Padişahın resmi hayatının geçtiği saray görevlilerinin bulunduğu yerdir. - Bürokrasinin merkezidir. - Yönetici sınıfın bulunduğu bölümdür. - Yeniçeriler- Topçular-Sipahiler- Mehteran- Hekimbaşı- Müneccimbaşı gibi görevliler ve Altı bölük halkı denilen süvari kapıkulu askerleri de bu bölümde bulunmaktadır. - b. - - Devşirme kökenli devlet adamlarının yetiştirildiği saray okuludur. - I.Murat döneminde Edirne Sarayında açılmış sonradan Topkapı sarayına taşınmıştır. - Hazine- arz odası- kiler odası doğancılar odası gibi bölümler bulunur. - Enderun ile Birunu birbirine bağlayan kapıya Babü's --saade denilmektedir. - c. - - Padişah ve ailesinin özel hayatlarını geçirdiği bölümdür. - Saray kadınlarının ve cariyelerin, musiki, resim, kıraat vb gibi dersler aldığı bölümdür. Bu nedenle okul özelliği göstermektedir. - III. **Divan-ı Hümayun** - - Devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı kuruldur. - Orhan Bey zamanında kurulmuştur. - Fatih zamanında divan başkanlığı sadrazama bırakılmıştır. - Divan başkanlığının sadrazama bırakılmasında; - Sınırların genişlemesiyle padişah işlerinin yoğunlaşması - Kararların rahat bir ortamda alınması - gibi durumlar amaçlanmıştır. - Padişahlar gerek gördüğünde divan toplantılarını Kasr-ı Adl bölümünden izlemiştir. - II\. Mahmut tarafından divan kaldırılarak yerine Nazırlıklar kurulmuştur. - Divanda son sözün padişaha ait olması divanın danışma organı olduğunu gösterir*.* - Kanuni döneminden itibaren sarayın Babüs Sade denilen kısmında toplanmıştır. - XVIII\. yüzyıldan itibaren Bab-ı Ali'de (sadrazamın konağı) toplanmaya başlamıştır. - Divan kararlarına hüküm, hükümlerin kaydedildiği defterlere de Mühimme Defterleri denir. - Divan da görüşülecek gündemleri Reisül Küttap belirlemiştir. - - **Divanda alınan kararların uygulanması ve kayıtlarının tutulmasında;** - - - - - - - Divan-ı Hümayun Osmanlı Devleti'nde yasama, yürütme ve yargı organı niteliği taşımaktadır. - a. - 1. - Fatih Sultan Mehmet'e kadar divana başkanlık etmişlerdir. - Fatih Sultan Mehmet'in divana başkanlık yapmayı bırakmasıyla divana ilk başkan olan kişi Gedik Ahmet paşadır. - 2. - Seyfiye sınıfına mensuptur. - Padişahtan sonra en yetkili kişi olup padişahın mührünü taşır. - Üst düzey devlet görevlilerinin atamasını yapar. - Padişah ordunun başında sefere çıkmadığında Serdar-ı Ekrem unvanıyla orduya komutanlık eder. - Paşa Kapısı denilen yerde oturur. - İstanbul'dan ayrıldığında yerine 'Sadaret Kethüdası' denilen görevli bakar. - Sadaret Kethüdası aynı zamanda divana da başkanlık yapar. - Osmanlının ilk veziri azamı Alaaddin paşa, son veziri azamı ise Tevfik paşadır. - 3. - Seyfiye sınıfına mensuptur - Kubbealtı vezirleri olarak da bilinirler. - Devlet işlerinde padişaha yardımcı olmuşlardır. - Kanuni döneminde sayıları yedi olmuştur. - Devlet bakanı statüsündedirler. - En yaşlı ve en kıdemlisi veziri azam olarak atanmıştır. - XVIII.yy dan itibaren atanmamışlardır. - 4. - İlmiye sınıfına mensuptur - Günümüzde Adalet Bakanı ve Milli Eğitim Bakanı görevini yerine getiren görevlidir. - Kadı ve müderrislerin atamasını yapmıştır. - Anadolu ve Rumeli kazaskeri olmak üzere iki tanedir. - Rumeli Kazaskeri daha kıdemlidir ve divan toplantılarına katılır. - Türk kökenli ve medrese çıkışlı olması şartı aranır. - İl kazasker I.Murat döneminde atanmıştır. - İlk kazasker Çandarlı Halil Hayrettin paşadır. - 5. - Devletin mali işlerinden sorumludur. Aynı zamanda devletin bütçesini hazırlar. - Kalemiye sınıfına mensuptur. - İl defterdar I.Murat döneminde atanmıştır. - Fatih döneminden itibaren Anadolu ve Rumeli defterdarı olarak sayıları ikiye çıkarılmıştır. - Rumeli Kazaskeri daha kıdemlidir ve divan toplantılarına o katılır. - Ulufe dağıtımından sorumludur. - Padişah malının mutlak vekili kabul edilir. - - 6. - Kalemiye sınıfına mensuptur. - Padişahın her türlü yazışmasını yürütür. - Padişahın düzenlediği belgelere padişahın tuğrasını çekerdi. - Aynı zamanda fethedilen toprakları **tahrir defterlerine** kaydederdi. - Tapu kadastro işlerini yapardı. - Örfi hukuk konusunda gerektiğinde sadrazama danışmanlık yapardı. - - - Nişancıya bağlı olan Reisül küttap devletin dış yazışmalarından sorumludur. - Diplomatik ilişkilerin artmasıyla birlikte XVII. yüzyıldan itibaren Hariciye Vekaletine getirilmiştir. - 7. - Donanma Komutanıdır. - Merkezi Cezayir olark kabul edilir. - İlk kaptan-ı derya Knuni tarafından atanan Barboros Hayrettin paşa'dır. - Kanuni döneminde (XVI.yy da) katılmaya başlamıştır. - İstanbul'da bulunduğu zamanlarda divana katılabilmiştir. - 8. - Ordu komutanıdır. - Vezir rütbesinde ise divan toplantılarına katılırdı. - Yeniçeri Ağası aynı zamanda İstanbul'un güvenliğinden de sorumludur. - 9. - Bab-ı Meşihat makamı da denilmektedir. - Divanda alınan kararların dine uygunluğunu Fetva ya da ifta vererek denetleme yetkisine sahiptir. - XVII\. yüzyıldan itibaren divan toplantılarına katılabilmiştir. - İlk şeyhülislam Molla Fenari'dir. - Son şeyhülislam Mehmet Medeni Nuri Efendi'dir. - Doğrudan padişah tarafından atanır. - - Şeyhülislam ve Yeniçeri Ağası Divanın daimi üyeleri arasında değildir. - - 10. - - **İkindi Divanı**: Sadrazam konağında yarım kalan işleri tamamlamak için toplanırdı. - **Galebe Divanı**: Elçilerin kabul edildiği divandır. - **Ayak Divanı**: Padişah tarafından halkın şikâyetlerinin dinlendiği divandır. - **Ulufe divanı:** Asker maaşlarının dağıtıldığı divandır. - **Çarşamba Divanı:** İstanbul meselelerinin görüşüldüğü divandır. - **Cuma Divanı:** Halkın şikâyetlerinin dinlendiği divandır. - - Divana dil, din, ırk ayrımı yapmadan herkesin başvurabilmesi sosyal devlet ve hukuk devleti anlayışı ile örtüşmektedir. - Kadıların verdiği kararların gerektiği zaman kazasker tarafından bozulabilmesi divanın temyiz mahkemesi gibi çalıştığını, aynı zamanda divanda büyük devlet memurlarının yargılanması divanın yüksek mahkeme özelliğini gösterir. - - - Merkezin(başkent) haricindeki her yer taşra olarak tanımlanmıştır. Taşra teşkilatı idari yapısına göre büyükten küçüğe doğru sıralanmıştır. - Taşra görevlileri Divan kararlarıyla atanmışlardır. - - - +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - İdari Birim | - | - | - | +=================+=================+=================+=================+ | - | - | - | - Kadı | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - Subaşı | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - | - Kadı Naibi | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ - - Sultan Abdülaziz döneminde 1864 te yayımlanan Vilayet nizamnamesi ile taşra idari birimler yeniden yapılandırılmıştır. - Buna göre: - +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - İdari Birim | - | - | - | +=================+=================+=================+=================+ | - | - | - | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ - Yine Sultan Abdülaziz döneminde 1871 de Köy ile Kaza arasına Nahiye getirilmiştir. - - - - - - Eyalet sistemi Osmanlı da temel yönetim birimi olarak kullanılmıştır. - İlk I.Murat döneminde Manastır merkez olmak üzere Rumeli Beylerbeyliği kurulmuştur. Beylerbeyliğine de Lala Şahin paşa atanmıştır. - Yıldırım Bayezıt döneminde Merkezi Kütahya olmak üzere Anadolu Beylerbeyliği kurulmuştur. Beylerbeyi olarak Kara Timurtaş Paşa atanmıştır. - Rumeli Beylerbeyliği diğerlerinden daha kıdemli ve önceliklidir. - XVI.yy dan itibaren Beylerbeyliği yerine Eyalet ismi kullanılmaya başlanmıştır. - Merkeze yakınlık durumu, vergi toplama usulü ve özel durumlarına göre Eyaletler üç şekilde yönetilmiştir. - 1. - Merkeze yakın yerlerdir. - Dirlik sisteminin uygulandığı eyaletlerdir. - Rumeli, Budin, Bosna, Anadolu, Karaman, Sivas, Musul, Erzurum ve Bağdat'tır. - 2. - Merkezden uzak olan bu eyaletlerde vergiler iltizam usulüyle yıllık peşin olarak toplanırdı. - Trablusgarp, Mısır, Cezayir, Habeş, Yemen ve Tunus'tur. - Trablusgarp, Mısır, Cezayir, Garp Ocakları olarak tanımlanmıştır. - 3. - İçişlerinde serbest dış işlerinde Osmanlı Devleti'ne bağlı eyaletlerdir. - Eflak, Boğdan, Erdel, Kırım, Hicaz gibi yerlerdir. - Yöneticileri kendi içinden belirlenir Padişah tarafından onaylanırdı. - Yöneticileri; bey, han, şerif, voyvoda gibi unvanlar kullanırlardı. - Hicaz dini özelliğinden dolayı vergi ve asker göndermezdi. - Kırım ise vergi vermez ama asker gönderirdi. - Osmanlı padişahlarının her yıl hac mevsiminde mukaddes topraklarda yaşayan Müslümanlara ve hac yollarının güvenliğini sağlayan Mekke şeriflerine gönderdikleri para ve değerli eşyalara surre, bunları taşıyanlara da surre alayı denmiştir. - Bu gelenek ilk defa Çelebi Mehmet döneminde başlamıştır. - 4. - - - Bir yörede ticaret mallarının toplandığı yere kapan başındaki görevliye de kapan emini denirdi. - - Bir yörede kamu mallarını koruyan görevli - - Bir yörede ticaret ve zanaatla uğraşanlardan vergi toplayan görevli. - - Bir yörede çarşı ve pazarı denetleyen ve kadıdan aldığı onayla narh(fiyat) belirleyen görevlidir. - - - - D. - - Osmanlı Devleti'nde toplum yapısı yönetenler(beraya) ve Yönetilenler(reaya) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Sınıf farkı olarak algılanmamalıdır. - 1. - Osmanlı devletinde yönetenler **seyfiye, kalemiye** ve **ilmiye** sınıflarından oluşmaktadır. - Divan-ı Humayun'da temsil edilirler. - Vergiden muaftırlar. - Müslüman olmak ve Türkçe bilmek şartı vardır. - Başkent ve Taşra görevlileri olmak üzere ikiye ayrılırlar. Divan üyeleri genel olarak başkent/merkez görevlileridir. a. - - - - - - - - - b. - - - - - c. - - - - - - - - - - Hz. Muhammedîn soyundan gelenleri korumak, kollamak ve takibini sağlamak amacıyla oluşturulmuş memuriyettir. - - 2. - Toplum millet sistemine göre şekillendirilmiştir. - Osmanlı da millet sistemi ırk esasına göre değil **din ve mezhep** anlayışına göre belirlenmiştir. - Vergi vermekle mükelleftirler - Divan-ı Hümayunda temsil edilmezler. - Müslim ve gayri Müslim olarak ikiye ayrılırlar. - - Osmanlı devletinde padişahlık dışında devlet kademesinde birçok göreve gelmek mümkündür. - Osmanlı Devleti'nde dikey hareketlilik için; - Müslüman olmak - Türkçe bilmek - Enderun yada medrese çıkışlı olmak - Padişaha sıkı sıkıya bağlı olmak gerekliydi. - E. - - Osmanlı hukuk siteminin oluşmasında; - - - - - Mahkemelerde alınan kararlar Şer'iyye Sicilleri adı verilen defterlere kayıt edilirdi. - Osmanlı Devleti'nde mahkemeler herkese açık olup kişiler gerekirse bir üst mahkeme olan Divan-ı Hümayun'a başvurabilirlerdi*.* - Çoklu hukuk sistemine dayalıdır. - Hukuk iki şekilde işlemiştir. - a. - Kaynağını Kur'an, Hadis'ten alır. Kadılar sorumludur. - b. - Gelenek ve göreneklerden oluşur. Padişahın ferman, berat, adalet name ve kanunnamelere dayanır. - Her iki hukukun merkezinde kadılar bulunmaktadır. - - - - Medreselerden mezun olanlar kadılık yapabilirdi. - Ferman ve beratların halka duyurulması, - Vakıfların denetlenmesi, - Vergilerin toplanıp merkeze ulaştırılması, - Halkın isteklerini Divan-ı Hümayuna iletmek, - Belediye işlerini yürütmek, - Miras, nikâh ve noterlik gibi görevler yapmak, - Askeri sınıfın denetlenmesi - Narh (Fiyat) belirlemek. - İlk Osmanlı kadısı Osman Gazi döneminde atanan Dursun Fakih'tir. - İstanbul kadısına taht kadısı denilir ve padişah tarafından atanırdı. - İstanbul kadılığı en üst makamdır. Mevleviyet veya molla denilir. - Aldıkları kararlar Şeriyye Sicillerine kaydedilirdi. - - Osmanlı mahkemelerinde kadılar tarafından tutulan Tereke Defterlerinde, ailenin çocuk sayısı, çocukların cinsiyeti, mirasçıların durumu ve birden fazla evliliğin hangi amaçlarla yapıldığı yer alırdı. - Kadılar devletten maaş almayıp davalardan aldıkları harçlarla geçinmektedirler. - Kadıların bir yerde görev süresinin 18 ay ile 3 yıl arasında sınırlı tutulmasında, halkla fazla kaynaşıp aldığı kararlarda yanlı davranmasının önüne geçilme düşüncesi etkili olmuştur. - - - - Osmanlıda Tanzimat dönemine kadar olan dönemde üç türlü mahkeme görev yapmıştır**.** - a. - Kadı başkanlığındaki mahkemelerdir. - Şeri (dini) esaslara dayalı olarak çalışırlar. - Müslümanlar arasındaki bütün davalara ve - Gayri Müslimlerin kamu davalarına ve Osmanlı vatandaşları ve yabancı uyruklu kişiler arasındaki davalara bakarlardı. - Tanzimat döneminden itibaren yetkileri daraltılmıştır. - b. - Gayri Müslimlerin kendi arlarındaki davalara bakan mahkemelerdir. - Tanzimat döneminde de varlığı devam etmiştir. - c. - Avrupalı devletlere verilen kapitülasyonlar çerçevesinde yabancıların kendi arlarındaki davalara bakan mahkemelerdir. - - - Tanzimat Fermanı'ndan sonra Nizamiye Mahkemeleri ve Ticaret Mahkemeleri açılmıştır. - 1. - 1869 da Müslim ve gayri Müslim halk arasındaki davalara bakan mahkemeler olarak açılmıştır. - Kadının başkan olduğu bu mahkemelerin üyeleri Müslim ve gayri Müslimlerden oluşturulmuştur. - Hukuk ve cinayet davalarından ziyade iktisadi davlara bakardı. - 2. - Osmanlı vatandaşlarıyla yabancılar arasındaki ticari davlara bakan mahkemeler olarak açılmıştır. - Üyeleri arasında yabancılar da yer aldığı için Karma Ticaret Mahkemeleri olarak da bilinmektedir. - - - - II\. Mahmut döneminde Nezareti Devai yani Adalet Bakanlığı kurulmuştur. - Sultan Abdülmecit döneminde ilan edilen Tanzimat Fermanıyla ilk kez kanun üstünlüğü ilkesi kabul edilmiştir. - Islahat Fermanıyla birlikte karma mahkemeler kurulmuştur. - Sultan Abdulaziz döneminde : - - - - 1874 te Galatasaray Sultanisi içinde Hukuk Mektebi açılmıştır. - 1878 te ilk Hukuk Mektebi olan Mektebi Hukuku Şahane açılmıştır. - - Osmanlı devletinde çoklu hukuk uygulanmış ve hukukta birlik hiçbir zaman sağlanamamıştır. - - F. - Osmanlı Devleti'nde ordu Osman Gazi döneminde gönüllü birliklerden oluşmaktaydı. - İlk düzenli odu ise Yaya ve Müsellem adıyla Orhan Bey zamanında kurulmuştur. - Osmanlı Devleti'nde ordu: 1. - - - 2. - - 1. - - **Kapıkulu Ocağı:** - I. Murat zamanında kurulmuştur. - Çandarlı Halil Hayrettin paşanın teklifiyle ocak açılmış, - Karamanlı Rüstem paşanın teklifiyle pençik sistemiyle asker alınmıştır. - Çelebi Mehmet döneminden itibaren devşirme sistemiyle asker alınmaya başlanmıştır. - Yani kapıkulu ocağına sadece pençik ve devşirme sistemiyle asker kabul edilmiştir. - Üç ayda bir ulufe denilen maaş, her padişah değişikliğinde culüs bahşişi, padişah her sefere çıktığında sefer bahşişi alırlardı. - İstanbul'da bulunup merkezi korumakla sorumludurlar. - Kapıkulu Piyadeleri ve Kapıkulu Süvarileri olmak üzere ikiye ayrılır. - - - 1. - Diğer ocaklara ve enderun mektebine kaynaklık eden ocaktır. - Eğitim süresi ortalama 7-8 yıldır. - Eğitimini tamamlayan asker diğer ocaklara geçirilir ve bu olaya 'kapıya çıkma' veya 'Bedergah' denilmiştir. - Bu ocağa kaydolanlara harçlık mahiyetinde düzen akçesi adında ikişer altın verilmiştir. - 2. - Kapıkulu ordusunun en önemli bölümüdür. - I.Murat döneminde Edirne'de kurulmuş, - II\. Mahmut döneminde kaldırılmıştır. (Vaka-i Hayriye) - Ocağın kaldırılmasıyla; - - - - 3. 4. 5. 6. 7. 8. - - - **Silahtar ve Sipahi:** Padişah ve çadırını korumak. - **Sağ ve Sol Garipler:** Savaşta hazine ve ganimetleri korumak. - **Sağ ve Sol Ulufeciler:** Savaşta sancağı korumak. - - Osmanlı Devleti, Devşirme sistemiyle devletin yönetici ve asker ihtiyacını karşılamıştır. - - **Eyalet Askerleri** - Osmanlı ordusunun en kalabalık kısmını oluşturan kısmıdır. - 1. - Dirlik sahiplerince yetiştirilen askerlerden oluşur. - Bu askerlere Cebelü da denir. - Geçimlerini topraktan sağlayıp devletten maaş almazlar. - Tamamı Türklerden oluşan bu askerler ordunun en kalabalık bölümüdür. - XVII.yüzyılda tımarlı sipahilerin geri hizmete alınmasıyla birlikte eyaletlerde asker ihtiyacı Saruca --sekban ve levend gibi derme çatma kuvvetlerle karşılanmıştır. - 2. - Ordunun keşif hizmetlerini yürütmek ve düşmanı yıpratmak görevleri arasındadır. 3. - Bekâr erkeklerden oluşan gönüllülerdir. 4. - Sınır boylarındaki halktan seçilen askerlerdir. 5. - Yolları ve köprüleri onarmakla görevlidirler. 6. - Ordunun su ihtiyacını gidermekle görevlidir. 7. - Haber ve posta işleriyle ilgilenen kısım. 8. - Düşmana korkusuzca saldıran bekâr erkeklerden oluşan grup 9. - Her beş haneden bir askerin alınmasıyla oluşan grup 10. - Hıristiyan askerlerden oluşup atların bakımından sorumludur. 11. - Geçitlerin güvenliğini sağlamakla görevli Hıristiyan askerlerdir. 12. - Ordunun geçeceği yolları yapan Hıristiyan askerlerdir. - - **Yardımcı Kuvvetler:** - - - Osmanlıda ilk donanma faaliyeti Karesi oğlu Beyliği'nin Osmanlıya katılmasıyla oluşmuştur. - Osmanlı Devleti'nde ilk tersane 1327 de Karamürsel'de Orhan Bey tarafından kurulmuştur. - İlk donanma komutanı Karamürsel Bey'dir. - İlk büyük tersane Yıldırım Beyazıt tarafından Gelibolu'da yapılmıştır. - En büyük tersane ise Haliç Tersanesi'dir. - Fatih dönemiyle gelişen Osmanlı donanması Kanuni döneminde zirveyi görmüştür. - Fatih döneminde Karadeniz ve Ege denizi Türk gölü olurken, - Kanuni dönemimde Akdeniz ve Kızıldeniz Türk Gölü olmuştur. - Kanuni döneminde Hint Okyanusuna dört büyük sefer düzenlenmiştir. - Kanuni döneminde 28 Eylül 1538 yılında kazanılan Preveze deniz zaferinin günü günümüzde Türk denizcilik günü olarak kutlanmaktadır. - Donanma askerine levent, donanma komutanına ise Kaptan-ı Derya denmektedir. - İlk Kaptanı Derya Barbaros Hayrettin paşadır ve Kanuni tarafından atanmıştır. - Donanma İlk deniz savaşını Çelebi Mehmet döneminde Venediklere karşı yapmış ve yenilmiştir. Bu savaşa Çalı Bey Savaşı denir. - Donanma XVII.yy dan itibaren ihmal edilmiş Haliç tersanesinde çürümeye terk edilmiştir. - Duraklama döneminde donanmanın fethettiği tek yer Girit Adasıdır ve yirmi dört yılda ancak alınabilmiştir. - Sultan Abdülaziz donanma seferberliği başlatmış ve bu dönemde Osmanlı donanması dünyanın dördüncü büyük donanması haline gelmiştir. - Önemli Kaptan-ı Deryalar arasında; - - - - - - - - **Osmanlı donanması;** - - 1571'de İnebahtı -Haçlılar - 1770'de Çeşme - Ruslar - 1827'de Navarin -İng. Frn. Rus - 1854'de Sinop --Ruslar - - tarafından yakılmıştır. - - - - - - - - - G. - - Osmanlı toprak sistemi miri ve mülk topraklar olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. - a. - Mülkiyeti devlete ait olan topraklardır. - Fethedilen topraklar miri olarak tesis edilirdi. - Alınıp satılamaz miras olarak devredilemez. - Devlet bu toprakların kullanım haklarını belirli şartlar dâhilinde halka verirdi. - **Devlete(miri) ait toprakların:** - - - - - 11. - - - - Mukataa - Paşmaklık - Metruk - Vakıf - Ocaklık - Yurtluk - Malikane - Mevat - - - - - Devlet memurlarına devlete hizmetlerinden dolayı maaş karşılığı verilen topraklardır. Üç bölümden oluşmaktadır. 1. - Geliri en yüksek olan topraklar olup padişah, sadrazam, şehzade, beylerbeyi gibi yüksek devlet memurlarına verilir. 2. - Orta gelirli topraklar olup orta dereceli devlet memurlarına verilirdi. 3. - Geliri en düşük dirlik arazisidir. - Dirlik verilen devlet memurlarının statüsü ile toprağın geliri eşdeğerdir. - Has ve Zeamet gelirlerinden her 5000 akçe, - Tımar gelirlerinden ise her 3000 akçe için bir asker yetiştirilir*.* - - - - - - - - - - - - Tımarların İltizama verilmesi - Tımarların rüşvet ve iltimasla dağıtılması - Savaşların uzun sürmesiyle tımar sahiplerinin toprağına dönememesi - Çiftçinin ağır vergiler sonucunda toprağını terk etmesi - Tımar topraklarının savaş alanı haline gelmesi. - - **İltizam Sistemi:** - İlk dönemlerde mukataa topraklarının gelirlerinin toplanması için başvurulan bu sistem 17 yy. dan itibaren hazinenin nakit para ihtiyacından dolayı tımar topraklarında da uygulanmaya başlanmıştır. - Bu sistemde devlete ait işletmeler 3 yıllığına mültezime kiralanırdı. - Mültezimler zamanla halktan ağır vergiler almaya başlamış bu durum da halkın devlete olan güvenini sarsmıştır. Aynı zamanda mültezimler zamanla ayan olmuşlardır. - İltizam sisteminin kaldırılmasıyla eyaletlerde verginin toplanması amacıyla Muhassıllıklar kurulmuştur*.* - - - Bu sistemde mukataa işletmeler malikaneciye ömür boyu kiralanmıştır. - Girişimci öldüğünde malikane mirasçılarına devredilemezdi. - - - Kişinin malına gerektiğinde devlet tarafından el konulmasıdır. - Temel amaç kişinin haksız kazanç elde etmesinin önüne geçmektir. - Uygulama II.Mahmut tarafından kaldırılmasına karşın resmen kaldırılması Tanzimat Fermanı ile olmuştur. - Temel amaç kişinin haksız kazanç elde etmesinin önlemektir. - Bu uygulamanın kaldırılmasıyla hem özel mülkiyet güvence altına alınmış hem de memurun devlete olan güveni ve bağlılığı artmıştır. - - - Devletin, memurun emeklilik dönemindeki hayatını garanti altına alarak memurun rüşvete karışmasını engellemek amacıyla memura verdiği topraklardır.. - - - - - - - - - - - Mülkiyeti kişilere ait topraklardır. - Bu topraklar satılabilir, devredilebilir veya miras bırakılabilir. - İkiye ayrılır. - **Öşür Topraklar**: Mülkiyeti Müslümanlara ait topraklar - - **Haraç Topraklar**: Mülkiyeti Gayr-i Müslimlere ayrılan topraklar. - - - - Osmanlı devletinde ekonominin temeli tarım ve hayvancılığa dayalı olmakla birlikte ticarette önemli bir gelir kaynağıdır. - Osmanlı ekonomisinde klasik dönemde üç ilke hâkim olmuştur. - - - - - - - İpek ve baharat yolları önemli gümrük geliri sağlamışsa da coğrafi keşiflerle birlikte bu gelir azalmıştır. - Avrupalı devletlere verilen kapitülasyonlar ülkeyi zor duruma düşürmüştür. - İlk ticari İmtiyaz Fatih zamanında Venedikler'e, İdari, ekonomik, adli anlamda ilk kapitülasyon ise Kanuni döneminde Fransızlara verilmiştir. Osmanlı kapitülasyon vererek hem Akdeniz ticaretini canlandırmayı hem de Hristiyan birliğini parçalamayı amaçlamıştır. - Özellikle Balta Limanı Antlaşması ile Osmanlı ülkesi Avrupalı devletlerin açık pazarı haline gelmiştir. - İlk kez 1854 yılında İngiltere'den alınan dış borçların zamanla geri ödenememesi 1881 yılında Duyun-u Umumiye İdaresi'nin kurulmasına ve Osmanlı Devleti'nin ekonomisinin Avrupalı devletler tarafından yönetilmesine yol açmıştır. - - - Osmanlı Devleti'nde çeşitli alanlarda faaliyet gösteren zanaatkârların kendi aralarında oluşturdukları dini ve ekonomik karakterli bir teşkilattır. - Loncalarda uzman kişilere Ehl-i Hibre denilirdi. - Lonca Teşkilatı Türk-İslam devletlerinde Ahi Teşkilatının devamı niteliğindedir. Burada sadece ahi teşkilatı ile lonca teşkilatının önemli farklarından bahsetmek yerinde olacaktır. - Ahi Teşkilatına gayrimüslimler üye olamazlar iken loncalara gayrimüslimlerde üye olabilmişlerdir. - Ahi Teşkilatında bütün esnaflar tek çatı altında toplanmışken, Osmanlı Devletinde meslekler ayrı ayrı loncalara ayrılmıştır. - - - - - - - - - - - - - İlk para (bakır) Osman Bey tarafından, - İlk gümüş para Orhan Bey tarafından, - İlk altın para Fatih tarafından, - İlk kağıt para Abdülmecid zamanında bastırılmıştır. (Kaime) - - - - - - - - - - - - Bank-ı Dersaadet (İlk Osmanlı Bankası)Tanzimat dönemi - Bank-ı Osmani-- Tanzimat dönemi(İngiliz ortaklı bu banka kağıt paraları basar) - Bank-ı Şahane-i Osmani- Tanzimat Dönemi - Memleket Sandıkları-Tanzimat dönemi - Ziraat Bankası-II. Abdülhamit - Milli İtibari Osmani-II. Meşrutiyet dönemi - - - Osmanlı Devleti'nde vergi Şer'i ve Örfi olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. - - - **Ağnam**: Küçük baş hayvan vergisi - **Avarız:** Olağanüstü durumlarda alınan vergi - **Çift Resmi:** Müslüman çiftçiden alınan arazi vergisi - **Bac:** Çarşı pazardan alınan vergi - **Derbent Resmi**: Yollardan geçitlerden alınan vergi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - a. 1. - I. Murat zamanında devlet adamı yetiştirmek için kurulan bu saray okulu Fatih dönemi ile birlikte gelişmiştir. - II\. Mahmut zamanında yerine Mekteb-i Maarifi Adliye kurulmuştur. - Bu okullarda ilk zamanlarda devşirme kökenli devlet adamları yetiştirilirken zamanla şehzadelerde bu okullardan eğitim almışlardır. - Okulllarda idari, askeri,sanat vb eğitim verilmekteydi. - Eğitim dili Türkçedir. 2. - Şehzadelerin okuma yazma öğrendiği ve temel eğitim aldığı kurumdur. - 3. - Saray kadınlarının ve padişah eşlerinin sanat ve dil gibi konularda eğitildiği kurumdur. - b. - Eğitimin ilk basamağı camilerin yanındaki sıbyan mektepleri oluşturmaktadır. - 4-7 yaş aralığındaki çocuklar eğitim görmektedir. - Eğitim karmadır. - Temel dini bilgiler ve okuma ve yazma öğretilmektedir. - c. - Osmanlı devletinde ilk **medrese** Orhan Bey zamanında İznik'te Süleyman Paşa Medresesi olarak kurulmuştur. - İlk müderris Davud-u Kayseri'dir. - İlk büyük medrese Fatih tarafından kurulan Sahn-ı Seman'dır. İstanbul'da açılan ilk medrese. - Sahn-ı Seman Medreseleri İstanbul Üniversitesi'nin de temelini oluşturmuştur. - İkinci büyük medrese Kanuni döneminde açılan Süleymaniye Medresesidir. - Medreseler hariç, dâhil ve sahn bölümlerinden oluşmaktadır. - Medrese hocalarına Müderris yardımcılarına ise Muid denmektedir. - Medrese öğrencileri Softa, Suhte ve Danişmend adını almaktadır. - Medreselerden mezun olan öğrenciler İcazetname denilen diploma alırdı. - Beşik ulemalığı ve pozitif bilimlerin medrese müfredatından çıkartılması gibi sebeplerle medreseler bozulmuştur. - - - - - - **İhtisas Medreseleri** - - - - - **Genel Medresler** - - - - - - d. - Mesleki eğitim veren esnaf ve zanaatkârlar okuludur. - e. 1. 2. 3. 4. - f. I. - **İptidai:** İlkokul - **Rüştiye:** Bugün itibariyle Ortaokul düzeyindeki okullardır. İlk defa II. Mahmut açmıştır. - **İdadiler**: Lise düzeyindeki okullardır. - **Darul Muallim**: Sultan Abdülmecit döneminde erkek öğretmen yetiştirmek için açılan okullardır. - **Darul Muallimat:** Sultan Abdülaziz döneminde kız öğretmen okuludur. - **Darul Fünun**: Sultan Abdülaziz döneminde açılan Osmanlının ilk üniversitesidir. İstanbul üniversitesinin temelidir. - **Mekteb-i Mülkiye:** Kaymakam vb. devlet adamı yetiştiren okul - **Sanay-i Nefise Mektebi** : II. Abdülhamit döneminde açılan sanat okuludur. - **Galatasaray Sultanisi:** Sultan Abdülaziz döneminde açılan Fransızca eğitim veren batı tarzı eğitim kurumudur. - **Hukuk Mektebi:** - **Veteriner Mektebi:** - **Darülelhan:** Osmanlı Devletinde Ilk resmi müzik okulu(1917) 1927\'de Istanbul Devlet Konservatuarı olmuştur. - **Darülbedayi**: Osmanlı Devleti\'nde Batılı anlamda Ilk tiyatro okulu(1914) 1934\'te İstanbul Şehir Tiyatrosu olmuştur. - II\. Mahmut dönemiyle birlikte medreselerin yanında açılan batı tarzı okullar, yabacı okullar Osmanlı Devleti'nde eğitim öğretim birliğini bozmuştur. II. - a. b. c. d. e. f. g. - - - Avrupalı devletlerin veya başka yabancı devletlerin Osmanlı topraklarında açılan özel okullardır. a. - Fransızların açtığı okullardır. İlk defa III. Murat döneminde Saint Benoit lisesi açılmıştır. - Tanzimat döneminde İstanbul da 40 tane Katolik okulu olduğu görülmüştür. b. - ABD ve İngilizlerin açtığı okullardır. - En önemlisi Robert Kolejidir. - Osmanlı topraklarında en çok okul açan ülke ABD dir. - İkinci olarak Fransa dır. - En az okulu olan ülke ise İran dır. - H. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. - - - I. - Osmanlı Devleti'nde süsleme sanatlarında bitki motifleri ,geometrik şekiller,hayvan figürleri kullanılmıştır. - Osmanlı Devleti'nde dinin etkisiyle resim ve heykel sanatı pek gelişme gösterememiştir. a. - Arapçada güzel yazı demektir. Bu yazıyı yazanlara hattat denilir. - Şeyh Hamdullah,Mustafa Rakım Efendi ve Hafız Osman ünlü hattatlardır. - b. - Sosyal ve siyasal konuları işleyen küçük boyutlardaki resimlerdir. Bu sanatla uğraşanlara nakkaş yada musavver denilmektedir. - Matrakçı Nasuh, Nigar, Nakkaş Osman, Levni ünlü minyatür sanatçılarıdır. - Surnâme(Levni) ve Hünernâme (Matrakçı Nasuh)önemli minyatürleri barındıran kitaplardır.Şunu da unutmamak gerekir ki birçok sanatçı eserine Surname ve Hünername ismini koymuştur. c. - El yazması eserlerin altın yaldızlarıyla süsleme sanatıdır.Bu sanatla uğraşanlara Müzehhip denilmektedir. - Kara Mehmet Önemli müzehhiplerdendir. - Bu sanat dallarının yanında seramik, çinicilik, , oymacılık, kakmacılık, ebru sanatı, nakkaşlık, cilt sanatı, ahşap sanatı vb. sanat dalları ile de uğraşılmıştır. d. - Portresini ilk yaptıran padişah Fatih'tir. (İtalyan Bellini) - Gül Koklayan Fatih Portresini ise Nakkaş Sinan yapmıştır. - Fatih Sinan Bey'i resim öğrenimi için İtalya'ya göndermiştir. - Şeker Ahmet Paşa ilk resim sergisini açmıştır. - Osman Hamdi Bey, Arkeoloji Müzesini ve Sanayi Nefise Mektebi'ni açmıştır.Silah Tacirleri ve Kablumbağa Terbiyecisi Osman Hamdi Bey'e ait önemli portrelerdir. - Itri ve Dede Efendi Osmanlı'da yetişmiş ünlü bestekarlardır. - Darü'l-elhan Osmanlı Devletinde batılı anlamda müziğin gelişmesinde etkili olmuştur.Atatürk döneminde İstanbul Devlet Konservatuarı'na dönüştürülmüştür. - e. - Osmanlı Devleti'nde ilk tiyatro Güllü Agop tarafından İstanbul'da açılmıştır. - Darü'l-bedayi batılı anlamda açılmış ilk tiyatro okuludur.Bu okul Atatürk döneminde İstanbul Şehir Tiyatroları'na dönüştürülmüştür. - J. - Osmanlı mimari ilk dönemlerde Selçuklu mimarisinin etkisinde kalmıştır. - Osmanlı mimarisi Mimar Sinan ile doruk noktasına çıkmıştır. - Mimar Sinan; - Şehzade Camii (çıraklık) - Süleymaniye Camii (kalfalık) - Selimiye Camii (ustalık) eserlerini vermiştir. - Erken Dönem mimari eserler: - Kuruluştan XV.yüzyılın ikinci yarısına kadar geçen dönemdir. - Hacı Özbek Camii (İznik) İlk Osmanlı camii - Yeşil Camii (İznik) - Süleyman Paşa Medresesi(İznik) - Yeşil Camii (Bursa) - Hacı Bayram Camii (Ankara) - Ulu Camii (Bursa) - Yeşil Medrese (Bursa) - Yeşil Türbe (Bursa) - Edirne Sarayı (Sivil Mimari) - Anadolu Hisarı (Askeri Mimari) - Fatih Külliyesi(İlk Külliye) - Üç Şerefeli Cami(Edirne) - Uzunköprü (Edirne) - - - XV.yüzyılın ikinci yarısından Lale Devri'ne kadar geçen dönemdir. - Fatih Camii (İstanbul) - Bayezid Camii (İstanbul) - Sultan Ahmet Camii (İstanbul) - Eyüp Sultan Türbesi (İstanbul) - Yeni Camii (İstanbul) - Mihrimah Sultan Cami(İstanbul) - Topkapı Sarayı (Sivil Mimari) Osmanlı Devletine en uzun süre hizmet eden saraydır. - Mostar Köprüsü (Bosna )sivil mimari - Çinili Köşk (İstanbul)sivil Mimari - Rumeli Hisarı (Askeri) - Kilitbahir Kalesi (Askeri) - Kale-i Sultaniye (Askeri) - Selimiye Cami(Edirne) - Süleymaniye Medresesi(İstanbul) - Hürrem Sultan Türbesi(İstanbul) - Revan Köşkü(İstanbul) - Bağdat Köşkü(İstanbul) - Mısır Çarşısı(İstanbul) - Drina Köprüsü (Bosna) - I.Ahmet döneminde Sedefkar Mehmet Ağa tarafından inşa edilen ve Avrupalıların Mavi Cami olarak adlandırdıkları ayrıca Türkiye'nin altı minareli ilk camisi olan eser Sultan Ahmet Camii'dir. - Fatih döneminde İstanbul'da inşa edilen Çinili Köşk En eski köşktür. - - - Batı etkisinin ilk kez görüldüğü bu dönem Lale Devri ile başlar. - Nur-u Osmaniye Camii (İstanbul) - Laleli Camii (İstanbul) - Dolmabahçe Camii (İstanbul) - İshak Paşa Sarayı (Doğubeyazit) - Yıldız Sarayı (İstanbul) - Dolmabahçe Sarayı (İstanbul) - Beylerbeyi Sarayı (İstanbul) - Çırağan Sarayı (İstanbul) - III\. Ahmet Çeşmesi (İstanbul) - Selimiye Kışlası ( III. Selim) - Levent Kışlası (III. Selim) - Bebek Cami(İstanbul)Mimar Kemalettin - Bostancı Cami(İstanbul)Mimar Kemalettin - Ağrı Doğubayazıt'teki İshak Paşa Sarayı Osmanlı Devleti'nde Isıtma sistemine sahip ilk saraydır. - K. - Osmanlı'da resmi dil Türkçedir. - Edebiyat dili Farsçadır. - Bilim dili Arapçadır. - Edebiyatta Divan Edebiyatı çok gelişmiştir. - Yazı çeşitleri - - - - - - - - - a. b. c. - - - Fatih: Avni - Kanuni: Muhibbi - I.Ahmet: Bahti - Genç Osman: Farisi - III.Ahmet: Necip - III.Selim: İlhami - II.Mahmut: Adli - - **ARAYIŞ/ BUHRAN YILLARI** - 1579 Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümüyle başlayıp 1699. I. **Dönemin padişahları:** - - - - - - - - - - - - - Bu dönemde Devletin Genel Politikası: - - - - - Osmanlı bu dönemde ilk defa ıslahat yapmış ve bu ıslahatlarda Avrupa etkisi görülmemiştir. **II. DURAKLAMANIN NEDENLERİ:** a. - Devletin kendi yapısından kaynaklanan ve kurumların bozulmasıyla oluşmuş etkenlerdir. - Şehzâdelerin sancağa çıkma uygulamasına son verilerek Kafes Usulü'ne geçilmesi, böylece yönetime deneyimsiz ve yeteneksiz padişahların gelmesi - Padişahların tecrübesiz olması nedeniyle, devlet adamlarının ve özellikle de saray kadınlarının yönetimde etkili olması - Çocuk yaştaki padişahların yönetime gelmesi - Sık sık taht değişikliklerinin yaşanması - Rüşvet ve iltimas (adam kayırma) ile yönetime yeteneksiz kişilerin getirilmesi - Osmanlı devletinde en çok taht değişikliği bu dönemde olmuştur. - Devşirme sisteminin ve buna bağlı olarak Yeniçeri Ocağı'nın bozulması - Yeniçeri Ocağı için geçerli olan "Ocak, devlet içindir." anlayışı yerine "Devlet, ocak içindir." anlayışının benimsenmesi - Tımar sisteminin bozulması ve buna bağlı olarak güvenlik ve üretim faaliyetlerinde sorunların ortaya çıkması. - Tımar sisteminin bozulmasına bağlı olarak tarım gelirlerinin azalması - Savaşların sonuçsuz kalması nedeniyle ganimetlerin ve vergilerin azalması - Sık sık yaşanan padişah değişiklikleriyle Cülûs Bahşişlerinin hazineye yük olması - Lüks ve israf sonucunda saray masraflarının artması - Tımar sisteminin bozulmasıyla güvenlik sorunlarının artması ve isyanların çıkması - Üretim ve güvenlik sorunu nedeniyle şehirlere göçlerin artması - Halkın devlete olan güveninin azalması - Osmanlı Devleti'nin bilim alanında Avrupa'ya ayak uyduramaması ve geri kalması - Medreselerde pozitif ilimlerin ihmal edilmesi, fen derslerinin kaldırılması - İlmiye (Ulema) sınıfının bozulması - Beşik ulemalığı usulünün getirilmesi(Ülemalığın babadan oğula geçmesi) b. 1. **Devletin Doğal Sınırlara Ulaşması**: - Osmanlı Devleti'nin İran, Avusturya gibi devletlerle komşu olması - Çöl, okyanus, dağlar gibi doğal nedenlere bağlı olarak ilerlemenin durması 2. **Coğrafî Keşifler Sonrası Ticaret Yolarının Değişmesi**: - Coğrafî Keşifler sonucu Avrupa devletlerinin yeni ticaret yolları bulması ve Osmanlı Devleti'nin denetiminde olan ticaret yollarının önemini kaybetmesi 3. **Reform ve Rönesans Hareketleri** - Almanya'da ortaya çıkan Reform hareketleri özgür düşünceye ortam hazırlarken, İtalya'da ortaya çıkan Rönesans hareketleri de Avrupa'yı bilim ve teknik alanında geliştirmiştir. - Osmanlı Devleti ise bu gelişmelere ayak uyduramamış ve Avrupa'nın gerisinde kalmıştır. **4. Osmanlı Devleti'ne Karşı Avrupa'da Kutsal İttifak Oluşması** - Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti'ne karşı birleşmesi ve kurdukları ittifaklarla Osmanlı'nın ilerleyişini durdurmaları III. a. - XVII\. yüzyılda İstanbul'da Yeniçerilerin çıkardığı isyanlardır. - Temel sebebi merkezî otorite boşluğuna bağlı j sıkıntılardır. - İsyanlar rejime değil, kişiye yönelik ortaya çıkmıştır. - Bu isyanların en önemlisi II. (Genç) Osman'a karşı çıkan isyandır. Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmayı düşünen Genç Osman, bu düşüncesi nedeniyle yeniçeriler tarafından öldürülmüştür. (Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmaya yönelik ilk adımı atan padişahtır.) - IV\. (Avcı) Mehmet döneminde de ayaklanan Yeniçeriler, sıkıntıların sorumlusu olduğunu düşündükleri 36 devlet adamının idamını istemişlerdir. Öldürülen devlet adamları çınar ağaçlarına asıldığı için Osmanlı tarihinde bu olaya Çınar Olayı ya da Vaka-i Vakvâkiye denilmiştir. - Ayaklanmalar Yeniçerilere birtakım tavizler verilerek sonuçlandırılmıştır. - Bu isyanlar sonucu; - - - - b. - XVII\. yüzyılda Anadolu'da çıkan isyanlara Celâli İsyanları adı verilmiştir. Bu isim, Yavuz döneminde Yozgat'ta çıkan Bozoklu Celâl Ayaklanması'ndan gelmektedir. - İsyanların temel sebebi, tımar sisteminin bozulmasına ve merkezî otoritenin bozulmasına bağlı olarak ortaya çıkan ekonomik sıkıntılardır. - XVI\. yüzyılın sonlarından itibaren ortaya çıkan Celâli İsyanları arasında en önemli olanları : - Anadolu'da çıkan bu isyanlar sonucu; - - - - c. - XVII\. yüzyılda merkezî otoritenin zayıflamasıyla birlikte merkezden uzak eyaletlerde de (Eflâk, Boğdan, Bağdat, Kırım, Yemen, Trablusgarp) ayaklanmalar çıkmıştır. - Bu ayaklanmaları bazı yerel yöneticilerin isyanları izlemiştir. Sivas Valisi Vardar Ali Paşa ve Erzurum Valisi Abaza Mehmet Paşa bunlar arasında yer almaktadır. - Bu isyanların temel sebebi ise eyaletlerde devlet denetimini azaltmaktır. - Eyalet isyanları da merkezî otoriteyi zayıflatmıştır. - XVII\. yüzyılda çıkan isyanlarda Milliyetçilik fikrinin etkisi yoktur. IV. - Osmanlı Devleti bu dönemde VİLMAR devletleriyle savaşmıştır. - 24 yıllık (1645-69) bir kuşatmadan sonra Girit alınmıştır. - Girit, duraklama döneminde donanmanın aldığı tek yerdir. - 1699 Karlofça Antlaşması imzalanmıştır. - 1590 Ferhat paşa Anlaşması (İstanbul) imzalanmış. Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlara ulaşmıştır. - 1611'de Nasuh Paşa Anlaşması imzalanmış, - 1618'de İran ile Serav Anlaşması imzalanmış, - 1639 Kasr-ı Şirin Anlaşmasıyla bugünkü Türkiye-İran sınırı büyük ölçüde belli olmuştur. - 1621'de Hotin Antlşması - Hotin Seferinde yeniçerilerin disiplinsiz davranışları sebebiyle Genç Osman Yeniçeri Ocağını kaldırmak istemiştir. - 1672 Bucaş Anlaşması'yla Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlara ulaştı. - 1699 karloça Antlaşması imzalanmıştır. - 1596 Haçova Savaşı kazanılmış, batıda kazanılan son meydan savaşıdır. - 1606 Zitvatoruk Anlaşması'yla Avusturya kralı Osmanlı padişahına denk sayılmıştır. Böylece Avusturya üzerindeki üstünlüğümüz sona ermiştir. - 1664 Avusturya ile Vasvar Anlaşması imzalandı. - 1669 Karlofça Antlaşması imzalanmıştır. - 1681'de Osmanlı ile Rusya arasındaki ilk anlaşma olan Bahçesaray Anlaşması imzalandı. - 1700 İstanbul Antlaşması imzalanmıştır. - - Padişah : IV. Mehmet - Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa paşa - Sebep: Avusturya savaşlarına tamamen son vermek. - Sonuç: - Osmanlı devleti batıda ilk ciddi yenilgiye uğramıştır. - Osmanlı devletinin yenilebileceği anlaşılmıştır. - Osmanlı devleti geri çekilmeye başlamıştır. Bu geri çekilme Sakarya savaşına kadar dayanacaktır. - Papanın isteğiyle kutsal ittifak oluşmuştur. - Avusturya, Venedik, Lehistan, Malta ve Rusya katılmıştır. - 16 yıl süren kutsal ittifak savaşlarını Osmanlı Devleti kaybetmiştir. - II\. Mustafa ordunun başında son ke sefere çıkmış ancak Zenta savaşında yenilince; - Karlofça antlaşması kaçınılmaz olmuştur. - - Osmanlı Devleti ilk kez büyük ölçüde toprak kaybetmiş. - Osmanlı Devleti gerileme dönemine girmiştir. - 1700 Rusya'yla imzalanan İstanbul Anlaşması'yla - **Rusya;** - Azak Kalesini alarak Karadeniz'e açılmıştır. - İstanbul da elçi bulundurma hakkı elde etmiştir. V. - XVII\. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu güç duruma çare bulmak için ıslahatların yapılması gereği duyulmuştur. - Islahatların amacı, devlete eski gücünü kazandırmak, yönetim, ordu ve maliyeyi düzeltmekti. Ancak ıslahatlar yüzeysel kalmış, sorunların sebeplerine inilememiş ve ıslahatlar kalıcı olmamıştır. - XVII\. yüzyılın ıslahatçıları; III. Mehmet, I. Ahmet, II. Osman, IV. Murat, Tarhuncu Ahmet Paşa, Kuyucu Murat Paşa, Tiryaki Hasan Paşa ve Köprülüler'dir. A. - Baskı, şiddet ve korkuya dayalı yapılmıştır. - Islahatlarda Avrupa örnek alınmamıştır. - Sadece askerî ve ekonomik alanlarda ıslahat yapılmıştır. - Eğitim, hukuk ve yönetim alanlarında ıslahat yapılmamıştır. - Köklü ıslahatlar yapılamamış, yüzeysel kalmıştır. - İsyanları önlemeye yönelik olduğu için askerî niteliklidir. - Islahatların amacı merkezî otoriteyi arttırmaktır. - Topluma inilemediğinden kalıcı olamamıştır. - Islahatlar kişilere bağlı kalmış, devlet politikası haline gelememiştir. 1. **III. Mehmet Dönemi Islahatları** - Sancağa çıkan ve sancak sisteminde yetişen son padişahtır. - Tahta çıktığında 19 erkek kardeşini (bazı tarihçilere göre 20 kız kardeşini de) boğdurtmuştur. - III\. Mehmet, Kanuni'den sonra ordunun başında sefere çıkan ilk padişahtır. - Şehzâde eğitiminde önemli bir yere sahip olan Sancak Sistemi kaldırılmıştır. 2. **I. Ahmet Dönemi Islahatları** - Sancağa çıkmadan tahta geçen ilk padişahtır. - Sancak sisteminin kaldırılmasından sonra onun yerine Şimşirlik (Kafes )Sistemi getirilmiştir. - Bir bakıma oda hapsi anlamına gelen Kafes Sistemi, yönetim tecrübesinden yoksun deneyimsiz kişilerin padişah olmasına yol açmıştır. - Bu dönemde veraset sisteminde değişikliğe gidilmiştir. - Tahta geçecek kişiler için "en büyük ve olgun olan" (Ekber ve Erşed) kuralı getirilmiştir. Bu değişiklikteki amaç taht kavgalarını önlemektir. - Bu yasadan sonra taht kavgaları ve kardeş katli en aza indirgenmiştir. 4. **II. (Genç) Osman Dönemi Islahatları** - Genç Osman, şeyhü'l-islâmın "fetva vermek" dışındaki tüm yetkilerini elinden alarak ilmiye sınıfının devlet işlerine karışmasını önlemeye çalışmıştır. - İlk kez saray dışından evlenerek saray kadınlarının etkinliğini azaltmıştır. - XVII\. yüzyılda sosyal alanda ıslahat yapan ilk Osmanlı padişahıdır. - Başkenti İstanbul'dan Anadolu'ya taşımayı düşünmüştür. - İlk kez Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmayı düşünmüş, ancak bu düşüncesi hayatına mâl olmuştur. Yedikule Zindanları'nda boğularak öldürülmüştür. - Genç Osman, köklü ıslahat yapmak isteyen ilk padişahtır. Ancak yenilik yapmak istediği için yeniçeriler tarafından öldürülen ilk padişahtır. **5. IV. Murat Dönemi Islahatları** - Baskı ve şiddete dayanan kuvvetli bir disiplin sağlamıştır. - Yeniçeri Ocağı'nı yeniden düzenlemiştir. - İstanbul'da gece sokağa çıkma yasağı, içki ve tütün yasağı getirmiş, kahvehaneleri kapattırmıştır. - Devlet sorunlarını ve bu sorunların çözüm yollarını tespit etmek için ilk kez devlet adamlarına çeşitli raporlar hazırlatmıştır. - Bu raporlardan en önemlisi 1631'de hazırlanan ve IV. Murat'a sunulan