KARTILYA NG KATIPUNAN NI EMILIO JACINTO PDF

# ARALIN 3: KARTILYA NG KATIPUNAN NI EMILIO JACINTO ## Kontekstong Historikal Matapos madakip ang pinuno ng La Liga Filipina na si Jose Rizal, itinatag sa pangunguna ni Andres Bonifacio ang Kataastaasan Kagalanggalangang na Katipunan ng mga Anak ng Bayan sa 72 Kalye Azcarraga, Maynila noong Hulyo...

# ARALIN 3: KARTILYA NG KATIPUNAN NI EMILIO JACINTO ## Kontekstong Historikal Matapos madakip ang pinuno ng La Liga Filipina na si Jose Rizal, itinatag sa pangunguna ni Andres Bonifacio ang Kataastaasan Kagalanggalangang na Katipunan ng mga Anak ng Bayan sa 72 Kalye Azcarraga, Maynila noong Hulyo 7, 1892. Naglalayon itong ang bayan ay lubusang makalaya na sa pamahalaang Kastila. Naniniwala sila na di na pakikinggan ng pamahalaang Kastila ang mga hinaing at reporma na ninanais ng mga Pilipino kaya't wala nang tanging paraan kundi ang maghimagsik sa mga ito. Sa pagtanggap ng mga kasapi ay mayroon silang mga katangiang kailangang taglayin upang maging ganap na kasapi nito. Si Emilio Jacinto ang gumawa ng listahan ng mga panuntunan ng ugali na dapat taglayin ng isang katipunero na kilala bilang Kartilya ng Katipunan. ## Tungkol sa May-Akda: Emilio Jacinto Si Emilio Jacinto o higit nating kilala bilang "Utak ng Katipunan" ay ipinanganak sa Tondo, Maynila noong ika-15 ng Disyembre 1875. Sa maagang pagkaulila sa ama, siya ay pinag-aral ng kanyang ina sa pamamagitan ng kanyang tiyuhin sa Colegio de San Juan de Letran at kalaunan ay sa Unibersidad ng Santo Tomas ng abogasya. Sa edad na 18, siya ay sumapi sa KKK at humanga sa kanyang talino ang Ama ng Katipunan na si Andres Bonifacio. Siya ay nagsilbing sekretaryo, piskal, patnugot at heneral sa nasabing samahan. Maaring ang "Kartilya" ang pinakatanyag niyang akda sa samahan subalit siya rin ang nagsilbing patnugot ng opisyal na pahayagan ng Katipunan na "Kalayaan" kung saan nakasulat ang mga artikulo na maghihimok sa karaniwang mamamayan na kumilos at sumapi sa samahan. Siya rin ay may sagisag panulat na Pingkian at Dimas-llaw. Siya ay namatay sa murang edad na 24 sa Laguna dahil sa sakit na malaria. ## Mga Aral ng Katipunan ng mga Anak ng Bayan 1. Ang kabuhayang hindi ginugugol sa isang malaki at banal na kadahilanan ay kahoy na walang lilim, kundi damong makamandag 2. Ang gawang magaling na nagbubuhat sa pagpipita sa sarili, at hindi sa talagang nasang gumawa ng kagalingan, ay di kabaitan. 3. Ang tunay na kabanalan ay ang pagkakawang gawa, ang pagibig sa kapua at ang isukat ang bawat kilos, gawa't pangungusap sa talagang Katuiran. 4. Maitim man at maputi ang kulay ng balat, lahat ng tao'y magkakapantay; mangyayaring ang isa'y higtan sa dunong, sa yaman, sa ganda...; ngunit di mahihigtan sa pagkatao. 5. Ang may mataas na kalooban inuuna ang puri sa pagpipita sa sarili; ang may hamak na kalooban inuuna ang pagpipita sa sarili sa puri. 6. Huag mong sasayangin ang panahun; ang yamang nawala'y magyayaring magbalik; nguni't panahong nagdaan na'y di na muli pang magdadaan. 7. Ipagtanggol mo ang inaapi, at kabakahin ang umaapi. 8. Ang taong matalino'y ang may pagiingat sa bawat sasabihin, at matutong ipaglihim ang dapat ipaglihim. 9. Sa daang matinik ng kabuhayan, lalaki ay siyang patnugot ng asawa't mga anak; kung ang umaakay ay tungo sa sama, ang patutunguhan ng iaakay ay kasamaan din. 10. Ang babai ay huag mong tignang isang bagay na libangan lamang, kundi isang katuang at karamay sa mga kahirapan nitong kabuhayan; gamitan mo ng buong pagpipitagan ang kaniyang kahinaan, at alalahanin ang inang pinagbuhata't nagiwi sa iyong kasangulan. 11. Ang di mo ibig na gawin sa asawa mo, anak at kapatid, ay huag mong gagawin sa asawa, anak, at kapatid ng iba. 12. Ang kamahalan ng tao'y wala sa pagkahari, wala sa tangus ng ilong at puti ng mukha, wala sa pagkaparing kahalili ng Dios wala sa mataas na kalagayan sa balat ng lupa; wagas at tunay na mahal na tao, kahit laking gubat at walang nababatid kundi ang sariling wika, yaong may magandang asal, may isang pangungusap, may dangal at puri; yaong di napaaapi't di nakikiapi; yaong marunong magdamdam at marunong lumingap sa bayang tinubuan. 13. Paglaganap ng mga aral na ito at maningning na sumikat ang araw ng mahal na Kalayaan dito sa kaabaabang Sangkalupuan, at sabugan ng matamis niyang liwanag ang nangagkaisang magkalahi't magkakapatid ng ligaya ng walang katapusan, ang mga ginugol na buhay, pagud, at mga tiniis na kahirapa'y labis nang natumbasan. Kung lahat ng ito'y mataruk na ng nagiibig pumasuk at inaakala niyang matutupad ang mga tutungkulin, maitatala ang kaniyang ninanasa sa kasunod nito. Mapapansin sa akda ang tuntuning moral at etiko na nais pairalin sa Katipunan bilang tunay na kapatirang Filipino. Idinidiin nito ang pag-ibig sa kapwa at pagtutulungan, ang paniniwala sa katuwiran, at ang pag-iingat sa dangal at puri bilang tao. Gayunman, taglay rin nito ang pangunahing mga simulaing demokratiko, gaya ng pagkakapantay ng tao anuman ang kulay ng balat, antas ng kabuhayan, at pinag-aralan. Ipinangangaral din nito ang mataas na pagtingin sa kababaihan at ang mabigat na tungkulin ng lalaki na alagaan ang asawa at anak. Sa dulo, iginiit ang pag-ibig sa kalayaan at ang kahandaan ng kasapi na ihandog ang sarili para sa bayan. Wika nga ni Jacinto, ang "kamahalan ng tao" ay tinitimbang alinsunod sa "magandang asal, may isang pangungusap, may dangal at puri" at lalo na'y "di napaaapi't di nakikiapi," at "marunong magdamdam at marunong lumingap sa bayang tinubuan."