Epilepsi ve Yaralanmalarda İlk Yardım PDF

EPİLEPSİ ve YARALANMALARDA İLK YARDIM ÖĞR. GÖR. DR. DENİZ GÜR  Beyin-Elektriksel Aktivite Beyin devamlı elektriksel faaliyet içerisinde olup günlük yaşamın belirli evrelerinde de (uyku ve uyanıklık gibi) belirli standartlarda elektriksel faaliyetini devam ettirmektedir Çok düşük...

EPİLEPSİ ve YARALANMALARDA İLK YARDIM ÖĞR. GÖR. DR. DENİZ GÜR  Beyin-Elektriksel Aktivite Beyin devamlı elektriksel faaliyet içerisinde olup günlük yaşamın belirli evrelerinde de (uyku ve uyanıklık gibi) belirli standartlarda elektriksel faaliyetini devam ettirmektedir Çok düşük şiddette sürekli eletkrik akımı üretir ve dalgaları düzenli bir şekilde yayar kendiliğinden oluşan sürekli ritmik elektriksel potansiyeller --- aktivasyon yöntemleriyle uyarılmış durumda iken  EPİLEPSİ Epilepsi beyinden kaynaklanan ve tekrar eden nöbetlerle kendini gösteren bir hastalıktır. Beyin elektriksel ve kimyasal sinyallerle iletişim kuran milyarlarca sinir hücresinden oluşur. Sinir hücrelerinin normal işleyişini bozan ani ve aşırı bir elektrik deşarjı kişinin davranışlarında ve bilincinde değişiklik meydana getirebilir. EPİLEPSİ  EPİLEPSİDE YANLIŞ BİLİNENLER  EPİLEPSİ BİR NÖROLOJİK HASTALIKTIR PSİKİYATRİK BİR DURUM DEĞİLDİR.  Sinirlenme, korku gibi duygu durumu değildir  Epilepsi bulaşıcı bir hastalık değildir  Kan tahliliyle teşhis konulamaz  Büyük epilepsi nöbetleri halk arasında SARA olarak bilinir. EPİLEPSİ NASIL ve KİMLERDE ORTAYA ÇIKAR?  kısa süreli beyin fonksiyon bozukluğuna bağlıdır ve beyin hücrelerinde geçici anormal elektrik yayılması sonucu ortaya çıkar.  NORMALDE ELEKTRİKSEL İLETİ VAR  Epilepsi, dünya nüfusunun yaklaşık %1'ini etkileyen bir hastalıktır.  Erkek ve kadınlarda ırk ayrımı olmaksızın eşit olarak görülmektedir.  Epilepsi nöbetleri herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir. (Çocuk/yetişkin/yaşlı)  Tanı koyma: hasta hikayesi, EEG vb. EPİLEPSİ NÖBETİ TÜRLERİ-BELİRTİLER Parsiyel (Kısmi)  Aşırı elektriksel deşarjın beynin belli kısmında sınırlı kaldığı durumlardır  Bilinç açık ya da kapanabilir, anlamsız sözler  Elbiselerini çekiştirme , sebebsiz yere çığlık atma,ağız şapırdatma, dalma,istem dışı kol ve bacak hareketleri, gerçek dışı koku,  gerçek olmayan görme-işitme algıları, korkular, hıçkırık, gülme gibi  10-20 sn. ya da birkaç dakika süren anlık nöbetler olabilir.  Bazen bir nöbet kısmi başlar daha sonra jenaralize olur EPİLEPSİ NÖBETİ TÜRLERİ-BELİRTİLER Jeneralize (Yaygın)  Elektriksel deşarjın tüm beyne yayılması  Genelde tüm vücut kasılır  Kişi genellikle çığlık veya inilti şeklinde ses çıkararak çarparcasına aniden yere düşer.  Dişler kenetlenir, ağızdan köpük gelir.  Solunum durur. Tüm vücut kasılır sonra çırpınmalar başlar.  Gözler döner ve yukarı bakar. Dışkı ve idrar kaçırabilir.  Sonra hasta gevşeyerek soluk almaya başlar, bilinç yavaş yavaş açılır ama uyku hali vardır. Bu uyku gereklidir.  ZAMAN İÇİNDE NÖBET ŞEKLİ DEĞİŞEBİLİR!  Hafiften ağır tabloya  Sayısı azalır  Sayısı artar EPİLEPSİ NÖBETİ BELİRTİLERİ BEBEKLERDE  Oturan bir bebeğin arka arkaya, defalarca öne doğru katlanması veya başını öne düşürmesi  Yatan bir bebeğin her iki koluyla kavrama hareketi yapması (tekrar tekrar) ÇOCUK-ERGENLERDE  bir anda dalgınlaşma, etrafını fark edememe  Ritmik bir şekilde başını sallaması, hızlı şekilde gözlerini kırpması, kol ve bacaklarında tekrarlayan sıçramalar  Aniden düşme, (nedensiz) ani korku panik veya öfke yaşaması. EPİLEPSİ NÖBETİ BELİRTİLERİ Psikolojik Nöbet Durumları  Psikolojik sebeplere bağlı olarak (bazen de nörolojik sorunlara bağlı) epilepsi nöbetine benzer belirtiler görülebilir  Ayırt edilmesi için detaylı hasta öyküsü ve tetkikler yapılması gerekir  Konversiyon bozukluğu çeşitli ruhsal sıkıntıların (üzüntü, korku, utanç, öfke) bedensel sorunlara (konuşamama, bayılma, güçsüzlük, duyu kaybı vb) EPİLEPSİ NEDENLERİ  Genetik  Hamilelik sürecinde veya doğum sırasında oluşan problemler (asfiksi vb.)  Gelişimsel bozukluklar(beynin yapısal farklılaşması)  Ciddi kafa yaralanmaları  Enfeksiyon (Menenjit vb.)  Beyin tümörü  Bilinmeyen nedenler NÖBETİ TETİKLEYENLER  -Uzun açlık  -Aşırı duygulanım (korku,heyecan,sinir,stres)  -Uykusuzluk  -Yorgunluk/fazla efor  -Başa ani darbe alma  -Televizyon,bilgisayarın titrek ışığı (sinema, tiyatro vb.de olabilir)  -Enfeksiyon hastalıkları-ateş  -Araya giren özellikle ateşli hastalıklar  -İlaç alımında aksaklıklar  -Aşırı kafein tüketimi vb. YANLIŞ UYGULAMALAR !!!  Kazazedenin ağzını açmaya çalışmak  Suni teneffüs ve kalp masajı yapmak  Uyandırmaya çalışmak  Ağız içine kaşık vb sert cisim koymak  İlaç, su, yiyecek vb. vermek  Kişiyi bağlamaya çalışmak  Kolonya vb koklatmak EPİLEPSİ NÖBETİNDE İLK YARDIM ?  Öncelikle sakin yaklaşım… Kişinin yanından ayrılmayın/yardım alın  Kişiyi düz zemine yatırın. YAN ÇEVİRİN. (kusabilir)  BAŞI GERİYE ALARAK POZİSYON VERİN ve BAŞI KORUYUN (travmaya yönelik)  Nöbetin geçmesini bekleyin… girişimlerle nöbet kısalmaz…  Dişlerin arasına bez parçası vb konabilir  Ağız ve burunda biriken vücut salgısı, kusmuk vb. temizleyin  Kravat, kemer vb. sıkan giysileri gevşetin. Gözlüğü varsa çıkarın.  Çevresinden sivri ve sert eşyaları uzaklaştırın.  Nöbet sonrası sakin, güven verici olun.  UYKUSU VARSA UYUMASINA İZİN VERİN. DİNLENDİRİN. EPİLEPSİ NÖBETİNDE İLK YARDIM ? “112” NE ZAMAN ARANMALI? -5 Dakikadan uzun süren nöbetlerde,  -Tekrarlayan nöbetlerde,  -Nöbet bittiği halde bilinç açılmıyorsa, 112 aranmalıdır. YARALANMA NEDİR? Yara, bir travmasonucu canlı dokunun bütünlüğünün (vücudun iç ya da dış yüzeyinde) bozulması… Travma; ani olarak dıştan mekanik bir etki sonucu meydana gelen, sağlığı tehdit eden,fiziksel ve ruhsal hasarlara yol açan olay Yaralanma ise travmanın oluşturduğu etkiyebağlı olarak deri veyaderi altı dokularının bütünlüğünün bozulmasına denir. Yumuşak doku,derialtı dokusu, kas, damar, sinir, lenf ve organlar da etkilenebilir Yaralanma nedenleri Yaralanmalarda etkenin önemi kadar yaralanmaya yol açan nedenler de önemlidir. Fiziksel nedenler;  Isı  Radyasyon  Elektrik enerjisi  Travma Kimyasal nedenler; Asit, Alkali, İrrite edici gazlar Yaralanma nedenleri Çevresel nedenler Güvensiz çevre koşulları Yasal düzenlemelerde yetersizlik Yasaların uygulanması-denetiminde yetersizlikler Tehlikeli davranışlara özendirici etkenler YARA TÜRLERİ GÖRÜNÜMÜNE GÖRE: 1. Açık yara 2. Kapalı yara  Açık yaralar  Deri ve muköz membran (vücut boşluklarını döşeyen zar) bütünlüğünün bozulduğu bu tür yaralar keskin aletlerle ya da darbe ile oluşabilir Açık yara tipleri  sıyrık yaralar : Derinin sert bir yüzeye sürtünmesiyle, Epidermisin ve dermisin bir bölümünün kaybı, Yara yüzeyi temiz değildir. Hafif ağrı ve kanama sınırlı  yırtılma yaraları : Kazara ya da keskin aletlerle (bıçak, jilet, ustura, cam, metal vb.),Yara kenarları düzensiz olabilir  kopma yaraları: Derinin bir parçası tamamen kopmuş ya da küçük bir yerinden bağlı kalmış olan yaralar, Kanama fazla Açık yaralar-2 Açık yara tipleri  delinme yaraları: Derin dokularda keskin/sivri bir obje ile oluşturulan, Obje ekstremiteyi/organı geçip karşı taraftan çıkarsa perforasyon yarası, içte oluşan hasar iç kanamaya  enfekte yara: Yara oluşumundan itibaren en az altı saat geçmiş, dikilmiş ancak dikişleri açılmış, derin ve kirlenmiş yaralar Açık yaralarda ilk yardım;  Çevre emniyetine dikkat edilir.  Yaralının yaşam bulguları değerlendirilir (CAB).  Yara bölgesi; oluş şekli, yarada yabancı cismin varlığı, kanama durumu, şişlik, hassasiyet, şekil bozukluğu kontrolü  Hemen 112 Acil Yardım Merkezinden tıbbi yardım  Yaranın üzeri temiz bezle kapatılır  Hasta üzeri örtülür-ısı kaybının önlenmesi- Açık yaralarda ilk yardım-2  Kanama varsa durdurulur.  Yaranın içerisinde toz, toprak vb. yabancı maddeler varsa bol temiz su ile yıkanarak uzaklaştırılır.  Pamuk, kağıt mendil,peçetevb.yaraüzerinde, lif bırakıpkolaycadağılıp enfeksiyon riski oluşturmaları nedeniylekonulmaz.  Gerekirse sargı bezi ile sarılır.  Yaralı bölge kalp seviyesinin üzerinde tutulur.  Yara bölgesinin hareketi, ağrı ve kanamayı önlemek için engellenir. Açık yaralarda ilk yardım-3  Yaraya batan cisim varsa çıkartılmaz.  Batan cismin ucu dışarıda kalacak şekilde sabitlenir  Ağız yolu ile yiyecek-içecek verilmez  Yaralının sağlık kuruluşuna sevki sağlanır  Kopan bir vücut parçası varsa, kopan parça temiz bir beze sarılır-naylon torbaya-başka bir buzlu torbaya-yaralı ile birlikte  28 Kopan Uzuv Kapalı yaralar  Deri bütünlüğünün bozulmadığı, deri ya da muköz membranın(vücut boşluklarını döşeyen zar)altındaki yumuşak doku yıkımının var olduğu  Bu durumda cilt altındaki hücreler, damarlar ve sinirler zarar görür  Kapalı yara türleri  Kontüzyon (ezilme): Künt bir travma sonucu görülen (darbe-düşme, sporcu yaralanması)  Hematom: zorlanma sonucu kanın damar dışına çıkarak yumuşak dokular arasında birikmesi  Burkulma: Eklem ligamentlerinde oluşan zedelenme  Bül: hücreler arası sıvı birikmesi (Yanıklar, donmalar vb. ) Kapalı yara türleri hematom ve kontüzyon bül Kapalı yaraların belirtileri  Yaralanmış vücut parçasında kızarıklık,  Kusma veya öksürük ile kan gelmesi,  İdrar veya dışkıda kan olması,  Ağrı,  Hasasiyet,  Şişlik,  Renk değişikliği,  Eklemlerde deformite Kapalı yaralanmalarda ilk yardım  Yaralının yaşam bulguları değerlendirilir (CAB)  Yara bölgesi, yaranın oluş şekli, şişlik, hassasiyet, şekil bozukluğu, fonksiyon kaybı kontrolü  Erken dönemde(yaralanmadan sonraki ilk 24 saat) buz ya da soğuk kompres uygulanır -Kanama ve ağrıyı azaltma-  Geç dönemde (ilk 24 saatten sonra) sıcak uygulama yapılır. Bu uygulama ise kan damarlarının genişlemesini sağlayarak doku iyileşmesini hızlandırır Kapalı yaralanmalarda ilk yardım-2  Yaralı bölge atel ile hareketsiz hâle getirilir.  Yaralanan bölge kalp seviyesinden yukarı kaldırılır.  Isı kaybını önlemek için yaralının üzeri örtülür.  Yaralının sağlık kuruluşuna sevki sağlanır. BÖLGESEL YARALANMALAR YARALANMA Baş ve Omurga Yaralanmaları Göz Yaralanmaları Yüz Yaralanmaları Göğüs Yaralanmaları Karın Yaralanmaları Baş ve Omurga Yaralanmaları  Baş ve omurga yaralanmaları ölüm ve sakatlanmalara neden olduğu için çok önemlidir  Travma şüphesi varsa veya bilinci kapalıysa … BAŞ ve OMURGA YARALANMASI varsayılmalı  Trafik kazalarında sakat kalma nedenlerinin % 40’ı ve ölümlerin % 80’i baş ve omurga yaralanmalarından kaynaklanmaktadır  saçlı deri, yüz bölgesi, kafa kemikleri ve beyin yaralanabilir  Felç, görme- konuşma bozukluklarına, duyu kayıplarına ve bilinç düzeyinde bozulmalara neden olabilir  NEDENLERİ; Trafik kazası, düşme, iş kazası, darp, enkaz altında kalma Baş ve Omurga Yaralanmaları Belirtileri  Bilinç düzeyinde değişmeler, hafıza değişiklikleri  Göz çevresinde ve kulak arkasında morluk  Burun ve/ veya kulaktan beyin omurilik sıvısı ve/ veya kan gelmesi  Baş ya da bel kemiğinde şekil bozukluğu  Baş, boyun ve sırtta ağrı-kanama  Solunum güçlüğü  Kusma  Vücudun herhangi bir yerinde, tam ya da kısmi hareket ve his kaybı (özellikle kol ve bacaklarda)  Denge kaybı Baş ve Omurga Yaralanmalarında İlk Yardım Baş ve omurga yaralanmalarında ilk yardım  Bilinç kontrolü  Hiçbir şekilde hareket ettirilmez  bir tehlike söz konusu ise düz pozisyonda güvenli bir yere sürüklenir (Baş- boyun- gövde ekseni)  Yaşam bulguları değerlendirilir (CAB)  Hemen 112 Acil Yardım Merkezi’nden tıbbi yardım istenir.  Boyun sabitlenir-tespit  Kanama varsa durdurulmaya çalışılır,  Burun veya kulaktan gelen berrak veya kanlı sıvı akışı engellenmez (BOS)  (damlatılınca ortada kanlı halka etrafında şeffaf halka) Göz Yaralanmaları gözün dış katmanları ile sınırlı göz dışı yaralanmaları ya da göz İçi yaralanmaları şeklinde Göz yaralanma nedenleri  Korneada yabancı cisim bulunması  Göze yabancı cismin batması  Yırtılmalar  Kimyasal yanıklar  Isı (termal) yanıkları  Işın yanıkları Göz Yaralanmalarında İlk Yardım  Korneada yabancı cisim bulunması durumunda göz temiz su ile yıkanır-15 dk  Her iki göz de kapatılmalı  Yırtılmalarda, yaralı göz hemen steril gazlı bezle kapatılır, sağlam göz de kapatıldıktan sonra en kısa sürede hastaneye götürülmeli  Kimyasal yanıklarda, tek ve acil tedavi yıkamaktır. Yıkamak için her türlü temiz su kullanılabilir  Isı yanıklarında her iki göz yıkandıktan sonra ıslak pansumanla kapatılarak hastaneye sevk  Koşullar suyu göze dökmeyi, hastanın başını musluk altına sokmayı, su ile dolu bir kap içine göz sokularak göz kapaklarının hızla kırpıştırılmasını gerektirebilir. Göğüs Yaralanmaları  Açık göğüs yaralanmaları: Bıçak, kurşun vb. gibi delici cisimler ile oluşabilir.  Göğsün içine giren delici, batıcı cisim, akciğer zarını ve akciğeri  Atmosfer havası, bu yaradan rahatlıkla içeri girip çıkarak akciğerlerin büzülmesine neden olur.  Batıcı veya delici cisim, göğüs boşluğunda bulunan kalp, büyük atardamar, toplardamarların yaralanmasına ve kaburgaların kırılmasına da neden olabilir.  Kapalı göğüs yaralanmaları: Direksiyonun göğse çarpması, bir nesnenin göğse düşmesi vb. gibi künt travmalar ile oluşabilir ve deri sağlamdır. Göğüs Yaralanmaları Belirtileri  Göğüs bölgesinde açık yaralanma ya da saplanmış cisim  Yara bölgesinde solunumla artan ağrı  Solunum güçlüğü, hızlı ve yüzeysel solunum  Öksürme  Kan tükürme  Siyanoz Göğüs Yaralanmalarında İlk Yardım  Yaralının bilinç kontrolü  Yaşam bulguları (CAB) ve yaranın durumu değerlendirilir  Hemen 112 Acil Yardım Merkezinden tıbbi yardım  Açık göğüs yaralanmasında yara deliği avuç içi ile fazla bastırılmadan kapatılır  Yaralının bilinci yerinde ise kendi avucu ile kapatabilir  Yaranın üzeri temiz, hava geçirmeyen özellikte naylon poşet, alüminyum folyo vb. malzeme ile kapatılarak üç tarafı bantla sabitlenir. Göğüs Yaralanmalarında İlk Yardım-2  Göğüste saplanmış bir cisim varsa cisim kesinlikle çıkartılmaz  Cismin etrafı temiz bezlerle desteklenerek sabitlenir  Yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez  Vital bulgular takip… Karın Yaralanmaları  diğer vücut boşlukları gibi kemik doku ile korunmadığı için yaralanmalara açık bir bölgedir.  Delici ve kesici yaralanmalarla oluşan açık yaradan karın içi organlar dışarı çıkmış olabilir, iç ve dış kanamalar görülebilir. BELİRTİLER  Açık yaralanma, saplanmış cisim-dışarda organ  Karında sertlik-hassasiyet  Hızlı-yüzeysel solunum Karın Yaralanmalarında İlk Yardım  Yaralının bilinç kontrolü  Yaşam bulguları (CAB) ve yaranın durumu değerlendirilir  Hemen 112 Acil Yardım Merkezinden tıbbi yardım  Açık yara, vücut eksenine paralel… bacakları uzatılarak sırt üstü  Yara, vücut eksenine dik ise… dizlerin altı desteklenerek yaralı bacaklar bükülmüş  Dışarı çıkan organların üzeri, ılık su ile ıslatılmış temiz bir bez ile örtülür  Üzeri poşet, alüminyum folyo vb. malzemeyle kapatılır (kuruma önleme)  Yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER…