Temel Bilimler Terminolojisi PDF

Temel Bilimler Terminolojisi BİRUNİ ÜNİVERSİTESİ TIBBİ TERMİNOLOJİ ÖĞR. GÖR. EMRE MANİSALI  İçerik  İnsan Anatomisine İlişkin Tıbbi Terimler  Anatomik Pozisyon ve Yön Terimleri  Vücudun Anatomik Bölümleri  Vücut Boşlukları ve Organlar  Anatomik Yap...

Temel Bilimler Terminolojisi BİRUNİ ÜNİVERSİTESİ TIBBİ TERMİNOLOJİ ÖĞR. GÖR. EMRE MANİSALI  İçerik  İnsan Anatomisine İlişkin Tıbbi Terimler  Anatomik Pozisyon ve Yön Terimleri  Vücudun Anatomik Bölümleri  Vücut Boşlukları ve Organlar  Anatomik Yapıların Tanımlanmasında Kullanılan Tıbbi Terimler  Hücre ve Doku İle İlgili Tıbbi Terimler  Anatomik Terimlerin Tarihçesi Tıbbi terimlerin 7500-8000 kadar olduğu ve bunların yaklaşık %75’inin anatomiye ilişkin olduğu bilinir. Anatomi ile ilgili ilk yazılı kayıtlar eski Yunanda Hippocrate(M.Ö.460- 377) ile başlar. O dönemde yapılmış olan kafa kemikleri ile ilgili tanımlamalar halen geçerliliğini korur. Aritoteles aynı dönemlerde yaşamış ve anatomi ile ilgili tanımlamalarda bulunmuştur. Yunan Galenos(M.S.130-200) ölü hayvan diseksiyonu yaparak çalışmalara katkı sağlamıştır. M.S. 980-1037 yıllarında yaşamış olan İbn-i Sina “Tıp Kanunu” isimli kitabında anatomi ve fizyolojiye ait terimlere yer vermiştir.  Avrupa’da yaşanan yeniliklerle anatomik çalışmalar da gelişme göstermiştir. Daha sonraki yıllarda Örneğin, Leonardo da Vinci(1452-1519) tarafından yapılmış olan insan vücudu ile ilgili çizimler geçerliliğini günümüzde de korumaktadır. Anatomi Tanımı ve Bölümleri Anatomi: İnsan vücudunun normal şekil ve yapısını, vücudu meydana getiren organları, oluşumları ve bunlar arasındaki ilişkileri inceleyen bilim dalıdır Fizyoloji: İnsan vücudunu meydana getiren organ ve oluşumların işleyişini, birbiriyle ilişkilerini ve çevre ile etkileşimini inceleyen bilim dalı  Anatominin Bölümleri ❑ Makroskopik Anatomi(Gross Anatomi): İnsan vücudunun bütünü, çıplak gözle incelenmesi. İnsan vücudunun bütünü, sistemleri ve sistemleri oluşturan organlar ❑ Mikroskopik Anatomi: Çıplak gözle görülmeyen hücre ve dokuların mikroskop ile incelenmesi sonucu ortaya çıkmış anatomi.  Histoloji: Mikroskopik anatominin dokuları inceleyen alt bilim dalı  Sitoloji: Mikroskopik anatominin hücreleri inceleyen alt bilim dalı ❑ Gelişim Anatomisi: İnsanın zigot aşamasından ölümüne kadar oluşum, yapı, şekil ve büyüklüğünü inceleyen dal ❑ Sistematik Anatomi: İnsan vücudunun organ gruplarına(sistem) göre incelendiği anatomi çeşidi ❑ Topografik Anatomi: İnsan vücudunun bölüm ve bölgelere ayrılarak hangi sisteme ait olursa olsun tabaka tabaka incelenmesi  Anatomik Sistemler Hareket Sistemi Dolaşım Sistemi Sindirim Sistemi Solunum Sistemi Ürogenital Sistem Duyu Organları Anatomik Pozisyon(Situs) ❑ İnsan vucudu ile ilgili yapılan tüm tanımlamalar belirli sabit bir pozisyonda duran insan üzerinde yapılır. Bu duruşa anatomik pozisyon (situs) denir. ❑ Situs, organların ve belirli noktaların tanımlanmasında önemlidir. ❑ Bu duruşta kişi ayakta ve gövdesi dik, üst ekstremiteler yanlarda ve aşağı doğru sarkık, ayakları bitişik, avuç içleri, yüzü ve gözleri karşıya bakar durumdadır. Anatomik Düzlem ve Eksenler Düzlem(Planum): İnsan vücudunu tanımlamak üzere kullanılmak amacı ile tasarlanmış vücudun kesitlere ayrılması. Planum Sagittale: Vucudun sağ ve sol olarak iki ayrılması Planum Frontale: Vücudun ön ve arka olarak ayrılması. Vertikal düzlem de denir Planum Horisontale(Transversale): Vücudun alt ve üst olarak ayrılması. Frontal ve sagital düzleme diktir  Median(Orta)Düzlem(Planum Mediale): Önden arkaya gövdenin tam ortasından geçen ve yere dikey inen; insan vücudunu yukarıdan aşağıya doğru boyuna sağ ve sol olmak üzere ağırlık açısından simetrik iki parçaya ayıran düzleme denir.  Sagittal düzlemin orta hattan geçmesidir.  Transvers düzleme diktir. İnsan Vücudunun Bölgeleri(Regio) Caput : Baş Cervix (collum) : Boyun Corpus : Gövde Thorax : Göğüs Abdomen : Karın Dorsum : Sırt Membra : Uzuvlar Perineum : Genital bölge  İnsan Vücudu Boşlukları(Cavitas)  Kafatası Boşluğu: Cavitas Cranii (kavitas krani)  Omurga Boşluğu : Cavitas Spinalis/ Cavitas vertebralis (kavitas spinalis/ kavitas vertebralis)  Göğüs Boşluğu: Cavitas Thoracis (kavitas torasis)  Karın Boşluğu: Cavitas Abdominis (kavitas abdominis)  Leğen Boşluğu: Cavitas Pelvica (kavitas pelvika)  1. Dorsal(arka) Vücut Boşluğu  Cavitas Cranii (Kafatası Boşluğu) * encephalon (beyin)  Cavitas Vertebralis/Cavitas Spinalis(Vertebral Boşluk) * medulla spinalis (omurilik)  2. Ventral(Ön) Vücut Boşluğu  - Cavitas Thoracis (Göğüs Boşluğu) * akciğerler, kalp, trachea alt bölümü ve bronşlar, oesophagus  - Cavitas Abdominalis (Karın Boşluğu) * mide, ince ve kalın bağırsaklar, pankreas, karaciğer, safra kesesi, böbrekler, üreter  - Cavitas Pelvis (Pelvis Boşluğu) * mesane, ince bağırsak kıvrımları, düz bağırsak (rectum), erkekte prostat, vesicula seminalis, ductus deferens; kadında uterus, ovaryumlar, tuba uterinalar.  Topografik Vücut Bölgeleri (Regiones Corporis) 1. Kafa bölgesi (Regio capitis) 2. Yüz bölgesi (Regio facialis) 3. Omuz bölgesi (Regio deltoidea) 4. Göğüs bölgesi (Regio thoraxix/Regio pectoralis) 5. Karın bölgesi (Regio abdominalis) 6. Göbek bölgesi(Regio umblicalis) 7. Pubik bölge (Regio perinalis/ pubica) 8. Kasık bölgesi (Regio inguinalis)  Baş Bölümü/ Caput (kaput) Alın bölgesi Regio frontalis (rejyo frontalis) Duvar bölgesi Regio parietalis(rejyo paryetalis) Şakak bölgesi Regio temporalis(rejyo temporalis) Art kafa bölgesi Regio occipitalis(rejyo oksipitalis) Yüz bölgesi Regio facialis(rejiyo fasiyalis) Burun bölgesi Regio nasalis(rejyonazalis) Yanak bölgesi Regio buccalis(rejyo bukkalis) Dudak bölgesi Regio labialis(rejyo labiyalis) Boyun bölgesi Regio cervicalis (rejyo servikalis) Ense bölgesi Regio nuchea (rejyo-nuka)  Gövde Bölümü/ Corpus (korpus) Omuz bölgesi Regio deltoidea (rejyo deltoid) Meme bölgesi Regio mammalis (rejyo mammalis) Koltuk altı bölgesi Regio axillaris (rejyo aksillaris ) Sırt bölgesi Regio dorsalis (rejyo dorsalis) Omurga bölgesi Regio vertebralis (rejyo vertebralis) Bel bölgesi Regio lumbalis (rejyo lumbalis) Mide bölgesi Regio epigastrica (rejyo epigastrika) Göbek bölgesi Regio umbilicalis (rejyo umbilikalis) Karın bölgesi Regio abdominalis (rejyo abdominalis) Perine bölgesi Regio perinalis (rejyo perinalis) Ekstremite Bölümleri Koltuk Altı Axilla Ayak Tarağı Metatarsus Parmak Digitus Kol Brachium Önkol Antebrachium Dirsek Cubitus El Bileği Carpus El Manus Uyluk Femur Diz Genus Bacak Crus Ayak Bileği Tarsus El Tarağı Metacarpus Ayak Pes Kemiklerle İlgili Terimler 1. Kafatası kemiği 10. Bel omurları 2. Köprücük kemiği 11. Kol kemiği 3. Boyun omurları 12. Bilek kemiği 4. Göğüs kemiği 13. Parmak kemikleri 5. Kürek kemiği 14. Uyluk kemiği 6. Kaburga kemiği 15. Diz kapağı kemiği 7. Pazı kemiği 16. Kaval kemiği 8. Kalça kemiği 17. Baldır kemiği 9. Kuyruk sokumu kemiği 18. Bilek kemiği 19. Ayak kemiği  Eklemler  Eklemler kemikler arasında iskelete hareket sağlayan yapılardır.  Articulatio: Eklem. Çoğulu, “articulationes”  Arthrologia: Eklem bilim. Eklemleri konu alan bilim dalı.  Ligamentum: Ekleme katılan kemikler arasında uzanan bağlardır. Çoğulu “Ligamenta”  Oynar Oynamaz Yarı Oynar eklemler eklemler Eklemler (Diarthrosis) (Synarthrosis) (Articulation es Synoviales)  Eklemlerle İlgili Terimler  Cartilago articularis: Eklem kıkırdağı. Oynar eklemlerde ekleme katılan kemiklerin eklem yüzlerini örten kıkırdaktır.  Capsula articularis: Eklem kapsülü. Ekleme katılan kemiğin eklemleşen uçlarını içine alan bağ dokudan kapsül.  Cavitas articularis: Eklem boşluğu. Oynar eklemde ekleme katılan uçlar ile kapsül arasında kalan boşluk.  Eklemlerle İlgili Terimler ❑ Synovia: Eklem sıvısı. Eklem boşluğunda bulunan sıvı. Kayganlık sağlayarak sürtünmeyi önler. ❑ Discus intervertebralis: ❑ Articulatio synovialis: Sinovyal Vertebraların gövde kısımları eklem. Oynar eklem. arasında bulunan disk şeklindeki oluşumlar. Eklem Hareketleri ile İlgili Terimler  Bükme - Flexion o İki kemik arasındaki açıyı azaltan hareket  Uzatma - Extension o İki kemik arasındaki açıyı arttıran uzatma veya esneme  Dairesel Hareket – Circumduction  Eklem Hareketleri ile İlgili Terimler  Rotation (Dönme): – Eksen etrafında kemiğin hareketi. İçeri döndürmek.  Pronation(Pronasyon): Elin içeri döndürülmesi  Supination(Supinasyon): Elin dışarı döndürülmesi  Eklem Hareketleri ile İlgili Terimler ❖ Döner Kol (Önkol) sapma - Radial Deviation Ön kolun dışına (döner kemiğe) doğru parmağın hareketi Baş parmak yönüne doğru ❖ Dirsek kemiği sapması - Ulnar Deviation Parmağın dirsek kemiğine doğru hareketi Serçe parmağa doğru Eklem Hareketleri İle İlgili Terimler Kaldırma - Abduction Vücudun merkez ekseninden yanda uzağa doğru hareket Yakınlaşma - Adduction Vücudun merkez ekseninden yanda içeriye doğru hareket  İnsan Vücudunda Bulunan Kaslarla İlgili Tıbbi Terimler  Myology (miyoloji): Kasları inceleyen bilim dalı  Musculus: Kaslar (M)  Musculi: Kasların çoğul ifadesi (Mm) İnsan vücudundaki kaslar üç çeşittir: 1-İskelet kası (çizgili kas, istemli kas): Vücudun en uzun kası m.sartorius, en kısa ve küçük kası m.stapedius, en kalın kası m.gluteus maximus, en büyük kası m.quadriceps femoris, en geniş kası ise m.latissimus dorsi’dir. 2-Düz kas (çizgisiz kas, otonom kas): Organ ve damar duvarlarındaki kaslar 3-Kalp kası (çizgili ve otonom kas): Yapısal olarak çizgili, fonksiyon olarak çizgisiz kaslar  Kaslarla İlgili Tıbbi Terimler  Biceps: İki başlı  Brachialis: Kol ile ilgili, kola ait  Deltoideus: Üçgen veya delta şeklinde  Diaphragma: Karın ile göğüs boşluğunu birbirinden ayıran kubbe  Gluteus: Kaba et bölgesine ilişkin, gluteal gölge.  İntercostalis: İki kaburgaların arası.  Latissimus: En geniş şekilde olan.  Levatoris: Kaldırıcı, yukarıya kaldıran.  Masseter: Çiğneme, çiğneyen  Hipertoni: Kas tonusunun aşırı derecede artmas  Kaslarla İlgili Tıbbi Terimler  Pectoralis: Göğüs ile ilgili olan, göğüse ait.  Plantaris: Ayak tabanı ile ilgili olan.  Popliteus: Dizin arkası ile ilgili olan.  Profundus: Derin, derinde olan.  Quadratus: Kare şeklinde , dörtkenarı olan.  Quadriceps:Dört başlı olan.  Rectus: Düz, doğru.  Superficialis: Yüzeyel, yüzeyde olan.  Trapezius: Yamuk veya trapez şeklinde olan.  Tensor: Geren.  Tonus: Kasların istirahat hâlindeki normal gerginlik hâli.  Triceps:Üç başlı olan  Kaslarla İlgili Semptom ve Klinik Terimleri  Atrofi: Kasdokusunu oluşturan hücrelerin hacim olarak azalma göstermesidir.  Kontraksiyon: Kas liflerinin kasılmasıdır.  Kontraktür: Kasın sürekli kasılma halinde olmasıdır  Hipertrofi: Kasdokusunu oluşturan hücrelerin hacim olarak artış göstermesidir.  Hipertoni: Kas tonusunun aşırı dercede artışıdır.  Hipotoni: Kas tonusunun aşırı derecede azalmasıdır.  Lumbago: Bel bölgesinde görülen ağrı, bel ağrısıdır.  Miyalji: Kas ağrısıdır.  Kaslarla İlgili Semptom ve Klinik Terimleri  Rigor mortis: Ölümden sonra görülen kas sertliğidir.  Spazm: Kaslarda ani olarak meydana gelen istem dışı geçici kasılmadır.  Tendinit: Kas kirişinin iltihabıdır.  Tortikolis: Bir taraftaki m. sternocleidomastoideus'un spazmı neticesinde boynun lezyon tarafına doğru eğilmesi, boyun eğriliğidir.  Tetani: Bir kasın sık uyarılması neticesinde sürekli kasılı kalması  Tremor: Kaslarda istem dışı kasılma, titremedir Eşitlik derecesi Artıklık derecesi Üstünlük derecesi Exterus; dış Exterior; daha dış Extremus; en dış Interus; iç Interior; daha iç Intimus; en iç Anterus; ön Anterior; daha ön Anticus; en ön Posterus; arka Posterior; daha arka Postremus; en arka Superus; üst Superior; daha üst Supremus; en üst Inferus; alt Inferior; daha alt Infimus; en alt Latus; geniş Latior; daha geniş Latissimus; en geniş Longus; uzun Longior; daha uzun Longissimus; en uzun Magnus; büyük Major (maior); daha büyük Maximus; en büyük Parvus; küçük Minor; daha küçük Minimus; en küçük  Küçültme İle İlgili Tıbbi Terimler İsimlerde anlamca küçülme Türkçe’deki “-cik, -cık, -cuk” şeklindeki ekler “ol, ul, el” şeklindedir. Tubus(tüp) Tubulus (tüpcük) Fossa (çukur) Fossula (küçük çukur, çukurcuk) Arteriola (küçük atardamar, Arteria (atardamar) atardamarcık) Canaliculus (küçük kanal, Canalis (kanal) kanalcık) Nucleolus (küçük çekirdek, Nucleus (çekirdek) çekirdekçik)  Terimlerin Çoğul İfade Şekli Arteria; atardamar, arter Arteriae; atardamarlar Articulatio; eklem Articulationes; eklemler Cartilago; kıkırdak Cartilagines; kıkırdaklar Fibra; lif Fibrae; lifler Ganglion; düğüm Ganglia; düğümler Glandula; bez Glandulae; bezler Gyrus; kıvrım Gyri; kıvrımlar Labium; dudak Labia; dudaklar Ligamentum; bağ Ligamenta; bağlar Meninx; beyin zarı Meninges; beyin zarları Musculus; kas Musculi; kaslar Nervus; sinir Nervi; sinirler Organum; organ Organa; organlar Pilus; kıl Pili; kıllar Radix; kök Radices; kökler Regio; bölge Regiones; bölgeler Septulum; bölmecik Septula; bölmecikler Truncus; gövde Trunci; gövdeler Vena; toplardamar Venae; toplardamarlar “ Hücre- Doku- Organ-Sistem- Organizma ”  Hücre  Hücre: Dokuyu meydana getiren; çekirdek ve bazı organalleri içeren stoplazma ile onu çevreleyen zardan oluşan en küçük canlı yapıdır.  Hücre üç bölümden oluşur: ❑ Sitoplazma: Hücre gövdesi. Hücrenin organalleri : – Mitokondri – Ribozom – Endoplazmik retikulum – Golgi Aygıtı – Lizozom – Sentrozom – Peroksizom ❑ Hücre zarı(Membran) ❑ Nukleus: Hücre çekirdeği.  Doku  Doku: Birbirine benzeyen ve aynı fonksiyona (göreve) sahip hücrelerin bir araya gelerek oluşturduğu yapıya, doku adı verilir. Örneğin, nefronlar bir araya gelerek böbrek dokusunu meydana getirir.  Hücre-Doku ve Organlar ile İlgili Terimler  Cyt/0 , -cyte (sit): Hücre. Vücudun en basit, an alt birimi. Ör:  Cytogenesis (sitojenezis) : Hücre oluşumu  Cyt/0/logy (sitoloji): Hücre bilimi  Cyt/0/plasma(sitoplazma): Hücre içini doldurur ve her biri farklı işleve sahip organelle(organel) denen alt birimleri kapsar.  Nucle/0, nucleus - nükle/0(nükleus): Çekirdek. Hücrenin kontrol merkezi.  Doku Çeşitleri – Epitel doku:  Örtü epiteli  Salgı epiteli  Myoepitel (kas epiteli )  Nöroepitel(duyu epiteli) – Destek doku  Bağ dokusu  Yağ dokusu  Kıkırdak doku  Kemik doku  Kan dokusu – Kas dokusu:  Düz kaslar (iç organ kasları)  Çizgili kaslar (iskelet kasları)  Kalp kası – Sinir dokusu  Organ  Organ: Bir veya birden fazla dokunun, özel bir yapı içersinde ve özel bir işlev için meydana getirdiği yapılara organ denir.  Zar Zar :Vücut boşlukları ile birçok organ ve dokunun yüzeylerini örten ince tabakaya zar denir. Zar çeşitleri: ✓Müköz zarlar: Vücudun ağız, burnun içi, mide, barsak, vajina, akciğerler gibi alanlarını döşeyen zardır. ✓Seröz zarlar: Vücut boşluklarını ve bu boşluklardaki organların dış yüzlerini sararlar. Üç çeşit seröz zar vardır. – Plevra: Akciğerleri saran zardır. – Perikart: Kalbin dış yüzünü saran zardır. – Periton: Karın zarıdır. ✓Sinoviyal zarlar: Oynar eklem yüzeylerinde bulunan zardır.  Hücre ve Doku ile İlgili Kök Terimler – morph/0(morf/0): şekil, biçim. polymorphic(polimorfik): çok şekilleri bulunmak – aden/0(aden/0): bez, gudde. adenoma(adenoma): bir bezin tümörü – kary/0(karyo) : nukleus karyotype(karyotip ): büyüklüklerine göre dizilmiş kromozomların resmi – muc/0(muk/0): mukus, mukus membran. mucorrhea (mukore): mukus akışında artma – somat/0(somat/0): beden, vücut. – somatic (somatik ): bedenle ilgili  Hücre ve Doku Son Ekleri – phil( fil): Çeken, emen. Acidophilic(asidofilik): Asid maddesini çeken – plasia(plazia): Oluşum, gelişim. Hyperplasia(hiperplazi): Bir organ veya dokunun aşırı gelişmesi – trop( trop): Eyleme geçiş etki Chronotropic(kronotropik ): Etki hızı veya zamanlama – troph/0(trof/0): Besleme, büyüme Atrophy (atrofi ): Beslenememe, yıpranma “ İnsan Yapısına İlişkin Tıbbi Terimler ”  Positional-Pozisyonel Terimler  Central-santral: Merkez, ortaya yakın  Peripheral-periferal: Merkezden uzakta  Parietal-paryetal: İç organların dışa/bedene bakan tarafı  Visceral-visseral: İç organlara bakan taraf  Medial-medyal: Bedenin ortası, orta  Lateral – lateral: Bedenin yanları, yan  Erect-erekt : Dik, ayakta duruş  Anterior /Ventral –anteriör/ventral: Ön taraf, ön yüzey  Posterior/Dorsal-posteriör/dorsal: Arka taraf, sırt  Superficial-süperfisyal: Yüzeyel,yüzeysel  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Cephalic anterior Frontal-frontal: Ön Orbital-orbital: Göz çevresi Nasal-nazal: Burun bölgesi Oral-oral: Ağız Mental-mental: Çene bölgesi Buccal-bukkal: Yanak bölgesi  Cephalic posterior Auricular –orikülar: Kulak çevresi Otic-otik: Kulak bölgesi  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Cervical-servikal: Boyun bölgesi  Clavicular-klavikülar: Köprücük kemiği bölgesi  Thoracic anterior Sternal-sternal: Sternum üzeri Axillar-aksillar: Koltuk altı  Mammar-mamar: Meme bölgesi Pectoral-pektoral: Göğüs  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Üst ext. ant. &post. Acromial-akromial: Omuz başı Deltoid-deltoid: Omuz Brachial-brakial: Kol Antecubital-antekübital: Dirseğin önü Antebrachial-antebrakial: Ön kol Carpal-karpal: Bilek  Üst extr. post. Olecranal-olekranal: Dirsek bölgesi  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Manus ant. Polex-poleks: Baş parmak  Manus post Metacarpal-metakarpal: El sırtı/üstü  Manus ant.& post. Digital-dijital: Parmaklar  Palmar-palmar: Avuç içi  Abdominal Umbilical-umbilikal: Göbek çevresi  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Dorsal Scapular-skapular: Kürek kemikleri etrafı Vertebral-vertebral: Omurilik boyunca Lumbar-lumbar: Bel bölgesi Sacral-sakral: Sacrum Gluteal-gluteal: Kalça Perineal-perineal: Anüs-external genital arası  Pelvic Inguinal-ingüinal: Kasık Pubic/genital-pubik/genital: Pubis/genitaller  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Alt ext. ant. Coxal-koksal: Kalça yan bölgesi Patellar-patellar: Diz kapağı Crural-krural: Tibia boyunca Fibular-fibular: Fibula boyunca  Alt ext. ant.&post. Femoral-femoral: Kalça kemiği boyunca Popliteal-popliteal: Diz arkası Sural-sural: Baldırlar Peroneal-peroneal: Fibula arkası  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Pedal ant. Tarsal-tarsal: Ayak bileği Metatarsal-metatarsal: Ayak üstü Digital-dijital: Parmaklar Hallux-halluks: Baş parmak  Pedal post. Calcaneal-kalkaneal: Topuk civarı Plantar-plantar: Ayak tabanı Muayene ve Hastalıklarla İlgili Genel Tıbbi Terimler Percussion Inspection Palpation (Perküsyon) Auscultation (Enspeksiyon) (Palpasyon) Sırt ve karın (Oskültasyon) Gözle Elle Steteskop ile muayenesind bakarak dokunularak e kullanılan muayene muayene yapılan muayene etme etme muayene yöntemi  Genel Tıbbi Terimler  Acute (akut): Keskin, şiddetli. Aniden şiddetli belirtilerle başlayıp kısa seyir gösteren, hızlı seyreden.  Apex (apeks): Tepe.  Aspiration (aspirasyon): Çekerek boşaltma, emme.  Chronic (kronik ): Uzun süredir devam eden, müzmin.  Constriction (konstriksiyon): Sıkışma, daralma, büzülme.  Cortex (korteks): Kabuk. Organın dış kısm  Genel Tıbbi Terimler  Deformity (deformite): Şekil bozukluğu.  Dilatation/ dilation (dilatasyon/ dilasyon): Genişleme.  Disease (diziiz): Hastalık. Vücütta bölgesel veya genel bozukluğa sebep olan durum.  Distortion (distorsiyon): Bükülme, dönme, çarpıklık.  Diverticulum (diverticulum): Ortasında boşluk ya da geçit gösteren organ duvarının dışarıya doğru cep şeklinde çıkıntı gösteren, son ucu kapalı patolojik oluşum.  Drain (dren): Sıvı, kan veya cerahati boşaltma amacıyla boşluğa sevk edilen tüp veya fitil.  Genel Tıbbi Terimler  Drainage (drenaj): Herhangi bir vücut boşluğunda ya da yarada toplanan sıvı, kan veya cerahatin yavaş yavaş boşalması veya boşaltılması.  Ductus (duktus): Kanal, boru.  Edema/ oedema (ödem): Deri altı dokularında aşırı sıvı toplanması.  Epithelium (epitelyum): Boşluğa bakan yüzeyi örten epitel doku.  Excision (eksizyon): Kesip çıkarma.  Exstrophy (ekstrofi): Ortası boşluk gösteren organın, doğuştan içinin dışarıya dönmüş oluşu.  Genel Tıbbi Terimler  Facies (fasyes-fasiyes):Yüz, çehre, dış yüzey.  Fascia (fasya): Kas ve iç organları saran veya bağlayan ve deri altında bir tabaka meydana getiren liflerden oluşmuş bağdoku, ak zar.  Fibroid (fibroid): Bağ dokusundan yapılı.  Fissura/ fissure (fissura/ fissür): Deri ya da mukoza üzerinde uzanan şerit şeklindeki çukurluk, çatlak.  Fistula (fistül): Boşluk gösteren iki organ ya da organ boşluğu ile vücut yüzeyi arasında, doğuştan veya herhangi bir etken sebebiyle sonradan oluşan patolojik geçit.  Genel Tıbbi Terimler  Hilus/ hilum (hilus/ hilum): iç organlarda damar ve sinirlerin girdiği oyuk kısım, göbek.  Indication (endikasyon): Bulgu, ölçüm.(Örneğin, laboratuvar bulguları).  Infection (enfeksiyon): Hastalık etkeni mikroorganizmaların (bakteri, virus, mantar vb.) vücuda girişi ve yayılışı.  Infectious (enfeksiyöz): Enfeksiyon yapan, bulaşıcı.  Lobe/ lobus (lob/ lobus): Bir organda, sınırları belli parçalardan her biri, bölüm.  Lobule/ lobulus (lobül/ lobulus): Bölümler içindeki küçük bölmeler, lobcuk.  Genel Tıbbi Terimler  Maling (maling): Kötü huylu, habis.  Meatus (meatus): Bir geçit ya da kanalın dışa açılan kısmı, kanal, yol, geçidin dış deliği.  Medulla (medulla): Organın iç katmanını oluşturan yumuşak doku, ilik, öz, iç katmanı.  Mucosa/ mucous membrane (mukoza/ muköz membran): Muköz zar  Mucus (mukus): Koyu kıvamlı, yapışkan salgı.  Multiple (multipl): Birden fazla unsurdan oluşan. Birden fazla organı etkileyen, değişik organlarda aynı anda oluşan  Paralysis (paralizi): Felç, inme.  Genel Tıbbi Terimler  Paroxysmal (paroksismal): Aniden beliren, şiddetli nöbetlerle kendini gösteren.  Partial (parsiyal): Tam olmayan, bütününü kapsamayan, kısmi.  Penetration (penetrasyon): Delme, delip içine girme.  Postural (postüral): Vücudun duruş şekliyle ilgili  Pulmo (pulmo): Akciğer anlamında ön ek.  Radix (radiks): Kök.  Reabsorpsiyon (reabsorpsiyon): Geri emilim, geri emme-verme.  Regio/ region (regio/region-rejyon): Bölge, saha (Vücudun belli bir bölgesi).  Genel Tıbbi Terimler  Retro (retro): Geride, arkada kalan kısım  Sarcoma (sarkom): Bağ dokusundan gelişen, kötü huylu tümör.  Septum (septum): Bölme (Bir boşluğu ya da organı, perde şeklinde ikiye ayıran ince duvar).  Serosa/ serous membrane (seroza/seröz membran): Seröz zar.  Sinus (sinüs): Etrafı çevrili hava içeren boşluk, cerahatin dışarı aktığı geçit.  Spasm (spazm): Aniden gelişen, istem dışı kas kasılması.  Strain (sitrein): Zorlanma, yorulma.  Subtotal (subtotal): Tam olmayan.  Symptom (semptom): Belirti.  Genel Tıbbi Terimler  Tuba (tuba): Tüp, boru.  Tunica (tunika): Organ ya da oluşum duvarını oluşturan katlardan her biri, tabaka.  Ventilation (ventilasyon): Havalanma.  Ventricle (ventrikül): Karıncık (Organ içindeki küçük boşluk).  Ventricular (ventriküler): Karıncık ile ilgili.  Vesica (vezika): Kese, torba.  Genel Tıbbi Terimler  Prodrome (prodrom): Yaklaşan hastalığın göstergesi olan belirti.  Sequela (sekel): Hastalığın kalan etkisi.  Syncope (senkop): Beyne yetersiz kan akımından dolayı oluşan geçici bilinç kaybı, bayılma.  Syndrome(sendrom): Bir hastalık durumunu oluşturan belirti ve bulgular topluluğu.  Cyanosis (siyanoz ): O2 eksikliğinden derinin mavi renge dönüşmesi.  Lavage(lavaj): Kavitenin suyla yıkanması. Prophylaxis – profilaksi: Hastalığın önlenmesi.  Catheter(kateter): Beden boşluğuna sıvı verme/çıkarma için kullanılan ince tüp.  Radyolojik Görüntüleme İle İlgili Terimler  CT-Computed Tomography/Tomography(kompütıd tomografi/ tomografi)/(BT)bilgisayarlı tomografi: Röntgen (x) ışınları kullanılarak vücudun incelenen bölgesinin seri kesitler hâlinde radyolojik olarak görüntülemesi. Radiodiagnosis(radyodiyagnoz): X ışınları aracılığı ile film çekerek tanı koyma, röntgen (roentgen) ile teşhis.  Radiography/Roentgenography(radyografi / röntgenografi): Herhangi bir organın x ışınları aracılığı ile filminin alınması.  Radyolojik Görüntüleme İle İlgili Terimler ▪ MR- Magnetic resonance imaging/ magnetic resonance(magnetik rezonans imajing/magnetik rezonans): Magnetik dalgaları kullanarak vücudun incelenen bölgesinin seri kesitler halinde, radyolojik olarak görüntülemesi. ▪ Angiography(anjiyografi): Radyo opak madde enjeksiyonunu takiben vücut damarlarının röntgen filminin alınması (görüntülenmesi). ▪ Scintigraphy/ scintiscanning (sintigrafi/ sintiskening): Ven yoluyla radyoizotop enjeksiyonunu takiben incelenen organ ya da dokuda gama ışını taneciklerini görüntüleme.  Tanısal İşlemler ile İlgili Terimler ▪ Endoscope(endoskop): Herhangi bir organ veya vücut boşluğuna muayene amacıyla sokulan ucu ışıklı alet. ▪ Endoscopy(endoskopi): Boşluk gösteren organ içinin veya herhangi bir vücut boşluğunun endoskop aracılığı ile muayenesi. ▪ Ultrasonography/echography(ultrasonagrafi- ultrasonagrafi/ekografi): Ultrasonik- ultrasonik dalgalar aracılığıyla iç organların ya da bir tümörün görüntüsünün elde edilmesi. ▪ Cytologic (sitolojik): Hücrelerin mikroskobik muayenesi ile ilgili.  Tanısal İşlemler ile İlgili Terimler ▪ Macroscopy (makroskopi): Herhangi bir şeyin araca gerek kalmaksızın çıplak gözle muayenesi. ▪ Microscopy (mikroskopi): Gözle görülemeyen cisimlerin mikroskop aracılığı ile büyütülerek incelenmesi. ▪ Biopsy (biyopsi):Tanı amacıyla mikroskobik muayene için dokudan küçük bir parça alınması  Tanı ve Tedaviyle İlgili Terimler  chrom, chromat (krom, kromat): Renk, leke Achromateuse-akromatöz (rengi olmayan)  electro, elektr (elektro): Elektrik Electrolysis –elektrolizis (Elektroliz): Elektrik akımıyla tahribat  erg/o (erg/0): İş Ergonomie (ergonomi )(İş kuralları bilimi)  radi/o (radi/0): Radyasyon, x-ışını Radioactive-radyoaktiv (radyasyon yayan)  son/o(son/0): Ses Ultrasonic – ultrasonic (Yüksek frekans ses dalgalarıyla ilgili)  therm/o (term/0): Isı Hypothermia – hipotermia (Anormal düşük vücut ısısı,hipotermi)  Tanı Koymayla İlgili Son Ekler  -graph (graf): Veri kaydetme aleti. Polygraph(poligraf ): Aynı anda birçok fizyolojik yanıtı kaydetmek için kullanılan cihaz, yalan makinesi  -graphy (grafi): Veri kaydetme işi. Radiography (radyografi )(x-ışınlarını kullanarak görüntü kaydetme)  -gram (gram): Veri kaydı. Sonogram(sonogram) (Ultrason kullanımıyla elde edilen kayıt)  -meter (meter): Ölçüm aleti. Audiometer(odyometre)(İşitmeyi kaydeden alet)  -metry(metri): Ölçüm. Ergometry – ergometri (Yapılan işin ölçümü)  -scope (skop): Görme/inceleme aleti. Endoscope – endoskop ( Bir organın içini veya kaviteyi görmek için kullanılan al  Tetkiklerle İlgili Son Ekler  -scopy(skopi): Muayene/inceleme. Laparoscopy -laparoskopi (Abdominal duvar yoluyla abdomenin incelenmesi)  -centesis ( sentezis): Hafif vuruş, delme. Thoracentesis –torasentezis ( Göğüs kafesinin delinmesi)  -ectomy (ektomi)/Excision(eksizyon) cerrahi olarak çıkartma. Hysterectomy – histerektomi (Uterusun çıkarılması)  -plasty(plasti): Plastik cerrahi yoluyla tamir etme, yeniden oluşturma. Rhinoplasti – rinoplasti (Burunun plastik cerrahisi)  -rhaphy (rafi): Cerrahi tamir, dikiş. Herniorrhaphy-herniorafi (Herninin/fıtık cerrahi tamiri)  Teşhis İle İlgili Terimler  stomy(stomi): Cerrahi olarak bir açıklık oluşturma. Colostomy –kolostomi (Kolon/kalın bağırsak açıklık oluşturma)  tome(tom): Incision/insizyon (kesi) aleti. Microtome – mikrotom (Mikroskopik çalışmada doku kesmek için kullanılan alet) -tomy,  tomi: İnsizyon, kesi. Tracheotomy –trakeotomi (Tracheatrakea’nın (nefes borusu) cerrahi kesimi)  tripsy, -tripsi: Kırma. Lithotripsy – litotripsi (Taş kırma)  Kısaltmalar ant : Anterior /ön AP: Anteroposterior / ön-arka lat: Lateral / yan post: Posterior / Arka RF : Romatoid Faktör Rx: Reçete SC: Subkütan cc: cm3, ml ml, mg/dl : mililitre, miligram/ p.o. : Per Os / Ağız yoluyla desilitre U : Unit / ünite NPO: Ağızdan hiçbir şey almayacak mmHg: milimetre cıva (tansiyon) Igs: Immünoglobulinler ALT: Alanin aminotransferase AST: Aspartate aminotransferase/ /(SGPT-serum glutamic (SGOT-serum glutamic oxalacetic piruvicacide transaminase) transaminase)  İlaçlar ile İlgili Terimler  Indication(endikasyon): Kullanılan alanlar.  Contraindication(kontraendikasyon): Kullanılmaması gereken durumlar.  Anaphylaxis(anafilaks): Solunum zorluğu, dolaşım bozukluğu ve ölüme yol açabilen şiddetli alerji.  Complication(komplikasyon): İlacın istenmeyen etkileri.  Tolerence(tolerans): İlacın kronik kullanımıyla etkisinin azalmış olması ve aynı etki için daha fazla doz kullanımının gerekmesi.  İlaçlar ile İlgili Terimler ✓ Algo, algi, algesi, algo, algio( aljezi): Ağrı Algesic –aljezik (ağrılı) ✓ Chemo/(kemo): Kimyasal Chemotherapy –kemoterapi (İlaç tedavisi) ✓ Hypno/( hipno): Uyku Hypnosis –hipnoz (Telkine yatkınlık durumu) ✓ Narco(narko)/: Uyuşukluk, kendinden geçme Narcotic-narkotik (Bilinçsizlik durumu yaratan ilaç) ✓ Pharmaco( farmako): İlaç Pharmacology –farmakoloji (İlaç bilimi) ✓ Pyr, pyret(pir, piret): Ateş Antipyretik-antipiretik (Ateşe karşı) ✓ Vaso (vazo): Damar Vasomotor-vazomotor (Damar çapında değişmeyle ilgili)  İlaç Verme Yolları ❑ Oral( oral): Ağız yoluyla. ❑ Rectal (rektal): Rectum yoluyla. ❑ Epidural(epidural): Meninge –menenj (omurilik çevresindeki membran) ve omurga arası enjeksiyonu. ❑ Topical(topikal): Deri yüzeyine uygulanan.  İlaçlarla İlgili Ön Ekler o Anti(Anti) : Karşıt Antidote-antidot (Bir zehire karşıt etki eden madde) o Contra( Kontra): Karşıt Contraceptive-kontraseptiv (Gebeliği önleyen) İlaçlar ile İlgili Terimler o -lytic (litik): Çözülen, azaltan Anxiolytic –anksiyolitik (Anksiyeteyi azaltan ajan) o -tropic (tropik): göre davranmak Inotropic-inotropik (Kas kasılma gücüne göre etki eden)  Patoloji ile İlgili Tıbbi Terimler  Idiopathic-idyopatik: Nedeni belli değil  Iatrogenic-yatrojenik: İlaçlara bağlı  Neoplastic-neoplastik: Habis oluşum  Massive-masif: Büyük, yaygın  Destruction-destrüksiyon: Tahrip, yok etme  Congenital-konjenital: Doğuştan  Hereditar-herediter: Ailevi, ırsi  Dominant-dominant: Baskın  Patoloji ile İlgili Tıbbi Terimler  Ressesive(resesif): Çekinik  Symmetric(simetrik): Aynı yönde, benzer  Asymmetric(asimetrik): Ters yönde, zıt  Spontane(spontan): Kendiliğinden  Specific(spesifik): Özgün  Nonspecific-nonspesifik: Özgün olmayan