Nazwy - PDF

NAZWY Michał Krotoszyński, Paweł Kokot § Prezentacja na prawach rękopisu !! Nazwa. Desygnat nazwy. Zakres nazwy Nazwą jest wyraz lub wyrażenie rozumiane jednoznacznie, które może być w zdaniu podmiotem lub orzecznikiem orzeczenia imiennego...

NAZWY Michał Krotoszyński, Paweł Kokot § Prezentacja na prawach rękopisu !! Nazwa. Desygnat nazwy. Zakres nazwy Nazwą jest wyraz lub wyrażenie rozumiane jednoznacznie, które może być w zdaniu podmiotem lub orzecznikiem orzeczenia imiennego. Nazwą jest więc to, co możemy podstawić pod A bądź B w zdaniu o strukturze: A jest B. np. Ania jest świetną prawniczką. Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli. Nazwa to nie to samo co rzeczownik: Błądzić jest rzeczą ludzką. Przezorny jest zawsze ubezpieczony. Przyjemnie jest wyspać się do południa. To jest Gwiazda Polarna. Desygnatem nazwy jest przedmiot oznaczany przez nazwę. Słowo „przedmiot” obejmuje tu też obiekty niematerialne. np. Desygnatem nazwy „kubek” jest przedmiot do Gwiazda Polarna spożywania napojów. Desygnatem nazwy „liczba naturalna o (NASA/HST) 1 większa od liczby 4” jest liczba 5. Zakresem nazwy jest zbiór wszystkich jej desygnatów. !! Nazwa. Desygnat nazwy Nazwą jest wyraz lub wyrażenie rozumiane jednoznacznie, które może być w zdaniu podmiotem Desygnatem nazwy jest przedmiot oznaczany przez lub orzecznikiem orzeczenia imiennego. Innymi daną nazwą. Słowo słowy, nazwą jest to, co możemy podstawić pod A „przedmiot” obejmuje tu bądź B w zdaniu o strukturze: A jest B. także obiekty niematerialne. kot Jowisz pilot !! Nazwa. Desygnat nazwy Nazwą jest wyraz lub wyrażenie rozumiane jednoznacznie, które może być w zdaniu Desygnatem nazwy jest przedmiot oznaczany przez podmiotem lub orzecznikiem orzeczenia imiennego. daną nazwą. Słowo Innymi słowy, nazwą jest to, co możemy podstawić „przedmiot” obejmuje tu pod A bądź B w zdaniu o strukturze: A jest B. także obiekty niematerialne. zamek1 zamek2 zamek3 § Nazwy proste. Nazwy złożone Nazwy dzielimy na: nazwy proste nazwy złożone składające się z jednego wyrazu składające się z więcej niż jednego wyrazu (zawierające funktor nazwotwórczy) np. pies, Joanna, klasztor np. Sejm Kontraktowy, demokratyczne państwo prawne, chwyt poniżej pasa Pustelnia Niłowo-Stołobieńska (Rosja) J. Matejko, Polonia 1863 fot. S. Prokudin-Gorski § Nazwy konkretne. Nazwy abstrakcyjne Nazwy dzielimy na: nazwy konkretne nazwy abstrakcyjne ich desygnatami są osoby, zwierzęta lub ich desygnatami nie są ani osoby, ani rzeczy, rzeczy bądź coś, co sobie jako osobę, ani też coś, co sobie jako osobę zwierzę lub rzecz wyobrażamy lub rzecz wyobrażamy np. krzesło, koń, jednorożec; umowa np. przyjaźń, sprawiedliwość, prostota, jako kartka papieru z podpisami stron wybuch, siedemnaście; czerwień; umowa jako stosunek cywilnoprawny pomiędzy stronami Błąd hipostazowania polega na dopatrywaniu się istnienia fizykalnego desygnatu nazwy abstrakcyjnej. np. Wojna niszczy, pali i morduje. Jednorożec, bestariusz z Aberdeen, ok. 1200 § Nazwy konkretne i abstrakcyjne (ćwiczenie) Oceń, czy poniższe nazwy są nazwami konkretnymi czy abstrakcyjnymi. nazwa kwalifikacja nazwa kwalifikacja pomocnik n. konkretna piękność n. konkretna pomoc n. abstrakcyjna miłość n. abstrakcyjna egzamin n. abstrakcyjna rozprawa n. abstrakcyjna liczba między najwyższa góra n. abstrakcyjna n. konkretna jeden a trzy Szwajcarii Tata Muminka n. konkretna kradzież n. abstrakcyjna Święty Graal n. konkretna złodziej n. konkretna piękno n. abstrakcyjna centaur n. konkretna § Nazwy indywidualne. Nazwy generalne Nazwy dzielimy na: nazwy indywidualne nazwy generalne oznaczają desygnat jako określone oznaczają desygnat przez indywiduum w oderwaniu od jego cech wskazanie jego cech np. Janice Joplin, Geralt z Rivii, Konin, np. rower, muzyk, smok, polski lekkoatleta, Związek Nauczycielstwa Polskiego najstarszy człowiek na Ziemi nazwa indywidualna i nazwa generalna mogą mieć ten sam desygnat: Zakopane i zimowa stolica Polski niektóre nazwy indywidualne (imiona) są w istocie homonimami: imię „Jan” w każdym ze swych znaczeń oznacza innego Jana Zakopane z Gubałówki, 1947 (→ normy generalne i indywidualne) § Nazwy indywidualne i generalne (ćwiczenie) Oceń, czy poniższe nazwy są nazwami indywidualnymi czy generalnymi. nazwa kwalifikacja nazwa kwalifikacja n. generalna prezydent Polski egzamin n. generalna (osoba – nie urząd) Rada Ministrów wybuch n. generalna n. indywidualna (urząd) Święty Graal n. indywidualna 007 n. indywidualna liczba między n. generalna najwyższa góra n. generalna jeden a trzy Szwajcarii Nirvana n. indywidualna Mont Blanc n. indywidualna § Treść nazwy generalnej Treścią nazwy generalnej (konotacją, znaczeniem nazwy) nazywamy taki zespół cech, na podstawie którego osoba używająca danej nazwy we właściwy dla danego języka sposób jest gotowa uznać jakiś dowolny przedmiot za desygnat tej nazwy, jeśli stwierdzi w nim te cechy łącznie, a przy stwierdzeniu braku którejś z nich – odmówić charakteru desygnatu tej nazwy. np. treścią nazwy „syrena” jest zespół cech: (1) istota mityczna, (2) będąca pół człowiekiem, pół zwierzęciem, (3) posiadająca ogon ryby, (4) płci żeńskiej Cechy (1) i (2): Cechy (1) i (3): Cechy (1)-(3): Cechy (1)-(4): ✘ ✘ ✘ ✔ § Treść nazwy generalnej Na treść nazwy generalnej składają się cechy konstytutywne i konsekutywne. cechy konstytutywne cechy konsekutywne cechy tworzące zespół cech, który pozostałe – w stosunku do cech wystarcza do tego by odróżnić konstytutywnych – cechy desygnatów desygnaty tej nazwy od innych danej nazwy generalnej przedmiotów Treścią leksykalną (słownikową) nazwy generalnej nazywamy najbardziej intuicyjny zespół cech konstytutywnych, tzn. taki zespół cech konstytutywnych, który w sposób najprostszy opisuje desygnaty owej nazwy. ! Nazwy indywidualne nie posiadają treści, są nadawane arbitralnie. § Treść nazwy generalnej (ćwiczenie) SMERF: 1) istota fikcyjna, 2) humanoidalna, 3) o naturalnie niebieskim kolorze skóry 4) żyjąca w lesie, 5) tworząca zorganizowane życie społeczne, 6) o niewielkich rozmiarach, 7) będąca źródłem uzyskania złota, 8) prześladowana przez mężczyznę imieniem Gargamel, 9) wymyślona przez belgijskiego twórcę komisków - Peyo. © www.smurfs.com Cechy Czy konstytutywne? C. konsekutywne 1, 7 NIE -> leprechaun 1, 3, 7 TAK 2, 5-6, 8, 9 1-5 NIE -> na’vi 1-6 TAK 7-9 Smerfy – fikcyjna rasa małych, niebieskich stworzeń, żyjących w którymś z europejskich lasów, stworzonych przez belgijskiego rysownika komiksowego Peyo. (Wikipedia) Leprechaun, autor: Satyr TN; Treść leksykalna: cechy 1, 6, 3, 4, 9 Na’vi, autor: Harry Nguyen § Treść nazwy generalnej. Supozycje Nazwa generalna może występować w trzech supozycjach (rolach znaczeniowych): supozycja prosta supozycja formalna supozycja materialna poszczególny pewien rodzaj przedmiotów określająca nazwę jako znak (pojedynczy) samego siebie pies jako gatunek, a więc przedmiot danego „pies” jako wyraz jako pewien twór myślowy rodzaju (nazwa abstrakcyjna) konkretny pies Pies K. Duryang-Sapsalgae, Szkielet doga niemieckiego „Pies” w supozycji materialnej Rysunek psa, 1743 i chihuahua’y § Supozycje (ćwiczenie) W jakiej supozycji użyto w poniższych zdaniach wyróżnionych wyrażeń? zdanie kwalifikacja Labrador jest w Polsce bardzo rozpowszechniony. s. formalna Labrador merdał, aż dostał zakwasów. s. prosta „Labrador” ma trzy sylaby. s. materialna Człowiek to zwierzę, które się śmieje. s. formalna Podczas egzaminu profesor poił się łzami studentów. s. prosta Skoro robimy dziś pizzę, to kupiłem ananas. s. prosta Ananas pochodzi z Brazylii. s. formalna !! Zakres nazwy. Nazwy ogólne, jednostkowe, puste Zakresem nazwy (denotacją) nazywamy zbiór (klasę) wszystkich desygnatów danej nazwy. Ze względu na ilość owych desygnatów wyróżniamy: nazwy ogólne nazwy jednostkowe nazwy puste mające więcej niż mające jeden desygnat niemające żadnego jeden desygnat desygnatu Warszawa, np. królik, student, panująca królowa Anglii, bezdzietny ojciec, poseł na Sejm najludniejsze miasto na świecie latający tygrys W.W. Denslow, Bye, Shanghai, fot. NASA Odznaka 14 Dywizji Lotniczej USA baby bunting § Zakres nazwy. Nazwy ogólne, jednostkowe, puste Nazwy generalne mogą być ogólne, jednostkowe bądź puste: ▪ ogólne: student, koń, senator Rzeczypospolitej Polskiej; ▪ jednostkowe: głowa rodu Sforzów, najwyższa góra Czech; ▪ puste: elf (nazwa pusta o intencji ogólnej), stumilowe buty, bezdzietny ojciec (ostatnia nazwa to nazwa analitycznie pusta, bo posiada wewnętrznie sprzeczny zespół cech) Nazwy indywidualne mogą być jednostkowe bądź puste: ▪ jednostkowe: Ryan Gosling, Rage Against the Machine, Etna ▪ puste: Atlantyda, Conan Wybuch Etny, § Nazwy ogólne, jednostkowe, puste (ćwiczenie) Oceń, czy poniższe nazwy są nazwami ogólnymi, jednostkowymi czy pustymi. nazwa kwalifikacja nazwa kwalifikacja liczba większa n. ogólna pies przewodnik n. ogólna niż siedem Mieszko I n. jednostkowa hobbit n. pusta Święty Graal n. pusta zachód słońca n. ogólna czarodziejska n. pusta Dziki Zachód n. jednostkowa różdżka arcydzieło Sejm RP n. jednostkowa muzyczne n. pusta ;) rapera Popka !! Treść nazwy a zakres nazwy Treścią nazwy (konotacją, znaczeniem nazwy) nazywamy zespół cech, na Zakresem nazwy (denotacją) nazywamy zbiór (klasę) wszystkich podstawie którego osoba używająca danej desygnatów danej nazwy. nazwy we właściwy dla danego języka sposób potrafi rozpoznać jej desygnaty. Dwie nazwy mogą mieć różne znaczenie – ale identyczny zakres, tj. oznaczać te same desygnaty: Nazwa I: miasto w USA będące siedzibą samochodowego potentata General Motors Nazwa II: najbardziej niebezpieczne miasto w USA Detroit, USA, fot. Doug Zouba, CC0 !! Nazwy zbiorowe i niezbiorowe Nazwy zbiorowe (kolektywne) to nazwy, których desygnatami są przedmioty będące agregatami poszczególnych rzeczy (np. las jako agregat drzew, stado antylop jako agregat antylop wspólnie żyjących, księgozbiór jako agregat książek). Desygnatem nazwy zbiorowej jest ów agregat, nie zaś poszczególne przedmioty na ów agregat się składające (np. desygnatem nazwy las jest agregat drzew – a nie żadne ze składających się nań pojedynczych drzew). Nazwy niebędące nazwami zbiorowymi to nazwy niezbiorowe. Amazonia, fot. Ana_Cotta (CC BY 3.0, zmieniono) !! Rodzaje zbiorów (klasa a agregat) Słowa „zbiór” używamy na logice w dwojakim znaczeniu: w sensie dystrybutywnym w sensie kolektywnym (zbiór jako klasa) (zbiór jako agregat) zespół obiektów wyróżnionych ze względu pewna całość składająca się z obiektów; na pewną cechę; nie ma charakteru może mieć charakter materialny materialnego; zbiór psów, to zespół w tym znaczeniu „człowiek” to agregat wszystkich obiektów tkanek i narządów, a „biblioteka” to agregat mających cechę bycia psem; książek, półek, personelu, pomieszczeń. zakresem nazwy jest zbiór (klasa) agregat to desygnat nazwy zbiorowej; wszystkich jej desygnatów; desygnatem nazwy „stado wilków” jest zakresem nazwy „człowiek” jest zbiór pewien agregat składający się wszystkich ludzi; zakresem nazwy „stado poszczególnych zwierząt wilków” jest zbiór wszystkich stad wilków § Nazwy zbiorowe i niezbiorowe (ćwiczenie) Czy w poniższych zdaniach wyróżnione wyrazy zostały użyte jako nazwy zbiorowe (agregaty) czy nazwy niezbiorowe? zdanie kwalifikacja Biblioteka to budynek użyteczności publicznej. n. niezbiorowa Księgozbiór biblioteki był niezwykle obszerny. n. zbiorowa Na rower składają się: rama, pedały, kierownica, n. zbiorowa osprzęt i istota napędzająca. Rower jest zdrowszy od samochodu. n. niezbiorowa Wataha wilków wyła do Księżyca. n. zbiorowa Każdy wilk jest ssakiem. n. niezbiorowa Układ Słoneczny składa się z ośmiu planet. n. zbiorowa § Ostrość zakresu nazwy Nazwa jest ostra, jeśli znając należycie język umiemy bez wątpienia orzec o każdym z napotkanych przedmiotów, czy jest on jej desygnatem czy też nie. Jeśli nie umiemy tego uczynić, to nazwa jest nazwą nieostrą. Nazwa ostra: A – przedmiot należy do zakresu nazwy B – przedmiot nie należy do zakresu nazwy np. aktualny Prezydent Polski; pies; osoba o wzroście ponad 170 cm (nazwy ostre – a przynajmniej nieostre w niewielkim stopniu) Nazwa nieostra: A – przedmiot należy do zakresu nazwy B – nie wiadomo czy przedmiot należy do zakresu nazwy (tzw. pas nieostrości, cień semantyczny, penumbra) C – przedmiot nie należy do zakresu nazwy np. godziwe wynagrodzenie, wysoki mężczyzna § Ostrość zakresu nazwy Nazwa jest ostra, jeśli znając należycie język umiemy bez wątpienia orzec o każdym z napotkanych przedmiotów, czy jest on jej desygnatem czy nie. Jeśli nie umiemy tego uczynić, to nazwa jest nazwą nieostrą. Nazwa staje się nazwą ostrą, jeśli jest: nazwą wyraźną nazwą intuicyjną możliwe jest łatwe podanie zakwalifikowanie przedmiotu jako zespołu cech składających desygnatu danej nazwy możliwe jest na się na jej treść podstawie jego ogólnego wyglądu, bez podawania treści danej nazwy np. aktualny poseł na Sejm, spółka jawna jaki jest koń, każdy widzi § Nazwy ostre i nieostre (ćwiczenie) Oceń, czy poniższe nazwy są co do zasady ostre czy nieostre. nazwa kwalifikacja nazwa kwalifikacja należyta n. nieostra Mikołaj Rej n. ostra staranność pierwszy n. ostra przyjaźń n. nieostra dzień roku rzeka n. nieostra niebezpieczeństwo n. nieostra koń n. ostra znaczna szkoda n. nieostra centaur n. ostra ulewa n. nieostra § Otwartość semantyczna prawa Przy bliższej analizie każde wyrażenie (prawne i pozaprawne) jest otwarte (nieostre), tj. składa się z rdzenia znaczeniowego i cienia semantycznego. Niewątpliwie sądy tak ujmują swe wyroki, aby sprawiać wrażenie, że ich decyzje są koniecznymi konsekwencjami z góry ustalonych reguł o ustalonym i jasnym znaczeniu. W bardzo prostych przypadkach może być właśnie tak ale w ogromnej większości spraw, którymi zajmują się sądy, ani precedensy, ani tez ustawy w których zawarte są dane przepisy, nie dopuszczają wyłącznie jednego rezultatu. (…) Sędzia musi wybrać pomiędzy alternatywnymi znaczeniami, które mogą być przypisane słowom ustawy lub między konkurującymi interpretacjami tego, co „obejmuje” precedens. To tylko tradycja sugeruje, że sędziowie „znajdują” prawo, a nie „tworzą” je, i przedstawia ich decyzja, jak gdyby były eleganckimi dedukcjami z jasnych, uprzednio istniejących reguł bez żadnej ingerencji ze strony sędziowskich wyborów. Przepisy prawne mają H.L.A. Hart, zdjęcie ze strony jakiś ośrodkowy rdzeń bezdyskusyjnego znaczenia, a w pewnych www.oxfordchabad.org przypadkach trudno byłoby wyobrazić sobie wywołanie dysputy na ten temat. (…) Niemniej jednak wszystkie reguły mają jakiś obszar nieokreśloności, w ramach którego sędzia musi wybierać pomiędzy → niemożliwy jest alternatywnymi rozwiązaniami. sylogistyczny model (Herbert L.A. Hart, Pojęcie prawa, s. 27) stosowania prawa