Μηχανισμοί Θρέψης του Ανθρωπίνου Σώματος PDF

Aegeancollege.gr Μηχανισμοί Θρέψης του Ανθρωπίνου Σώματος Αναστάσιος Μαρκασιώτης, BSc, MSc, MRSB Email: [email protected] 1 Περιεχόμενα Διάλεξης Aegeancollege.gr Ανατομία Πεπτικού Συστήματος Φυσιολογία Π...

Aegeancollege.gr Μηχανισμοί Θρέψης του Ανθρωπίνου Σώματος Αναστάσιος Μαρκασιώτης, BSc, MSc, MRSB Email: [email protected] 1 Περιεχόμενα Διάλεξης Aegeancollege.gr Ανατομία Πεπτικού Συστήματος Φυσιολογία Πεπτικού Συστήματος Μηχανισμοί Θρέψης 2  Εισαγωγή στην Πέψη Aegeancollege.gr Η κατανάλωση των τροφίμων παρέχει στον οργανισμό τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Κατηγορίες θρεπτικών συστατικών: Υδατάνθρακες, λίπη, πρωτεΐνες, βιταμίνες, ανόργανα συστατικά, νερό Για να χρησιμοποιηθούν από τον οργανισμό οι υδατάνθρακες, τα λίπη και οι πρωτεΐνες, η τροφή θα πρέπει να υποστεί τη διαδικασία της πέψης. Λαμβάνει χώρα στην πεπτική οδό 3  Δομή πεπτικού σωλήνα Aegeancollege.gr Αποτελείται από: Τη γαστρεντερική οδό (σε στοματική κοιλότητα, οισοφάγο, στόμαχο, το λεπτό και το παχύ έντερο) Τα σχετιζόμενα με αυτήν (βοηθητικά) όργανα: 1. Πάγκρεας Που με τις εκκρίσεις τους ενισχύουν τη διαδικασία της πέψης και 2. Ήπαρ απορρόφησης. Οι εκκρίσεις αφορούν σε ένζυμα και πεπτίδια 3. Χοληδόχος κύστη 4 Aegeancollege.gr 5  Το τοίχωμα της ΓΕΣ οδού Aegeancollege.gr Αποτελείται από 4 χιτώνες: το βλεννογόνο χιτώνα, τον υποβλεννογόνιο χιτώνα, την εξωτερική μυϊκή στοιβάδα και τον ορογόνο υμένα. 6 Αναλυτική Δομή-Λειτουργία Aegeancollege.gr 1. Βλεννογόνος Επιθήλιο: εκκρίνει βλέννα και χυμούς και ορμόνες στο αίμα Στηρικτικός ιστός: < συνδετικό ιστό και μικρά λεμφικά αγγεία και αγγεία του κυκλοφορικού 2. Υποβλεννογόνιος χιτώνας Κατασκευασμένος από συνδετικό ιστό – ρυθμίζει τις εκκρίσεις και την κινητικότητα του βλεννογόνου 3. Εξωτερική μυϊκή στιβάδα Απαραίτητη για τον περισταλτισμό του ΓΕΣ σωλήνα 4. Ορογόνος υμένα συνδετικό ιστό και το σπλαγχνικό περιτόναιο (μεμβράνη που καλύπτει τα όργανα της υπογάστριας κοιλότητας) 7 Ανώτερη & Κατώτερη ΓΕΣ Aegeancollege.gr Η ανώτερη ΓΕΣ οδός διακρίνεται σε: 1. Στοματική κοιλότητα (Στόμα και Φάρυγγας) 2. Οισοφάγος 3. Στόμαχος Η κατώτερη γαστρεντερική οδός αποτελείται από 1. το λεπτό έντερο 2. το παχύ έντερο 8  Στοματική κοιλότητα Aegeancollege.gr Το 1ο τμήμα του πεπτικού σωλήνα και περιλαμβάνει το στόμα και το φάρυγγα. Η τροφή εισάγεται στη στοματική κοιλότητα όπου ακολουθεί η αποσάθρωσή της από τα δόντια και τους μασητήρες μυς. Αφού αναμιχθεί με τις εκκρίσεις των σιελογόνων αδένων, το μίγμα της τροφής (βλωμός) είναι έτοιμο για κατάποση. 3 ζεύγη μικρών, αμφίπλευρων σιελογόνων αδένων: Παρωτίδα: εκκρίνει νερό, ηλεκτρολύτες (Να, Κ, Cl) & ένζυμα. Υπογνάθιος & υπογλώσσιος αδένας: εκκρίνουν νερό, ηλεκτρολύτες, ένζυμα και βλέννα 9 Σίελος Aegeancollege.gr A. Ένζυμα σιέλου: α-αμυλάση σιέλου → υδρολύει τους α-1,4 γλυκοζιτικούς δεσμούς του αμύλου. Στοματική λιπάση: υδρολύει τα διαιτητικά TG στο στομάχι B. Βλέννα σιέλου: περιέχει γλυκοπρωτεΐνες, βλεννίνες→ λιπαίνουν την τροφή και προστατεύουν το βλενογόννο του στόματος C. Αντιβακτηριακές & αντιϊκές ενώσεις, οργανικές ενώσεις (ουρία), διαλύτες (φωσφορικά και διττανθρακικά ιόντα). 10  Οισοφάγος Aegeancollege.gr O βλωμός με τη διαδικασία της κατάποσης διέρχεται τον οισοφάγο και καταλήγει στομάχι. Ο οισοφάγος έχει μήκος περίπου 25 cm. Βήμα 1: Χάλαση άνω οισοφαγικού σφιγκτήρα (ΑΟΣ) και είσοδος του βλωμού στον οισοφάγο. Βήμα 2: Μετακίνηση του λάρυγγα προς τα άνω, ώστε να εμποδίσει την είσοδο της τροφής στους πνεύμονες. Βήμα 3: Τα χολινεργικά νεύρα (παρασυμπαθητικό σύστημα) διεγείρουν την περίσταλση του οισοφαγικού σωλήνα, μια κυματοειδής κίνηση που προωθεί την τροφή στο κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα (ΚΟΣ) Βήμα 4: Χάλαση κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα για είσοδο του βλωμού στο στομάχι * Η όλη διαδικασία διαρκεί περίπου 10’’. 11 Aegeancollege.gr 12  Στόμαχος Aegeancollege.gr Αφού ο βλωμός περάσει τον ΚΟΣ, εισέρχεται στο στομάχι. Το στομάχι έχει σχήμα “J” και εντοπίζεται αριστερά της κοιλιακής χώρας κάτω από το διάφραγμα. Το στομάχι εκτείνεται από τον Το στομάχι απελευθερώνει σταδιακά ΚΟΣ έως το δωδεκαδάκτυλο το χυλό στο δωδεκαδάκτυλο του του εντέρου. λεπτού εντέρου. Ο όγκος του στόμαχου επί απουσία τροφής μπορεί να είναι 50 ml. Όταν γεμίζει μπορεί να φτάσει και το 1 Lt. 13 Τα 4 τμήματα του στομάχου Aegeancollege.gr 1. Η καρδιά του στόμαχου, που προσλαμβάνει την πεπτόμενη τροφή από τον οισοφάγο 2. Ο θόλος του στόμαχου 3. Το σώμα του στόμαχου, αποθηκευτικό μέρος τροφής & χώρος παραγωγής γαστρικού χυμού 4. Το άντρο (ή πυλωρός) του στόμαχου, που αλέθει και αναμιγνύει την τροφή με τα γαστρικά υγρά σχηματίζοντας έναν ημίρρευστο χυμό 14 Γαστρικά Υγρά Aegeancollege.gr Παράγονται από αδένες στο βλεννογόνο και υποβλεννογόνο του στομάχου και περιλαμβάνουν: Νερό Ηλεκτρολύτες Υδροχλωρικό οξύ Ένζυμα Βλέννη Ενδογενή παράγοντα 15  Υδροχλωρικό Οξύ Aegeancollege.gr Μετατρέπει το πεψινογόνο → πεψίνη Καταστρέφει την 3- και 4-ταγή δομή των πρωτεϊνών, ώστε η πεψίνη να ασκήσει τη πρωτεολυτική της δράση εντός των πεπτιδικών δεσμών της πρωτεΐνης Απελευθερώνει ποικιλία θρεπτικών συστατικών από τις οργανικές ενώσεις Έχει βακτηριοκτόνο δράση, «σκοτώνοντας» βακτήρια που έχουν καταναλωθεί μαζί με τη τροφή. 16  Ένζυμα Aegeancollege.gr 3 ένζυμα εντοπίζονται στα γαστρικά υγρά 1. Η πεψίνη, δρα σαν το πρώτο πρωτεολυτικό ένζυμο στο στομάχι. Υδρολύει τους εσωτερικούς πεπτιδικούς δεσμούς των πρωτεϊνών. Η δράση της προϋποθέτει όξινο pH (3.5). 2. H α-αμυλάση, που προέρχεται από τους σιελογόνους αδένες της στοματικής κοιλότητας. Διατηρεί κάποια δράση μέχρι να απενεργοποιηθεί από το χαμηλό pH. 3. H γαστρική λιπάση, υδρολύει τα βραχείας και μέσης αλύσου τριγλυκερίδια. Συμβάλλει στο 20% της πέψης των λιπιδίων. 17  Γαστρικά Υγρά…συνέχεια! Aegeancollege.gr Βλέννη Η βλέννη αποτελείται από γλυκοπρωτεΐνες, γλυκολιπίδια, νερό & διττανθρακικά ιόντα. Λιπαίνει το γαστρικό περιεχόμενο και προστατεύει το βλεννογόνο του στομάχου από μηχανικούς & χημικούς τραυματισμούς. Ενδογενής παράγοντας Εκκρίνεται από τα καλυπτήρια (ή τοιχωματικά) κύτταρα στο σώμα του στομάχου και είναι απαραίτητος για την απορρόφηση της βιταμίνης Β12. 18 Ρύθμιση έκκρισης γαστρικών υγρών Aegeancollege.gr Διεγέρτες Αναστολείς Χολοκυστοκινίνη Γαστρικό ανασταλτικό πεπτίδιο Γαστρίνη Εκκριματίνη Ακετυλοχολίνη Προσταγλαδίνες Ισταμίνη Μονοξείδιο του αζώτου (ΝΟ) Σωματοστατίνη 19 Κένωση του στομάχου Ι Aegeancollege.gr Η διέλευση της τροφής από το στόμαχο προς το λεπτό έντερο (γαστρική κένωση) προϋποθέτει περισταλτικές κινήσεις των δυο οργάνων. Ο ρυθμός συσπάσεων στο στομάχι είναι 3 ανά λεπτό και στο εγγύς λεπτό έντερο 8-12 ανά λεπτό. Οι συσπάσεις εκτονώνονται στο άπω λεπτό έντερο (7 ανά λεπτό). Η πλήρης υγροποίηση της τροφής δεν είναι απαραίτητη. Στερεά σωματίδια έως και 2 mm «αδειάζουν» στο δωδεκαδάκτυλο με την παρουσία υγρών. Περίπου 1 – 5 ml χυλού 2 φορές ανά λεπτό εισέρχονται στο δωδεκαδάκτυλο. 20  Κένωση του στομάχου ΙΙ Aegeancollege.gr Η μετακίνηση των συσπάσεων κατά μήκος του στομάχου και του λεπτού εντέρου εξαρτώνται από μια σειρά ορμονών και πεπτιδίων, όπως η μοτιλίνη και η γκρελίνη. Η γαστρική κένωση εξαρτάται από: 1. το μέγεθος του χυλού (μεγάλος όγκος) 2. την οσμωμοριακότητα του χυλού (υπέρτονος ή υπότονος χυλός πρέπει να γίνει ισότονος για να συνεχίσει η κένωση) 3. τη χημική σύνθεση του χυλού (π.χ. υψηλά λιπαρές τροφές καθυστερούν τη γαστρική κένωση). ** Η πλήρης γαστρική κένωση μετά από ένα γεύμα μπορεί να διαρκέσει από 2 - 6 ώρες 21  Ώρα για Διάλειμμα!!! Aegeancollege.gr Έχετε κάποια ερώτηση μέχρι τώρα? Ας κάνουμε ένα 10λεπτο διάλειμμα για καφέ κλπ κλπ. Όταν επιστρέψουμε......Συνέχεια Πεπτικού και Μηχανισμοί Απορρόφησης 22  Λεπτό έντερο Aegeancollege.gr Όταν ο χυλός διέλθει από τον πυλωρικό σφιγκτήρα, εισέρχεται στο λεπτό έντερο. Το λεπτό έντερο αποτελεί το κύριο σημείο πέψης και απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών και περιλαμβάνει: 1. Το δωδεκαδάκτυλο (δέχεται εκκρίσεις από το ήπαρ, τη χοληδόχο κύστη και το πάγκρεας) 2. Τη νήστιδα 3. Τον ειλεό *** Η πλειονότητα των πεπτικών ενζύμων παράγεται στα εντεροκύτταρα από τις ψηκτροειδείς παρυφές του εντέρου. 23 Βοηθητικά όργανα Aegeancollege.gr 24  Πάγκρεας Aegeancollege.gr Λεπτό, επίμηκες όργανο με μήκος από 15 - 27cm Πού; Πίσω από τη μεγάλη καμπύλη του στομάχου, μεταξύ στομάχου και δωδεκαδακτύλου. Αποτελείται από 2 ομάδες κυττάρων: a) Τα ενδοκρινή εντοπίζονται στην ουρά του παγκρέατος και εκκρίνουν ορμόνες στο αίμα b) Τα εξωκρινή εντοπίζονται στις πτυχές του παγκρεατικού πόρου και παράγουν το παγκρεατικό υγρό 25 Διάγραμμα Δομής Aegeancollege.gr 26  Παγκρεατικά ένζυμα Ι Aegeancollege.gr Τα παγκρεατικά ένζυμα πέπτουν το 50% των υδατανθράκων, το 50% των πρωτεϊνών και σχεδόν όλων (90%) των λιπιδίων Α - Πέψη πρωτεϊνών Οι πρωτεάσες (θρυψινογόνο, χυμοθρυψινογόνο, προκαρβό- ξυπεπτιδάσες, προελαστάση, κολλαγονάση) εκκρίνονται στο δωδεκαδάκτυλο & υδρολύουν πεπτιδικούς δεσμούς. Τελικό αποτέλεσμα → ολιγοπεπτίδια (4-10 aa), τριπεπτίδια, διπεπτίδια και ελεύθερα αμινοξέα. Τα ολιγοπεπτίδια υδρολύονται περαιτέρω πριν απορρο- φηθούν από αμινοπεπτιδάσες των μικρολαχνών του εντέρου. Τα τρι-, διπεπτίδια και ελεύθερα αμινοξέα απορροφούνται από τα εντεροκύτταρα 27  Παγκρεατικά ένζυμα ΙI Aegeancollege.gr Β - Πέψη υδατανθράκων Η παγκρεατική α-αμυλάση εκκρίνεται στο δωδεκαδάκτυλο και είναι υπεύθυνη για την υδρόλυση του αμύλου Παράγονται ολιγοσακχαρίτες, δεξτρίνες, μαλτοτριόζη και μαλτόζη 28 Παγκρεατικά ένζυμα ΙII Aegeancollege.gr Γ - Πέψη λιπιδίων Η παγκρεατική λιπάση είναι το κύριο παγκρεατικό ένζυμο για τα λιπίδια και είναι υπεύθυνη για την υδρόλυση των διαιτητικών τριγλυκεριδίων. Αποτέλεσμα η παραγωγή 2- μονοακυλογλυκερόλης και 2 λιπαρών οξέων ή και γλυκερόλης και 3 ελεύθερων λιπαρών οξέων Η κολιπάση προσδένεται στα τριγλυκερίδια και την παγκρεατική λιπάση απομακρύνοντας τη χολή, επιτρέποντας την πιο αποτελεσματική υδρόλυση των TG 29 Ήπαρ Aegeancollege.gr Tο μεγαλύτερο όργανο και αδένας του σώματος. 2% του βάρους (1,5 – 1,6 kg) του ενήλικα και το 5% του βάρους του παιδιού. Μια σημαντική του λειτουργία είναι η σύνθεση χολής ***H πυλαία φλέβα φέρνει αίμα πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά από το ΓΕΣ και το πάγκρεας στο ήπαρ 30 Σύνθεση χολής Aegeancollege.gr πράσινο-κίτρινο υγρό Aποτελείται κυρίως από χολικά οξέα (και/ή άλατα) αλλά και, χοληστερόλη, φωσφολιπίδια, νερό, διττανθρακικά & χολοχρωστικές (χολερυθρίνη και χολοπρασίνη) Τα χολικά οξέα συντίθενται στο ήπαρ από χοληστερόλη, η οποία μετά από μια σειρά αντιδράσεων οξειδώνεται στα 2 κύρια χολικά οξέα, το χολικό οξύ και το χηνοδεοξυχολικό οξύ. Η σύζευξη των χολικών αλάτων με αυτά τα αμινοξέα βελτιώνει την ικανότητα της χολής να σχηματίζει μικύλλια. Τα συστατικά της χολής πρέπει να είναι στην κατάλληλη αναλογία για την αποφυγή σχηματισμού χολόλιθων (χολολιθίαση). 31  Χοληδόχος κύστη Aegeancollege.gr ένα μικρό όργανο με χωρητικότητα 40-50 ml Πού; → στην επιφάνεια του ήπατος. Ρόλος: συγκεντρώνει κι αποθηκεύει τη χολή που παράγεται στο ήπαρ μέχρι να χρησιμοποιηθεί για την πέψη του λίπους στο λεπτό έντερο. 32  Aegeancollege.gr Τα χολικά οξέα (ή/και άλατα) δρουν ως απορρυπαντικά και γαλακτωματοποιούν τα λιπίδια, δηλαδή διασπούν τα μεγάλα σφαιρίδια λίπους σε μικρά σταγονίδια λίπους (διαμέτρου περίπου 1 mm). Τα χολικά οξέα μαζί με τα φωσφολιπίδια, βοηθούν στην απορρόφηση λιπιδίων σχηματίζοντας μικρά (