Ćwiczenia z Prawa Prywatnego Międzynarodowego 2024/2025 PDF

PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE ĆWICZENIA NR 6 2024/2025 DR SYLWIA KOTECKA-KRAL CENTRUM BADAŃ PROBLEMÓW PRAWNYCH I EKONOMICZNYCH KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ (CBKE) WYDZIAŁ PRAWA, ADMINISTRACJI I EKONOMII UNIWERSYTET WROCŁAWSKI ...

PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE ĆWICZENIA NR 6 2024/2025 DR SYLWIA KOTECKA-KRAL CENTRUM BADAŃ PROBLEMÓW PRAWNYCH I EKONOMICZNYCH KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ (CBKE) WYDZIAŁ PRAWA, ADMINISTRACJI I EKONOMII UNIWERSYTET WROCŁAWSKI CZYNNOŚCI PRAWNE. PRZEDSTAWICIELSTWO. PRZEDAWNIENIE. CZYNNOŚCI PRAWNE  UWAGI OGÓLNE Czynności prawne stanowią wyraz autonomii woli stron w prawie cywilnym w zakresie kształtowania treści stosunków prawnych. Zasięg autonomii woli stron może być różny w różnych systemach prawnych. Podobnie zakres swobody podmiotów w kształtowaniu własnej, optymalnej sytuacji prawnej nie jest identyczny we wszystkich działach prawa.  LEX CAUSAE O dopuszczalności dokonania danej czynności rozstrzyga prawo właściwe dla tej czynności (lex causae). O istnieniu danej czynności prawnej rozstrzyga prawo właściwe dla tej czynności (lex causae). Prawo to określa: jakie składniki muszą składać się na stan faktyczny tworzący oświadczenie woli, czy wystarczy jedno oświadczenie woli, czy oświadczenie woli powinno być skierowane do określonego adresata, czy konieczne jest wydanie rzeczy lub wpis do rejestru (jeżeli tworzą one konstytutywny skutek), zgoda osoby trzeciej na dokonanie czynności prawnej, potwierdzenie czynności prawnej dokonanej przez osobę mającą ograniczoną zdolność do czynności prawnych przez jej przedstawiciela ustawowego.  DOKONANIE CZYNNOŚCI PRAWNEJ Rozdział 5 PPM Dokonanie czynności prawnej i jej forma (art. 24-25). Art. 24. 1. Przy ustalaniu, czy dokonano czynności prawnej, stosuje się prawo dla niej właściwe. [lex causae – przyp. SK-K] W przypadku umowy dla oceny istnienia umowy, dojścia do skutku umowy, bada się zgodność oświadczeń woli stron, rokowań, oferty i jej przyjęcia, termin zawarcia umowy, miejsce zawarcia umowy.  MILCZENIE Art. 24 PPM 2. Strona, która twierdzi, że nie złożyła oświadczenia woli, może się powołać na prawo państwa, w którym ma miejsce zwykłego pobytu, jeżeli z okoliczności wynika, że ocena skutków jej zachowania według prawa wskazanego w przepisie ust. 1 nie byłaby zasadna.  ZAKRES PRAWA WŁAŚCIWEGO DLA FORMY Sposób złożenia oświadczenia woli – czy wystarczy ustne oświadczenie, czy wyrażone w formie pisemnej (zwykłej, szczególnej), czy konieczny jest udział świadków lub odpowiedniego organu (np. notariusza). Dopuszczalność ustanowienia przez same strony wymogów formalnych czynności prawnej oraz skutki niezachowania tych wymogów dla czynności prawnej. W zakresie normy kolizyjnej dotyczącej formy czynności prawnych nie znajduje się wymóg wpisu do rejestru, który powoduje skuteczność czynności prawnej (jeżeli wpis ma charakter konstytutywny, np. wpis do rejestru zastawów), wymóg zgody osoby trzeciej na dokonanie czynności prawnej.  FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH Art. 25 PPM 1. Forma czynności prawnej podlega prawu właściwemu dla tej czynności. Wystarczy jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana. Jeżeli umowę zawierają osoby znajdujące się w chwili złożenia oświadczeń woli w różnych państwach, wystarczy wówczas zachowanie formy przewidzianej dla tej czynności przez prawo jednego z tych państw. 2. Przepisu ust. 1 zdanie drugie i trzecie nie stosuje się do rozporządzeń dotyczących nieruchomości oraz do czynności prawnych, których przedmiotem jest powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub ustanie osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. 3. Jeżeli czynności prawnej dokonał przedstawiciel, w razie stosowania przepisu ust. 1 zdanie drugie i trzecie, bierze się pod uwagę okoliczności dotyczące przedstawiciela.  SKUTKI NIEZACHOWANIA WYMOGÓW DO CO FORMY - LEX CAUSAE CZY LEX LOCI ACTUS? Decydujące znaczenie ma zasada lex causae. Jeżeli czynność prawna nie będzie spełniała wymogów formalnych ani wg prawa państwa właściwego dla danej czynności prawnej, ani wg prawa państwa, na terytorium którego czynność została dokonana (lex loci actus), to dla ustalenia skutków tej sytuacji będzie miała zastosowanie reguła lex causae.  ODRĘBNE PRZEPISY DOTYCZĄCE FORMY Art. 40 PPM – forma umowy o arbitraż Art. 40. Forma umowy o arbitraż podlega prawu państwa miejsca arbitrażu. Wystarczy jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, któremu umowa o arbitraż podlega. Art. 49 PPM – forma zawarcia małżeństwa Art. 49. 1. Forma zawarcia małżeństwa podlega prawu państwa, w którym jest ono zawierane. 2. Jeżeli małżeństwo zawierane jest poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, wystarczy zachowanie formy wymaganej przez prawo ojczyste obojga małżonków albo przez wspólne prawo miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu małżonków z chwili zawarcia małżeństwa.  ODRĘBNE PRZEPISY DOTYCZĄCE FORMY Art. 27 rozporządzenia spadkowego – forma czynności prawnych na wypadek śmierci Konwencja haska z dnia 5 października 1961 r. dotycząca kolizji praw w przedmiocie formy rozporządzeń testamentowych Art. 78 Prawa wekslowego – forma oświadczenia wekslowego – ocenia się wg prawa państwa, w którym oświadczenie podpisano (lex loci actus): Formę oświadczenia wekslowego ocenia się podług ustaw kraju, w którym oświadczenie zostało podpisane. Jeżeli jednak oświadczenie wekslowe, nieważne ze względu na przepis ustępu poprzedzającego, odpowiada prawu kraju, w którym zostało podpisane późniejsze oświadczenie, ważności późniejszego oświadczenia nie uchybia okoliczność, że forma wcześniejszego oświadczenia była nieprawidłowa. Zobowiązania wekslowe, zaciągnięte zagranicą przez obywatela polskiego, są ważne w Polsce w stosunku do innego obywatela polskiego także wówczas, jeżeli zostały zaciągnięte z zachowaniem formy, przewidzianej w prawie niniejszem.  ODRĘBNE PRZEPISY DOTYCZĄCE FORMY Art. 64 Prawa czekowego – forma oświadczenia czekowego – ocenia się wg prawa państwa, w którym oświadczenie podpisano (lex loci actus) Formę oświadczenia czekowego ocenia się podług ustaw kraju, w którym oświadczenie zostało podpisane; jednakże wystarcza zachowanie formy, wymaganej przez prawo miejsca płatności. Jeżeli jednak oświadczenie czekowe, nieważne ze względu na przepisy ustępu poprzedzającego, odpowiada prawu kraju, w którym zostało podpisane późniejsze oświadczenie, ważności późniejszego oświadczenia nie uchybia okoliczność, że forma wcześniejszego oświadczenia była nieprawidłowa. Zobowiązania czekowe, zaciągnięte zagranicą przez obywatela polskiego, są ważne w Polsce w stosunku do innego obywatela polskiego także wówczas, jeżeli zostały zaciągnięte z zachowaniem formy, przewidzianej w prawie niniejszem.  ODRĘBNE PRZEPISY DOTYCZĄCE FORMY Umowy międzynarodowe dwustronne dotyczące pomocy prawnej regulują kwestie prawa właściwego dla czynności prawnych. PRZEDSTAWICIELSTWO  UWAGI OGÓLNE O prawie właściwym dla przedstawicielstwa decyduje samodzielny łącznik a nie ten łącznik, który określa prawo właściwe dla czynności prawnej dokonywanej przez przedstawiciela. Rozróżnienia wymaga przedstawicielstwo ustawowe i zastępstwo z woli osoby reprezentowanej, czyli pełnomocnictwo.  PRZEDSTAWICIELSTWO USTAWOWE Wynika z różnych stosunków prawnych, najczęściej ze stosunków podlegających regulacji prawa rodzinnego i opiekuńczego. Przedstawicielstwo ustawowe podlega temu prawu, które przyznaje przedstawicielowi prawa i obowiązki reprezentowania. Dotyczy to zarówno: stosunków między reprezentowanym a przedstawicielem, jak i skutków czynności prawnych dokonywanych w imieniu zastępowanego przez przedstawiciela ustawowego z osobami trzecimi. Reprezentowanie dziecka przez rodziców oceniane jest według prawa ojczystego dziecka. Prawa przedstawicielskie przysposabiającego w stosunku do przysposobionego oceniane są według prawa ojczystego przysposabiającego. O prawie do działania w imieniu osoby prawnej rozstrzyga prawo właściwe dla jej siedziby.  POLSKA USTAWA PPM Art. 22. Przedstawicielstwo ustawowe podlega prawu właściwemu dla stosunku prawnego, z którego wynika umocowanie do reprezentowania  WŁADZA RODZICIELSKA WG KONWENCJI HASKIEJ Konwencja haska o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci, sporządzona w Hadze 19 października 1996 r.: Art. 16. 1: Powstanie i ustanie odpowiedzialności rodzicielskiej z mocy prawa, bez udziału organu sądowego lub administracyjnego podlega prawu państwa zwykłego pobytu dziecka. 2. Powstanie i ustanie odpowiedzialności rodzicielskiej z mocy porozumienia kub jednostronnej czynności prawnej bez udziału organu sądowego lub administracyjnego podlega prawu państwa zwykłego pobytu dziecka z chwili, gdy porozumienie lub czynność jednostronna stają się skuteczne.  WŁADZA RODZICIELSKA WG KONWENCJI HASKIEJ 3. Odpowiedzialność rodzicielska istniejąca według prawa państwa zwykłego pobytu dziecka trwa także po zmianie zwykłego pobytu dziecka na inne państwo. 4. W razie zmiany zwykłego pobytu dziecka, przyznanie z mocy prawa odpowiedzialności rodzicielskiej osobie, której taka odpowiedzialność dotychczas nie przysługiwała, podlega prawu państwa nowego zwykłego pobytu. Art. 17. Wykonywanie odpowiedzialności rodzicielskiej podlega prawu państwa zwykłego pobytu dziecka. W razie zmiany zwykłego pobytu dziecka, podlega prawu państwa nowego zwykłego pobytu.  WŁADZA RODZICIELSKA Normy kolizyjne dotyczące odpowiedzialności rodzicielskiej zawarte są także w umowach dwustronnych, których stroną jest RP.  REPREZENTOWANIE JEDNEGO MAŁŻONKA PRZEZ DRUGIEGO Podlega statutowi stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami Art. 51. PPM 1. Stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami podlegają każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu. 2. W razie braku wspólnego prawa ojczystego stosuje się prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania, a w razie braku miejsca zamieszkania w tym samym państwie – prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu. Jeżeli małżonkowie nie mają miejsca zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo państwa, z którym małżonkowie w inny sposób są wspólnie najściślej związani.  REPREZENTOWANIE JEDNEGO MAŁŻONKA PRZEZ DRUGIEGO Inny pogląd: Upoważnienie do dokonywania czynności o osobistym charakterze podlega statutowi stosunków osobistych między małżonkami, a upoważnienie do dokonywania czynności ze stosunków majątkowych podlega statutowi stosunków majątkowych małżeńskich. Zob. art. 52 PPM, wg którego małżonkowie mogą poddać swe stosunki majątkowe prawu ojczystemu jednego z nich albo prawu państwa, w którym jedno z nich ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu.  KURATELA Art. 61. Do kurateli dla osoby prawnej stosuje się prawo państwa, któremu osoba ta podlega. Art. 62. Dla kurateli do załatwienia poszczególnej sprawy stosuje się prawo państwa, któremu sprawa ta podlega. PEŁNOMOCNICTWO  DWIE KONCEPCJE PEŁNOMOCNICTWA 1. Nie dostrzega się potrzeby samodzielnego traktowania pełnomocnictwa i poszukiwania dla pełnomocnictwa oddzielnych reguł kolizyjnych. W niektórych państwach przyjęto bowiem koncepcję pełnomocnictwa powiązanego ze stosunkiem prawnym, głównie zleceniem. 2. Poszukiwanie dla pełnomocnictwa oddzielnych kryteriów rozstrzygających o właściwości prawa, dlatego też używane jest pojęcie „statut pełnomocnictwa”.  UWAGI OGÓLNE DO STATUTU PEŁNOMOCNICTWA Trzy różne płaszczyzny stosunków prawnych: 1. Stosunek prawny między mocodawcą a pełnomocnikiem, który stał się podstawą upoważnienia pełnomocnika do działania w imieniu i na rzecz mocodawcy (stosunek podstawowy / wewnętrzny) 2. Akt ustanowienia pełnomocnictwa 3. Stosunek prawny, jaki powstał pomiędzy mocodawcą lub pełnomocnikiem z jednej strony, a osobą trzecią, z którą pełnomocnik dokonał w imieniu mocodawcy czynności prawnej z drugiej strony (stosunek zewnętrzny).  STATUT STOSUNKU PODSTAWOWEGO Stosunek podstawowy przybiera formę kontraktową, miarodajną dla umowy, która kształtuje więź prawną o charakterze obligacyjnym pomiędzy mocodawcą a pełnomocnikiem. Statut stosunku podstawowego rozstrzyga o skutkach podlegającej mu czynności prawnej, czyli m. in. o istnieniu i zasięgu umocowania, o oddziaływaniu stosunku podstawowego na umocowanie.  STATUT CZYNNOŚCI PRAWNEJ WYKONAWCZEJ (STOSUNKU ZEWNĘTRZNEGO) Czyli statut czynności prawnej dokonanej przez pełnomocnika. Wchodzą tu w grę wszelkie czynności prawne, których dokonać można przez pełnomocnika. Statutowi temu podlega w szczególności ocena dopuszczalności działania w danym zakresie przez pełnomocnika.  POLSKA USTAWA PPM Art. 23 PPM 1. Pełnomocnictwo podlega prawu wybranemu przez mocodawcę. Jednakże wobec osoby trzeciej, z którą pełnomocnik dokonał czynności prawnej, można się powołać na prawo wybrane tylko wtedy, gdy osoba ta o wyborze wiedziała albo mogła się z łatwością o nim dowiedzieć. Mocodawca może się powołać wobec pełnomocnika na prawo wybrane tylko wtedy, gdy ten o wyborze prawa wiedział lub mógł się z łatwością o nim dowiedzieć.  POLSKA USTAWA PPM 2. W razie braku wyboru prawa pełnomocnictwo podlega kolejno: 1) prawu państwa siedziby pełnomocnika, w której on stale działa, albo 2) prawu państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo należące do mocodawcy, jeżeli tu stale działa pełnomocnik, albo 3) prawu państwa, w którym pełnomocnik rzeczywiście działał, reprezentując mocodawcę, lub w którym wedle woli mocodawcy powinien działać.  INTERPRETACJA Siedziba pełnomocnika – miejsce, w którym osoba wykonująca usługi przedstawicielskie działa zawodowo i trwale miejsce prowadzenia biura, kancelarii itp. Prawo państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo należące do mocodawcy, jeżeli tu stale działa pełnomocnik – chodzi o prokurentów  FORMA PEŁNOMOCNICTWA Podlega prawu państwa, któremu podlega pełnomocnictwo. Przyjmuje się, że powinno ono mieć formę pisemną. Przy udzielaniu pełnomocnictwa wystarczy zachowanie wymagań w zakresie formy, przewidzianych przez prawo państwa, na obszarze którego miało miejsce zachowanie mocodawcy wyrażające wolę udzielenia pełnomocnictwa.  WADY OŚWIADCZENIA WOLI MOCODAWCY Wady oświadczenia woli mocodawcy o udzieleniu pełnomocnictwa należą do statutu pełnomocnictwa.  WADY OŚWIADCZENIA WOLI PEŁNOMOCNIKA DOKONUJĄCEGO CZYNNOŚCI Z OSOBĄ TRZECIĄ Podlegają statutowi tej czynności prawnej (lex causae). PRZEDAWNIENIE  UWAGI OGÓLNE Przedawnienie zaliczane jest w prawie polskim do instytucji prawa materialnego, w prawie anglosaskim – do instytucji prawa procesowego konieczne zabiegi dostosowania  ZAKRES STATUTU PRZEDAWNIENIA Początek biegu przedawnienia, zawieszenie, przerwa biegu przedawnienia.  POLSKA USTAWA PPM Art. 26. Przedawnienie roszczenia podlega prawu właściwemu dla tego roszczenia. Art. 27. Przepis art. 26 stosuje się odpowiednio do innych instytucji związanych z upływem czasu.  KONWENCJA O PRZEDAWNIENIU Konwencja o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów z 14 czerwca 1974 r. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970450282/O/D19970 282.pdf , zob. art. 8 – 4 lata.  Dziękuję za uwagę!