178 Wokeïsme.pptx

Woke/Wokeïsme Dr. Alfred Schaffer Afrikaans en Nederlands 178: Kernbegrippe en –debatte Ideologie Dekolonisering Veeltaligheid Herstandaardisering Feminisme Intertekstualiteit Kultuur Korpuslinguistiek Narratologie Taalkunde Letterkunde Wokeïsme:...

Woke/Wokeïsme Dr. Alfred Schaffer Afrikaans en Nederlands 178: Kernbegrippe en –debatte Ideologie Dekolonisering Veeltaligheid Herstandaardisering Feminisme Intertekstualiteit Kultuur Korpuslinguistiek Narratologie Taalkunde Letterkunde Wokeïsme: begrip of debat? ‘Daar is nog geen goedgekeurde spelling vir “wokeïsme” nie, so ons spel dit voorlopig met die deelteken-i.’ Ludo Beheydt, emeritus hoogleraar Civilisation néerlandaise en Linguistique néerlandaise aan de Université catholique de Louvain “Onder die nie mis te verstane mantra dit mag ’n mens óók al nie meer sê nie, word die onvrede teen die “taalbemoeisug” op hoë toon uitgespreek. Maar vanuit ’n taalkundige standpunt is hierdie taalaktivisme doodgewoon simptomaties vir die diversiteit in die taalgemeenskap, wat altyd weer gepaard gaan met pogings om die organiese dinamiek van die taal te stuur. Om “woke” taalaktivisme taalkundig in die juiste lig te bekyk kan dalk bydra tot ’n beter skatting hiervan.” https://neerlandistiek.nl/2023/07/taalactivisme-is-van-alle-tijden/ Woke: bewuswording “wakker” of “oplettend” wees liberaal en progressief inklusief empaties teen intoleransie sensitief Woke: intolerant bedreiging vir die regstaat en vryheid van spraak té liberaal en té progressief politiek korrek humorloos beterweterig oorsensitief 1. Wat is die uiteenlopende betekenisse van “woke” en waarvandaan kom dié term 2. Wat sê woke oor ons tydsgewrig? 3. Hoekom is woke ’n belangrike term en rede vir debat 1. Wat is die uiteenlopende betekenisse van “woke” en waarvandaan kom dié term Woke ≠ cancel culture cancel culture 1. the phenomenon or practice of publicly rejecting, boycotting, or ending support for particular people or groups because of their socially or morally unacceptable views or actions: Cancel culture can ruin careers, but it can also make a public figure think twice before posting controversial comments. 2. the shared attitudes and values within a particular segment of society that lead to such public rejection of particular people or groups: In a cancel culture, we appoint ourselves the arbiters of right and wrong. https://www.dictionary.com/browse/cancel-culture  Woke Oxford English dictionary Originally: in a state of awareness or vigilance; spec. well-informed, up-to-date. Now chiefly: alert to… In more recent use sometimes derogatory, esp. as a means of characterizing such alertness (or the political and social views stereotypically associated with it) as doctrinaire, self-righteous or pernicious [verderflik]. Cambridge dictionary Past simple of “wake” Aware, especially of social problems such as racism and inequality: “She urged young black people to stay woke.” Disapproving: “He said that many of these so-called woke individuals never actually engage with the marginalized groups they claim to defend.” “He’s so woke, he suggested we go to the Women’s March.” Van Dale-online (Nederlandse woordeboek): “woke” (bijvoeglijk naamwoord): zelfbewust en gespitst op sociaal onrecht en racisme Van Dale-online: “woke” (bijvoeglijk naamwoord): zelfbewust en gespitst op sociaal onrecht en racisme WAT, aanlyn (Woordeboek van die Afrikaanse Taal): Huidige soektog: woke Resultate: 0 Woord nog nie bewerk nie. Klik op die trefwoorde in die Resultaatlys aan die linkerkant vir gebruike van die betrokke woord. Klik die “Kortlys”-balkie hierbo vir alle vindplekke van die betrokke woord met een oogopslag. Originally, “woke,” or rather, “stay woke” meant to stay aware of the systemic injustices and inequalities targeting Black people. In 1938, American blues singer Lead Belly released a song about the Scottsboro Boys, who were nine Black teenagers accused of rape in Alabama. Despite evidence of their innocence, eight of the nine were found guilty by an all-white jury and sentenced to death. While they escaped execution, they were nearly lynched and ended up imprisoned for years. In an interview about the song, Lead Belly said, “I advise everyone to be a little careful when they go down there (to Alabama). Best stay woke, keep your eyes open.” “Woke” was a term created by and for the Black community; to be woke was to be smart and alert to racism. https://www.humanrightscareers.com/issues/what-does-woke-mean/ Uit “Scottsboro Boys” van Leadbelly: Go to Alabama and ya better watch out The landlord ’ll get ya, gonna jump and shout Scottsboro Scottsboro Scottsboro boys Tell ya what it all about […] I’m gonna tell all the colored people Livin’ in Harlem swing Don’t ya ever go to Alabama Just try to sing 1962: Term “woke” word gebruik in die swart burgerregte bewegings The New York Times voeg dié woord toe aan ’n woordelys met “sinne en woorde wat jy vandag in Harlem kan hoor” 2008: Sangeres Erykah Badu gebruik die woorde “I stay woke” in die liedjie “Master Teacher” The 2010s saw the establishment of the Black Lives Matter organization and increased awareness of police brutality and systemic racism. “Woke” became better known beyond the Black community. It also morphed into a catch-all description for left politics and social justice. It was no longer a piece of advice specifically for Black people, but rather a vaguer, broader summary of what it means to be politically progressive. https://www.humanrightscareers.com/issues/what-does-woke-mean/ 2011: Hashtag #staywoke vir die eerste keer op Twitter geplaas Betekenis is deesdae breed: bewussyn van allerhande vorme van sosiale onderdrukking, van strukturele bevoorregting skakel nie net met kleur, maar ook met seksualiteit en gender in die algemeen sterk op identiteit gerig  2. Wat sê woke oor ons tydsgewrig? Taalontwikkeling van die afgelope dekades wortel in ongemak: toenemende besef van Eurosentriese denke (Weste as sentrum van die wêreld) toenemende besef van heteronormatiewe denke, wat die gangbare verhouding tussen man en vrou verhef tot norm Taalgebruik verander vinnig: meerdere groepe in samelewings kry deesdae aandag, eis aandag op groepe en individue wil dat rekening gehou word met gevoelighede Taalgebruik is beslissend; hoe beskryf jy die wêreld en jouself? Dames en here/Beste Sigeuner/Nomade/Roma reisigers/Beste studente Vreemdeling/Vlugteling Slawe/Tot slaaf gemaaktes Outis/Iemand wat outisties Dwerg/Klein mens is/Iemand met outisme Derdewêreldlande/Globale Bejaarde/60-plusser Suide/Ontwikkelings lande Selfmoord/Selfdood Indiaan/Native American Cis gender/Heteroseksueel Eskimo/Inuïet Blank/Wit Swart persoon/Persoon van kleur Oor blank/wit “Ik heb het nu gehad. Ik heb het gehad met het zelfvoldane clubje dat, gehuld in zijn groot gelijk, ons taalgebruik aan het vergiftigen is. Ik trek een streep in het zand, nu die grote roergangers mij wit willen maken in de plaats van blank. Sneeuw is wit, het papier in mijn printer is wit, maar mijn spiegel toont me dat ik dat niet ben, tenzij het blanketsel [grimering] van een verre overgrootmoeder terugkeert.” Mia Doornaert, https://www.standaard.be/cnt/dmf20180131_03332525 Akademiese taalkunde Taalkunde beskou tale as lewend en altyd aan die beweeg, in evolusie Die betekenisweb van ’n gemeenskap verander voortdurend want: die wêreld verander voortdurend ons opinies oor wat rondom ons gebeur verander deurlopend die taalgebruik verander, want taal is gerig op kommunikasie Nuwe taalvorme ontstaan of word geskep aangepaste verwoordings is soms afkomstig uit ander tale taalgebruik en taalvorme vir al die gebruikers vaslê is ’n illusie Algemene taalkunde beskryf organiese veranderings in tale woordeboeke weerspieël weliswaar heersende norme maar geen direkte persoonlike opinies nie taalkundiges ondersoek sistemiese werking in taalgebruik en lê dit vas in grammatikas, woordeboeke en fonologiese deskripsies Hierdie tipe ondersoek kan mens saamvat met Joshuah Fishman se artikel “Who speaks what language to whom and when?” (1965) Taalaktivisme Taalaktivisme: nie observasies of beskrywings nie maar bewuste bestuur van en beheer oor die taal Uitgangspunt: Taal moet bestuur word oor ideologiese redes, sodat die taal beantwoord en respek betoon aan verwagtings, gevoelighede of oortuigings Taalaktivisme is dikwels ideologies bepaal en ’n uiting van: anti-rassisme anti-kolonialisme feminisme seksuele geaardheid gendergevoeligheid proto-nasionalisme partikularisme purisme ens.  Taalaktivisme: van gematig tot ekstreem Reaksies op taalaktivisme: van gematig tot ekstreem Wát ekstreem of gematig is, is moeilik tot onmoontlik om objektief vas te stel of te meet: weerspieëling van polarisering weerspieëling van samelewings wat verander weerspieëling van gelyk skakeling van uiteenlopende groepe in samelewings  3. Hoekom is woke ’n belangrike term en rede vir debat Taalveranderings (onbewus of doelbewus): groot impak op kulturele uitings (flieks, musiek, letterkunde) uiting van samelewings waarin meerdere groepe wat voorheen geminag of nie gehoor was nie, hulle stem kan en mag laat hoor (polities) Nuwe taalgebruik kan betekenisvol wees (sien rassistiese terminologie) woordkeuse sê iets oor jou wêreldbeeld/afkoms/gender, ens. woordkeuse kán, bedoeld of onbedoeld, ander kwets woke word dikwels gelykgeskakel met “politiek korrek”  Probleem: kwes of gekwes wees = affektiewe konsep Gevoelighede kan soms moeilik meetbaar wees dus: nie altyd eenvoudig om struktureel oplossings te vind nie Leer van, en luister na ander ervarings kan oplossing wees Debat sorg vir polarisering – weens uiteenlopende ideologieë a)onderwys – invloed op kurrikulum, (aanlyn) intimidasie Byvoorbeeld riglyne oor hoe kleuterskool- en laerskoolonderwysers kinders moet opvoed oor transgenderkwessies b)politiek en beleid – genadedood, abortus, gay regte, motivering vir ekstreem regs of links c)geskiedenis – visie op en herskrywing van historiese narratiewe, hersiening of heryking van kulturele tradisies Debat kan aflei van belangrike pynpunte: Toni Morrison said the function of racism was distraction, and that it “keeps you from doing your work.” While she wasn’t talking about “wokeness,” the sentiment rings true. When the presence of Black people and teaching the truth about America’s racism qualifies as “woke,” attacking wokeness is a form of racism. Attacks on the LGBTQ+ community fall into a similar category. This isn’t to say that racism, transphobia, and homophobia aren’t real and serious issues, but the anti-woke movement distracts from real conversations about these issues. https://www.humanrightscareers.com/issues/what-does-woke-mean/  Opgesom Woke: van oorsprong aktivistiese begrip – meer erkenning en gelykheid vorm van verbeterende insig, hoewel moeilik toetsbaar word nou geassosieer met cancel culture – negatiewe begrip Cancel culture: opinies probeer stilmaak wat anders is as die van eie groep vermy die moeilike gesprekke of debatte Deur groepe in samelewings gesien as problematies, want: vryheid van meningsuiting ondergeskik gemaak aan subjektiewe emosies veronderstel ’n neutrale, pure standpunt van waaruit geoordeel word Kritiek op woke kom nie net uit regs-konserwatiewe hoek nie Ook uit links-liberaal progressiewe kant Byvoorbeeld: Mark Lilla, The Once and Future Liberal (2017) Susan Neiman, Left is not Woke (2023) Cees Zweistra, Woketheater (2023) Yascha Mounk, The Identity Trap: A Story of Ideas and Power in Our Time (2023) Nathalie Heinich, Le Wokisme serait-il un totalitarisme? (2023) [“Is wokeïsme dalk totalitêr?”] Hierdie skrywers stel: universalisme (“feite is algemeen geldig”) is nou identiteitspolitiek want: universalisme word gesien as teleurstellend en leuenagtig Gevolg is strategiese essensialisme, volgens links liberale denkers: objektiewe standpunte is ’n illusie mense soek skuiling by mense wat ervarings van diskriminasie en onderdrukking deel mense word aangespreek en beoordeel op wat hulle is, nie op wie hulle is nie “Beide woke en anti-woke word [in] Woketeater beskou as lote van dieselfde stam: die geloof in die verabsolutering van die individuele vryheid. Beide strewe daarna om heeltemal jouself te wees. Anti-woke het egter geen storie om daardie vryheid vorm te gee nie, behalwe om onbeperk die eie ego uit te leef, en kan niks anders as voortdurend waarsku teen woke nie. Zweistra sê: "Daar is geen wesentlike verskil tussen die wokis wat hul reg op genderneutrale aanspreekvorme eis en wil hê dat die institusies omgevorm word, en die antiwokis wat die reg eis om hulself te wees as ’n boer of ’n toeris en óók wil hê dat die institusies húlle wil uitvoer.” Bas Heijne oor Cees Zweistra se Woketheater in https://www.nrc.nl/nieuws/2024/03/07/hoe-woke-de-wereld-wel-de-goede-kant-op-kan-stuwen-a419236 9 Bronnelys Beheydt, Ludovic. Aan de haal met de taal (2) Woke taalgebruik. https://www.researchgate.net/publication/376351178_Aan_de_haal_met_de_taal_2_Woke_taalgebruik Bhageloe, Sharyfah. Hoe de betekenis van woke veranderde in 2022. https://nos.nl/collectie/13919/artikel/2457766-hoe-de-betekenis-van-woke-veranderde-in-2022 Bouras, Nadia Linkse kritiek op ‘woke’. https://www.aup-online.com/docserver/fulltext/00407518/136/1/TvG2023.1.001.BOUR.pdf?expires=1713111080&id=id&accn ame=guest&checksum=7C4BA713BE68C12417AE1524B631F3B6 Den Boon, Ton. Inclusief, woke of flexiseksueel: 2021 was een jaar vol taalgevoeligheden. https://www.trouw.nl/cultuur-media/inclusief-woke-of-flexiseksueel-2021-was-een-jaar-vol-taalgevoeligheden~b4df2ac1/ Hall, Ronald E. The History of the Term “Woke”. https://www.communityvoiceks.com/2024/03/23/black-wokeness-historical-meaning/ Heijne, Bas. Hoe ‘woke’ de wereld wél de goede kant op kan stuwen. https://www.nrc.nl/nieuws/2024/03/07/hoe-woke-de-wereld-wel-de-goede-kant-op-kan-stuwen-a4192369 Hendrickse, Rozenda. Being woke; unpacking the buzzword. https://www.up.ac.za/school-of-public-management-and-administration/news/post_3146183-being-woke-unpacking-the-buzz word Neiman, Susan. Left is not Woke. 2023 Palumbo, Mike. The Scottsboro Boys. https://20thcenturyhistorysongbook.com/song-book/race-relations/the-scottsboro-boys/ Phiri, Peter. Wokeism: A Critical Analysis of its Impact on Society and the Emergence of Woke Capitalism. https://www.primescholars.com/articles/wokeism-a-critical-analysis-of-its-impact-on-society-and-the-emergence-of-woke-ca pitalism.pdf Robinson, Ishena. How Woke Went From “Black” to “Bad”. https://www.naacpldf.org/woke-black-bad/ Rzepka, Agnieszka. Measuring woke culture in universities: a diagnostic approach. https://www.researchgate.net/publication/376638555_Measuring_woke_culture_in_universities_a_diagnostic_approach “What Does ‘Woke’ Mean?” https://www.humanrightscareers.com/issues/what-does-woke-mean/