ŞEF (BİLGİ İŞLEM) Bilgisayar Donanımı PDF

ŞEF (BİLGİ İŞLEM) 80 SORU Sınavdaki Toplam Kendi İçindeki No Konu Başlığı Ağırlık Oranı Ağırlık Ora...

ŞEF (BİLGİ İŞLEM) 80 SORU Sınavdaki Toplam Kendi İçindeki No Konu Başlığı Ağırlık Oranı Ağırlık Oranı Soru Sayısı % (%) 1 Bilgisayar Donanımı 5.00 3 2 Başmüdürlükler Donanım Yapısı 3.33 2 3 Network ve Kablolama 10 6 4 Domain Yapısı 3.33 2 5 İşletim Sistemleri ve Yedekleme 6.67 4 6 Kurumumuzun Mail Sistemi ve Ayarları 3.33 2 T.M.O Çağrı Destek Sistemi BİLGİ İŞLEM D. BŞK. 7 1.67 1 8 Bilişim Güvenliği 11.67 7 9 Sanallaştırma Sistemleri 75 3.33 2 60 10 Voip Sistemi 3.33 2 11 Veritabanı Giriş ve Veritabanı Güvenliği 6.67 4 12 Veritabanı ve Uygulama Modülleri İlişkisel Yapıları 8.33 5 13 Replikasyon Sistemlerine Genel Bakış 3.33 2 14 HTML Giriş, XML 8.33 5 15 Devlet Arşivleri Yönetmeği 5 3 16 Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Yönetmeliği 10 6 17 Belgenet Notları 6.67 4 18 Genel Olarak Devlet Teşkilatı 15 3 ORTAK NOTLAR 19 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 15 3 20 Etik Davranış İlkeleri 10 2 21 Halkla İlişkiler ve Davranış Kuralları 25 10 2 20 22 Türkçe Dil Bilgisi ve Yazışma Kuralları 20 4 23 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi 20 4 24 Milli Güvenlik Bilgileri 10 2  BİLGİSAYAR DONANIMI Bilgisayar, kullanıcıdan aldığı verilerle mantıksal ve aritmetiksel işlemleri yapan yaptığı işlemlerin sonucunu saklayabilen sakladığı bilgilere istenildiğinde ulaşılabilen elektronik bir makinedir. Bu işlemleri yaparken veriler girilir ve islenir. Ayrıca, istendiğinde yapılan işlemler depolanabilir ve çıkısı alınabilir. Bilgisayar işlem yaparken hızlıdır, yorulmaz, sıkılmaz. Bilgisayar programlanabilir. Bilgisayar kendi başına bir is yapmaz. Bilgisayarla ilgili olarak kullanılan bu terimlerin anlamları aşağıda verilmiştir. Giriş: Kişi tarafından veya bilgisayar tarafından sağlanan verilerdir. Bu veriler, sayılar, harfler, sözcükler, ses sinyalleri ve komutlardır. Veriler giriş birimleri tarafından toplanır. İşlem: Veriler insanların amaçları doğrultusunda, programın yetenekleri ölçüsünde işlem basamaklarından geçer. Bellek: Verilerin depolandığı yerdir. Giriş yapılan ve islenen veriler bellekte depolanır. Çıkış: Bilgisayar tarafından işlem basamaklarından geçirilerek üretilen yazı, resim, tablo, müzik, grafik, hareketli görüntü, vb. nin ekrandan ya da yazıcı, hoparlör gibi değişik çıkış birimlerinden alınmasıdır. Bir bilgisayarın işlem yapabilmesi için donanım ve yazılıma gereksinim vardır. Donanım (Hardware): Bilgisayarın fiziksel kısımlarına donanım denilmektedir. Ekran, klavye, Sabit disk (sabit disk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı vb. bilgisayar donanımını oluşturan parçalardır. Yazılım (Software): Bilgisayar donanımında kullanılan çeşitli programlara yazılım denir. Bilgisayar donanımının çalışmasını sağlayan yazılımlar olduğu gibi, bilgisayarda işlem yapmayı sağlayan yazılımlarda vardır. Yazılıma örnek olarak, kelime işlemciler (word processor), tablolama (spread sheet), sunu (presentation), programlama dilleri (Pascal, C, Visual Basic vb.), ses (sound) programları verilebilir.  Bilgisayar Donanımı Bilgisayar donanımı iç donanım (kasa ve kasanın içindeki donanım parçaları) ve dış donanım (kasanın dışındaki donanım parçaları) olmak üzere iki kısımdan oluşur. İç Donanım Birimleri (Parçaları) Bir bilgisayarın iç donanım parçaları, bilgisayarın işlevselliğini ve performansını belirleyen temel bileşenlerdir. İşte bilgisayarın iç donanım parçaları: 1. Anakart (Motherboard): o Bilgisayarın tüm bileşenlerini bir araya getiren ve iletişimlerini sağlayan devre kartıdır. o CPU, RAM, depolama birimleri, genişleme kartları gibi diğer bileşenleri üzerinde barındırır. 2. İşlemci (CPU - Central Processing Unit): o Bilgisayarın merkezi işlem birimidir. o Komutları işler, verileri işler ve bilgisayarın genel performansını belirler. o Hız (GHz) ve çekirdek sayısı (Core) işlemcinin performansını etkileyen önemli faktörlerdir. 3. RAM (Random Access Memory): o Geçici bellek olarak bilinen RAM, işletim sistemi ve çalışan programlar için hızlı erişim sağlar. o Bilgisayarın anlık olarak kullanılan verilerini depolar. o RAM'in kapasitesi (GB) ve hızı (MHz) bilgisayarın genel performansını etkiler. 4. Sabit Disk Sürücüsü (HDD - Hard Disk Drive) veya SSD (Solid State Drive): o Verilerin uzun süreli olarak depolandığı kalıcı bellek birimidir. o HDD, manyetik diskler üzerinde veri depolar ve genellikle daha yüksek kapasiteye sahiptir. o SSD, flash bellek teknolojisi kullanarak veri depolar ve daha hızlı erişim sağlar. 5. Grafik Kartı (GPU - Graphics Processing Unit): o Görsel işlemleri hızlandıran ve ekran üzerinde görüntü oluşturan birimdir. o Oyunlar, video düzenleme, CAD gibi grafik yoğun uygulamalar için önemlidir. o Bazı işlemcilerde entegre (integrated) grafik birimi bulunabilir. 6. Güç Kaynağı (Power Supply Unit - PSU): o Bilgisayara güç sağlayan birimdir. o Diğer bileşenlerin güç ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli kapasiteye sahip olmalıdır. 7. Soğutma Sistemi: o İşlemci, grafik kartı ve diğer bileşenlerin aşırı ısınmasını önleyen sistemdir. o Fanlar, soğutma blokları ve termal pastalar bu sistemin parçalarıdır. 8. Optik Sürücü (CD/DVD Sürücüsü): o CD veya DVD okuma/yazma işlevi sağlayan sürücüdür. o Günümüzde daha az kullanılmakla birlikte bazı sistemlerde hala bulunabilir. 9. Genişleme Kartları (Expansion Cards):  o Anakarta takılarak bilgisayara ek işlevsellik kazandıran kartlardır. o Örneğin, ses kartı, ağ kartı, Wi-Fi kartı gibi. Bu parçalar, bir bilgisayarın temel yapı taşlarıdır ve her biri bilgisayarın performansını, hızını, depolama kapasitesini ve işlevselliğini belirleyen önemli unsurlardır. Bir bilgisayarın iç donanımı, kullanım amacına ve taleplere göre çeşitlilik gösterebilir. Dış Donanım Birimleri (Parçaları) Bilgisayar dış donanım parçaları, bilgisayarın işlevselliğini artıran ve kullanıcıyla etkileşim sağlayan bileşenlerdir. İşte bilgisayarın dış donanım parçalarından bazıları: 1. Monitör: o Bilgisayarın görüntüleri ve kullanıcı arabirimini gösteren çıkış birimidir. o LCD, LED gibi teknolojilerle üretilir ve çeşitli boyutlarda ve çözünürlüklerde mevcuttur. 2. Klavye: o Bilgisayara veri girişi sağlayan giriş birimidir. o Tuş takımı, fonksiyon tuşları ve bazı özel işlev tuşları içerir. 3. Fare veya Trackpad: o Kullanıcı arabirimi üzerinde gezinme ve işaretçi kontrolü sağlayan giriş birimidir. o Optik veya lazer sensörlü fareler, dokunmatik yüzeyli trackpad'ler kullanılabilir. 4. Hoparlörler veya Kulaklık: o Ses çıkışı sağlayan ve kullanıcıya sesli geri bildirim sağlayan çıkış birimidir. o Dahili hoparlörler veya kulaklık kullanılabilir. 5. Yazıcı: o Bilgisayardan belge veya resimleri kağıda basan çıkış birimidir. o Lazer, mürekkep püskürtmeli veya nokta vuruşlu gibi farklı teknolojilerde üretilebilir. 6. Tarayıcı (Scanner): o Kağıt veya fotoğraf gibi fiziksel belgeleri dijital formata dönüştüren giriş birimidir. o Düz yatak tarayıcılar veya ADF (Automatic Document Feeder) özellikli tarayıcılar kullanılabilir. 7. Web Kamerası (Webcam): o Video görüşmeleri veya yayınlar için görüntü ve ses iletimi sağlayan giriş birimidir. o Dahili veya harici olarak bilgisayara bağlanabilir. 8. Harici Depolama Aygıtları: o USB bellekler, harici sabit diskler gibi veri depolama ve transferi sağlayan aygıtlardır. o Genellikle USB arabirimi kullanırlar. 9. Gamepad veya Joystick: o Oyun oynarken kontrol sağlayan giriş birimleridir. o USB bağlantılı olarak bilgisayara takılır ve oyun deneyimini geliştirir.  Bu dış donanım parçaları, bilgisayarın işlevselliğini genişletir ve kullanıcı deneyimini zenginleştirir. Her biri, farklı kullanım senaryolarına göre çeşitli modellerde ve özelliklerde mevcuttur. Geçici bellek birimleri Geçici bellek birimleri, genellikle verilerin geçici olarak depolandığı ve işlenmesi gereken anlık verilere hızlı erişim sağlamak amacıyla kullanılan bellek birimleridir. İşte bu tür bellek birimlerinden bazıları: 1. RAM (Random Access Memory - Rastgele Erişimli Bellek): o RAM, bilgisayar sistemlerinin geçici belleğidir. Veriler burada geçici olarak depolanır ve işlemcinin hızlı erişimini sağlar. Bilgisayar kapatıldığında RAM üzerindeki tüm veriler silinir. o Türleri: DRAM (Dynamic RAM), SRAM (Static RAM). 2. Cache Memory (Önbellek Bellek): o Cache, işlemcinin hızını artırmak için kullanılan çok hızlı bir bellek türüdür. İşlemci ile ana bellek (RAM) arasındaki veri transferini hızlandırmak amacıyla sık kullanılan verilere hızlı erişim sağlar. o Seviyeleri: L1, L2, ve L3 önbellek. 3. Registers (Kayıtlar): o İşlemcinin içinde bulunan ve çok yüksek hızda veri işleyebilen küçük bellek birimleridir. Genellikle işlemcinin çalıştıracağı talimatlar ve anlık veriler burada saklanır. 4. Virtual Memory (Sanal Bellek): o Fiziksel RAM yetersiz kaldığında, sabit disk üzerinde geçici bir bellek alanı oluşturularak RAM gibi kullanılmasını sağlar. Bu işlem, sistem performansını düşürse de daha fazla bellek alanı sağlar. o Kalıcı Bellek Birimleri 1. ROM (Read-Only Memory - Salt Okunur Bellek): o ROM, kalıcı verilerin saklandığı bir bellek türüdür. Veriler yalnızca okunabilir, yazma işlemi yapılamaz. Bilgisayar açıldığında sistemin başlangıç talimatlarını içerir. o Türleri: PROM (Programmable ROM), EPROM (Erasable PROM), EEPROM (Electrically Erasable PROM). 2. Flash Memory (Flaş Bellek): o Kalıcı bir bellek türüdür ve genellikle USB bellekler, SSD'ler gibi cihazlarda kullanılır. Elektriksel olarak veri yazılabilir ve silinebilir. Bu bellek birimleri, bilgisayar sistemlerinde farklı roller üstlenerek verilerin işlenmesi ve depolanmasında kritik öneme sahiptir. İŞLEMCİLER  Bilgisayar işlemcileri, bilgisayarın beyni olarak görev yapar ve çeşitli türleri vardır. İşte en yaygın bilgisayar işlemci türleri: 1. Mikroişlemciler: Genel amaçlı, kişisel bilgisayarlarda kullanılan işlemcilerdir. Örnekler: o Intel Core Serisi: i3, i5, i7, i9 o AMD Ryzen Serisi: Ryzen 3, 5, 7, 9 2. Sunucu İşlemcileri: Yüksek performans ve çoklu işlem yükleri için tasarlanmışlardır. Örnekler: o Intel Xeon o AMD EPYC 3. Mobil İşlemciler: Dizüstü bilgisayarlar ve tabletlerde kullanılan, enerji verimliliği ön planda olan işlemcilerdir. Örnekler: o Intel Core M o AMD Ryzen Mobile 4. Gömülü İşlemciler: Belirli uygulamalar için tasarlanmış ve genellikle düşük güç tüketimi hedefleyen işlemcilerdir. Örnekler: o ARM tabanlı işlemciler 5. Grafik İşlemciler (GPU): Görüntü işleme ve paralel hesaplama görevlerinde kullanılan özel işlemcilerdir. Örnekler: o NVIDIA GeForce o AMD Radeon Bu işlemciler, farklı kullanım senaryoları ve ihtiyaçlar doğrultusunda tasarlanmıştır. Her biri, belirli görevlerde optimum performans sağlamak üzere geliştirilmiştir. İşte bazı popüler bilgisayar işlemci markaları, modelleri ve temel özellikleri: 1. Intel İşlemciler  Intel Core i5-13600K o Çekirdek Sayısı: 14 (6 performans, 8 verimlilik) o İşlemci Hızı: 3.5 GHz (5.1 GHz turbo) o Cache: 24 MB Intel Smart Cache o TDP: 125W  Intel Core i9-13900K o Çekirdek Sayısı: 24 (8 performans, 16 verimlilik) o İşlemci Hızı: 3.0 GHz (5.8 GHz turbo) o Cache: 36 MB Intel Smart Cache o TDP: 125W 2. AMD İşlemciler  AMD Ryzen 5 7600X o Çekirdek Sayısı: 6 o İşlemci Hızı: 4.7 GHz (5.3 GHz turbo) o Cache: 32 MB L3 o TDP: 105W  AMD Ryzen 9 7950X o Çekirdek Sayısı: 16  o İşlemci Hızı: 4.5 GHz (5.7 GHz turbo) o Cache: 64 MB L3 o TDP: 170W 3. Apple M Serisi İşlemciler  Apple M1 o Çekirdek Sayısı: 8 (4 yüksek performans, 4 verimlilik) o Grafik Çekirdek Sayısı: 7 veya 8 (modeline göre) o RAM Desteği: 8/16 GB o TDP: 10W  Apple M1 Pro o Çekirdek Sayısı: 10 (8 yüksek performans, 2 verimlilik) o Grafik Çekirdek Sayısı: 14 veya 16 o RAM Desteği: 16/32 GB o TDP: 15W 4. Gömülü İşlemciler  ARM Cortex-A72 o Çekirdek Sayısı: Genellikle çok çekirdekli sistemlerde kullanılır. o İşlemci Hızı: 1.8 GHz (modeline göre) o Kullanım Alanı: Mobil cihazlar, gömülü sistemler. Bu işlemciler, performans, enerji verimliliği ve kullanım senaryolarına göre farklı özellikler sunar. İhtiyaçlarınıza göre uygun modeli seçmek önemlidir.  BAŞMÜDÜRLÜKLER DONANIM YAPISI Merkez ve taşra teşkilatı arasındaki bağlantıyı sağlayan cihazlar ve taşra teşkilatı topolojisi: Kurumumuzda merkez ve başmüdürlükler arasındaki iletişim Noktadan noktaya Metro Ethernet bağlantısı ile yapılmaktadır. İletişimi sağlayan cihazlar, Metro Switch, VPN Edge Cihazı, Router, Switch ve LAN da bulunan diğer aygıtlardır. Metro Ethernet: (Ethernet MAN veya Metro Ethernet ağı), Ethernet standardını temel alan bir Şehir Ağı'dır (Metropolitan Area Network). Aboneleri daha büyük servislere ya da Internet'e bağlamak için kullanılır. Şirketler Metro Ethernet'i, kendi ofislerini birbirine bağlamak için de kullanabilirler. Ethernet, SDH bağlantısıyla mümkün olamayan bir hassasiyetle daha yüksek bant genişliklerini destekler. Ethernet temelli erişimin bir başka avantajı da, müşteri şebekelerinde yaygın kullanımından dolayı daha kolay bağlanabilmesidir. Türkiye'de Metro Ethernet hizmeti veren firmalar bulunmaktadır. Hizmetlerinden bazıları internet erişimi, Noktadan Noktaya bağlantı hizmetidir. VPN Cihazı: Virtual Private Network, aynı özel ağda bulunmayan bir veya birden fazla ağ cihazı arasından güvenli bir şifreleme metodu kullanarak kapsüllenmiş veri akışı yapar. Güvenli şifreleme metodunun amacı, verilerin özel ya da kamusal alandaki diğer ağ cihazlarından gizlenmesidir. VPN’nin asıl amacı kullanıcı İnternet akışını başka bir ağa aktararak kullanıcı kimliğini gizlemektedir. Bu sayede kullanıcıların kimlikleri bilinmeksizin İnternet'te gezinmeleri sağlanmaktadır. Birçok işletim sistemi VPN’e bağlanma desteği vermektedirler. Firmalar tarafından yaygın olarak tercih edilen VPN, yöneticilerin, uzak ofislerin, bayi, acente satış temsilcilerinin güvenli bir şekilde özel ağlara bağlanmalarını sağlar. Örnek olarak bilgisayarı veya akıllı telefonları (iPhone, Android bazlı telefonlar vb.) bir VPN’e bağladığında bilgisayar, bağladıkları VPN’in herhangi bir bilgisayarı gibi davranır. Tüm ağ trafiği güvenli bir bağlantı üzerinden VPN’e iletilir. Çünkü bilgisayarla VPN’in bağlandığı tüm kaynaklara erişebilmeyi sağlanmıştır. Örneğin bir Web sitesine bağlanmak gerektiğinde bilgisayarın ilk olarak güvenli bir şekilde VPN’e bağlanması yapılır. Ardından VPN kaynaklarını kullanarak ulaşmak istenen Web sitesine güvenli bir şekilde bağlanmaya yardımcı olur. Mesela Almanya’daki VPN ile İnternet'e bağlanmak denendiğine IP adresi dâhil tüm bağlantı özellikleri Almanya’daki ağla entegre olur. Router: Route yön, router da yönlendirici demektir. Bir ağ aktif donanımı olarak da router yönlendirme işlemi yapmaktadır. Ağdaki bilgisayarların yönlerini bulmalarına klavuzluk eder. Bir başka deyişle ağdaki ip paketlerini bir networkten başka bir networke taşımaya yarayan cihazlara router denmektedir. Yönlendirme için OSI (Open Systems Interconnection) yedi katman modelinin üçüncüsü olan ağ katmanı kullanılır. Bir router'ın amacı gelen ağ paketlerini incelemektir. Paketlerin, ağdan geçmesi için en iyi yolu belirler ve switch'ten porta tam doğru bir şekilde gitmelerini sağlar. Router'lar büyük ağlarda trafiği düzenleyen en önemli aygıtlardır Switch: Ağ anahtarı (switch), bilgisayarların ve diğer ağ öğelerinin birbirlerine bağlanmasına olanak veren ağ donanımlarından biridir. LAN: LAN (Local Area network - Yerel Ağ Bağlantısı): Yerel Ağ yüksek hızda veri transferi özelliğine sahip server(sunucu), PC(personal computer - kişisel bilgisayar), printer(yazıcı) gibi birimlerden oluşan bir ağ türüdür. Bu ağda kullanıcı, PC ‘ler yazıcılar ve ortak PC'ler arasında bilgi alışverişi veri iletimi elektronik posta alımı ve gönderimi gibi çok sayıda fonksiyon gerçekleştirilmiş olur. Yine bu ağlar server adı verilen yönetici bilgisayarlarla yönetilir ve izlenirler Aşağıda basit bir yerel ağ yapısını oluşturan birimler tanıtılmıştır. Server: Ağı yöneten ve izleyen birimdir. PC: Kullanıcılar tarafından üzerinde işlem yapılan birimdir. Printer: Kullanıcı PC'leri tarafından yönetilen birimdir. Yerel ağ bağlantısı içinde yer alan birimler ağ içerisinde IP adı verilen bir kimlik ile aktif olabilir ve sistemin bir parçası olma özelliğini kazanırlar. “ NETWORK VE KABLOLAMA Network nedir?  Bilgisayar ağı (network) birbirine iletişim hatları (dsl, metro ethernet, ethernet,radyolink vs) ile bağlanmış, veri gönderme ve alma kabiliyetine sahip cihazların (pc, printer, sunucu, projeksiyon cihazı, cep telefonu vs) oluşturduğu yapıdır.  Ağ, kendisine bağlı olan cihazların kaynaklarını (resources) paylaşmasını sağlar. Sistemlerin Bağlanması  Ağ iki ya da daha fazla cihazın linkler vasıtasıyla birbirine bağlanması ile oluşur.  İletişimin gerçekleşebilmesi için cihazların birbirine aynı linke aynı zamanda bağlanmaları gereklidir. İki farklı bağlantı çeşidi vardır.  Noktadan Noktaya bağlantı (Point to Point Connection)  Çok Nokta Bağlantı (Multipoint Connection) Network Cihazlarının Sembolleri  Bir Networkün Özellikleri  Hız “  Gecikme  Kullanılabilirlik  Güvenlik  Topoloji Ağ İletişimi Bilgi ve iletişim, bilgi paylaşımının giderek önem kazandığı dijital dünyanın önemli kavramları arasındadır. Bilginin farklı kaynaklar arasında transferi, kaynakların çok sayıda kişi tarafından paylaşılması ve yer, zaman sorunu olmaksızın insanların birbirleriyle haberleşebilmesi yaşadığımız çağda bilgisayar ağları kavramını bir kez daha önemli kılmaktadır. Paralel İletişim Paralel veri iletimi, bir veri içindeki bitlerin aynı anda gönderilmesidir. Paralel veri iletiminde gönderilecek bilginin her biti için ayrı bir kablo bağlantısı bulunur. Seri İletişim Seri veri iletimi, bir veri içindeki bitlerin aynı hat üzerinden ardarda gönderilmesidir. Bilgisayar ağlarında kullanılan iletişim seri iletişimdir. Seri veri iletiminde, bir kerede bir karakterin sadece bir biti iletilir. Alıcı makine, doğru haberleşme için karakter uzunluğunu, başla-bitir (start-stop) bitlerini ve iletim hızını bilmek zorundadır. Paralel veri iletiminde, bir karakterin tüm bitleri aynı anda iletildiği için başla- bitir bitlerine ihtiyaç yoktur. Dolayısıyla doğruluğu daha yüksektir. Paralel veri iletimi, bilginin tüm bitlerinin aynı anda iletimi sebebiyle çok hızlıdır. Seri iletişim asenkron seri iletişim ve senkron seri iletişim olmak üzere iki çeşittir:  Asenkron seri iletişim Herhangi bir zamanda veri gönderilebilir. Veri gönderilmediği zaman hat boşta kalır. Senkron seri iletişimden daha yavaştır. Her veri grubu ayrı olarak gönderilir. Gönderilen veri bir anda bir karakter olacak şekilde hatta bırakılır. Karakterin başına başlangıç ve sonunda hata sezmek için başka bir bit eklenir. Başlangıç için başla biti (0), veri iletişimini sonlandırmak için ise dur biti (1) kullanılır.  Senkron seri iletişim Senkron iletişim alıcı ve vericinin eş zamanlı çalışması anlamına gelir. Önce gönderici taraf belirli bir karakter gönderir. Bu her iki tarafça bilinen iletişime başlama karakteridir. Alıcı taraf bu karakteri okursa iletişim kurulur. Verici bilgileri gönderir. Transfer işlemi veri bloku tamamlanana ya da alıcı verici arasındaki eşleme kayboluncaya kadar devam eder. AĞ TOPOLOJİLERİ Bir ağın yapılandırması veya topolojisi, performansını belirlemenin anahtarıdır. Ağ topolojisi, bağlantıların ve düğümlerin birbirleriyle ilişki kurmak için nasıl kurulduğunun fiziksel veya mantıksal açıklaması da dahil olmak üzere bir ağın düzenlenme şeklidir. Bir ağın düzenlenebileceği sayısız yol vardır, hepsi farklı artı ve eksileri vardır ve bazıları belirli durumlarda diğerlerinden daha yararlıdır. Bir ağ topolojisi seçme konusunda “ yöneticilerin bir dizi seçeneği vardır ve bu karar işlerinin boyutunu ve ölçeğini, hedeflerini ve bütçesini hesaba katmalıdır. Konfigürasyon yönetimi, görsel haritalama ve genel performans izleme dahil olmak üzere çeşitli görevler etkili ağ topolojisi yönetimine girer. Anahtar, işiniz için doğru şekilde ağ topolojisi oluşturmak ve yönetmek için amaçlarınızı ve gereksinimlerinizi anlamaktır. AĞ TOPOLOJİSİ NEDIR? Ağ topolojisi, ağınızdaki çeşitli düğümlerin, cihazların ve bağlantıların fiziksel veya mantıksal olarak birbirine göre nasıl düzenlendiğini ifade eder. Ağınızı bir şehir ve topolojiyi yol haritası olarak düşünün. Nasıl ki bir şehri düzenlemenin ve sürdürmenin birçok yolu olduğu gibi (cadde ve bulvarların şehrin en fazla trafiği alan bölümleri arasındaki geçişi kolaylaştırabileceğinden emin olmak gibi) bir ağ düzenlemenin birkaç yolu vardır. Her birinin avantajları ve dezavantajları vardır ve şirketinizin ihtiyaçlarına bağlı olarak, bazı düzenlemeler size daha fazla bağlantı ve güvenlik sağlayabilir. Ağ topolojisine iki yaklaşım vardır: fiziksel ve mantıksal. Fiziksel ağ topolojisi, adından da anlaşılacağı gibi, düğümler ve ağ arasındaki teller, kablolar ve benzeri fiziksel bağlantıları ve ara bağlantıları ifade eder. Mantıksal ağ topolojisi, ağın nasıl ve neden düzenlendiği ve verilerin içinde nasıl hareket ettiği hakkında kavramsal anlayışa atıfta bulunarak biraz daha soyut ve stratejiktir. AĞ TOPOLOJİSİ NEDEN ONEMLİ? Ağınızın düzeni çeşitli nedenlerle önemlidir. Her şeyden önce, ağınızın nasıl ve ne kadar iyi çalıştığında önemli bir rol oynar. Şirketinizin işletimsel modeli için doğru topolojinin seçilmesi, arızaların yerini tespit etmeyi, hataları gidermeyi ve en iyi ağ sağlığını sağlamak için kaynakları ağ üzerinde daha etkin bir şekilde tahsis etmenizi sağlayarak performansı artırabilir. Kolaylaştırılmış ve düzgün yönetilen bir ağ topolojisi enerji ve veri verimliliğini artırabilir, bu da işletim ve bakım maliyetlerini azaltmaya yardımcı olabilir. Bir ağın tasarımı ve yapısı genellikle yazılım tarafından oluşturulan bir ağ topolojisi diyagramında gösterilir ve manipüle edilir. Bu diyagramlar birkaç nedenden ötürü önemlidir, ancak özellikle yöneticilerin sorun giderme sırasında cihazlar arasındaki bağlantıları görmesine izin vererek hem fiziksel hem de mantıksal düzenlerin görsel temsillerini nasıl sağlayabilecekleri için gereklidir. Bir ağın düzenlenme şekli, ağ işlevselliğini, bağlantıyı ve çalışmama süresine karşı korumayı engelleyebilir. “Ağ topolojisi nedir?” Sorusu ağ topolojisindeki iki kategorinin bir açıklaması ile cevaplanabilir. 1. Fiziksel – Fiziksel ağ topolojisi, ağın nasıl düzenlendiğine ilişkin gerçek bağlantıları (teller, kablolar, vb.) İfade eder. Kurulum, bakım ve sağlama görevleri, fiziksel ağ hakkında bilgi gerektirir. 2. Mantıksal – Mantıksal ağ topolojisi, hangi düğümlerin birbirine bağlandığı ve hangi yollarla ağ yoluyla nasıl iletildiği de dahil olmak üzere ağın nasıl kurulduğu hakkında daha üst düzey bir fikirdir. Mantıksal ağ topolojisi, sanal ve bulut kaynaklarını içerir. Etkili ağ yönetimi ve izleme, ağınızın verimli ve sağlıklı olmasını sağlamak için bir ağın hem fiziksel hem de mantıksal topolojisini güçlü bir şekilde kavramanızı gerektirir. “ EN YAYGIN AĞ TOPOLOJİ TÜRLERİ NELERDİR? Birkaç farklı ağ topolojisi türü vardır ve genel ağ boyutuna ve hedeflerinize bağlı olarak hepsi farklı amaçlar için uygundur. Çoğu şeyde olduğu gibi, “doğru” veya tek bedene uyan bir seçenek yoktur. Bunu göz önünde bulundurarak, size her birinin avantajları ve dezavantajları hakkında bir fikir vermek için en yaygın ağ topolojisi tanımlarını gözden geçireceğim. STAR – YILDIZ TOPOLOJİ En yaygın ağ topolojisi olan bir yıldız topolojisi düzenlenir, böylece ağdaki her düğüm koaksiyel, bükülü çift veya fiber optik kablo ile doğrudan bir merkezi hub’a bağlanır. Sunucu olarak işlev gören bu merkezi düğüm, ağdaki herhangi bir düğümden gönderilen bilgilerin hedefe ulaşmak için merkezi olandan geçmesi gerektiği gibi veri iletimini yönetir ve veri kaybını önlemeye yardımcı olan bir tekrarlayıcı işlevi görür. Yıldız Topolojisinin Avantajları Yıldız topolojileri yaygındır, çünkü tüm ağınızı tek bir yerden rahatça yönetmenize izin verirler. Düğümlerin her biri bağımsız olarak merkezi hub’a bağlandığından, biri aşağı inerse, “ ağın geri kalanı etkilenmeden çalışmaya devam ederek yıldız topolojisini istikrarlı ve güvenli bir ağ düzeni haline getirir.Ayrıca, tüm ağ çevrimdışı olmadan cihazlar eklenebilir, kaldırılabilir ve değiştirilebilir. Şeylerin fiziksel tarafında, yıldız topolojisinin yapısı ağı tam olarak bağlamak için nispeten az kablo kullanır, bu da ağ genişledikçe veya daraldıkça zaman içinde hem kolay kurulum hem de yönetim sağlar. Ağ tasarımının basitliği yöneticiler için de hayatı kolaylaştırır, çünkü hataların veya performans sorunlarının nerede meydana geldiğini belirlemek kolaydır. Yıldız Topolojisinin Dezavantajları Ters tarafta, merkez hub aşağı inerse, ağın geri kalanı çalışmaz. Ancak, merkezi merkez düzgün bir şekilde yönetilir ve sağlıklı kalırsa, yöneticilerin çok fazla sorunu olmamalıdır. Ağın genel bant genişliği ve performansı, merkezi düğümün yapılandırmaları ve teknik spesifikasyonları ile sınırlıdır, bu da yıldız topolojilerini kurmak ve işletmek için pahalı hale getirir. BUS TOPOLOJI Bir veri yolu topolojisi, ağdaki tüm aygıtları, ağın bir ucundan diğer ucuna tek bir yönde uzanan tek bir kablo boyunca yönlendirir – bu nedenle bazen “hat topolojisi” veya “omurga topolojisi” olarak adlandırılır. Ağdaki veri akışı, bir yönde hareket eden kablonun yolunu da izler. Bus Topolojisinin Avantajları Veri yolu basit olduğundan, tüm cihazların tek bir koaksiyel veya RJ45 kablosu ile bağlanmasına izin verdiği için, veri yolu topolojileri daha küçük ağlar için iyi, uygun maliyetli bir seçimdir. Gerekirse, ek kablolar birleştirilerek ağa kolayca daha fazla düğüm eklenebilir. “ Bus Topolojisinin Dezavantajları Bununla birlikte, veri yolu topolojileri veri iletmek için tek bir kablo kullandığından, biraz savunmasızdır. Kabloda bir arıza oluşursa, tüm ağ kapanır, bu da zaman alıcı ve geri yüklenmesi pahalı olabilir, bu da daha küçük ağlarda daha az sorun olabilir. Veri yolu topolojileri küçük ağlar için en uygunudur, çünkü yalnızca çok fazla bant genişliği vardır ve her ek düğüm iletim hızlarını yavaşlatır. Ayrıca, veriler “yarı dubleks” dir, yani aynı anda iki zıt yönde gönderilemez, bu nedenle bu düzen çok fazla trafiğe sahip ağlar için ideal seçim değildir. RING – HALKA TOPOLOJI Halka topolojisi, düğümlerin bir daire (veya halka) halinde düzenlendiği yerdir. Veriler halka ağından bir yönde veya her iki yönde hareket edebilir, her cihaz tam olarak iki komşusuna sahiptir. Ring – Halka Topolojisinin Artıları Her cihaz sadece her iki taraftaki cihazlara bağlandığından, veri iletildiğinde, paketler daire boyunca hareket eder ve hedef noktalarına ulaşana kadar ara düğümlerin her biri boyunca hareket eder. Halka topolojisinde büyük bir ağ varsa, paketlerin doğru ve veri kaybı olmadan gelmesini sağlamak için tekrarlayıcılar kullanılabilir. Ağ üzerinde yalnızca bir istasyonun aynı anda veri göndermesine izin verilir, bu da paket çarpışma riskini büyük ölçüde azaltır ve halka topolojilerini hatasız veri aktarımında verimli hale getirir. Genel olarak, halka topolojilerinin kurulumu düşük maliyetli ve ucuzdur ve düğümlerin karmaşık noktadan noktaya bağlantısı, ağdaki sorunları veya yanlış yapılandırmaları tanımlamayı nispeten kolaylaştırır. “ Ring – Halka Topolojisi Eksileri Popüler olmasına rağmen, halka topolojisi uygun ağ yönetimi olmadan hataya karşı hala savunmasızdır. Veri iletim akışı, her bir halka boyunca düğümler arasında tek yönlü hareket ettiğinden, bir düğüm aşağı inerse, tüm ağı onunla alabilir. Bu nedenle, her bir düğümün izlenmesi ve sağlıklı kalması zorunludur. Bununla birlikte, düğüm performansına karşı dikkatli ve dikkatli olsanız bile, ağınız yine de bir iletim hattı arızasıyla kesilebilir. Ölçeklenebilirlik sorunu da dikkate alınmalıdır. Halka topolojisinde, ağdaki tüm cihazlar bant genişliğini paylaşır, böylece daha fazla cihazın eklenmesi genel iletişim gecikmelerine katkıda bulunabilir. Ağ yöneticileri, ağın kaynaklarının ve kapasitesinin aşırı yüklenmesini önlemek için topolojiye eklenen aygıtlara dikkat etmelidir. DUAL RING – ÇIFT HALKA TOPOLOJI Halka topolojisi olan bir ağ yarı çift yönlüdür, yani veriler bir seferde yalnızca bir yönde hareket edebilir. Halka topolojileri, ağ düğümleri arasında ikinci bir bağlantı ekleyerek ve çift halka topolojisi oluşturarak tam çift yönlü yapılabilir. Çift Halka Topolojisinin Avantajları Çift halka topolojisinin birincil avantajı verimliliğidir: her bir düğümün her iki tarafında iki bağlantı olduğundan, bilgi ağ boyunca hem saat yönünde hem de saat yönünün tersine gönderilebilir. Çift halkalı bir topoloji kurulumunda bulunan ikincil halka, geleneksel halka topolojisinin dezavantajlarının çoğunun çözülmesine yardımcı olan gereksiz bir katman ve yedekleme işlevi görebilir. Çift halka topolojileri de biraz ekstra güvenlik sunar: bir halka bir düğüm içinde arızalanırsa, diğer halka yine de veri gönderebilir. TREE – AGAÇ TOPOLOJİ “ Ağaç topolojisi yapısı, merkezi düğümün ağ için bir tür gövde işlevi görmesinden kaynaklanır ve düğümler dal benzeri bir şekilde dışa doğru uzanır. Bununla birlikte, bir yıldız topolojisindeki her bir düğümün doğrudan merkezi hub’a bağlandığı yerde, bir ağaç topolojisi düğümlerin nasıl bağlandığına dair bir üst-alt hiyerarşisine sahiptir. Merkezi göbeğe bağlı olanlar diğer düğümlere doğrusal olarak bağlanır, bu nedenle iki bağlı düğüm yalnızca bir karşılıklı bağlantıyı paylaşır. Ağaç topolojisi yapısı hem son derece esnek hem de ölçeklenebilir olduğundan, genellikle geniş alan ağlarında birçok yayılmış cihazı desteklemek için kullanılır. Ağaç Topolojisinin Artıları Yıldız ve bus topolojilerinin elemanlarını birleştirmek, düğümlerin kolayca eklenmesini ve ağ genişlemesini sağlar. Ağdaki hataların giderilmesi de basit bir işlemdir, çünkü şubelerin her biri performans sorunları için ayrı ayrı değerlendirilebilir. Ağaç Topolojisinin Eksileri Yıldız topolojisinde olduğu gibi, tüm ağ bir ağaç topolojisi yapısında kök düğümün sağlığına bağlıdır. Merkezi hub başarısız olursa, çeşitli düğüm dallarının bağlantısı kesilir, ancak dal sistemleri arasındaki bağlantı (ancak aralarında değil) kalır. Ağ düzeninin hiyerarşik karmaşıklığı ve doğrusal yapısı nedeniyle, bir ağaç topolojisine daha fazla düğüm eklemek, uygun yönetimi hızlı bir şekilde pahalı olmayan bir deneyimden bahsetmeme zorluğuna dönüştürebilir. Ağaç topolojileri pahalıdır, çünkü her cihazı hiyerarşik düzen içinde bir sonrakine bağlamak için gereken çok fazla kablolama. MESH TOPOLOJI Mesh topolojisi, düğümlerin birbirine bağlandığı noktadan noktaya bağlantıların karmaşık ve ayrıntılı bir yapısıdır. Mesh ağları tam veya kısmi mesh olabilir. Kısmi ağ topolojileri çoğunlukla birbirine bağlıdır, sadece iki veya üç bağlantılı birkaç düğüm bulunurken, tam ağ topolojileri – sürpriz! Ağ topolojilerinin ağ benzeri yapısı iki farklı veri iletimi yöntemi sunar: yönlendirme ve taşkın. Veriler yönlendirildiğinde, düğümler kaynaktan hedefe en kısa mesafeyi belirlemek için mantık kullanır ve veri “ taşınırken, bilgi mantık yönlendirme gerekmeksizin ağ içindeki tüm düğümlere gönderilir. Mesh Topolojisinin Avantajları Ağ topolojileri güvenilir ve kararlıdır ve düğümler arasındaki karmaşık bağlantı derecesi ağı ağın arızalanmaya karşı dirençli hale getirir. Örneğin, aşağıya inen tek bir cihaz ağı çevrimdışı hale getiremez. Mesh Topolojisinin Dezavantajları Mesh topolojileri inanılmaz derecede emek yoğundur. Düğümler arasındaki her bir bağlantı, bir kez konuşlandırıldığında bir kablo ve yapılandırma gerektirir, bu nedenle kurulumu zaman alabilir. Diğer topoloji yapılarında olduğu gibi, kablolama maliyeti hızlı bir şekilde artar ve örgü ağların çok fazla kablo gerektirdiğini söylemek yetersizdir. HYBRID TOPOLOJI Hibrit topolojiler iki veya daha fazla farklı topoloji yapısını birleştirir – ağaç topolojisi otobüs ve yıldız düzenlerini entegre eden iyi bir örnektir. Hibrit yapılar çoğunlukla bireysel departmanların ihtiyaçlarına ve ağ kullanımına göre uyarlanmış kişiselleştirilmiş ağ topolojilerine sahip olduğu daha büyük şirketlerde bulunur. “ Hibrit Topolojinin Avantajları Karma yapıların temel avantajı, karma yapının sağlayamayacağı ağ yapısının kendisinde çok az sınırlama olduğundan, sağladıkları esneklik derecesidir. Hibrit Topolojinin Dezavantajları Bununla birlikte, her ağ topolojisi türü kendi dezavantajlarına sahiptir ve bir ağ karmaşıklığı arttıkça, yöneticilerin her şeyin en iyi şekilde çalışması için gereken deneyim ve bilgi birikimi de artar. Karma bir ağ topolojisi oluştururken dikkate alınması gereken parasal maliyet de vardır. Topoloji bilgisayarların birbirine nasıl bağlandıklarını tanımlayan genel bir terimdir. Topolojinin bir kısmı kablolama arabirimlerinden bahseden fiziksel topoloji kısmıdır. Diğer kısmı ise medyanın veri gönderiminde nasıl kullanıldığından bahseden mantıksal topoloji kısmıdır. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------- AĞ BAĞLANTI TİPLERİ Ağ bağlantı tipleri kablolu ve kablosuz olmak üzere iki çeşittir. Kablolu Bağlantı Kablolu bağlantı, ağdaki cihazların birbirlerine kablo vasıtası ile bağlandıkları yapıdır. Kablolu bağlantıda kablo uzunluğunun artması iletişim performansını olumsuz etkilemektedir. Bu bağlantı türünde kullanılan kablo türüne göre bağlantı hızında değişiklikler olabilmektedir. Kablosuz Bağlantı Kablosuz bağlantı kablolu iletişime alternatif olarak uygulanan RF (Radyo Frekansı) teknolojisini kullanarak havadan bilgi alışverişi yapan esnek bir iletişim şeklidir. Bu bağlantı şeklinde ağdaki cihazlar (bilgisayar, yazıcı, kamera, vs.) birbirleri ile kablosuz cihazlar (Wireless Bridge) ve ekipmanlarla bağlantı oluşturmuşlardır. “ Kablosuz bağlantı Ağ Çeşitleri Ağ, paylaşım amacıyla iki ya da daha fazla cihazın bir araya getirilmesiyle oluşturulan bir yapıdır. Yüzlerce iş istasyonu veya kişisel bilgisayardan oluşabileceği gibi iki bilgisayarın birbirine bağlanmasıyla da elde edilebilir. Oluşturulan bu ağlar kendi içinde kullanım alanlarına göre sınıflandırılmışlardır. Yerel Alan Ağları (LAN) Belli sayıdaki bilgisayarın belirli bir alanda oluşturdukları ağ çeşididir. Yerel alan ağları (local area network) bilgisayarlar, ağ arabirim kartları, ağ kabloları, ağ trafik kontrol cihazları ve diğer çevresel cihazlardan oluşmuştur. Yerel alan ağlarında bir ofis veya bir bina içinde yazıcı, dosya ve program paylaşımı gibi işler kolaylıkla ve verimli bir biçimde yapılabildiği gibi elektronik haberleşme dediğimiz e-mail ve video konferans uygulamaları da başarılı bir biçimde yerine getirilmektedir. Geniş Alan Ağları (WAN) Ağdaki kullanıcı sayısının artması ve ağın alan bakımından genişlemesi sonucunda ortaya çıkan ağ tipine geniş alan ağı (wide area network) denilmektedir. Geniş alan ağları farklı bölgelerde olan bilgisayar veya sunucuları içeren yerel alan ağlarının birbirine bağlanmış hâlidir. Ağlar arası bağlantı fiber optik kablolar aracılığı ile olabileceği gibi uydular üzerinden de sağlanabilir. Özel Sanal Ağlar (VPN) Özel sanal ağlar ile internet gibi halka açık ağlar üzerinden güvenli bir şekilde kullanıcıların kendi kurum kaynaklarına erişmeleri sağlanmaktadır. Özel sanal ağ (virtual private network) ağlara güvenli bir şekilde uzaktan erişimde kullanılan bir teknolojidir. Özel sanal ağ “ Ağ Cihazları Ağ cihazları bilgisayar veya benzeri sayısal sistemlerin birbirleriyle karşılıklı çalışmalarını, iletişim yapmalarını sağlayan ara cihazlardır. Bir ağ yapısı bu tür cihazların birbirine bağlanmasıyla oluşur. Ağ Arabirim Kartı Bilgisayarların ve diğer cihazların bir ağa bağlanmasını sağlayan donanımlara ağ arabirim kartı (NIC- network interface kart) denir. Bilgisayarın özelliklerine göre anakartla bütünleştirilmiş hâlde olabilir ya da anakart üzerindeki herhangi bir çevresel yuvaya takılı olabilir. ISA, PCI, USB, PCMCI gibi bağlantı yuvalarını kullanan ağ arabirim kartları vardır. Bunlardan en sık kullanılanı PCI bağlantı noktasını kullanan kartlardır. Ağ arabirim kartlarının kendine özgü başka bir kartta olmayan 48 bitlik fiziksel bir adresi vardır. Bu adrese MAC (Media Access Control) adresi denir. MAC adresi kullanıcılar için ağ üzerindeki veri akışını kontrol etmekte kullanılır. Ağ arabirim kartları Anahtar / Dağıtıcı Anahtar (Switch) ağ sistemlerinde, ağ içindeki aygıtların ortak kullanım veya paylaşım için birbirine bağlanmasını sağlayan ve diğer bilgisayarlardan gelen verileri filtreleyerek sadece ilgili bilgisayara gönderen cihazdır. Klasik hub’lardan farkı; gelen veriyi sadece istenilen aygıta gönderir, hub ise gelen veriyi tüm aygıtlara gönderir ve sadece ilgili aygıt veriyi alır. Günümüzde hub’ların yerine anahtar (dağıtıcı) cihazları kullanılmaktadır. Anahtar cihazının günümüzde 4-5-8-16-24-26-48 portlu olanları bulunmaktadır. Anahtar cihazı portlarına bağlanan bilgisayarları MAC adreslerine bakarak tanır. Dağıtım işlemini gerçekleştirmek için MAC adreslerini yapısında bulunan tablolarda tutar. Kendisine ulaşan veri paketlerinin MAC adreslerini inceleyerek sadece hedef MAC adresine sahip bilgisayarın bağlı olduğu porta gönderir. Böylece ağdaki çakışmalar engellenmiş olur. Anahtar (dağıtıcı) Yönlendirici Yönlendirici (router) temel olarak yönlendirme görevi yapar. LAN-LAN ya da LANWAN arasında bağlantı kurmak amacıyla kullanılır. Üzerinde LAN ve WAN bağlantıları için ayrı port bulunur ve şaseli olarak da üretilebilir. Bu portlara gerektiğinde LAN veya WAN portları eklenebilir. “ Yönlendiriciler sahip oldukları işletim sistemleri ile programlanabilir ve gerekli ayarlamalar yapıldığında uzak bir ağa erişmek için mevcut birden fazla yol arasından kullanabilecekleri en iyi seçimi yapabilir. Yönlendirici Modem Bilgisayarınızın telefon hatlarını kullanarak iletişim kurmasını sağlar. Standart telefon hatlarında sadece ses transferi yapılabilir. Bu durumda verileri sese ve sesi de veriye dönüştürmek gerekir. Bu dönüştürme işleminin çok yüksek bir hızla yapılması gerekir. Fakat telefon hatlarının kalitesi çok yüksek hıza izin vermemektedir. Bu nedenle her şey modemlerin kendi özelliklerine bağlıdır. Kısaca modemin görevi, bilgisayardan aldığı digital(sayısal) veriyi analog veriye çevirerek göndermek ve aynı şekilde karşı taraftaki bilgisayardan gelen analog veriyi tekrar digital veriye çevirerek bilgisayara iletmektir. Modem terimi, modulation-demodulation kelimelerinin kısaltılması ile oluşturulmuştur. ‘Dial Up’ modemler Gelişmiş ülkelerde geçerliliğini yitirmiş, fakat ülkemizde yaygın olarak kullanılan bir bağlantı şeklidir. Normal bir telefon hattı, ‘Dial Up modem ve bir internet erişim kodu, bu bağlantı şeklini kullanabilmek için yeterlidir. Bağlantı kurulurken Türk Telekomun Internet Servis Sağlayıcı’lar (ISS) için sağladığı özel bir erişim numarası modem tarafından çevrilir, servis sağlayıcının modemi ile irtibat kurulur, kullanıcı adı ve şifre kontrol edilir ve veri alışverişi gerçekleşir. Dial Up, telefon hattını kullandığından, aynı anda hem internete bağlanıp hem de telefon görüşmesi yapamazsınız. Dial Up modemler 2400, 9600,14400, 28800, 33600, 56000 bps hızlarına ulaşabilir. Günümüzde en çok kullanılan Dial Up modemler 56 Kbps hızındadır. Bağlı kalınan süre zarfınca yine Türk Telekom tarafından belirlenen özel bir tarife ile ücretlendirilir. Bu modemler dâhilî (Internal) ve harici (External) olmak üzere iki çeşittir: Dâhil (ınternal) modemler Dâhilî modemler, bilgisayara takılan diğer kartlar gibi kasa içinde bir yuvaya takılır. Modem kartının üzerindeki iki çıkıştan biri telefon hattına, diğeri ise telefon cihazına bağlanır. Gücünü cihazın güç kaynağından dâhilî olarak temin eder. Harici (enternal) modemler “ Harici modemler ise ayrı bir cihaz şeklindedir. Bu nedenle, bilgisayara seri çıkışların birinden ara kablo yardımı ile bağlanır. Bilgisayarın dışında olduklarından elektriği bilgisayardan alamaz. Bu nedenle bir adaptörleri vardır. Bağlantı işlemi, telefon hattının modeme ve modemden de telefon cihazına bağlanma yoluyla gerçekleşir. Harici modem ADSL modemler ADSL, (asymmetric digital subscriber line – asimetrik sayısal abone hattı) mevcut telefon hattınız üzerinden yüksek veri, ses ve görüntü iletişimini aynı anda sağlayan, hızlı ve güvenli, sabit modem teknolojisidir. Bu teknolojide bağlantı sağlandığında ayırıcı (splitter) (Resim 1.12.) adlı cihaz sayesinde telefon hattı meşgul edilmez. Aynı anda hem internet erişimi hem de telefon iletişimi kullanılabilir. Ayırıcı (splitter) ADSL modemler bağlantı şekillerine göre dört grupta incelenir: Ethernet modemler Bilgisayarla olan bağlantılarını üzerinde bulunan Ethernet portları ile sağlar. Bu sebeple bilgisayarınızda ‘Ethernet’ kartı bulunmalıdır. USB modemler Bilgisayarın USB portundan bağlanan bu tip modemler bilgisayarın kasasının dışında bulunur. Bazı modeller güç beslemesi gerektirirken bazıları USB portundan aldığı elektrikle yetinir. PCI modemler Bu tip modemler bilgisayarın PCI slotuna takılır, ‘driver’ yüklendikten sonra bir çevirmeli bağlantı olarak kurulumu yapılır. Kablosuz modemler Yapısı itibariyle kablosuz (wireless) modemler, aynı anda hem kablo ile bilgisayarlara bağlanarak ağ oluşturuyor ve interneti dağıtıyor hem de aynı ortamdaki kablosuz ağ kartına sahip bilgisayarları da bu ağa dahil ederek bu bilgisayarların ağa girmesini sağlıyor. RF (radyo frekansı) teknolojisini kullanan bu modemlerde internet erişimi modemin konumuna göre farklılıklar gösterebilmektedir. Kapalı alanlarda sinyal gücünün zayıf olması performansın azalmasına sebep olmaktadır. Günümüzde kullanılan kablosuz modemlerden birisi de 3G mobil modemlerdir. 3G mobil internet ile GPRS/EDGE destekli 3G uyumlu 3G mobil modeminizle kablosuz, kolay ve hızlı bir şekilde her yerden internete bağlanabilirsiniz. 3G mobil modem ile epostalarınıza hareket hâlindeyken ulaşabilir, “ SMS gönderebilir, telefonunuzu meşgul etmeden kablosuz, kolay ve hızlı bir şekilde her yerden internete bağlanabilirsiniz. 3G Mobil modem Kablosuz modem VDSL modemler VDSL (Very high data rate digital subscriber line) telefon hatları üzerinden çok yüksek hızlarda veri alışveriş hızı sunabilen bir DSL teknolojisidir. 13 ile 52 Mbps arası indirme (download), 1.5 ile 2.3 Kbps gönderme (upload) hızlarına erişilebilir. Çok geniş bant genişliği imkanı sunmasına rağmen, VDSL ‘de maksimum 1200 m gibi bir maksimum mesafe mahzuru vardır. Daha kısa hatlar üzerinde asimetrik bir veri iletimi sağlar. VDSL modem Erişim Noktası Erişim noktası (access point) kablolu bir internet ağına kablosuz erişim sağlar. Erişim noktası, hub’a, anahtara veya kablolu yönlendiriciye takılır ve kablosuz iletişim sinyalleri gönderir. Bu, bilgisayarların ve aygıtların kablolu ağa kablosuz olarak bağlanmasını sağlar. Havaalanında, restoranda veya otelde genel kullanıma açık kablosuz ağ kullanarak internete kablosuz bağlandığınızda, genellikle bir erişim noktası aracılığıyla bağlanırsınız. Bilgisayarlarınızı kablosuz bağlamak istiyorsanız ve kablosuz iletişim özelliği sağlayan bir yönlendiriciniz varsa erişim noktasına gereksiniminiz yoktur. “ Erişim noktası Tekrarlayıcı Çeşitli sebeplerle zayıflamış olan sinyali kuvvetlendirerek ağa geri gönderen aktif ağ cihazıdır. Tekrarlayıcıların (repeaters) sık kullanıldığı ortamlar kablolu ortamların aksine kablosuz ortamlardır. Çünkü kablolu ortamlarda her aktif cihaz (router, switch, hub vs.) birer tekrarlayıcı olarak çalışır. Kablosuz ortamlar ise daha çok sinyalin uzun mesafeli taşınması istenen [genelde geniş ağ (wide area network) ve genelde engelli (coğrafi şartlar, dağlar, bulutlar vs.)] ortamlardır. Intranet – Extranet Intranet (iç ağ) bir şirketin çalışanlar arasında iş süreçlerini düzenlemek, iş birliğini kolaylaştırmak için tasarlanmış bilgi paylaşımı sunan dâhilî, özel ağdır. Web tarayıcı tabanlı bir ortamdan ulaşılabilen intranet, her türlü önemli bilginiz için herhangi bir zamanda dünyanın herhangi bir yerinden ulaşılabilecek merkezi güvenli bir depo hizmeti görür. Extranet (dış ağ) ise buna benzer olmakla birlikte müşteriler, iş ortakları veya şirket dışından herhangi birileri tarafından erişilebilir olma özelliğine sahiptir. Extranet tasarım, şirketinizin dışındaki insanlarla irtibat hâlinde olabilmenizi sağlar ve şirketinizin, belge yönetimi, dosya ve fotoğraf değişimi, posta, duyurular, bilgi edinme talebi, müşteri proje güncelleme, etkinlik takvimi, çevrimiçi katalog, fiyatlandırma, irtibat yönetimi, müşteri geribildirimi gibi birçok işinin gerçekleştirilmesine imkân tanır. 2. KABLOLAMA Kablo Özellikleri Kablo elektriksel bir devredir. Kablo genellikle çevresi koruyucu tabakalar ile kaplanan, iletimin mümkün olduğunca az veri kayıpla gerçekleşmesini sağlayan araçlardır. Günümüzde internetten, araba motoruna, ev aletlerine birçok alanda kullanılmaktadır. Veri, enerji, sinyal taşır. Günümüzde kablosuz cihazların gittikçe yaygınlaşması ve popülerliğinin yanı sıra kablolu iletişim uzun mesafelerde, yüksek frekanslı iletişimlerde vazgeçilmez durumdadır. Günümüzde yüksek çözünürlüklü video teknolojisi ya da Gigabit-ethernet sistemlerinin (1000BaseT) gelmesi gibi yeni ve daha hızlı teknolojilerin bulunması ve kullanılmaya başlanmasıyla kablo teknolojisi de gittikçe gelişmektedir. Kablo Standartları Ağ yapısına göre farklı özelliklerde kullanılabilecek birçok çeşit kablo standardı vardır. Bu standartları şöyle sıralayabiliriz: Koaksiyel (coaxial) Koaksiyel kablo elektromanyetik kirliliğin yoğun olduğu ortamlarda düşük güçte sinyalleri iletmek için geliştirilmiş bir kablodur. Ses ve video iletiminde kullanılır. “ Koaksiyel kablo UTP (unshielded twisted – pair / koruyucusuz dolanmış çift) UTP birbirine dolanmış çiftler hâlinde ve en dışta da plastik bir koruma olmak üzere üretilir. Kablonun içinde kablonun dayanıklılığını arttırmak ve gerektiğinde dıştaki plastik kılıfı kolayca sıyırmak için naylon bir ip bulunur. Günümüzde en yaygın olarak kullanılan kablo standardıdır. Tel çiftlerinin birbirine dolanmış olmaları hem kendi aralarında hem de dış ortamdan oluşabilecek sinyal bozulmalarının önüne geçmek için alınmış bir tedbirdir. UTP kablo STP (shielded twisted – pair / koruyuculu dolanmış çift) Bu tip kabloda dolanmış tel çiftleri koaksiyel kabloda olduğu gibi metal bir zırh ile kaplıdır. En dıştaki metal zırhın elektromanyetik alanlardan geçerken kablo içindeki sinyalin bozulmasına mani olması beklenir. Ancak STP ilk dönemde pahalı olmasıyla yaygınlaşamamıştır. STP kullanılırken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, dıştaki metal zırhın düzgün bir şekilde topraklanmasıdır. Aksi hâlde zırh elektromanyetik dalgaları toplayan bir anten vazifesi görür. Ayrıca zırhın kablonun hiçbir noktasında zedelenmemiş olması da çok önemlidir. STP kablo Fiber optik Fiber optik kablolar verileri ışık hızıyla ileten ileri teknoloji iletim ortamlarıdır. Fiber optik kablolar yüksek veri iletimi için uygun kablolardır. Fiber optik kablo üzerinden veri aktarımı; ince fiber cam lifi üzerinden ışık dalgası şeklinde gerçekleşir. “ Fiber optik kablo Çift Bükümlü Kablo Büklümlü çift kablolar, birbirine bükülmüş ve koruyucu bir kaplama içine yerleştirilmiş bir veya daha fazla sayıda yalıtılmış bakır tel çiftinden oluşan kablo çeşididir. Yapısı Bükümlü çift kablolar (twisted pair), günümüzde yerel alan ağı kablolamasında kullanılmaktadır. Diğer kablo türlerine göre çok ucuz olması da bir avantajdır. Üretimindeki prensip kabloların ikişer ikişer birbirine sarılarak üretilmiş olmasıdır. Çeşitleri Günümüzde en yaygın kullanılan ağ kablosu tipi birbirine dolanmış çiftler hâlinde bulunan çift bükümlü kablolardır. İki tip çift bükümlü kablo mevcuttur: UTP (unshielded twisted – pair / koruyucusuz dolanmış çift) Koruyucusuz çift bükümlü (UTP – unshielded twisted pair) kablo olarak Türkçeye çevrilebilir. Günümüzde en çok kullanılan kablo çeşididir. Telefon kablolarına benzemektedir. Bükümlü yapısı sayesinde elektrik sinyallerinin birbirleri üzerindeki etkilerini nötrleştirir. UTP kablolar dış görünümleri bakımından birbirlerine çok benzer. Ancak her UTP kablonun üzerinde hangi kategoride oldukları belirtilir. CAT (category) kategori anlamına gelmektedir. Kablonun kategorisi, o kablonun göstermiş olduğu performansa göre belirlenmiştir. Piyasada şu anda en çok CAT5 kablo kullanılmaktadır. Cat1: Kullanım alanı telefon iletişimi ve zil teli gibi zayıf akım sistemleridir. Cat2: 4 Mbit/s hızında işlev görecek ağ sistemlerinde kullanılır. Cat3: 16 MHz’lik bir frekans geçişi sağlayabilir. Saniye de 10 Mbit’lik bir veri gönderebilir. Günümüzde Cat 1’in yerini almıştır ve IP telefon olmayan hatlarda telefon kablosu olarak kullanılır. Cat4: 20 MHz’lik bir frekans geçişine elverişlidir. Saniyede 16 Mbit’lik veri taşır. Cat5: Günümüzde en çok kullanılan UTP kablo türüdür. 100 MHz’lik bir frekans geçişine elverişlidir. Saniyede 100 Mbit’lik veri taşır. Cat5e: Cat 5’e göre daha dayanıklı ve uzun ömürlüdür.110 m ‘ye kadar kullanılabilir. Cat6: 250 MHz’lik bir frekans geçişine elverişlidir. Günümüzde cat5 ve cat5e’nin yerini almaktadır. Saniyede 1 gb’lik bir veri taşıma özelliğine sahiptir. Cat6a: 500 MHz’lik bir veri geçişine elverişlidir. 1 gb ve daha üstü veri iletiminde tercih edilir. Kablo kesiti cat 5 ve cat 6’ya göre daha kalındır. Cat7: Aslında STP (shielded twisted pair)olarak üretilen bu kablo teknolojik gelişme ve ihtiyaçlara göre UTP olarak da üretilmeye başlanmıştır. Ancak kullanım alanları çok düşüktür. Gerek kesit kalınlığı gerekse çok güç gerektiren durumlarda topraklama gerekliliği bu kablonun UTP olarak kullanım alanlarını kısıtlamıştır. “ UTP kablo STP (shielded twisted – pair / koruyuculu dolanmış çift) Korumalı çift bükümlü (STP – shielded twisted pair) kablo koaksiyel kablodan, çift bükümlü kabloya geçiş aşamasında kullanılsa da günümüzde fazla tercih edilmemektedir. Kullanımının zor olması, maliyetinin daha yüksek olması ve dıştaki tel zırhın yarardan çok zarar vermesi gibi etkenler bu kablonun kullanılmamasının başlıca sebeplerindendir. STP kablo kullanılırken dıştaki tel zırhın topraklanması gerekir. Aksi takdirde zırh elektromanyetik dalgaları toplayan anten vazifesi görür. En dıştaki tel zırhın zarar görmemesi topraklamanın tamamlanması sebebiyle önemlidir. STP kablo Konnektör Çift bükümlü kabloları sonlandırmak için RJ (registered jack) serisi konnektörler kullanılır. RJ serisi konnektörlerden RJ-12 telefon sistemlerinde kullanılırken RJ-45 konnektörü ise UTP ve STP kablolarını sonlandırmak için kullanılır. Fiber optik kabloları sonlandırmak için ise ST-SC konnektörleri kullanılır. RJ-12 konnektör RJ-45 konnektör “ ST-SC konnektör Kablo hazırlama işlemi Ağ (network) için kablo hazırlarken öncelikle dikkat etmeniz gereken şey kullanacağınız kablo standardıdır. Cat5 kablolar için genel olarak kullanılan iki standart vardır: 586-A ve 586-B. Bu standartlar kullanılan kablonun üzerinde yazmaktadır. 1-Yeşil-Beyaz 2-Yeşil 3-Turuncu-Beyaz 4-Mavi 5-Mavi-Beyaz 6-Turuncu 7-Kahverengi-Beyaz 8-Kahverengi 568A 1-Turuncu-Beyaz 2-Turuncu 3-Yeşil-Beyaz 4-Mavi 5-Mavi-Beyaz 6-Yeşil 7-Kahverengi-Beyaz 8-Kahverengi 568B Bilgisayarlar ‘hub’ ya da ‘swich’ gibi merkezi birim kullanarak birbirine bağlanacak ise kabloların aynı standarda göre bağlanması gerekmektedir (düz bağlantı). Yani kablonun her iki ucunun da kablonun üzerindeki standarda göre ya 586-A ya da 586-B’ye göre bağlanması gerekmektedir (568A 568A ya da 568B 568B). İki bilgisayarı birbirine bağlamak için kabloların farklı standarda göre yapılması gerekmektedir (çapraz bağlantılı). Bunun için de kablonun bir ucunu 586-A’ya göre bir ucunu da 586-B’ye göre bağlanması gerekmektedir (568A 568B ya da 568B 568A) LAN Kurulumu Ağ (network) iki veya daha fazla bilgisayarın birbirleriyle iletişim hâlinde olmasıdır. Bu iletişim internet üzerinden farklı kıtalardaki iki bilgisayar arasında da olabilir, aynı mekân içinde olan iki bilgisayar arasında da olabilir. Eğer bu bilgisayarlar aynı yerel alan içinde bulunurlarsa bu ağ, LAN (local area network) olarak adlandırılır.  Bilgisayarlarda bulunması gereken donanım ve yazılımlar Ağ kurulumunu destekleyen bir işletim sistemi ( Windows 7 vb.) Eğer ağ sunucu bilgisayar ile kurulacak ise bir sunucu bilgisayar ve ağ işletim sistemi gereklidir (Windows Server 2003 vb.) Bilgisayarların ağa bağlanabilmeleri için her bilgisayarda bir ağ arabirim kartı bulunmalıdır. “  Ağ ortamında bulunması gereken donanımlar Ağ kablosu Ağ cihazları ( anahtar, yönlendirici vb.) Bilgisayarlar ağa bağlanmaya hazır ise yapılacak ilk iş ağ topolojisini seçmek olacaktır. Günümüzde en çok kullanılan topoloji yıldız topolojisidir. Uygun topoloji seçildikten sonra ağ yapısına uygun kablo seçimleri yapılmalıdır. Kablo seçiminden sonra belirlenen yere kablo döşeme standartlarına uygun olarak ağ kablolarının çekilmesi ve tüm kabloların ağ cihazları ile oluşturulan merkezde toplanması gerekmektedir.  İşletim sisteminde ağ ayarları Günümüzde en yaygın yerel alan ağları ‘Ethernet’ ağlarıdır. Yerel alan ağlarının ayarları kullanılan işletim sitemine göre farklılıklar gösterebilmektedir. Bu modülde günümüzde en çok kullanılan işletim sisteminde bir bilgisayarın ağa bağlanması için gerekli olan ayarlamalar yapılacaktır. Öncelikle bilgisayarda ‘Denetim Masası – Ağ ve Paylaşım Merkezi’ açılır. Açılan pencerede sol kısımda bulunan ‘Bağdaştırıcı ayarlarını değiştirin’ bağlantısı tıklanarak ‘Ağ’ bağlantılarımızın bulunduğu ekran açılır. Ağ bağlantıları Ağ bağlantıları açıldıktan sonra yapılandırmak istediğimiz ağ bağlantısı sağ tıklanır ve ‘Özellikler’ komutu verilir. Ağ bağlantıları sağ tuş menüsü Ağ bağlantısı özellikleri menüsünde ‘Ağ iletişimi’ sekmesi altında kullanılan ağ arabirim kartı yer alır. “ Ağ bağlantıları özellikleri Bu bölümde Ağ bağlantımızı yapılandırabiliriz. ‘Yükle’ butonu ile ağ bağlantımıza çeşitli ögeler ekleyebiliriz. ‘Kaldır’ butonu ile de eklediğimiz ögeyi kaldırabiliriz. Bu ekranda TCP/IP iletişim kuralının özelliklerine de erişebilirsiniz. Bunun için TCP/IPv4 (internet protokolü sürüm 4) seçilip ‘Özellikler’ butonuna tıklamanız gerekmektedir. TCP/IPv4 özellikleri Bu ekranda IP adresi, alt ağ maskesi, varsayılan ağ geçidi ve DNS ayarları yapılabilmektedir. Ayrıca ‘Gelişmiş’ butonu ile gelişmiş ağ ayarlarını yapılandırmanız da mümkündür. İşletim sisteminde ağ kurulumu Ağ ayarlamalarını yaptıktan sonra işletim sisteminizde ağ kurulumunu yapmamız gerekmektedir. Böylece diğer kullanıcıların bulunduğu ağa erişme imkânınız olacaktır. Bunun için öncelikle bilgisayarda ‘Denetim Masası – Ağ ve Paylaşım Merkezi ‘açılır. “ Ağ paylaşım merkezi Bu ekranda bulunan ‘Yeni bağlantı veya ağ kurun’ bağlantısı ile kablosuz, kablolu, çevirmeli veya özel sanal ağlar (VPN) kurulabilir. Bağlantı veya ağ kur penceresi ‘Bir ağa bağlanın’ bağlantısı ile hâli hazırda kurulmuş olan bir ağa bağlanabilirsiniz. ‘Ev grubu ve paylaşım seçeneklerini seçin’ bağlantısı ile ağdaki diğer bilgisayarlarda bulunan dosya ve yazıcılara erişim ayarlarını veya paylaşım ayarlarını yapabilirsiniz. ‘Sorunları giderin’ bağlantısı ile de ağda oluşan sorunları tanılama ve onarma işlemleri yapılmaktadır. TCP/IP İnternet Adresleri Internette her bilgisayarın bir IP (ınternet protokol) adresi vardır. Bir bilgisayarın IP adresi varsa internet üzerindeki tüm bilgisayarlar bu adresi kolayca bulabilir. Yani bir sitenin IP adresini biliyorsanız, web tarayıcınıza bu adresi yazarak da o siteye bağlanabilirsiniz. Ancak bu rakamları akılda tutmak zor olduğundan her bir IP adresine karşılık gelen alan adları verilmiştir. Çoğu internet servis sağlayıcılarda “ bulunan özel sunucu bilgisayarlardan (alan adı sunucuları – domain name server- DNS) oluşan bir ağ, hangi alan adının hangi IP adresine karşılık geldiği bilgisini tutar ve kullanıcıları doğru adreslere yönlendirir. Internette trafiğin işlemesi bu IP adreslerine bağlı olarak gerçekleşir. 3.1.1.1. IP Adresi Atama İnternete bağlanmak amacıyla kullanılan modemler IP numaralarını otomatik olarak kendi havuzlarından dağıtır. Bilgisayarınız bu havuzdan IP numarası alarak internet ağına dâhil olur. Ancak bazı durumlarda bilgisayarınız otomatik IP alamayabilir, böyle durumlarda bilgisayarınızın IP alma işlemini el ile yapılandırmanız gerekmektedir. Bu modülde Windows7 işletim sistemi kullanan bir bilgisayara IP adresi atama işlemi anlatılacaktır. Öncelikle bilgisayarda ‘Denetim Masası – Ağ ve Paylaşım Merkezi’ açılır. Açılan pencerede sol kısımda bulunan ‘Bağdaştırıcı ayarlarını değiştirin’ bağlantısı tıklanarak ‘Ağ’ bağlantılarınızın bulunduğu ekran açılır. Ağ bağlantıları Ağ bağlantıları açıldıktan sonra yapılandırmak istediğiniz ağ bağlantısı sağ tıklanır ve ‘Özellikler’ komutu verilir. Ağ bağlantıları sağ tuş menüsü Bu ekranda TCP/IP iletişim kuralının özelliklerine de erişebilirsiniz. Bunun için TCP/IPv4 (internet protokolü sürüm 4) seçilip ‘Özellikler’ butonuna tıklamanız gerekmektedir. “ TCP/IPv4 özellikleri Açılan ekranda ‘Aşağıdaki IP adresini kullan seçeneği’ seçilerek uygun bir IP, ‘IP adresi’ kısmına Resim 3.2 ‘ deki gibi yazılır. Böylece bilgisayarınızın IP yapılandırmasını tamamlamış olursunuz. Bu şekilde IP’nin verilmesi işlemine statik IP yapılandırması denir. DHCP DHCP ( dynamic host configuration protocol / dinamik istemci ayarlama protokolü), bir TCP/IP ağındaki makinelere IP adresi, ağ geçidi veya DNS sunucusu gibi ayarların otomatik olarak yapılması için kullanılır. Günümüzde neredeyse tüm ev ve halka açık ağlarda kullanılmaktadır, ofis veya daha kontrollü bir bağlantı sağlanan yerlerde ise statik IP adresi tercih edilir. Resim’deki ‘Otomatik olarak bir IP adresi al ve DNS sunucu adresini otomatik olarak al’ seçenekleri seçildiği zaman bilgisayarınız DHCP protokolünü kullanarak IP adreslerini otomatik olarak alır. DHCP Çalışması DHCP çalışması, ağ cihazlarının IP adresi ve diğer ağ yapılandırma parametrelerini dinamik olarak almasını sağlar. DHCP çalışması, ağdaki DHCP istemcileri ile DHCP sunucusu arasındaki iletişimi içermektedir. “ 1. DHCP İstemci Arama: DHCP istemcileri, başlangıçta DHCP sunucusunun varlığını tespit etmek için yayın mesajları gönderir. Bu mesajlar, “DHCP Discover” olarak adlandırılır ve ağdaki tüm DHCP sunucularına gönderilir. 2. DHCP Sunucusu Cevap: DHCP sunucuları, DHCP Discover mesajlarını alır ve istemciye IP adresi ve diğer ağ yapılandırma parametrelerini içeren bir “DHCP Offer” mesajı gönderir. İstemci, sunucunun teklif ettiği IP adresi kabul eder ve “DHCP Request” mesajı gönderir. 3. DHCP Sunucusu Onay: DHCP sunucusu, istemcinin IP adresi talep etmesini alır ve IP adresini atama işlemi için “DHCP Ack” mesajını gönderir. Bu mesaj ayrıca, IP adresinin geçerliliği için belirli bir süre (lease time) atamıştır. 4. DHCP İstemci Yapılandır: DHCP istemcisi, DHCP sunucusunun gönderdiği “DHCP Ack” mesajını alır ve IP adresi ve diğer ağ yapılandırma parametrelerini kullanarak ağa bağlanır. İstemci, DHCP sunucusunun belirlediği süre boyunca IP adresini kullanır. DHCP ‘nin avantajları;  DHCP kullanılarak ağımızda IP çakışmasını engellemiş olursunuz.  DHCP’nin kullanıldığı ağlarda, otomatik olarak alınan IP adresi, ağ geçidi ve DNS sunucusu gibi ayarlar her yeni ağa bağlandığınız zaman güncellenir ve elle işlem yaparak zaman kaybetmeniz engellenir. IP ADRESİ ÇEŞİTLERİ IP adresleme, bir ağ içerisinde ağ cihazlarının benzersiz bir IP adresi ile tanımlanmasını sağlar. Bu sayede, ağ cihazları arasındaki veri paketleri doğru hedefe ulaştırılabilir. IP adresleme, iki farklı versiyonu olan IPv4 ve IPv6'dır. IPv4 adresleme, 32 bitlik adresler kullanır ve 4 adet sayı arasına nokta konularak yazılır. Örneğin, 192.168.0.1. Bu adresleme sistemi, her ağ cihazı için benzersiz bir IP adresi atayarak, ağ cihazları arasındaki iletişimi sağlar. IPv4 adresleri ayrıca iki bölüme ayrılır: A, B ve C ağları ve D ağları. IPv6 adresleme ise, 128 bitlik adresler kullanır ve 8 adet 16 bitlik sayı arasına kolon konularak yazılır. Örneğin, 2001:0db8:85a3:0000:0000:8a2e:0370:7334. Bu adresleme sistemi, daha geniş bir adres aralığı sunar ve daha fazla cihaz için adres oluşmasını sağlar. IP adresleme sistemi, ağ yöneticileri tarafından yapılandırılır ve yönetilir. Ağ yöneticileri, ağ cihazları için IP adreslerini atar ve ağ topolojisini yapılandırır. Ayrıca IP adresleme ile birlikte DHCP(Dynamic Host Configuration Protocol) kullanılabilir. DHCP otomatik olarak cihazlara IP adresi atamasını sağlar ve IP adres yönetimini kolaylaştırır. Network ve Host Adresleri IP adresleme sistemi, ağların ve ağ cihazlarının tanımlanmasını sağlar. Bu tanımlama için “network adresi” ve “host adresi” kavramları kullanılır. 1. Network Adresi: Network adresi, bir ağın veya alt ağın benzersiz tanımlayıcısıdır. Bu adres, ağın veya alt ağın ilk IP adresidir ve genellikle ağ maska adresi ile birlikte kullanılır. Network adresi, ağ içerisindeki tüm cihazların bağlantı noktası olarak kullanılır. 2. Host Adresi: Host adresi, bir ağ içerisindeki bir cihazın benzersiz tanımlayıcısıdır. Host adresi, ağ içerisinde bulunan bir cihazın IP adresidir ve ağ içerisindeki diğer cihazlarla iletişim kurmasını sağlar.Ağ içerisindeki IP adresleri network adresi ile bitişik olarak atanır ve host adresi olarak kullanılır. Örneğin, bir ağ için network adresi 192.168.0.0 ve ağ maskesi 255.255.255.0 ise, host adresleri arasında 192.168.0.1, 192.168.0.2 gibi adresler bulunur. “ Network ve host adresleri arasındaki ayrım, IP adreslerinin ağ içerisinde nasıl kullanılacağını belirler. Network adresi, ağın veya alt ağın ilk adresidir ve ağ içerisindeki tüm cihazların bağlantı noktası olarak kullanılır. Host adresi ise, ağ içerisindeki bir cihazın benzersiz tanımlayıcısıdır ve ağ içerisindeki diğer cihazlarla iletişim kurmasını sağlar. IP Terminolojisi IP (Internet Protocol) terminolojisi, IP adresleme, yönlendirme ve diğer ağ işlemleriyle ilgili kavramları tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Bu kavramlar aşağıda özet olarak verilmiştir: 1. IP adresi: Ağ cihazlarının ağ içerisinde benzersiz bir numarasıdır. IP adresi, ağ cihazlarının iletişim kurmasını ve veri paketlerinin doğru hedefe ulaşmasını sağlar. 2. Network adresi: Bir ağın veya alt ağın benzersiz tanımlayıcısıdır. Network adresi, ağ içerisindeki tüm cihazların bağlantı noktası olarak kullanılır. 3. Host adresi: Bir ağ içerisindeki bir cihazın benzersiz tanımlayıcısıdır. Host adresi, ağ içerisindeki diğer cihazlarla iletişim kurmasını sağlar. 4. Ağ maskesi: IP adresi ile birlikte kullanılarak, ağ veya alt ağın ne kadar büyük olduğunu ve host adreslerinin ne kadarının kullanılabileceğini belirler. 5. Default Gateway: Ağ içerisindeki cihazların, ağ dışına veri paketlerini göndermek için kullandığı IP adresidir. 6. DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol): Otomatik olarak cihazlara IP adresi atamasını sağlar ve IP adres yönetimini kolaylaştırır. 7. NAT (Network Address Translation): Farklı ağlar arasında veri paketlerinin yönlendirilmesini sağlar. 8. ARP (Address Resolution Protocol): IP adreslerini MAC adreslerine çeviren bir protokoldür. 9. RARP (Reverse Address Resolution Protocol): MAC adreslerini IP adreslerine çeviren bir protokoldür. IP terminolojisi, IP adresleme ve ağ yönetimi işlemlerinin gerçekleştirilmesinde temel rol oynar. Bu terminolojinin iyi anlaşılması, ağ yöneticilerinin ağlarını etkili bir şekilde yönetmelerini sağlar. IP Adres Sınıfları IP adresleri, sınıflandırma yapılarak atanır. Bu sınıflama, IP adresinin ilk baştaki bitlerine göre yapılır. İlk baştaki bitler, IP adresinin ağ adresi veya host adresi olduğunu belirtir. “ IPv4 adresleri 4 farklı sınıfa ayrılır:  Sınıf A: ilk 8 bit ağ adresi, geri kalan 24 bit host adresi içindir. Sınıf A adresleri 1 ile 126 arasındaki adresleri içerebilir. Örnek: 10.0.0.0  Sınıf B: ilk 16 bit ağ adresi, geri kalan 16 bit host adresi içindir. Sınıf B adresleri 128 ile 191 arasındaki adresleri içerebilir. Örnek: 172.16.0.0  Sınıf C: ilk 24 bit ağ adresi, geri kalan 8 bit host adresi içindir. Sınıf C adresleri 192 ile 223 arasındaki adresleri içerebilir. Örnek: 192.168.0.0  Sınıf D ve E : Sınıf D ve E adresleri özel amaçlı kullanım için tahsis edilmiştir (örneğin, Multicast ve Test amaçları gibi) IPv4 adres sınıflarına dayalı olarak ağlar için farklı bir miktar adres alanı mevcuttur. Örneğin, Sınıf A adresleri en büyük ağ adresi alanını verirken Sınıf C en düşük ağ adres alanını verir. Bu nedenle, Ağın ihtiyacına ve büyüklüğüne göre IP adres sınıfı seçilmelidir. IPv6 adresleri ise, herhangi bir sınıflandırma yapılmaz. “ IP Adres Konfigürasyonu IP adres konfigürasyonu, ağ cihazlarının IP adreslerini tanımlama ve yapılandırma işlemidir. Bu işlem, ağ yöneticileri tarafından yapılandırılır ve yönetilir. IP adres konfigürasyonu için kullanılan iki yöntem vardır: statik ve dinamik. 1. Statik IP Adres Konfigürasyonu: Ağ cihazları için manuel olarak IP adresleri atanır. Bu yöntem, ağ cihazlarının sabit bir IP adresi olmasını sağlar ve IP adres yönetimini zorlaştırır. 2. Dinamik IP Adres Konfigürasyonu: DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) kullanılarak ağ cihazlarına IP adresi atanır. Bu yöntem, ağ cihazlarının IP adreslerini otomatik olarak almasını sağlar ve IP adres yönetimini kolaylaştırır. Ağ yöneticileri DHCP sunucusunu yapılandırır ve DHCP sunucusu cihazlara IP adres atar. IP adres konfigürasyonu, cihazların ağ içerisinde tanımlanmasını ve ağ içerisindeki iletişimi sağlar. Ayrıca IP adres konfigürasyonu ile birlikte, cihazların ağa bağlantı kurması için gereken diğer ayarlar (örneğin, ağ maskesi, varsayılan ağ geçidi) da yapılandırılabilir.  DOMAIN YAPISI Domain nedir ? Domain (alan adı) Kurumumuzun İnternetteki kimliğidir. İnternette yer almak için başvurduğunuzda size bir İnternet protokol numarası verilir. Buna IP Adres (İnternet Protokol adres) denilmektedir. İnternetteki her bilgisayarın bir IP adresi vardır. Diğer bir bilgisayarla bağlantı kurabilmek için karşı bilgisayarın IP adresinin tanınmış olması gerekir. www.ASD.net’ in IP adresi 213.144.111.115 ’tir. İnternetteki diğer bilgisayarlar, sizi bu IP adresi sayesinde bulurlar. Domain ise bu adresin sadece bir görüntüsüdür. Yani siz tarayıcınızın adres çubuğuna IP adresini yazmak yerine O IP adresinin kodlandığı domainleri yazarak istediğiniz web sitesine ulaşırsınız. Domain bu anlamda hafızada kalması zor olan IP adreslerinin daha kolay kullanımını sağlar. Kısaca özetlemek gerekirse domain IP adreslerinin harfler şeklinde kodlanmasıdır. Subdomain nedir? Bir Alan adının alt alan adları olup, aynı alan adına ait web bölgenizde yönetici tarafından verilecek izin çerçevesinde sayısız alt alan adı açılabilir. Bir alt alan adının bağlı bulunduğu bölge, alan adından bağımsız olarak farklı şekilde düzenlenebilir ve bu bölgelerin kontrol ve yönetimi farklı kişi-kurumlara verilebilir. www.siteniz.com size ait bir alan adı ise, “altalanadi.siteniz.com” da bunun bir alt alan adıdır. DNS (isim çözümleme mekanizması)(Domain Name Sistem) ROOT (DNS) gov com edu mil net org info tr de tv gov.tr com.tr edu.tr org.tr xxxx.org.tr Prefix suffix yyyy.xxxx.org.tr DNS (Domain Name System) Makine isimlerini ve adreslerini tutan ve istek olduğunda ismi adrese ve adresi isme dönüştüren bir servistir, örneğin "ping 00160201-BIM-01" komutunu çalıştırdığımızda makine DNS'ten, bu ismi adrese dönüştürmesini ister. DNS, isim kendinde kayıtlı ise ilgili uca adresi gönderir. Ve uç ilgili adrese ulaşıp ulaşamayacağını adrese göre kontrol eder. DHCP (Dvmanic Hoşt Configuration Protocol) TCP/IP adresleri elle verilebileceği gibi otomatik verilebilir. Adresin otomatik olarak verilmesi işlemini "DHCP" servisi yapar. Adres ile birlikte ağ maskesi, ağ geçidi, DNS adresi gibi bilgileri de verir. TCP/IP adres verilirken otomatik adresleme seçilirse makine ağda DHCP server arar ve bulursa DHCP sunucudan bir adres ister ve DHCP'den gelen adresi otomatik olarak kendine atar. Çalışma Grubu (Workgroup) ortamı Bir ağ içinde bütün makinelerin bağımsız olarak ve merkezi bir yönetim sistemi olmadan çalışmasıdır. Bu şekilde olan ağların yönetimi merkezi olmadığı için yönetimi zordur ve günümüz ağlarında tercih edilmemektedir. Etki Alanı (Domain) ortamı Bir ağ içinde bulunan bütün makinelerin merkezi olarak yönetilmesi amacı ile kullanılan ağ ortamıdır. Ortamda bir sunucu olmasını gerektirir ve yönetim bu sunucu üzerinde yapılır. Ağ üzerinde bulunan nesne bilgileri sunucu üzerinde "Active Directory" adı altında bir veri tabanında tutulur. Bu veri tabanı ortamdaki bilgisayarlar, kullanıcılar, etki alanı sunucuları vs. bilgilerini tutar. DNS ve DHCP servisleri gibi birçok hizmet servisi kurulabilir. Active Directory Microsoft ağlarında kullanılan dizin hizmetidir. Bu veri tabanı, kullanıcılar, bilgisayarlar, mekânlar, yazıcılar gibi organizasyonun tüm bilgilerini saklar. Bu dizin vasıtasıyla çeşitli yönetimsel kısıtlamalar oluşturulabilir ya da kullanıcıların çalışma ortamları ihtiyaçlar ve standartlar doğrultusunda şekillendirilebilir. Bu şekillendirmeler Grup İlkesi sayesinde yapılır. Active Directory'nin ilk uygulaması, Windows Server 2000 ile gerçekleşmiştir. LDAP uyumlu bir veritabanıdır. Active Directory yönetimsel araçları; Active Directory Users and Computers , Active Directory Domains and Trusts , Active Directory Site and Services Active Directory'nin veri tabanı ntds.dit dosyasıdır. Yapılan bütün işlemler önce loglara, daha sonra da ntds.dit'e yazılır. Active Directory Özellikleri: 1- Merkezi Veri Depolama 2- Ölçeklenebilirlik 3- Genişletebilirlik 4- Hiyerarşik 5- Yönetilebilirlik 6- DNS ile Entegrasyon 7- Politika tabanlı yönetim 8- Multi-Master replikasyon 9- Esnek ve güvenli kimlik doğrulama ve yetkilendirme 10- Güvenlik Entegrasyonu 11- Diğer dizin servisiyle birlikte çalışabilme 12- İmzalanmış ve şifrelenmiş LDAP trafiği 13- Tek bir noktadan erişim 14- Delegasyon Merkezi Veri Depolama: Active Directory’de sistemde yer alan tüm veriler tek bir veritabanında saklanır (NTDS. DIT). Merkezi bir veritabanı sayesinde kullanıcılar istedikleri nesneye kolayca erişebilirler. Ölçeklenebilirlik: Active Directory, farklı network gereksinimlerini karşılamak üzere ölçeklenebilme (scalability) yeteneğine sahiptir. Domain, OU ve tree yapıları sayesinde küçük, orta ve büyük ölçekli kurumsal network’lere uygulanabilir. Genişletebilirlik: Active Directory veritabanının yapısı genişletebilme özelliğine sahiptir. Belli bir şemaya sahip olan veritabanına ek özellikler eklenebilir. Hiyerarşik: Domain yapısı hiyerarşiktir. Bu aynı zmanda hiyerarşik bir adlandırma sistemini de destekler. DNS domain’leri gibi Internet modeliyle domain’lerin adlandırılmasını sağlar. CyberWarrior.com gibi. Yönetilebilirlik: Avtive Directory domain’leri sistem yöneticisi tarafından birçok araçla yönetilebilir. Bu işlemler bir yerden ve bir logon ile (single sign on) yapılabilir. Domain Name System (DNS) İle Entegrasyon: Active Directory, standart bir bir Internet (TCP/IP) servisi olan DNS ile bütünleşmiş çalışır. Her ikisi de aynı hiyerarşik adlandırma yapısını kullanır. Özellikle adlandırma (adların çözülmesi) ve içeriği sunucu kayıtları aracılığıyla sunucuların bulunması işlemlerinde DNS önemli bir servistir. Politika-Taban Yönetim: Kullanıcı ve bilgisayarların bir site, domain ya da OU içerisindeki işlemlerini kısıtlayan merkezi politikalar düzenlenebilir. Böylece kullanıcıların yalnızca izin verilen işlemleri ve bilgisayar ayarların yapması sağlanır. Bilginin Kopyalanması (replication): Active Directory bilgilerinin sürekliliğini, hataya dayanıklılığını ve yük dengelemesini sağlamak için gelişmiş bir replikasyon teknolojisine sahiptir. Bu sayede domain controller bilgisayarlar arasında domain nesneleri ( veriler) kopyalanır. Active Directory sistemi bilinen (belli) teknolojilere dayanır: Esnek ve Güvenli Kimlik Doğrulama (yetkilendirme): Active Directory birçok kimlik doğrulama protokolünü kullanır. Kerberos v5, SSL v3 ve TLS v3 sertifikaları bunlardan bazılarıdır. Güvenlik Entegrasyonu: Active Directory, Windows Server 2003 güvenliği ile bütünleşmiş çalışır. Dizinde yer alan her bir nesne için erişim kontrol edilebilir. Diğer Dizin Servisleriyle Birlikte Çalışabilme: Active Directory LDAP v3 ve NSPI üzerine kuruludur. Bu protokolleri kullanan diğer dizin servisleriyle birlikte çalışabilir. İmzalanmış ve Şifrelenmiş LDAP Trafiği: Varsayım olarak tüm LDAP trafiği sayısal olarak imzalı (signed) ve şifrelidir (encrypted). Tek Bir Noktadan Erişim: “ Single Sign On”. Tek bir logon ile bütün network’e erişim. Administrator’ün bir yerden yapacağı logon işlemi ile bütün network’ü yönetme anlamına gelir. Delegasyon: OU’lar sayesinde yönetim işlemlerinin bazıları (password değiştirmek gibi) yerel birimlerdeki (OU) yetkili bir kullanıcıya devredilebilir.  İŞLETİM SİSTEMLERİ ve YEDEKLEME İŞLETİM SİSTEMİ NEDİR İşletim sistemi, bilgisayar açılırken hafızaya yüklenen, bilgisayar donanım kaynaklarını yöneten ve çeşitli uygulama yazılımları için hizmet sağlayan genel amaçlı bir yazılımdır. İşletim sistemi, bilgisayar sistemini kullanan kullanıcılar uygulama programları ve bilgisayar donanımı arasında aracılık görevi yapar. OS (operating system) diye kısaltılır. İşletim sistemleri sadece bilgisayarlarda değil, cep telefonları, oyun konsolları gibi işlemci ve hafıza birimleri içeren yönetilebilir aygıtlarda bulunur. İŞLETİM SİSTEMİNİN ÖNEMİ İşletim sistemi, bilgisayar donanımı ile bilgisayar kullanıcısı arasında arayüz görevi yapan programlar topluluğudur. İşletim sisteminin amacı ise, bilgisayar kullanıcılarına programlarını çalıştırabilecekleri bir ortam hazırlamak ve bilgisayar donanımının etkin kullanımını sağlamaktır. Bir bilgisayar sisteminin genel olarak dört bileşeni vardır. Bunlar; 1) Donanım (CPU, Bellek, G/Ç Aygıtları), 2) İşletim sistemi, 3) Uygulama programları (Compilers, Assembler, Loaders, Database Systems, vb.), 4) Kullanıcılar (İnsanlar, diğer bilgisayarlar), İŞLETİM SİSTEMİNİN TÜRLERİ İşletim sistemi türlerini üç açıdan ele alacağız. Bunlardan ilki bilgisayarın tarihsel gelişimine göre, ikincisi kullanım amacına göre ve üçüncüsü de ürün ailesine göre yapılan sınıflandırmaları esas alır. İşletim Sistemleri Unix - Unix Çeşitleri − System V, BSD, Solaris, AIX.. Linux - Linux Dağıtımları − Pardus, Ubuntu, Fedora, Debian.. Windows – Windows Sürümleri − Windows 7, Windows 8, Windows 10, Windows 11, Windows Server 2012, Windows Server 2016 MacOS–MacOS/IOS Sürümleri − OS X, IOS Android Mainframe İşletim Sistemleri Mainframe bilgisayarlar oda büyüklüğünde bilgisayarlardır ve büyük data merkezlerinde hala bulunmaktadırlar. Bu bilgisayarlar, kişisel bilgisayarlardan giriş / çıkış kapasiteleri bakımından ayırt edilirler. Bir mainframe bilgisayar 1000 disk ya da binlerce gigabyte veriye sahip olabilir, ancak bir kişisel bilgisayarın bunlara sahip olması çok rastlanılan bir durum değildir. Mainframe bilgisayarlarda kullanılan işletim sistemleri aynı anda birden çok işi yapmak için bir hayli yavaştır. Onlar tipik olarak üç farklı iş sunarlar: küme, işlem yapma ve zaman paylaşımı. Bir küme sistemi hâlihazırda etkin bir kullanıcı olmadan rutin işlemleri yapar. Bir sigorta şirketinde oluşan istekler veya bir mağazalar zincirinin satış raporları küme modunda yapılır. İşlem yapma sistemleri küçük istekleri büyük numaraları kullanarak sağlarlar, örneğin bir bankada ya da uçak rezervasyonlarındaki kontrol işlemlerinde. Her bir iş küçük ünitelere ayrılmıştır, fakat sistem saniyede yüzlerce ya da binlercesini tutmalıdır. Eş zamanlı sistemler büyük veritabanlarındaki sorgu işlemleri gibi, aynı anda bilgisayarda çok sayıda uzaktaki kullanıcıya çalışmaları için izin verir. Mainframe işletim sistemlerine örnek olarak OS/390 ve OS/360 verilebilir. Server İşletim Sistemleri Bir diğer işletim sistemleri türü server işletim sistemleridir. Bu sistemler, çok büyük kişisel bilgisayarlarda, iş istasyonlarında veya hatta mainframe bilgisayarlardaki serverlarda çalışırlar. Bu sistem aynı anda çok sayıda kullanıcının ağa bağlanmasına ve kullanıcıların donanım ve yazılım kaynaklarını paylaşmasına izin vererek onlara yardım eder. Serverlar, yazıcı servisleri, dosya servisleri veya Web servislerini sağlayabilir. Internet sağlayıcıları onların müşterilerinin kullanabilmesi için birçok server makinesinde çalışır ve Web siteleri Web sayfalarını saklamak ve gelen talepleri tutmak için serverları kullanırlar. Çok İşlemcili İşletim Sistemleri Gittikçe çok yaygınlaşan bir durum da bir basit sistemin içerisine birçok CPU bağlayarak çok önemli hesaplamaları yapmaktır. Bu sistemler nasıl bağlandığına ve neyi paylaştığına bağlı olarak paralel bilgisayarlar, çoklu bilgisayarlar veya çok işlemcili diye adlandırılır. Bu bilgisayarlar özel işletim sistemlerine ihtiyaç duyarlar, fakat server işletim sistemlerinde iletişim ve bağlantı için ekstra özellikler eklenerek de kullanılabilirler. PC İşletim Sistemleri: Windows 7, Windows 10, Windows 11, Macintosh işletim sistemi ve Linux. PC işletim sistemleri çok yaygın olarak kullanılırlar. Gerçek Zamanlı İşletim Sistemleri: İşletim sistemlerinin bir diğer çeşidi gerçek – zamanlı işletim sistemleridir. Bu sistemler, çok önemli bir zaman parametresine sahip olarak nitelendirilir. Örneğin endüstriyel kontrol sistemlerinde , gerçek - zamanlı bilgisayarlar üretim işlemleri hakkındaki bilgileri toplar ve o bilgileri fabrikadaki kontrol makinelerinde kullanırlar. Sıkça çok önemli olan son üretim tarihiyle ilgili karşılaştırmaları yapmalıdır. Örneğin eğer bir araba fabrikadan çıkarılacaksa, zamanın belli bir anında belirli hareketleri yapabilmelidir. Eğer kaynak yapan robot çok erken ya da çok geç kalırsa bu bir felaket olacaktır. Yapılan faaliyet tümüyle zamanın belirli bir aşamasında meydana geliyorsa biz buna hard gerçek zamanlı sistem diyoruz. Diğer bir gerçek zamanlı sistem ise arada sırada hataların yapılabildiği soft gerçek zamanlı sistemlerdir. Digital ses veya multimedya sistemleri bu kategoriye girerler. VxWorks ve QNX bilinen gerçek zamanlı işletim sistemlerindendir. Açık Kaynak Kodlu İşletim Sistemleri Kapalı kodlu, ticari işletim sistemlerinin aksine açık kaynak kodlu yazılımlar herkese açık olan yazılımlardır. Bu tür işletim sistemlerinin en belirgin özellikleri; kullanıcıya serbest erişim ile yazılımı değiştirme özgürlüğü sağlaması (hızlı güncellenebilirlik ve yönetilebilirlik yapısı), ücretsiz olması, farklı sistemlere/bağlamlara uyarlanabilir olması ve yeni bir yazılım üretme fırsatı yaratması olarak sıralanabilir. Yaygın olarak bilinen açık kaynak kodlu yazılımlar; GNU, Linux, Open Office’ dir. 1983 yılında kapalı kaynak kodlu ve pazarlanan ürünlere karşı bir hareket olarak ortaya çıkan “Özgür Yazılım Bildirgesi” ve beraberindeki “Özgür Yazılım Birliği” (Free Software Foundation) oluşumu Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’ nden Richard Stallman ve arkadaşları öncülüğünde başlamıştır. Oluşumun genel hedefi, gönüllü işbirliğine dayalı serbest yazılımlar geliştirip, bilgisayar kullanıcılarına bunları dağıtıp kullanıcının kendi isteği bu ürünleri kullanmalarını sağlamaktır. Özgürlükle kastedilen, kullanıcıların yazılımı çalıştırma, paylaşma (kopyalama ve dağıtma), inceleme ve değiştirme konularındaki serbestileridir. Açık kaynak kodlu yazılımlar gerek bireylerin gerekse kurumların rahatça kullanabileceği, gereksinimlere göre özelleştirebilecekleri serbest yazılımlardır. Şimdi açık kaynak ve özgür yazılım hareketlerinin popüler ürünü, Linux işletim sistemini tanıyalım. LİNUX Linux, 1991 yılında Finli bilgisayar bilimi öğrencisi Linus Torwalds tarafından ortaya atılan ve gönüllü yazılımcıların katkılarıyla geliştirilmiş özgür bir işletim sistemi çekirdeğidir. Çekirdek, daha önce de açıklandığı gibi işletim sisteminin temelini oluşturur. Bu bileşen tüm sistem kaynaklarını tam yetki ile yönetir ve bilgisayardaki uygulamalar ile donanım arasında bir köprü işlevi görür. Linux başlarda IBM/PC uyumlu bilgisayarlar için geliştirilmiş olmasına karşın, bugün Motorola, PowerPC gibi daha pek çok platformda çalışabilen versiyonlara (dağıtım) sahiptir. Yani bir Linux dağıtımı, tam bir işletim sistemi olarak çalışır hale gelmiş özgür yazılım uygulamalarının bütününü ifade etmektedir. Bugün kişisel amaçla kullanımı en yaygın olan Linux versiyonu “Ubuntu” işletim sistemidir. Çok yaygın bir uygulama olmasa da günümüzde bazı ülkeler Windows grubu işletim sistemlerinin hem ücretli olmasından hem de kaynak kodlarının kapalı olmasından dolayı açık kaynak kodlu Linux tabanlı işletim sistemlerine yönelmektedir. Bu kapsamda, Türkiye’ de TÜBİTAK BİLGEM-UEKAE (Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırmalar Kurumu, Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi ve Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü) birimleri tarafından geliştirilen Linux tabanlı Pardus, ilk yerli işletim sistemimizdir. PARDUS Ulusal düzeyde kamu ve özel kuruluşlarda üretilen belgelerin güvenliğini sağlama ve teknolojide dışa bağımlılığı ortadan kaldırma bağlamında, yerli işletim sistemi geliştirme çalışması 2002 senesinde gündeme gelmiştir. Takip eden yılda, ulusal dağıtım vizyonu çerçevesinde, TÜBİTAK’ ta başlayan hazırlık ve izleyen geliştirme süreçleri ile Linux temelli ilk ulusal işletim sistemi olan Pardus projesi hayata geçirilmiştir. DOSYA YAPISI VE SİSTEMLERİ Dosya sistemlerine geçmeden önce, sabit disklerle ilgili bazı tanımlamaları bilmekte fayda var. Kafa (Head)