Analiza korporacji medialnych w Europie PDF

Przedsiębiorstwa medialne Geneza wielkich firm medialnych Regulacje własności – przeciwdziałanie koncentracji USA vs Chiny czyli „cyfrowa zimna wojna” Monitorowanie pluralizmu rynków medialnych w Europie ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 1 ...

Przedsiębiorstwa medialne Geneza wielkich firm medialnych Regulacje własności – przeciwdziałanie koncentracji USA vs Chiny czyli „cyfrowa zimna wojna” Monitorowanie pluralizmu rynków medialnych w Europie ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 1  Korporacje medialne Współczesne wielkie korporacje medialne – cechy Z reguły multimedialne korporacje [przedsiębiorstwa] medialne działające w różnej skali kapitał bez twarzy (spółki giełdowe, fundusze inwestycyjne, różne gałęzie gospodarki, spółdzielnie dziennikarskie) → rozproszenie, brak transparentności własności Altywne globalnie lub transnarodowo [na rynku regionalnym (np. w Ameryce Płd., Azji, Europie, Skandynawii) Zdjęcia obok Jeff Bezos kupił w 2013 r. od rodziny Grahamów dziennik „Washington Post” za 250 mln$ Elon Musk kupi (do końca pżdziernika 2022 r.) Twittera za 44 mld $ (jest udziałowcem – 9,1%) ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 2 Koncerny Top 20 International Media Corporations 2023 https://www.mediadb.eu/en.html Dane w mld euro 300 284 250 200 150 125 112 102 100 82 80 80 79 51 48 48 38 50 32 25 23 21 20 18 17 0 ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 3  Europejskie firmy medialne w Top 20 tylko dwie europejskie: Altice(15), Bertelsmann (18), Vivendi (20) https://mediadb.eu/die-grosten-medienkonzerne/ 30 25 25 20 Przychody w mld EUR 20 16,5 15 13 10,5 10 7,2 6,5 4,3 4 4 4 3,8 3,7 3 2,9 5 2,5 2,5 2,3 2,2 1,9 0 ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 4  Zmiana mapy europejskich koncernów Lata 80/90 – prywatyzacja sektora radia i telewizji największe koncerny prasowe Europy (Axel Springer, Bertelsmann, Bauer), ale też przedsiębiorstwa spoza branży wydawniczej, wkraczają w sektor mediów prywatni nadawcy: RTL, Mediaset, Canal+, Polsat i inni, konkurują z sukcesem z sektorem publicznym napływ kapitału z USA Koncerny współczesne multimedialne stały się bardziej „technologiczne” i cyfrowe medialne „supermarkety”: nie tylko media, ale też usługi finansowe, marketing, rozrywka, handel online ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 5  Jaki kapitał? Jaka własność? Kapitał prywatny Państwo jako właściciel lub źródło Obecność firm z branż pozamedialnych finansowania Fiat: La Stampa, udziały w RCS (Rizzoli-Corriere della Sera); Grupa LVMH [Louis Vuitton]: Les Echos i Le Parisien Fundacje, spółdzielnie dziennikarskie, … Kapitał rodzimy i zagraniczny ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 6 Niemcy – wielki rynek, silne i ekspansywne firmy medialne Niemcy – ok 83 mln odbiorców mediów, ale niemieckojęzyczny rynek mediów – 100 mln Koncentrację w mediach monitoruje KEK Wpływowe media publiczne: rtv ARD, tv ZDF [ok ½ rynku rtv], DW Prywatne firmy nadawcze – RTL [kapitał niemiecki i ProSiebenSat.1 Media [mieszany] Korporacje multimedialne: Bertelsmann, Burda, Bauer, Axel Springer działają na rynkach prasy, rtv, VOD, książki, produkcji filmowej, usług marketingowych, itp. ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 7  Rozwój korporacji – od książek do multimediów Prowincjonalne wydawnictwo książkowe od 1835 r. Wydawca śpiewników dla Wehrmachtu i – w konsekwencji zawieszenie działalności po wojnie Lata 50. – 60. → zakup wydawnictwa Gruner+Jahr, produkcja filmowa (Ufa) L.70 – 90 – wejście na rynek światowy → Inwestycje w produkcję muzyczną (Sony BMG); rynek książkowy w USA (w 1998 r. Random House0 Telewizja – l. 80. niemiecki → nadawca RTL (1984) i M6 [zakup 2021 Zatrudnia ponad 80 tys. pracowników ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 8  Największy europejski nadawca radiowy i telewizyjny, aktywny na 26 rynkach krajowych 60 kanałów TV: RTL, Vox, NTV [Germany]; M6 [France]; RTL RTL Group 4 [Netherlands]; RTL Klub [Hungary] 7 streaming services i 6 mln subskrybentów: RTL+ in Germany, Videoland [Netherlands]; 6play [France], RTL+ [Hungary]. 36 stacji radiowych. „RTL Group has written European radio history with Radio Luxembourg and the RTL brand” The roots of the company date back to Firma produkcyjno-dystrybucyjna Fremantle 1924, when Radio Luxembourg first RTL Publishing [dawne G&J: Stern, Gala went on air. Compagnie Luxembourgeoise de Radiodiffusion RTL AdAlliance: innowacyjne usługi reklamowe dla (CLR) was founded in 1931. RTL Group nadawców, mediów cyfrowych z partnerami zagranicznymi itself was created in spring 2000, following the merger of Luxembourg- based CLT-UFA and the British content production company Pearson TV ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 9 Francja - przemysł i branża dóbr luksusowych w mediach Największe francuskie firmy medialne są własnością firm spoza branży Vivendi – kontrolowana przez Bolloré group [transport i logistyka] Altice – głównie telekomunikacja Dassault Médias – lotnictwo i technologie Bouygues Group [wł. TF1] - budownictwo i telekomunikacja UFIPAR [wł. m.in. – własność grupy Louis Vuitton Moët Hennessy Holding Artémis [François Pinault] – marki luksusowe Powyższe grupy kontrolują ważne media informacyjne [Le Figaro, Libération, Le Parisien, Les Echos, Le Point, Paris Match, TF1, BFM TV, huffington Post.fr] LVMH ma udziały m.in.: Les Echos, Les Parisien, 20 Minutes France, huffington Post.fr, Le Monde, La Voix du Nord Kapitał zagraniczny: telewizja M6 {RTL Group}; Krestinsky [Le Monde] ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 10 Skandynawia – wspólny rynek regionalny Grupy medialne działają zwykle na całym rynku Skandynawii Popularna forma własności prasy – fundacje non-profit oraz subsydiowanie przez państwo Wpływowe media publiczne: w Szwecji Sveriges Television AB + Sveriges Radio AB; TV4 Media [telekomu Telia - spółka giełdowa, kontrolny pakiet ma państwo]; fiński YLE, duńskie DR i TV2 Prywatne korporacje, jak norweskie firmy wydawnicze Schibsted, Amedia AS, Stampen, szwedzki wydawca Bonnier News Group czy fińska Sanoma Media Corp. [rtv, prasa] aktywne transgranicznie podobnie nordyckie telekomy [DNA, Elisa, Telia] ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 11  Przypadek Węgier ❑ Media elektroniczne - monopol do 1996 r. Rynek medialny – tylko ok 22% niezależnych ❑ Rynek medialny - niechęć do kapitału zagranicznego, kontrola rynku (np. podatki, regulacje dot. tv kablowej] - Kapitał zagraniczny - RTL Klub ❑ Zmiany po 2010 r.: Przejęcie/upolitycznienie mediów publicznych „rehungaryzacja”/oligarchizacja rynku Państwo de facto stało się największym właścicielem mediów + wydaje na reklamę ok 300 -400 mln EUR powołanie organu nadzorczego - Rady ds. Mediów (skrajnie upolitycznionej, nominaci partii rządzącej, premiera i prezydenta, powoływania na 9 lat] ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 12  KESMA - Fundacja[Central European Press and Media Foundation; Közép-Európai Sajtó és Média Alapítvány] Renacjonalizacja kontroluje prawie 500 mediów ze wszystkich sektorów na podstawie ustawy z 2013 r. - ze względu na „ważny interes publiczny” mediów niezależnym nadawcom radiowym nie odnowiono licencji [(Klubrádió, Tilos Rádió] Oligarchizacja własności medialnej- osoby z kręgu Orbana przejęły wiele podmiotów medialnych ❑ Przykłady: Arpad Habony (doradca Orbana ds. komunikacji) w 2015 r. założył (wraz z innym doradcą premiera) grupę MMG Modern Media Group) – właściciele: bezpłatnych tytułów Lokal i Metropol; platformy informacyjnej 888.hu; utrzymują się głównie dzięki ogłoszeniom spółek państwowych Lajos Simicska, przedsiębiorca z branży budowlanej w trakcie dekady stał się właścicielem największego prywatnego koncernu medialnego; ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 13 Kontrola koncentracji Europa i USA Regulacje i kontrola koncentracji w UE Monitorowanie rynku mediów pod kątem własności i pluralizmu ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 14  „Media to biznes inny niż wszystkie (...). [D. McQuail] Co oznacza koncentracja rynku medialnego? W polityce medialnej kwestia własności - Zakłócenie konkurencji podlega zwykle rozlicznym regulacjom i - Pozycję dominującą w danym sektorze (lub na rynku medialnym w ogóle) ma niewielka liczba graczy kontroli - Nie musi oznaczać zmniejszenia liczby kanałów medialnych To „skrzynka wysokiego napięcia” gdzie spotykają (mediów) czy też obniżenie jakości przekazów, ale może oznaczać się „pieniądze, media i polityka” [T. G. Ash, Wolne słowo…, 2018] - homogenizację informacji - zmniejszenie różnorodności opinii Zwalczanie i zapobieganie koncentracji Niezbędne instrumenty prawne, np.: bariery wejścia na rynek zakazy nadużywania pozycji dominującej czy zmowy monopolowej ochrona słabszych podmiotów ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 15  PRASA RTV Kapitał zagranicz ny Kluczowe zasady USA FCC uwzględnia udziały w Zakaz fuzji dla „wielkiej 4” Elastyczne antymonopolowe rynku prasy w przypadku sieci podejście koncentracji krzyżowej Pułap 39% audytorium TV FCC - Określanie pozycji dominującej [national] od 2013 r. UK Wydawca 20% krajowego rynku prasy nie może mieć - koncentracji krzyżowej więcej niż 20% udziałów w TV komercyjnej - ograniczenia dotyczące liczby koncesji Testy interesu publicznego [OFCOM] radiowych lub telewizyjnych lub udziału kapitału Niemcy 30% udziałów w rynku widowni TV lub gdy posiada 25% Brak udziału w rynku widowni TV oraz pozycję dominującą regulacji - Udziały (w %) w rynku oglądalności lub na rynkach powiązanych (radio, prasa, reklama, TV słuchalności płatna, film, media internetowe, agencje inf., prawa do transmisji sportowych) Rzadziej spotykane Francja 30% w rynku dzienników 49% kapitału lub prawa  20% - - Szczegółowe zasady udziałów w rynku prasy; ogólnokrajowych głosu w TV dla zakaz posiadania 3 instytucji medialnych o zasięgu ogólnokrajowym z sektorów prasy, radia i ogólnokrajowej o koncesji TV telewizji(Francja) oglądalności powyżej 8% Włochy 20% dochodu generowanego przez cały zintegrowany system (radio i telewizję, prasę, kino, reklamę) Do 30% udziałów w rynku reklamy ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 16 Kontrola koncentracji rynku mediów w Niemczech ❑ Przeciwdziałanie koncentracji rynku (monitorowanie rynku, kontrola fuzji)- instytucje federalne: Komisja ds. Koncentracji w Mediach (KEK), utw. w 1997 r. oraz Federalne Biuro ds. Karteli ❑ Kryteria nadmiernej koncentracji: ▪ określenie tzw. pozycji dominującej [KEK uwzględnia udziały w rynku prasy i rynku radiowo-telewizyjnym ] Rynek prasowy: brak szczególnych przepisów; ograniczenia w koncentracji cross-sektorowej Rynek telewizyjny - kryterium widowni: próg oglądalności do 30% po osiągnięciu 25% widowni lub słuchalności rocznie koncern nie może nabywać lub tworzyć nowych stacji W 2002 r. wprowadza „zasadę premii” w stosunku do podmiotów mających 25% w widowni: jeśli nadawca emituje regionalne programy (najczęściej informacyjne) wówczas może uzyskać 2%, kolejne 3% jeśli emituje treści niezależnych podmiotów (producentów zewnętrznych) poziomie krajów związkowych wprowadzono także ograniczenia dotyczące koncentracji krzyżowej ❑ Brak ograniczeń dla kapitału zagranicznego na rynku mediów elektronicznych i prasy codziennej. ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 17 Schemat Schematkontroli koncentracji kontroli w UE w UE koncentracji Poziom unijny - art. 81-86 traktatów Zakazy: nadużywania pozycji dominującej, zmowy monopolowej i Poziom krajowy zakłócania wolnej konkurencji poprzez udzielanie pomocy publicznej Kompetencje pozwala państwom Rozporządzenie Rady członkowskim na Komisji Europejskiej 139/2004/WE z 2004 r. w zastosowanie w sektorze Notyfikacja konieczna gdy sprawie kontroli mediów regulacji i koncentracja ma wymiar koncentracji mechanizmów ochrony wspólnotowy przedsiębiorstw pluralizmu mediów ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 18 Notyfikacja ❑KE ma upoważnienie do oceny koncentracji na poziomie wspólnotowym jako najważniejszy organ kontroli łączenia się przedsiębiorstw ❑Transakcja przeprowadzona bez zgody KE jest nieważna. o Do czasu podjęcia decyzji przez KE przeprowadzenie transakcji ulega zawieszeniu. o KE publikuje zawiadomienia o koncentracji oraz decyzje o zgodzie w Official Journal of European Union Inne podmioty odgrywające rolę w kontroli koncentracji: Sąd I Instancji oraz Trybunał Sprawiedliwości (TSUE) Decyzje z reguły pozytywne dla podmiotów zgłaszających wniosek ok 80% zezwalało na koncentrację ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 19  Kompetencje w zakresie oceny koncentracji Europejskiej Rady Usług Medialnych* *7 maja 2024 r. wszedł w życie Europejski akt o wolności mediów [EMFA - będzie obowiązywał w pełni od sierpnia 2025 r.]; na podstawie EMFA powstanie Europejska Rada Usług Medialnych – EBMS [European Board for Media Services], Sporządza opinie dot. krajowych polityk medialnych (art. 13, 21) w tym także na temat koncentracji własności Ocena koncentracji dokonywana na wniosek KE, państwa lub z własnej inicjatywy (art. 13 ust.1h) pod kątem jej wpływu na pluralizm mediów i niezależność redakcyjną oraz skutki dla kształtowania opinii publicznej (art. 22) uwzględnia się środowisko internetowe z uwzględnieniem – [uwaga, także potencjalnego konfliktu interesów stron: działań „w innych przedsiębiorstwach medialnych lub niemedialnych, ich powiązań z takimi przedsiębiorstwami lub ich działalności” (art. 22 ust.2) Krajowe władze lub organy regulacyjne mają uwzględniać opinie EBMS „jak w największym stopniu” (art. 22 ust. 6) ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 20 Wymiary pluralizmu mediów PLURALIZM Pluralizm zewnętrzny [wymiar Pluralizm strukturalny] wielość mediów, ich wewnętrzny różnorodne formy Zasady Przejrzystość Różnorodność treści, antymonopolowe, własności, inkluzywność koncesje, itp. autonomia ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 21  Pluralizm i własność mediów monitoring w UE Media Pluralism Monitor https://cmpf.eui.eu/mpm2021-results/ Nowy projekt → The Euromedia Ownership Monitor (EurOMo) 15 krajów UE, w tym Polska Cel: baza dot. własności oraz transparentności; indeks ryzyka; edukacja medialna Grant KE – 1 mln euro ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 22  The Euromedia Ownership Monitor (EurOMo) Oferuje: Nowa baza danych i Baza danych na temat własności mediów w monitoring krajach UE Informacje dot. prawa własności własności mediów w Transparentności mediów Europie Raporty krajowe Materiały edukacyjne dot. własności medialnej i jej kontroli https://media-ownership.eu/ ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 23  Monitoring pluralizmu mediów ▪ Media Pluralism Monitor – projekt finansowany przez UE, prowadzony przez Centre for Media Pluralism and Media Freedom przy Uniwersytecie we Florencji ▪ https://cmpf.eui.eu/media-pluralism-monitor- 2024/ ▪ Pierwszy pilotażowy MPM przeprowadzono w 2014 r. ▪ MPM w 2023 r. objął 32 kraje: kraje członkowskie UE + 5 kandydujących [Albania, Czarnogóra, Macedonia Północna, Serbia i Turcja) ▪ Od 2021 nie uwzględnia Wielkiej Brytanii ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 24 MPM 2024 – ranking krajów: UE + kandydaci Ryzyko dla pluralizmu mediów - ocena generalna ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 25  Cyfrowy kapitalizm Cyfrowe superpaństwa zagarniają większość zysków z reklamy cyfrowej kapitalizacja większa od PKB wielu państw quasi-monopole ❑ Wielkie platformy kształtowania/wpływu na opinię publiczną Ogromne liczby użytkowników Fb – 3 mld YouTube – 2,5 mld TikTok – 1 mld X – 400 mln ESM-Platformy-2024-prof. A. Jaskiernia 26 Alphabet Inc. – spółka akcyjna powołana w 2015 r. w celu restrukturyzacji Google Inc. [zał. 2015 r. – Larry Page, Sergey Brin] Zatrudnia ponad 135 tys. pracowników ESM-Platformy-2024-prof. A. Jaskiernia 27 Trzy segmenty działalności Alphabet Inc. Google Services - -> generują 92% przychodów o Wyszukiwarka o Android, Chrome, o Google Maps, Google Play o YouTube o Bard (AI chatbot) Google Cloud Other Bets - sektor badawczo-rozwojowy [biotechnologia, pojazdy autonomiczne, smart-home] oraz inwestycje ESM-Platformy-2024-prof. A. Jaskiernia 28 Jeff Bezos - imperium (nie tylko) medialne ESM-Platformy-2024-prof. A. Jaskiernia 29  Big Tech o nazwie Facebook powstał w 2004; Strategia Mark Zuckerberg , założyciel*, dyrektor Przejąć konkurenta! Zmienić nazwę! generalny, udziałowiec (79% akcji) 2021 r. zmiana nazwy korporacji na Meta Liczba użytkowników: FB ~ 3 mld, Instagram – 1,35 mld użytkowników, WhatsApp - 2 mld użytkowników Przejął ok 90 firm i start-upów - Wykupił m.in.: Instagram za 1 mld$; WhatsApp za 19 mld$; nie udało się kupić Twittera *oskarżony o kradzież idei przez braci Winklevossów, którym musiał wypłacić 65 mln& odszkodowania ESM-Platformy-2024-prof. A. Jaskiernia 30  Jakie realne zmiany w strukturze? Fb przechodzi do Meta Od mediów społecznościowych mają być odseparowane inne Zmiana nazwy korporacji na Meta jako „ucieczka do usługi korporacji przodu” od problemów i coraz gorszej opinii zawłaszczył neutralne do tej pory pojęcie “Metaverse” [pochodzi z książki Neala Stephensona “Zamieć”, której bohaterowie żyją i działają w dwóch światach: rzeczywistym oraz wirtualnym] Chce w ten sposób odciąć swoje nowe usługi od afer związanych z mediami społecznościowymi Ucieczka w przyszłość, którą ma być upowszechnienie [?] VR HASŁO ESM-Platformy-2024-prof. A. Jaskiernia 31  Afera Cambridge Analytica Wybory 2016 → Fb oskarżony Afera Cambridge Analytica. Dlaczego jest Manipulacje w niewinnej formie – quiz tak ważna? This is your digital life ok 300 tys. osób, potwierdzając zgody, udostępniały nie tylko swoje dane, ale też informacje dotyczące znajomych dane osobowe 87 mln użytkowników wykorzystane do mikrotargetowania potencjalnych wyborców przez sztab Trumpa ESM-Platformy-2024-prof. A. Jaskiernia 32  Twitter przechodzi w ręce Elona Muska Kwiecień 2022 r. – Musk - najbogatszy człowiek świata stał się właścicielem Twittera - portalu społecznościowego z prawie 44 mld$ kwoty zakupu 27 mld$ to pożyczki pod zastaw Tesli i wspólnicy (główny to saudyjski książę Al.-Walid ibn Talal) Musk - ”absolutysta wolności słowa” – ustala nowe zasady komunikacji dla 250 mln użytkowników → żadnych zasad! ESM-Platformy-2024-prof. A. Jaskiernia 33  Polityki wobec platform Modele „zarządzania” globalną siecią MODELE zarządzania siecią „Kalifornijska” – model samoregulacji Internet napędzany logiką rozwoju globalnych korporacji, które angażują się w debatę publiczną; samoregulacje we współpracy z rządami, ale bez demokratycznego mandatu „Chińska” Państwa, kontrolują i „dbają” o publiczny interes, napędzają innowacje Europejska/unijna - propozycja Prezydenta Francji E. Macrona [Internet Governance Forum *]w 2018 r. większe zaangażowanie demokratycznych rządów w kontroli i regulacji * IGF – platforma ustanowiona w 2005 r. przy ONZ z siedzibą w Genewie ESM-Platformy-2024-prof. A. Jaskiernia 34  ICANN, IGF, ITU,…? W rzeczywistości sieć zarządzana jest przez instytucje utworzone w l. 90. i znajdujące się w USA: IETF – Internet Engineering Task Force i ISOC [Internet Society] – architektura techniczna internetu Internet Corporation for Assigned Names and Numbers – ICANN – zarządca domen Sprzeciw wobec „amerykanizacji internetu” – próba przeniesienia uprawnień ICANN do ITU 2005 r. – utworzenie przez ONZ Internet Governance Forum : „ONZ” globalnej sieci - platformy skupiającej różnych interesariuszy 2012 r. – konferencja ITU w Dubaju: brak porozumienia co do nowej wersji regulaminu telekomunikacyjnego [47 państw, w tym USA, Kanada, Japonia, Indie i państwa UE nadal uznają wersję z 1989 r.] „bałkanizacja sieci” ESM-Platformy-2024-prof. A. Jaskiernia 35 Dziękuję za uwagę! ESM-Koncentracja-pluralizm-2024-prof. Alicja Jaskiernia 36