Kırık - Klinik Bilgiler PDF

KLİNİK BİLİMLER I KIRIK Dr. Öğr. Üyesi Hümeyra Kiloatar KEMİK İnsan iskeletinde 206 kemik bulunur. Kemiklerimiz kalsiyum, fosfat, kolajen ve sudan oluşmaktadır. Doğum öncesi ve sonrası kemiklerimiz küçük ve esnekken 25’li yaşlarda yoğunluk ve dayanıklılık olarak üst seviyele...

KLİNİK BİLİMLER I KIRIK Dr. Öğr. Üyesi Hümeyra Kiloatar KEMİK İnsan iskeletinde 206 kemik bulunur. Kemiklerimiz kalsiyum, fosfat, kolajen ve sudan oluşmaktadır. Doğum öncesi ve sonrası kemiklerimiz küçük ve esnekken 25’li yaşlarda yoğunluk ve dayanıklılık olarak üst seviyelerdedir. Kemiklerimiz oldukça hafif yapılar olup toplam vücut ağırlığının sadece %14’ünü oluşturmaktadır. Bu ağırlıkta vücut kalsiyumunun %99’u, fosfatının %86’sı ve magnezyumunun %54’ünü depolar. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 2 Kemik ve Fonksiyonları Kemikler vücudu oluşturan dokular arasında en sert olanıdır. Vücudu koruma, destekleme ve hareket için kas iskelet sisteminin önemli bir parçasıdır. Kemik mineralize ve sert bir yapıda olmasına karşın damarlar ve farklı hücre çeşitlerini içeren canlılıktadır. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 3 Kemik ve Fonksiyonları Mineral deposu: Kalsiyum ve fosfat deposu olarak görev alır. Büyüme faktörü deposu: Dönüşüm ve büyüme faktörlerini depolar. Yağ deposu: İliklerde bu fonksiyon sağlanır. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 4 Kemik ve Fonksiyonları Kan hücre üretimi: Uzun kemiklerin ortasında bulunan kanalda yer alan ilikte yapılır. Koruma: Beyni kafatası kemikleri, gövdede yaşamsal organları göğüs kafesi korur. Hareket: Vücudun tamamının ve uzuvlarının hareketini sağlar. Destek yapı: Kaslara bağlara bağlantı noktalarını sağlar. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 5 KIRIK İnternal veya eksternal yönde etki eden kuvvetlerle kemik dokusunda meydana gelen ayrışmaya veya bu nedenlerden ötürü kemiğin devamlılığının ve anatomik bütünlüğünün bozulmasına kırık denir Kemikteki bütünlüğün bozulması bir çatlak biçiminde olabileceği gibi parçalı cildin dışına çıkmış bir şekilde de olabilmektedir. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 6 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 7 KIRIK Vücutta bir kırık oluştuğunda çevredeki yapılar da farklı düzeylerde bu durumdan etkilenir.  Kaslar  Bağ dokusu  Sinir dokusu  Arter ve venler  Tendonlar 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 8 KIRIK NEDENLERİ Kemiği dıştan ve içten etkileyen kuvvetlerin süresi, yönü ve miktarına göre değişik tiplerde kırıklar meydana gelebilir. Kırıklar anlık bir travma (çarpma, vurma, düşme vd.) ile oluşabileceği gibi tekrarlı zorlanmalar, kopmalar (koşu, sportif durumlar vd.) veya kemikteki patolojik bir lezyon (tümör vb.) nedeniyle de oluşabilmektedir. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 9 KIRIK NEDENLERİ Komplet kırıklarda kırılan bölgede kemik uçları birbirinden ayrılmışken inkomplet kırıklarda kemik uçları ayrılmamıştır. Doğrudan kemik üzerine gelen kuvvet ile direkt kırık oluşurken, kemiği burkan (torsiyonel), iten-çeken kuvvetler ile indirekt kırıklar meydana gelmektedir. Direkt kırıklara vurmalar, ezilmeler, kurşun ile oluşan durumlar örnek verilebilir, bu durumlarda parçalı kırılma ve doku ezilmeleri sık görülmektedir. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 10 Kırık Belirtileri Kişide ciddi bir travma varsa etkilenen vücut bölgesinde ağrı, hassasiyet, kanama, renk değişiklikleri, harekette anormallik (azalmış ya da çok artmış hareket) görülmektedir. Farklı nedenlerle kırığı olanlarda bu belirtilerin daha azı da görülebilir. Kişinin uzvunda ya da bir vücut bölgesinde şekil bozukluğu, anormal hareket, kısalma-uzama, kırık bölgesine dokununca ortaya çıkan ses vb. kırığın ana göstergeleridir. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 11  Kesin tanı hekim tarafından muayene ve radyolojik (X-Ray) yöntemler ile konulmaktadır. Kan dolaşımında ciddi sorunlar varsa ilk saatlerde uygun cerrahi girişimlere ihtiyaç olabilmektedir. Açık kırık ve yumuşak doku sorunları da ilk aşamalarda tamir edilmesi gereken durumlardır. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 12 Kırıkların Sınıflandırılması Komplef tamamen ayrılmış 1. Kırığın derecesine göre nkomplet ayrılmamış 2. Ortamla ilişkisine göre bas t 1 tekl 3. Kırık sayısına göre çoklu 4. Kırık çizgisine göre EEEE.es EIEEn aau aman 5. Kemik dokuya göre pataloj k 6. Anatomik yerleşime göre adlandırmayla d stal alt kısım şaft orta kısım 7. Yapısal Kort kal 9 Spang öz 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 13  Kırıkların Sınıflandırılması 1. Kırığın Derecesine Göre Tamamen ayrılmış (komplet) kırık Ayrılmamış (inkomplet) kırık 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 14 Kırıkların Sınıflandırılması 2. Ortamla ilişkisine göre Kapalı kırıklar Açık kırıklar 3. Kırık sayısına göre Basit kırık (tekli) Çoklu kırık (birden fazla) 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 15 Kırıkların Sınıflandırılması 4. Kırık Çizgisine Göre Yatay kırıklar (transvers) Eğik kırıklar (oblik) Sarmallı kırıklar (spiral şekilli) Kopma kırıkları (avülsiyon) Çok parçalı kırıklar 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 16 5. Kemik Dokuya Göre Normal kemikte kırık Zorlanma (stres) kırığı Patolojik kırık 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 17  Kırıkların Sınıflandırılması 6. Anatomik yerleşime göre adlandırmayla Alt kısım (distal) Orta kısım (şaft) Üst kısım (proksimal) Bölgesel: Kondiler, subtrokanterik, malleolar vb. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 18 7. Yapısal Kortikal kemikte kırık Spongioz kemikte kırık 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 19 Kırık Sonrası Fiksasyon Yöntemleri Alçı ile immobilizasyon Fonksiyonel breys ile immobilizasyon Traksiyon Eksternal fiksasyon Açık redüksiyon ve internal fiksasyon 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 20 KIRIK REDÜKSİYONU Kırığın redüksiyonu (kırık uçlarının eski hizasına getirilmesi); Kapalı Açık 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 21 Kapalı Redüksiyon Kapalı redüksiyon; elle çekilerek, elle çekerken kırık uçlarının sağa-sola, yukarı-aşağı yer değiştirerek, traksiyon (çekiş) altında yapılmaktadır. Bunlar; çocuklardaki çoğu basit kırıklar, az kayma gösteren kırıklar gibi durumlardır. Ancak traksiyon ile yapılan yanlış redüksiyonlarda sinir yaralanması, enfeksiyon gibi sorunlarla da karşılaşılabilmektedir. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 22 e Açık Redüksiyon Açık redüksiyon yaklaşımları kapalı teknikler ile redükte edilemeyen/edilemeyecek durumlarda kullanılır. Bunlar; eklemi ilgilendiren kırıklar, kopma kırıkları, patolojik kırıklar, çoklu kırıklar, omur (vertebra) kırıkları gibi pek çok durumu içermektedir 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 23  Kırık İyileşmesi Kırılmış kemikte iyileşme olay anından itibaren başlar ancak pek çok olumlu ve olumsuz durum bu süreç üzerinde etkilidir. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 24  Erken yaşlardaki kırıklarda iyileşme hızlı, ileri yaşlarda ortaya çıkan kırıklarda iyileşme geç olmaktadır. Hormonlar, mineraller (kalsiyum, fosfor), sistemik hastalık (diyabet vd.) ve enfeksiyonun olmaması da iyileştirmeyi hızlandırmaktadır. Kemiğin kanlanmasının yetersiz olması, açık kırıklar, kırık uçlarının birbirine mesafesinin olması, kortikal (dış tabaka) kırıklar, yetersiz fiksasyon, iltihabi durumlar, kötü huylu tümörlerin varlığı iyileşmeyi olumsuz etkileyen, yavaşlatan faktörlerden bazılarıdır. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 25 Kırık İyileşmesi Süreçleri Kırılmış kemikte iyileşme olay anından itibaren başlar ancak pek çok olumlu ve olumsuz durum bu süreç üzerinde etkilidir. İyileşme süreci kabaca ardışık üç kısımdan oluşmaktadır;  İnflamatuar dönem (hematom-kanama)  Onarım dönemi (kallus-çökelme)  Yeniden şekilllenme dönemi (remodeling) 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 26 İnflamatuar Dönem (Hematom) Kemikler yapısal olarak kanlanması yoğun olan yapılardır. Kırık oluşması nedeniyle kemiği besleyen ve çevre dokuları besleyen damarlarda, kaslarda yaralanmalar oluşur. Ortamda yaralanan tüm yapılar sebebiyle kırık hematomu oluşur 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 27  Kanamayla kan hücreleri birtakım maddeleri (histamin, sitokin) bu alana bırakır, yapıların geçirgenlikleri değişir, pıhtılaşmalar görülür. Hematomda bir hafta içerisinde değişimler meydana gelir, özel büyüme faktörleri salınır. Geçirgenliğin artmasıyla ölü hücreler yaralanma bölgesinden uzaklaştırılır. Kemik yapımını granülasyon dokusu başlatır. N 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 28 Onarım Dönemi (Kallus) Granülasyon dokusunun büyüklüğünün artmasıyla kırık bölgesi normalleşmeye başlar. Yumuşak ve sert kemikleşme süreçleri devam eder, kemiğin iç yapıları şekillenmeye başlar. Köprüleşmeler başlar ve mikro hareketler ile kemikleşme oluşur. Kallusun yapısı ve sertliği değişir, kırık bölgesinde hareketler azalmaya başlar. Ortalama 10-12 günde kallus radyolojik olarak görüntülenir. 30 gün içinde kırık hattı kaybolur. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 29 Yeniden Şekilllenme Dönemi (Remodeling) Kırıkta iyileşmenin son fazıdır. Kırık oluşumunun 3-4. haftasında başlar ve devam eder. Mineralize kallus üzerine sert kemik gelişiminin olduğu dönemdir. Ortalama 90 günde tamamlanır. Kemik köprüleşme ile kararlı hale getirilir. Kallus oluşumunda aşırı kemikleşen ve düzgünlüğü bozan çıkıntılar/yüzeyler yeniden düzeltilmiş olur. Bu dönemde kemiğe yapılan orantılı yüklenmeler ile kemik dolaşımı iyileşme gösterir. Yetişkinlerde bu aşamalar daha sınırlı iken çocuklarda bu aşamalar daha hızlı olabilmektedir. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 30  Kırık İyileşmesi Komplikasyonları 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 31 1. Kırık Bölgesinde; Yanlış pozisyonda kaynama (malunion) d Kaynama yokluğu (nonunion) Kaynamada gecikme Enfeksiyon Kısalma: Örn. Çocuklarda epifiz plaklarında harabiyet sonucu kısalık oluşması Damarlarda fonksiyon görememe (avasküler nekroz): Örn. Sıklıkla uyluk kemiği (femur) başında görülen durum 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 32 2. Kırığın etrafındaki yapılarda; Yumuşak doku yaralanmaları Kas yaralanmaları Damar sistemi yaralanmaları (volkmann iskemik kontraktürü) Organlarda yaralanmalar Sinir doku yaralanmaları Kas içi kemikleşme (M. Ossifikans) Eklem sertlikleri Refleks Sempatik Distrofi 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 33 3. Sistemlerle İlgili; Şok Kalp durması Akciğer sorunları: Örn.yağ embolisi sonucu solunum yetmezliği gelişmesi Toplardamar sorunları Böbrek sorunları: Örn. böbrek taşı oluşumu Yatak yaraları (dekübit) 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 34 Kırık Tedavisi Cerrahi tedavi Alçılama Fizyoterapi ve rehabilitasyon 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 35  Cerrahide Kullanılan Ortopedik İmplant Tipleri 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 36 Kirschner (K) Telleri 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 37 Steinmann Çivileri K tellerinden daha kalındır. 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 38  Schanz Çivileri Femur uzatma cerrahisi 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 39 Vidalar 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 40 Plaklar 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 41 Kilitli İntramedüler Çivi 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 42 Eksternal Fiksatör 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 43  Fizyoterapistler Olarak Kırık İyileşmesinin Neresindeyiz? İnflamatuar fazda; - Ağrıyı azaltmak - EHA korumak - Kırık stabilitesi sağlandıktan sonra kontrollü mobilite Onarım fazında; - Kademeli olarak artan yüklenme - Aktif ve pasif EHA korumak ve artırmak Kırık iyileşmesi sonrası - Oluşan ya da oluşabilecek komplikasyonları önlemek - EHA, kas kuvveti ve fonksiyonun yeniden kazandırılmasını sağlamak 17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 44  TEŞEKKÜR EDERİM  17.09.2024 HUMEYRAKILOATAR 45