كتاب آناتومی عمومی (گروه پزشکی) PDF

‫بسمه تعالی‬ ‫کتاب آناتومی عمومی‬ ‫(گروه پزشکی)‬ ‫تالیف‪:‬‬ ‫دکتر مهران کمانی‬ ‫استادیار دانشکده علوم پزشکی سیرجان‬ ‫‪1‬‬  ‫مقدمه‬ ‫ابن کتاب در جهت آموزش و...

‫بسمه تعالی‬ ‫کتاب آناتومی عمومی‬ ‫(گروه پزشکی)‬ ‫تالیف‪:‬‬ ‫دکتر مهران کمانی‬ ‫استادیار دانشکده علوم پزشکی سیرجان‬ ‫‪1‬‬  ‫مقدمه‬ ‫ابن کتاب در جهت آموزش و ارتقای علمی دانشجویان رشته های پرستاری‪ ،‬پیراپزشکی‪ ،‬مامایی و‬ ‫گروه بهداشت با تکیه بر تجربه چندین سال تدریس در دانشکده های علوم پزشکی کشور تهیه و‬ ‫تنظیم گردیده است‪.‬این کتاب‪ ،‬آناتومی بدن انسان را از نظر سیستماتیک بررسی کرده است و از‬ ‫نکات برجسته و شاخص کتاب حاضر تنظیم و جمع آوری شکل های با کیفیت و مرتبط با هر قسمت‬ ‫است که بالفاصله در ادامه مبحث آورده شده است‪.‬نکات بالینی تیپیک مرتبط با هر فصل نیز در‬ ‫پایان آن مبحث آورده شده است‪.‬همچنین در جهت تسهیل یادگیری و کاهش استرس دانشجویان‬ ‫قبل از امتحانات پایانی ترم نمونه سواالت مرتبط با هر فصل در قسمت پایانی هر مبحث آورده شده‬ ‫است‪.‬در پایان آرزومندم تألیف این کتاب گامی مثبت در جهت ارتقای دانش پزشکی و افزایش‬ ‫کیفیت یادگیری دانشجویان علوم پزشکی باشد‪.‬‬ ‫دکتر کمانی‬ ‫تابستان ‪1401‬‬ ‫‪2‬‬  ‫فصل اول‬ ‫مقدمات آناتومی‬ ‫‪3‬‬ ‫آناتومی یکی از دروس علوم پایه پزشکککی میباشککد که به مطالعه موقعیت اجزای تشکککیل دهنده بدن و مجاورت‬ ‫آنها با یکدیگرمیپردازد و این کلمه برگرفته از یونیان باسککتان اسککتکه از دو بخش‪ Ana‬به معنی بدن و‪ Tome‬به‬ ‫معنی برش تشکیل شده است‪.‬‬ ‫یونانیان باستان با برش اجساد و نقاشی بخشهای مختلف آن پیشنهای تاریخی در پیشرفت این رشته داشتهاند‪.‬‬ ‫شاخههای علوم آناتومی‪:‬‬ ‫علم آناتومی به دوشاخه میکروسکوپی (‪ )Microscopic Anatomy‬و ماکروسکوپیک ‪)Macroscopic) Anatomy‬‬ ‫تقسیم میشود‪.‬‬ ‫آناتومی میکروسکوپیک به بررسی ساختارهایی میپردازد که بدون بزرگنمایی دیده نمی شوند و ازآن تحت عنوان‬ ‫بافتشناسی (‪ )Histology‬نیز یاد میشود‪.‬‬ ‫آناتومی ماکرو سکوپیک یا ‪ Gross Anatomy‬به برر سی ساختارهای بدن و مجاورت آنها با یکدیگر میپردازد و‬ ‫خود شامل سه زیرشاخه میشود‪:‬‬ ‫‪ -1‬آناتومی سطحی ( ‪: ) Surface Anatomy‬‬ ‫آناتومی سطحی شاخهای از آناتومی ا ستکه به مکانیابی ساختارهای عمقی بدن از طریق ساختارهای سطحی‬ ‫میپردازد‪.‬‬ ‫‪ -2‬آناتومی موضعی ( ‪:) Regional Anatomy‬‬ ‫آناتومی مو ضعی شاخهای دیگر از آناتومی ا ستکه بدن را درمناطقی مجزا برر سی میکند‪.‬مانند؛ سَر و گردن‪،‬‬ ‫اندامها و نوروآناتومی‪.‬‬ ‫‪ -3‬آناتومی سیستماتیک )‪:(Systematic Anatomy‬‬ ‫آناتومی سی ستماتیک به برر سی بدن در قالب د ستگاههای مجزا از قبیل د ستگاه ا سکلتی‪ ،‬ع ضالنی‪ ،‬تنفس‪ ،‬قلب‬ ‫وعروق‪ ،‬لنفاوی‪،‬گوارشککی‪ ،‬ادراری‪ ،‬عصککبی‪ ،‬تناسککلی و چشککم وگوش میپردازد‪.‬در این کتاب آناتومی به روش‬ ‫سیستماتیک بررسی شده است‪.‬درمطالعه علم آناتومی از اطلسهای رنگی آناتومی‪ ،‬موالژها و جسد )‪(Cadaver‬‬ ‫‪4‬‬ ‫میتوان اسککتفادهکرد‪.‬برای آشککنایی با اصککطالحات مربوط به جهات بدن درعلم آناتومی وضککعیتی بنام وضککعیت‬ ‫آناتومیکال )‪ (Anatomical Position‬تعریف شده ا ست و و ضعیتی ا ستکه درآن فرد ای ستاده‪ ،‬چ شمها م ستقیم‬ ‫جلو را نگاه میکنند و د ستها نزدیک به تنه به حالت آویزان قرارگرفته طوریکه کف د ستها روبه جلو با شند و‬ ‫پاها درمجاورت هم قرارمیگیرند(شکل ‪.)1-1‬‬ ‫شکل ‪ :1-1‬وضعیت آناتومیکال را نشان میدهد‪.‬‬ ‫برای بدن سه محور اصلی تعریف میشود (شکل ‪ )1-1‬که عبارتند از‪:‬‬ ‫الف‪ -‬محور ساژیتال‪:‬‬ ‫که بدن را به دو قسمت مساوی راست وچپ تقسیم میکند و منطبق بر درز ساژیتال جمجمه است و به خطوطی‬ ‫که به موازات محور ساژیتال است‪ ،‬خطوط پارا ساژیتالگفته میشود‪.‬‬ ‫ب‪ -‬محورکرونال‪:‬‬ ‫که بدن را به دو قسمت جلویی و خلفی تقسیم میکند و منطبق بر درز کرونال جمجمه است‪.‬‬ ‫‪5‬‬  ‫ج‪ -‬محور افقی‪:‬‬ ‫که بدن را به دو ق سمت فوقانی و تحتانی تق سیم میکند‪.‬در شکل ‪.1 -2‬محورهای ا صلی بدن ن شان داده شده‬ ‫است‪.‬‬ ‫شکل ‪ :1-2‬محورهای اصلی بدن را نشان میدهد‪.‬‬ ‫بعضی از اصطال حات رایج در آناتومی (شکل ‪ 1 -2‬و جدول ‪ )1-1‬عبارتند از‪:‬‬ ‫‪ -‬فاسیای سطحی‪:‬‬ ‫یا چربی زیرجلدیکه حاوی وریدهای سطحی نیز میباشد و پوست را به الیههای زیرین متصل میکند‪.‬‬ ‫‪ -‬فاسیای عمقی‪:‬‬ ‫در زیر فا سیای سطحی قراردا شته و متراکمتر از آن ا ست و مانند غالفی ع ضالت را در برمیگیرد و آنها را از هم‬ ‫جدا میکند‪.‬‬ ‫‪ -‬تاندون یا زردپی )‪:(Tendon‬‬ ‫به انتهای فیبری شکل عضالت که فاقد فیبرعضالنی است تاندون گفته میشود که عضالت را به استخوانها متصل‬ ‫میکند‪.‬‬ ‫‪6‬‬  ‫‪ -‬لیگامان )‪ (Ligament‬یا رباط‪:‬‬ ‫نواری از جنس بافت همبند استکه استخوانها را در مفاصل بهم متصل میکند‪.‬‬ ‫علم آناتومی ریشککه در علوم یونان باسککتان دارد و فیزیولوژی یکی دیگر از علوم پایه پزشکککی اسککت که همانند‬ ‫آناتومی ریشه درعلوم یونان باستان دارد و علمی استکه به مطالعه عملکرد ارگانهای سازنده بدن میپردازد‪.‬‬ ‫به عنوان مثال‪ ،‬چگونگی رخداد انقباض درعضالت اسکلتی درعلم فیزیولوژی بررسی میشود‪.‬‬ ‫شکل ‪ :1-3‬واژه های مربوط به جهات مختلف بدن را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪7‬‬  ‫جدول ‪. 1 -1‬اصطالحات مربوط به موقعیت و وضعیت را نشان می دهد‪.‬‬ ‫مثال‬ ‫معنی‬ ‫اصطالح‬ ‫ردیف‬ ‫استخوان جناغ در موقعیت فرونتال تنه قراردارد‪.‬‬ ‫جلو‬ ‫‪Frontal‬‬ ‫‪1‬‬ ‫مُهرهها در موقعیت پوستریور تنه قرار دارند‪.‬‬ ‫عقب‬ ‫‪Posterior‬‬ ‫‪2‬‬ ‫درسَر‪ ،‬ابروها درموقعیت سوپریور نسبت به چشمها قرارگرفتهاند‪.‬‬ ‫فوقانی‬ ‫‪Superior‬‬ ‫‪3‬‬ ‫در سَر‪ ،‬چشمها نسبت به ابروها در موقعیت اینفریور قرارگرفتهاند‪.‬‬ ‫تحتانی‬ ‫‪Inferior‬‬ ‫‪4‬‬ ‫در سَر‪ ،‬بینی درموقعیت مدیال نسبت به چشمها قرار دارد‪.‬‬ ‫داخلی‬ ‫‪Medial‬‬ ‫‪5‬‬ ‫درسَر‪ ،‬چشمها نسبت به بینی در موقعیت لترال قرار دارند‪.‬‬ ‫خارجی‬ ‫‪Lateral‬‬ ‫‪6‬‬ ‫در مورد اندام فوقانی اصطالح ‪ Upper Limb‬بکار میرود‪.‬‬ ‫فوقانی‬ ‫‪Upper‬‬ ‫‪7‬‬ ‫درمورد اندام تحتانی اصطالح ‪ Lower limb‬بکار میرود‪.‬‬ ‫تحتانی‬ ‫‪Lower‬‬ ‫‪8‬‬ ‫به قسمتی از یک عضوکه به سطح خارج نزدیکتر است گفته می شود‪.‬مانند پوست و‬ ‫سطحی‬ ‫‪9‬‬ ‫‪Superficial‬‬ ‫عضالت اندام تحتانی‪،‬که پوست در موقعیتی سطحی نسبت به عضالت قراردارد‪.‬‬ ‫به قسمتی ازیک عضوکه به سطح عمقی نزدیکتر استگفته می شود‪.‬مانند عضالت و‬ ‫عمقی‬ ‫‪10‬‬ ‫‪Profondus‬‬ ‫پوست اندام تحتانیکه عضالت در موقعیت عمقی نسبت به پوست قرار دارند‪.‬‬ ‫بهکف د ست پالمارگفته می شود و ا صالح مت ضاد آن ‪ Dorsal‬به معنی پ شت د ست‬ ‫کف دست‬ ‫‪Palmar‬‬ ‫‪11‬‬ ‫است‪.‬‬ ‫بهکف پا پالنتارگفته میشود و اصطالح متضاد آن ‪ Dorsal‬به معنی پشت پا است‪.‬‬ ‫کف پا‬ ‫‪Plantar‬‬ ‫‪12‬‬ ‫به وضعیتیگفته میشودکه درآن فرد به پشت دراز کشیده است‪.‬‬ ‫طاق باز‬ ‫‪Supine‬‬ ‫‪13‬‬ ‫به موقعیتیگفته میشودکه درآن فرد به روی شکم دراز کشیده است‪.‬‬ ‫دَمر‬ ‫‪Prone‬‬ ‫‪14‬‬ ‫مانند حرکت رو به جلو فک تحتانی‬ ‫جلو آمدن‬ ‫‪Protraction‬‬ ‫‪15‬‬ ‫عقب آمدن مانند حرکت رو به عقب فک تحتانی‬ ‫‪Retraction‬‬ ‫‪16‬‬ ‫حکککرککککت مانند حرکت کف پا به طرف خارج‬ ‫‪Eversion‬‬ ‫‪17‬‬ ‫روبه خارج‬ ‫‪8‬‬  ‫حکککرککککت مانند حرکت کف پا به طرف داخل‬ ‫‪Inversion‬‬ ‫‪18‬‬ ‫روبه داخل‬ ‫مانند باال بردن شانه‬ ‫باال بردن‬ ‫‪Elevation‬‬ ‫‪19‬‬ ‫مانند پایین آوردن شانه‬ ‫پایین‬ ‫‪Depression‬‬ ‫‪20‬‬ ‫آوردن‬ ‫حرکتی ا ست که حول محور ساژیتال و در صفحه فرونتال رخ می دهد‪.‬مانند نزدیک‬ ‫نزدیک‬ ‫‪Adduction‬‬ ‫‪21‬‬ ‫کردن اندام تحتانی به محور میانی بدن‬ ‫کردن‬ ‫دور کردن حرکتی اسککت که حول محور سککاژیتال و در صککفحه فرونتال رخ می دهد‪.‬مانند دور‬ ‫‪Abduction‬‬ ‫‪22‬‬ ‫کردن اندام تحتانی از محور میانی بدن‬ ‫مانند خم کردن ساعد بر روی بازو در موقعیت آناتومیکال‬ ‫خم یا تا‬ ‫‪Flexion‬‬ ‫‪23‬‬ ‫کردن‬ ‫عکس حرکت قبل ا ست و به معنی باز شدن یا برگ شت ساعد از و ضعیت خم شده‬ ‫باز کردن‬ ‫‪Extension‬‬ ‫‪24‬‬ ‫میباشد‬ ‫به مجموع حرکات خم کردن‪ ،‬باز کردن‪ ،‬نزدیک و دور کردن گفته میشکککود و همانند‬ ‫حرکت‬ ‫‪Circumduction‬‬ ‫‪25‬‬ ‫حرکت دورانی اندام فوقانی که در مفصل شانه انجام میشود‬ ‫دورانی‬ ‫نمونه سؤاالت فصل مقدمات آناتومی‪:‬‬ ‫‪ -1‬کدام یک از اصطالحات زیر به معنی به پشت خوابیده یا طاق باز میباشد؟‬ ‫د‪Lateral -‬‬ ‫ج‪Flexion -‬‬ ‫ب‪Pronation -‬‬ ‫الف‪Supination -‬‬ ‫‪ -2‬درکدام یک از شاخههای علوم آناتومی بررسی به کمک چشم مسلح صورت میگیرد؟‬ ‫د‪ -‬هیستولوژی‬ ‫ج‪ -‬آناتومی سطحی‬ ‫ب‪ -‬آناتومی موضعی‬ ‫الف‪ -‬آناتومی سیستماتیک‬ ‫‪ -3‬در سَر‪ ،‬چشمها نسبت به بینی در وضعیت ‪......................‬قرار دارند‪.‬‬ ‫د‪Inferior -‬‬ ‫ج‪Superior -‬‬ ‫ب‪Lateral -‬‬ ‫الف‪Medial -‬‬ ‫‪9‬‬  ‫‪ -4‬کدام یک ازساختارهای زیر در موقعیت ‪ Frontal‬قرار دارد؟‬ ‫د‪ -‬کتف‬ ‫ج‪ -‬جناغ‬ ‫ب‪ -‬استخوان لگن‬ ‫الف‪ -‬مُهرهها‬ ‫‪ -5‬بررسی آناتومی اندام فوقانی و تحتانی در قالب کدام شاخه از علوم آناتومی صورت میگیرد؟‬ ‫الف‪ -‬آناتومی سطحی‬ ‫ب‪ -‬آناتومی سیستماتیک‬ ‫ج‪ -‬آناتومی موضعی‬ ‫د‪ -‬هیستولوژی‬ ‫پاسخها‪:‬‬ ‫‪ )5‬ج‬ ‫‪ )4‬ج‬ ‫‪ )3‬ب‬ ‫‪ )2‬د‬ ‫‪ )1‬الف‬ ‫‪10‬‬  ‫فصل دوم‬ ‫آشنایی با سلول و بافت‬ ‫‪11‬‬ ‫بدن انسان از اجزای ریزی بنام سلول ساخته شده است‪.‬اصطالح سلول یا ‪ Cell‬به معنی اطاقک میباشد و برای‬ ‫اولین بار توسط رابرت هوک در قرن هفدهمکشف شد‪.‬‬ ‫هر سلول خود از ساختارهایی بنام ارگانل (‪ )Organell‬ت شکیل شدهکه هرکدام دارای عملکردی خاص می با شند‬ ‫(شکل ‪.)2-1‬در زیر به ارگانلهای سازندة یک سلول به صورت فهرست وار اشاره شده است‪:‬‬ ‫‪ -1‬هسته )‪:(Nucleus‬‬ ‫محتوایکروموزومها و هستک میباشد که توسط غشای هسته از سیتوپالسم جدا شده است‪.‬‬ ‫‪ -2‬هستک )‪:(Nucleolus‬‬ ‫بزرگترین ساختار موجود در هسته و همچنین محل ساخت است‪.‬‬ ‫‪ -3‬میتوکندری )‪:(Mitochondria‬‬ ‫اندامکی استکه عملکرد تنفسی دارد‪.‬‬ ‫‪ -4‬شبه آندوپالسمی خشن )‪:(Rough endoplasmic reticulum‬‬ ‫که درسطح خارجی آن ریبوزومها قرار دارند و در پروتئینسازی نقش دارد‪.‬‬ ‫‪ -5‬شبکه آندوپالسمی صاف )‪: (Smooth endoplasmic reticulum‬‬ ‫در سمزدایی و ذخیرة یونکلسیم و در سلولهای عضالنی نقش ایفا میکند‪.‬‬ ‫‪ -6‬اسکلت سلولی )‪:(Cytoskeleton‬‬ ‫درحفظ ساختار و جابجایی وزیکولها به سمت خارج و داخل سلول نقش دارد‪.‬‬ ‫‪ -7‬دستگاهگلژی (‪:(Golgi apparatus‬‬ ‫با همکاری شبکه آندوپالسمی خشن در بستهبندی موادیکه به خارج از سلول منتقل میشوند نقش دارد‪.‬‬ ‫‪ -8‬غشای سلولی )‪:(Cell membrane‬‬ ‫سیتوپال سم را از محیط خارجی سلول جدا میکند و درعمل متقابل سلول نقش دارد و همچنین حاویگیرنده‬ ‫های خارج سلولی برای هورمونها از جمله انسولین است‪.‬‬ ‫‪12‬‬  ‫شکل ‪ :2-1‬اندامکهای موجود در یک سلول جانوری را نشان میدهد‪.‬‬ ‫بافت )‪:(Tissue‬‬ ‫بهگروهی از سلولهای همشکل و همکارگفته میشود‪.‬بدن انسان ازچهارنوع بافت اصلی بنام بافت پوششی‬ ‫(اپی تلیال)‪ ،‬بافت همبندی‪ ،‬بافت عضالنی و بافت عصبی تشکیل شده استکه به اختصارتوضیح داده میشوند‬ ‫(شکل ‪:)2-2‬‬ ‫‪13‬‬  ‫شکل ‪ :2-2‬بافتهای اصلی سازنده بدن را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪ -1‬بافت پوششی ‪:‬‬ ‫سطح و تمامی حفرات بدن را میپو شاند و برا ساس تعداد الیههای سلول خود به دو نوع اپی تلیوم ساده و اپی‬ ‫تلیوم مطبق تقسیم می شود‪.‬بافت پوششی توسط غشای پایه به بافت زیرین خود متصل می شود ودارای عملکرد‬ ‫حفاظتی و پوششی است‪.‬‬ ‫‪ -2‬بافت همبند ‪:‬‬ ‫بافت همبند در زیر بافت پوشککشککی یا اپیتلیوم قرارگرفته و ازآن پشککتیبانی میکند و ازسککه بخش سککلول‪ ،‬بخش‬ ‫زمینهای و رشتهها تشکیل شده استکه بر اساس نوع و مقدار آنها انواع مختلفی از بافت همبند در بدن تشکیل‬ ‫میگیردکه از مهمترین بافتهای همبند بدن میتوان به استخوان‪ ،‬غ ضروف‪ ،‬خون و چربی اشارهکرد‪.‬سلول های‬ ‫‪14‬‬ ‫بافت همبندی عبارتند از‪ :‬فیبروبال ست ها‪ ،‬ماکروفاژها‪ ،‬پال سمو سیت ها‪ ،‬ما ستو سیت ها‪ ،‬سلول چربی و لکو سیت‬ ‫ها‪.‬‬ ‫‪ -3‬بافت عضالنی ‪:‬‬ ‫که در بخش سیستم عضالنی بررسی خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ -4‬بافت عصبی ‪:‬‬ ‫که دربخش سیستم عصبی بررسی خواهد شد‪.‬‬ ‫نمونه سؤاالت فصل دوم‪:‬‬ ‫‪ )1‬کدام اندامک در تنفس سلولی نقش دارد‪.‬‬ ‫د) شبکه آندوپالسمی خشن‬ ‫ج) شبکه آندوپالسمی صاف‬ ‫ب) دستگاه گلژی‬ ‫الف) میتوکندری‬ ‫‪ )2‬تمام گزینه های نامبرده از بافتهای همبند بدن میباشند بجز‪:‬‬ ‫د) چربی‬ ‫ج) خون‬ ‫ب) استخوان‬ ‫الف) رحم‬ ‫‪ )3‬فراوانترین سلول موجود در بافت همبند کدام است؟‬ ‫د) فیبروبالست ها‬ ‫ج) لکوسیت ها‬ ‫ب) ماکروفاژها‬ ‫الف) سلولهای چربی‬ ‫پاسخها‪:‬‬ ‫‪ )3‬د‬ ‫‪ )2‬الف‬ ‫‪ )1‬الف‬ ‫‪15‬‬  ‫فصل سوم‬ ‫استخوان شناسی‬ ‫‪16‬‬ ‫استخوان یک بافت پُرعروق‪ ،‬زنده و دائم درحال تغییراستکه از آب‪ ،‬موادآلی و معدنی تشکیل شده است‪.‬عملکرد‬ ‫استخوان شامل‪:‬‬ ‫‪-1‬ایجاد ساختارحمایتی برای بدن و همچنن بعنوان تکیه گاهی برای بافتهای نرم بدن عمل می کند‪.‬‬ ‫‪-2‬همانند اهرمی نیروی حاصل از انقباض عضالت را چندین برابر کرده و موجب حرکت میشود‪.‬‬ ‫‪-3‬عمل محافظت از ارگانهای حیاتی بدن مانند مغز‪ ،‬نخاع‪ ،‬قلب و ریهها‪.‬‬ ‫‪-4‬منبع ذخیره یونهای معدنی بدن از قبیل کلسیم و فسفات می باشد‪.‬‬ ‫‪-5‬محل قرارگیری مغزاستخوان است‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-1‬نقش سیستم اسکلتی را در خونسازی در سنین کودکی و بزرگسالی نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪17‬‬ ‫در برش عرضکککی یک اسکککتخوان دراز با چشکککم غیرمسکککلح دو نوع با فت اسکککتخوان متراکم (‪ )Compact‬و‬ ‫اسفنجی(‪ )Cancellus‬مشاهده می شود‪.‬استخوان متراکم از تعدادی واحدهای استوانهای نامنظم تشکیل شده که‬ ‫به هریک ازآنها سیستم هاورس میگویند‪.‬‬ ‫هرسککیسککتم هاورس دارای یک کانال مرکزی اسککت که حاوی یک دسککتع عروقی و عصککبی بوده که تیغههای‬ ‫متحدالمرکزی از بافت ا ستخوانی آن را احاطه میکند‪.‬بین این تیغه ها تعدادی ف ضای کوچک به نام الکونا وجود‬ ‫دارد که توسط کانالهای شعاعی نازک با یکدیگر و همچنین مجرای مرکزی هاورس ارتباط دارند‪.‬‬ ‫دراسکککتخوان اسکککفنجی تیغههای اسکککتخوانی بطور نامنظم و درجهات مختلف قراردارند و در بین آنها مغز قرمز‬ ‫ا ستخوان جای دارد‪(.‬درداخل مجراها سلولهای ا ستئو سیت قرار دارندکه از تق سیمات ا ستئوبال ستها ایجاد می‬ ‫شوند و در بقاء ماتریکس استخوان نقش فعال دارند و مرگ این سلولها منجر به تحلیل ماتریکس میشود)‪.‬‬ ‫ا ستئوبال ستها فعاالنه م شغول ساخت ماتریکس ا ستخوان ه ستند و به تدریج درتر شحات خود مح صور شده و به‬ ‫استئوسیتها تبدیل می شوند‪.‬استئوکالست ها از دیگر سلول های بافت استخوان هستند که در بردا شت و ه ضم‬ ‫بافت استخوانی نقش دارند (شکل ‪.)1-3‬‬ ‫‪18‬‬  ‫شکل ‪ 3-2‬بافت استخوانی را نشان میدهد‪.‬‬ ‫استخوانهای بدن را از نظرشکل ظاهری به ‪ 5‬دسته تقسیم میکنند‪:‬‬ ‫‪-1‬استخوانهای دراز (‪ :)Long Bones‬بیشتر در اندامها و به صورت عمودی قرار دارند‪.‬‬ ‫‪-2‬استخوانهای کوتاه (‪ :)Short bone‬ابعاد آنها برابر است مانند استخوانهای مچ دست و مچ پا‪.‬‬ ‫‪-3‬استخوانهای تخت (‪ :)Flat bone‬ضخامت آنها کمتر از ابعاد دیگرآنها است‪.‬مانند جمجمه و کِتف‪.‬‬ ‫‪-4‬استخوانهای نامنظم (‪ :)Irregurar bone‬شکل خاصی ندارند مانند استخوانهای صورت و مُهره ها‪.‬‬ ‫‪-5‬استخوانهای کُنجدی شکل (‪ :)Sesamoid‬درضخامت وتر عضالت وجود دارند مانند کشکک‪.‬‬ ‫‪19‬‬  ‫شکل ‪ 3-3‬نمایی کلی از اسکلت بدن انسان را نشان میدهد‪.‬‬ ‫اما ابتدا به بررسی استخوانهای سر و صورت می پردازیم‪.‬‬ ‫استخوان شناسی سر و صورت‪:‬‬ ‫جمجمه (‪ )Skull‬از ‪ 22‬عدد استخوان تشکیل شده است که در دو گروه استخوان های کاسه سر یا جعبه مغز و‬ ‫صورت تقسیم می شود‪.‬به استخوان های جمجمه به جز فَک تحتانی‪ ،‬کرانیوم گفته می شود‪.‬در ظاهر استخوان‬ ‫‪20‬‬ ‫های جمجمه توسط درزهایی بهم متصل اند که عبارتند از‪ :‬سوچر ساژیتال‪ ،‬سوچر کرونال و سوچر المبدوئید که‬ ‫توضیح آنها درجلسه اول گفته شده است‪.‬‬ ‫نکته‪ :‬در دوران جنینی در ق سمت هایی که سوچر ها بهم میر سند بین آنها ف ضاهایی شکل میگیرد که تو سط‬ ‫غ شایی همبند پو شیده شده ا ست و به آنها مالج یا فونتانل گفته می شودکه پس از تولد ا ستخوانی می شوند و‬ ‫مهمترین آنها عبارتند از‪ :‬مالج قدامی یا برگما )‪ :(Bregma‬که لوزی شکل ا ست و در بین سوچر های کرونال و‬ ‫ساژیتال تشکیل می شود و ‪ 1/5‬سال بعد از تولد نیز بسته می شود‪.‬‬ ‫مالج خلفی یا المبدا‪ :‬مثلثی شکل ا ست و در بین سوچر های ساژیتال و المبدوئید قرار دارد و ‪ 2‬تا ‪ 3‬ماه بعد از‬ ‫تولد مسدود می شود‪.‬‬ ‫وجود درزها یا سوچرها در بین استخوان های جمجمه‪ ،‬عبور سرجنین ازکانال زایمان را تسهیل می کند‪.‬حفراتی‬ ‫بنام سینوس در ضخامت برخی ا ستخوان های کا سه سَر وجود دارد که درتقویت تُن صدا نقش دارند و همچنین‬ ‫باعث کاهش وزن سَر و تسهیل حرکات آن می شود‪.‬این سینوس ها تو سط مجاری خاصی به حفره بینی راه می‬ ‫یابند و به آنها سینوس های اطراف بینی گفته می شود که شامل سینوس های فرونتال‪ ،‬ماگزیالری‪ ،‬اتموئید و‬ ‫اسفنوئید است‪.‬‬ ‫استخوان های جعبه مغزی شامل ‪ 4‬عدد استخوان فرد و میانی و دو استخوان زوج است که در طرفین خط وسط‬ ‫قراردارند که مجموعاً ‪ 8‬عدد هستند‪.‬استخوان های فرد و میانی عبارتند از‪:‬‬ ‫‪-1‬پیشانی )‪(Frontal‬‬ ‫‪-2‬اتموئید )‪(Ethmoid‬‬ ‫‪-3‬پروانه ای )‪(Sphenoid‬‬ ‫‪-4‬پس سری )‪(Occipital‬‬ ‫و استخوان های زوج عبارتند از‪:‬‬ ‫‪-1‬آهیانه ای )‪(Parietal‬‬ ‫‪21‬‬  ‫‪-2‬گیجگاهی )‪(Temporal‬‬ ‫استخوان های صورت ‪ 14‬عدد هستند که ‪ 6‬عدد زوج و ‪ 2‬عدد فرد هستند‪ :‬استخوان های زوج صورت شامل‪:‬‬ ‫‪ -1‬فک فوقانی )‪(Maxilla‬‬ ‫)‪(Palatine‬‬ ‫‪ -2‬کامی‬ ‫‪ -3‬گونه ای )‪(Zygomatic‬‬ ‫‪ -4‬اشکی )‪(Lacrimal‬‬ ‫‪ -5‬بینی )‪(Nasal‬‬ ‫‪ -6‬شاخک تحتانی بینی )‪(Inferior Nasal Concha‬‬ ‫و استخوان های فرد صورت عبارتند از‪:‬‬ ‫‪-1‬فک تحتانی )‪(Mandible‬‬ ‫‪-2‬تیغه بینی یا وومر ‪(Vomer).‬‬ ‫‪22‬‬  ‫شکل ‪ 3-4‬استخوانهای جمجمه را نشان میدهد‪.‬‬ ‫در این بخش ا ستخوان های جمجمه را در نماهای فوقانی‪ ،‬قدامی‪ ،‬خلفی‪ ،‬طرفی‪ ،‬تحتانی و داخلی (درون سری)‬ ‫بررسی می کنیم‪.‬‬ ‫‪-1‬بررسی استخوان های جمجمه از نمای فوقانی (‪:)Upper view‬‬ ‫محدب و صاف است و استخوان فرونتال در جلو و استخوان اکسیپیتال در عقب و استخوانهای پریتال در طرفین‬ ‫این نما دیده می شککوند‪.‬در این نما درزهای مهم جمجمه (کرونال‪ ،‬سککاژیتال و المبدوئید) مشککخص می باشککد‪.‬‬ ‫‪23‬‬ ‫همچنین فونتانل (مالج های) قدامی و خلفی در این نما دیده می شوند‪.‬برآمدگی و سوراخ های پریتال را نیز در‬ ‫طرفین درز ساژیتال می بینیم‪.‬‬ ‫شکل ‪ :3-5‬نمای فوقانی جمجمه را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪24‬‬  ‫‪-2‬بررسی استخوان ها ی جمجمه از نمای جلویی (قدامی)‪:‬‬ ‫این نما از دو بخش فوقانی و صاف و یک بخش تحتانی و نا صاف ت شکیل شده ا ست‪.‬در طرفین ق سمت فوقانی‬ ‫برج ستگی های پی شانی دیده می شود و در باالی حفرات کا سه چ شمی‪ ،‬قوس های ابرویی دیده می شود و در‬ ‫زیرآنها حفرات کاسه چشمی در باال و طرفین حفرات بینی واقع شده اند‪.‬‬ ‫اوربیت به صورت یک هرم چهاروجهی است که رأس آن درعقب و قاعده (حدقه یا حلقه چشم) درجلو واقع شده‬ ‫است‪.‬درکنار فوقانی حدقه چشم‪ ،‬بریدگی یا سوراخ فوق کاسه چشمی قراردارد و در زیر لبه تحتانی حدقه چشم‬ ‫سوراخ اینفرا اوربیتال چشم قراردارد‪.‬‬ ‫اسککتخوان های مسککتطیل شکککل بینی بر روی پل بینی و در طرفین خط وسککط به هم متصککل می شککوند‪.‬تیغه‬ ‫ا ستخوانی بنام تیغه بینی (از جنس غ ضروفی‪-‬ا ستخوانی) که معموالً به یک سمت انحراف دارد حفره بینی را به‬ ‫دو حفره تبدیل می کند‪.‬سوراخ جلوی بینی گالبی شکل است و توسط این تیغه به دو قسمت تقسیم می شود‪.‬‬ ‫برآمدگی های مربوط به اسکککتخوان های زایگوماتیک را می توان درطرفین صکککورت مشکککاهده کرد‪.‬پایین تر از‬ ‫برآمدگی گونه‪ ،‬زائده آلوئوالر ماگزیال دیده می شود‪.‬ق سمت تحتانی نمای قدامی صورت مربوط به سطح قدامی‬ ‫استخوان مندیبل است که صاف و محدب می باشد‪.‬‬ ‫‪25‬‬  ‫شکل ‪ :3-6‬نمای قدامی جمجمه را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪-3‬بررسی استخوان های جمجمه از نمای خلفی (‪:)Posterior View‬‬ ‫انتهای خلفی سککوچر سککاژیتال‪ ،‬سککوچرالمبدوئید و مالج خلفی در این نما دیده می شکوند‪.‬درخط وسککط بر روی‬ ‫اسککتخوان پس سککری می توان برآمدگی پس سککری خارجی )‪ (External occipital protuberance‬را دید‪.‬در‬ ‫طرفین برجسککتگی پس سککری می توان خطوط نوکال فوقانی وتحتانی )‪ (Superior & inferior nuchal line‬را‬ ‫مشاهده کرد و درقسمت تحتانی خط میانی استخوان پس سری‪ ،‬ستیغ پس سری خارجی ‪(External occipital‬‬ ‫)‪ crest‬دیده می شودکه محل اتصال عضالت خلفی گردن است‪.‬‬ ‫‪26‬‬  ‫شکل ‪ 3-7‬نمای خلفی جمجمه را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪-4‬نمای طرفی جمجمه (بررسی استخوان های جمجمه درنمای لترال (‪:()Lateral View‬‬ ‫چهار اسککتخوان آهیانه‪ ،‬گیجگاهی‪ ،‬پیشککانی و پروانه ای در انتهای خارجی درز کرونال در نقطه ای بنام پتریون‬ ‫(‪ )Pterion‬به هم متصل می شوند (دراین نقطه ضخامت جمجمه کمتراست)‪.‬‬ ‫درانتهای خارجی درز المبدوئید سکه اسکتخوان آهیانه‪ ،‬گیجگاهی و پس سکری باهم مفصکل شکده و تحت عنوان‬ ‫آسککتریون )‪ (Asterion‬نامگذاری شککده اسککت‪.‬جلوتر از آسککتریون زائده اسککتخوانی بنام زائده پسککتانی ‪(Mastoid‬‬ ‫)‪ process‬به سمت پایین کشیده شده است و در پشت گوش قابل لمس است‪.‬‬ ‫در جلو و باالی زائده پ ستانی سوراخ گوش خارجی قرار دارد و کمی جلوتر از آن قوس گونه ای قرارگرفته ا ست‪.‬‬ ‫حفره گیجگاهی در باالی قوس گونه ای (محل اتصککال عضککله تمپورالیس) و حفره زیرگیجگاهی در پایین قوس‬ ‫‪27‬‬ ‫گونه ای واقع شده اند‪.‬در جلوی سوراخ گوش خارجی‪ ،‬حفره ای مفصلی بنام حفره مندیبوالر برای مفصل شدن با‬ ‫کندیل مندیبل و تشکککیل تنها مفصککل متحرک جمجمه یعنی مفصککل )‪Temporomandibular joint (T.M.J‬‬ ‫وجود دارد‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-8‬نمای طرفی جمجمه را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪28‬‬  ‫شکل ‪ 3-9‬جمجمه را از نمای طرفی نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪-5‬بررسی استخوان های جمجمه در نمای تحتانی (‪ ) Inferior View‬یا قاعده جمجمه‪:‬‬ ‫این بخش را در سه قسمت قدامی‪ ،‬میانی و خلفی بشرح زیر بررسی می کنند‪:‬‬ ‫‪-1-5‬قسمت قدامی‪:‬‬ ‫این بخش از کام سخت )‪ (Hard palatine‬تشکیل شده است (دو سوم قدامی کام سخت را زوائد کامی استخوان‬ ‫ماگزیال و یک سوم خلفی کام سخت را صفحات افقی استخوان کامی ایجاد می کنند‪.‬‬ ‫‪ -5-2‬قسمت میانی‪:‬‬ ‫‪29‬‬ ‫محدوده این قسککمت در بین لبع خلفی کام سککخت تا لبه قدامی سککوراخ فورامن مگنوم )‪(Foramen magnum‬‬ ‫اسککت‪.‬در عقب کام سککخت سککوراخ های عقبی حفره بینی قرار گرفته و درعقب آن تنه اسککفنوئید و اسککتخوان‬ ‫اک سیپیتال در خط وسط بهم متصل میشوند‪.‬درجلوی فورامن مگنوم برجستگی بنام تکمه حلقی ‪(Pharyngeal‬‬ ‫)‪ tubercle‬قرار دارد که محل اتصال عضالت حلق است‪.‬‬ ‫در طرفین قسمت میانی زوائد رجلی داخلی و خارجی )‪ (Medial & lateral plates of pterygoid process‬و در‬ ‫بین آنها حفره رجلی قراردارد‪.‬درجلوی رأس خاره ا ستخوان تمپورال سوراخ پاره )‪ (Foramen lacerum‬قراردارد‪.‬‬ ‫درعقب و خارج سوراخ پاره‪ ،‬سوراخ مجرای کاروتید )‪ (Carotid canal‬و مجرای شنوایی یا شیپور استاش و عقب‬ ‫تر از آن سوراخ ژوگوالر )‪ (Jugular fossa‬قراردارد‪.‬در بخش خارجی ق سمت میانی‪ ،‬حفره مف صلی مندیبوالر و‬ ‫سوراخ بی ضی )‪ (Foramen oval‬در سطح تحتانی بال بزرگ ا ستخوان ا سفنوئید دیده می شوند‪.‬درعقب و داخل‬ ‫حفره مندیبوالر زائده نیزه ای و سوراخ استیلو ماستوئید قرار گرفته که محل عبور عصب فاسیال می باشد‪.‬‬ ‫‪-5-3‬قسمت خلفی‪:‬‬ ‫این قسککمت در عقب لبع قدامی فورامن مگنوم قراردارد و شککامل سککوراخ فورامن مگنوم در وسککط و کندیل های‬ ‫مف صلی ا ستخوان اک سیپیتال (برای مف صل شدن با مُهره اطلس یا مُهره اول گردن) در طرفین آن ه ستند‪.‬در‬ ‫جلوی قسکککمت خارجی کندیل ها مجرای زیرزبانی )‪ (Hypoglossal canal‬قرار دارد که محل عبور عصکککب زوج‬ ‫دوازدهم یا هایپوگلو سال ا ست‪.‬ستیغ اک سیپیتال خارجی نیز در این ق سمت دیده می شود که از کنار خلفی‬ ‫فورامن مگنوم تا برآمدگی پس سری خارجی کشیده شده است‪.‬‬ ‫‪30‬‬  ‫شکل‬ ‫شکل‪ 3-10‬نمای تحتانی جمجمه را نشان میدهد‪.‬‬ ‫ش‬ ‫‪ -6‬بررسی استخوان های جمجمه از نمای درون سری (‪:)Internal View‬‬ ‫سطح درونی کاسه سر‪ ،‬مقعر است و در خط میانی آن ناودان ساژیتال (جایگاه سینوس ساژیتال فوقانی) از جلو‬ ‫به عقب قراردارد‪.‬قاعده جمجمه را ازجلو به عقب به سکککه بخش بنام حفره کرانیال قدامی‪ ،‬حفره کرانیال میانی و‬ ‫حفره کرانیال خلفی تقسیم می کنندکه عبارتند از‪:‬‬ ‫‪-6-1‬حفره کرانیال قدامی‪:‬‬ ‫‪31‬‬ ‫حفره کرانیال قدامی جایگاه لوب فرونتال مغز بوده و در بین صکککفحه عمودی اسکککتخوان پیشکککانی و بال کوچک‬ ‫اسککتخوان اسککفنوئید )‪ (Lesser wing‬قرار دارد‪.‬درخط وسککط حفره کرانیال قدامی‪ ،‬زائده تاج خروسککی ‪(Crista‬‬ ‫)‪ galli‬قرار دارد و در طرفین این زائده صککفحه غربالی اسککتخوان اتموئید )‪ (Cribriform plate‬قرار دارد که در‬ ‫سککقف بینی واقع شککده و محل عبور اعصککاب بویایی اسککت‪.‬از انتهای داخلی کنارخلفی بال کوچک اسککتخوان‬ ‫ا سفنوئید‪ ،‬زائده کلینوئید قدامی )‪ (Anterior clinoid process‬ت شکیل می شود و در مجاورت آن در ری شه بال‬ ‫کوچک کانال اپتیک )‪ (Optic canal‬شکککل میگیرد که محل عبور عصککب بینایی یا اپتیک و همچنین شککریان‬ ‫افتالمیک است‪.‬‬ ‫‪-6-2‬حفره کرانیال میانی‪:‬‬ ‫حفره کرانیال میانی جایگاه لوب تمپورال مغز اسککت‪.‬در قسککمت میانی آن تنه اسککتخوان اسککفنوئید و حفره زین‬ ‫ترکی ( جای گاه غده هیپوفیز) )‪ (Sella turcica‬قرار دارد‪.‬در ع قب زین ترکی می توان زوا ئدکلینوئ ید خلفی‬ ‫)‪ (Posterior clinoid process‬را م شاهده کرد‪.‬روی بال بزرگ ا ستخوان ا سفنوئید به ترتیب از جلو به عقب در‬ ‫مسیری مایل و رو به خارج سوراخهای روتاندوم )‪ ،(Foramen rotundum‬بیضی و خاری )‪(Foramen spinosum‬‬ ‫قرار گرفته اند که از آنها عناصر زیر عبور میکنند‪:‬‬ ‫سوراخ گرد‪ :‬محل عبور عصب ماگزیالری است‪.‬‬ ‫سوراخ بیضی‪ :‬محل خروج عصب مندیبوالر است‪.‬‬ ‫و سوراخ خاری‪ :‬محل عبورشریان مننژیال میانی است‪.‬‬ ‫درحد فاصککل بال کوچک و بال بزرگ اسککفنوئید شکککاف اربیتال فوقانی )‪ (Superior orbital fissure‬قرار داردکه‬ ‫محل عبور عروق و اعصاب مربوط به چشم است‪.‬‬ ‫‪-6-3‬حفره کرانیال خلفی‪:‬‬ ‫بزرگتر و عمیق تر از حفرات کرانیال قدامی و میانی است و جایگاه قرار گیری لوب اکسیپیتال مغز می باشد و در‬ ‫حد فاصککل کنار فوقانی قسککمت خاره یا پتروس )‪ (Petrous part‬اسککتخوان تمپورال در جلو و صککدف اسککتخوان‬ ‫‪32‬‬ ‫اکسککیپیتال در عقب قرار گرفته اسککت‪.‬در عقب تنه اسککفنوئید سککطح شککیب دار ناودانی شکککلی بنامکالیووس‬ ‫)‪ (Clivus‬قرار دارد که به فورامن مگنوم محدود می شککود‪.‬امتداد ناودان سککاژیتال و دو ناودان عرضککی (جایگاه‬ ‫سینوس عرضی) بر روی سطح درونی استخوان اکسیپیتال واقع شده است‪.‬‬ ‫ناودان های عرضککی در انتهای خود به شکککل ‪ S‬امتداد می یابند (ناودان سککیگموئید جایگاه سککینوس سککیگموئید‬ ‫است) و از سوراخ ژوگوالر جمجمه خارج می شود‪.‬تمام سینوسهای وریدی‪ ،‬تخلیه خون وریدی جمجمه و مغز را‬ ‫به عهده دارند‪.‬‬ ‫‪33‬‬  ‫شکل ‪ 3-11‬تقسیمات حفره داخلی کاسه سر را نشان میدهد‪.‬‬ ‫نکته‪:‬‬ ‫‪-1‬شکستگی حفره کرانیال قدامی سبب تخلیه خون و مایع مغزی‪-‬نخاعی از طریق بینی میگردد‪.‬‬ ‫‪-2‬شکستگی حفره کرانیال میانی سبب خونریزی و تخلیه مایع مغزی‪-‬نخاعی از گوش میگردد‪.‬‬ ‫‪-3‬شکستگی حفره کرانیال خلفی سبب تغییر رنگ پوست ناحیه ماستوئیدی شده و این تغییر رنگ تا پوست‬ ‫پوشاننده عضله استرنوکالیدوماستوئید گسترش می یابد‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-12‬نمای داخلی جمجمه را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪34‬‬  ‫استخوان شناسی اندام های فوقانی و تحتانی‬ ‫هریک از اندامهای فوقانی شامل‪ 32‬قطعه استخوان و هریک از اندامهای تحتانی شامل ‪ 31‬قطعه استخوان است‪.‬‬ ‫استخوان بندی هراندام فوقانی شامل چهارقسمت است‪:‬‬ ‫‪ -1‬کمربند شانهای (‪ )Shoulder Girdle‬شامل دو استخوانترقوه (‪ )Clavicle‬وکِتف (‪ )Scapula‬است‪.‬‬ ‫‪-2‬بازو )‪ ،(Arm‬شامل استخوان بازو (‪ )Humerus‬است‪.‬‬ ‫‪ -3‬ساعد (‪ )Forearm‬شامل دو استخوان استکه درخارج آن استخوان رادیوس(‪ )Radius‬یا زنداعلی یا زند زبرین‬ ‫و در داخل آن استخوان اولنا (‪ )Ulna‬یا زنداسفل یا زند زیرین قراردارد‪.‬‬ ‫‪-4‬د ست )‪ (Hand‬شامل سه ق سمت مچ د ست یا کارپ (‪ ،)Carpus‬کف د ست یا متاکارپ (‪ )Metacurpus‬و بند‬ ‫انگشتان (‪ )Phalanges‬است‪.‬‬ ‫اسکلت اندام تحتانی نیز شامل چهارقسمت است‪:‬‬ ‫‪ -1‬کمربند لگنی )‪ (Pelvic Girdle‬که از دو استخوان ‪ Hip‬راست و چپ تشکیل شده است و اندام تحتانی را به‬ ‫ستون مُهرهای مت صل میکنند ودرعقب با ا ستخوان خاجی مف صل شده و مف صل ساکروایلیاک را می سازند و‬ ‫درجلو باهم مفصل شده‪ ،‬سمفیزپوبیس را تشکیل میدهند‪.‬‬ ‫‪ -2‬ران (‪ )Thigh‬شامل استخوانی بنام ران یا فمور(‪ )Femur‬است‪.‬‬ ‫‪ -3‬ساق ‪ Crus‬یا ‪ Leg‬شامل دو استخوان درشتنی یا تیبیا )‪ (Tibia‬درسمت داخل و نازکنی یا فیبوال )‪(Fibula‬‬ ‫در سمت خارج است‪.‬‬ ‫‪ -4‬پا (‪ )Foot‬شامل مچ پا یا ‪ ،Tarsus‬کف پا یا ‪ Metatarsus‬و بند انگشتان یا ‪ Phalanges‬است و یک استخوان‬ ‫کوچک تخت و سهگوش هم بنامکشکک یا پاتال )‪ (Patella‬درجلوی زانو است‪.‬‬ ‫‪35‬‬  ‫استخوان های اندام فوقانی‬ ‫کمربند شانه ای از دو استخوان کالویکل و اسکاپوال تشکیل شده است‪:‬‬ ‫‪-1‬استخوان کالویکل (‪:)Clavicle‬‬ ‫ا ستخوانی دراز و ‪ S‬شکل ا ست و در انتقال وزن از اندام فوقانی به تنه نقش دارد و در جلو و باالی قف سه سینه‬ ‫قراردارد و دارای دو انتهای داخلی بزرگ وخارجی تخت ا ست و در داخل با ا ستخوان ا سترنوم و در خارج با زائدة‬ ‫آکرومیون استخوان کِتف مفصل می شود و مفاصل استرنوکالویکوالر و آکرومیوکالویکوالر را میسازد‪.‬‬ ‫استخوان کالویکل دارای دو سطح باالیی و تحتانی است که در قسمت میانی سطح پایینی آن ناودان سابکالیووس‬ ‫قرار داردکه در انتهای خارجی آن سککوراخ تغذیه ای اسککتخوان قراردارد و دارای دو کنار قدامی و خلفی اسککت که‬ ‫لبع قدامی در دو سوم داخلی به سمت جلو تحدب و در یک سوم خارجی به سمت جلو تقعر دارد‪.‬شک ستگی‬ ‫های آن درمحل اتصال این دو قسمت اتفاق می افتد‪.‬‬ ‫نکته‪ :‬شک ستگی کالویکل در نوزادان به هنگام زایمان دیده می شود و ن شانه آن این ا ست که نوزاد بازویش را‬ ‫تکان نمی دهد‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-13‬کمربند شانه ای و استخوان کلویکل را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪36‬‬  ‫شکل ‪ 3-14‬استخوان کالویکل را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪ -2‬استخوان کِتف (‪:)Scapula‬‬ ‫ا ستخوان پهن و مثلثی شکل ا ست که در باال‪ ،‬عقب و خارج تنه قرار دارد و دو سطح قدامی وخلفی و سه لبه‬ ‫داخلی‪ ،‬خارجی و فوقانی دارد و سکککه زاویه باالیی‪ ،‬پایینی و خارجی و همچنین دارای سکککه زائده (اکرومیون‪،‬‬ ‫‪37‬‬ ‫کوراکوئید و خاری ا ست)‪.‬سطح قدامی ا ستخوان مقعر و سطح خلفی آن محدب ا ست که تو سط زائده خاری‬ ‫(‪ )Spine‬به دو حفره کوچک (فوق خاری) و بزرگ (تحت خاری) تقسیم می شود‪.‬‬ ‫لبه فوقانی اسککتخوان دارای بریدگی فوق کتفی و زائدة کوراکوئید (‪ )Coracoid Process‬در سککمت خارجی این‬ ‫بریدگی ا ست‪.‬لبه داخلی عمودی و به موزات لبه داخلی ا سکاپوالی سمت مقابل ا ست‪.‬درمحل تالقی لبه های‬ ‫خارجی و فوقانی زاویه خارجی یا حفره گلنویید (‪ )Glenoid Cavity‬قرار دارد که محل مفصل شدن سر استخوان‬ ‫بازو و تشکیل مفصل شانه است‪.‬‬ ‫در باال و پایین حفره گلنوئید تکمه های سوپراگلنوئید و اینفراگلنوئید وجود دارند که محل اتصال سر دراز عضله‬ ‫دو سر و سه سربازویی است‪.‬‬ ‫زوائد اسکاپوال‪:‬‬ ‫‪-1‬زائده آکرومیون‪:‬‬ ‫در رأس شککانه قابل لمس اسککت و در لبع داخلی خود با انتهای خارجی کالویکل مفصککل می شککود و مفصککل‬ ‫آکرومیوکالویکوالر را میسازد‪.‬زایده آکرومیون محلی شایع برای شکستکیهای استخوان کتف است‪.‬‬ ‫‪-2‬زائده کوراکوئید‪:‬‬ ‫زائده کوراکوئید محل اتصال عضالت روتاتور کاف است‪.‬‬ ‫‪-3‬زائده خاری‪ :‬زائده خاری در سطح خلفی کتف قرار دارد‪.‬‬ ‫نکته‪ :‬استخوان اسکاپوال چون در بین عضالت قرارمی گیرد کمتر دچار شکستگی می شود‪.‬‬ ‫‪38‬‬  ‫شکل ‪ 3-15‬استخوان کتف را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪-3‬استخوان بازو (‪:)Humerus‬‬ ‫استخوانی دراز است که دارای تنه و دو انتهای فوقانی و تحتانی است که به ترتیب با حفره گلنوئید و استخوانهای‬ ‫رادیوس و اولنا مفصل میشوند‪.‬انتهای فوقانی هومروس از سر (‪ ،)Head‬تکمه بزرگ (‪ )Tubercle Greater‬و تکمه‬ ‫کوچک (‪ )Lesser Tubercle‬و گردن (‪ )Neck‬تشکیل شده است‪.‬‬ ‫دربین تک مه های بزرگ وکوچک ناودانی بنام ناودان اینترتوبرکوالر قراردارد‪.‬مقطع تنه در نیمه باالیی گرد و در‬ ‫نیمه پایینی مثلثی شکل ا ست و دارای سه لبه داخلی‪ ،‬خارجی و قدامی و سه سطح (خلفی‪ ،‬داخلی وخارجی)‬ ‫ا ست‪.‬در ق سمت میانی سطح خلفی هومروس ناودانی مایل و کم عمق بنام ناودان رادیال قرار دارد و در ق سمت‬ ‫میانی لبع خارجی استخوان برجستگی بنام برجستگی دلتوئید (‪ )Deltoid Tuberosity‬قرار گرفته است‪.‬‬ ‫در انتهای پایینی استخوان بازو عناصر زیر وجود دارد‪:‬‬ ‫‪39‬‬  ‫‪-1‬اپی کندیل داخلی‬ ‫‪-2‬اپی کندیل خارجی‬ ‫‪ -3‬قرقره (‪ :)Trochlea‬با بریدگی تروکلئار اولنا مفصل می شود‪.‬‬ ‫‪ -4‬لقمه (‪ :)Capitulam‬با سراستخوان رادیوس مفصل می شود‪.‬‬ ‫همچنین در انتهای تحتانی هومروس حفرات زیر دیده میشود‪:‬‬ ‫‪-1‬حفره رادیال‪ :‬هنگام فلکشن ساعد‪ ،‬سر رادیوس در آن قرار دارد‪.‬‬ ‫‪-2‬حفره کورونوئید‪ :‬هنگام خم شدن ساعد نوک زائده کورونوئید اولنا درآن قراردارد‪.‬‬ ‫‪-3‬حفره آرنجی یا اوله کرانون (‪ :)Olecranon‬در سطح خلفی انتهای دی ستال هومروس قرار دارد و نوک زائده اوله‬ ‫کرانون استخوان اولنا در موقع بازشدن آرنج درآن قرار می گیرد‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-16‬استخوان بازو را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪40‬‬  ‫ساعد از دو استخوان اولنا و رادیوس شکل گرفته است‪.‬‬ ‫‪-4‬استخوان اولنا‪:‬‬ ‫در وضعیت آناتومیک بدن در موقعیت داخلی نسبت به رادیوس قراردارد و دارای دو انتهای فوقانی و پایینی (سر)‬ ‫و یک تنه ا ست‪.‬در انتهای باالیی دارای دو زائده آرنجی (‪ )Olecronon‬و کورونوئید یا منقاری (‪ )coronoid‬ا ست‬ ‫و سطح جلوی آن محل اتصال عضله براکئالیس است‪.‬‬ ‫قسمت های مفصلی انتهای فوقانی اولنا عبارتند از‪:‬‬ ‫‪-1‬بریدگی قرقره ای‪ :‬که با تروکلئار استخوان بازو مفصل می شود‪.‬‬ ‫‪-2‬بریدگی رادیال‪ :‬که با سر استخوان رادیوس مفصل می شود‪.‬تنه اولنا در مقطع مثلثی شکل است و دارای سه‬ ‫کنار و سککه سککطح اسککت‪.‬انتهای پایینی اسککتخوان کم حجم بوده و در سککطح خلفی داخلی دارای زائده نیزهای‬ ‫(‪ )Styloid Process‬است‪.‬انتهای پایینی استخوان اولنا با ردیف باالیی استخوان های مچ دست مفصل می شود‪.‬‬ ‫‪41‬‬  ‫شکل ‪ 3-17‬استخوان های رادیوس و اولنا را در ساعد نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪ -5‬استخوان رادیوس (‪:)Radius‬‬ ‫در وضعیت آناتومیکال در خارج ساعد است و در انتهای فوقانی شامل سه قسمت زیر است‪:‬‬ ‫‪-1‬سر‪ :‬دیسکی شکل است و با کاپیتولوم و بریدگی رادیال استخوان اولنا مفصل می شود‪.‬‬ ‫‪-2‬گردن‪ :‬سر را به تنه وصل می کند و باریک است‪.‬‬ ‫‪-3‬برجستگی رادیال‪ :‬محل اتصال عضله دو سر بازویی است‪.‬‬ ‫‪42‬‬ ‫تنه رادیوس دارای سه لبه و سه سطح قدامی‪ ،‬خلفی و خارجی ا ست‪.‬ا ستخوان رادیوس به سمت خارج تحدب‬ ‫دارد‪.‬انتهای پایینی آن حجیم تر از انتهای فوقانی آن است و از قسمتهای زیر تشکیل شده است‪:‬‬ ‫‪-1‬زائده نیزه ای‪ :‬از قسمت خارجی انتهای پایینی به سمت پایین امتداد یافته است‪.‬‬ ‫‪-2‬بریدگی اولنار‪ :‬درطرف داخل انتهای پایینی است و با انتهای دیستال اولنا مفصل می شود‪.‬‬ ‫نکته‪ :‬شک ستگی رادیوس در دو سانتی متر باالتر از انتهای تحتانی آن را (‪ )Call's Fracture‬میگویند که در افراد‬ ‫مُسن بیشتر اتفاق میافتد‪.‬‬ ‫‪-6‬استخوان های مچ دست (‪:)Carpus‬‬ ‫از تعداد ‪ 8‬عدد اسککتخوان کوتاه و مکعبی شکککل تشکککیل شککدهکه در دو ردیف فوقانی (‪ )Proximal‬و تحتانی‬ ‫(‪ )Distal‬قرارگرفته اند‪.‬ردیف فوقانی از خارج به داخل عبارتند از‪:‬‬ ‫‪-1‬اسکافویید )‪(Scaphoid‬‬ ‫‪-2‬لونیت )‪(Lunate‬‬ ‫‪-3‬تریکویتروم )‪(Triquetrum‬‬ ‫‪-4‬پیزیفورم )‪(Pisiform‬‬ ‫و ردیف تحتانی از خارج به داخل عبارتند از‪:‬‬ ‫‪-1‬تراپزیوم )‪(Trapezium‬‬ ‫‪-2‬تراپزوئید )‪(Trapezoid‬‬ ‫‪-3‬کاپیتیت )‪(Capitate‬‬ ‫‪-4‬همیت )‪(Hamate‬‬ ‫ا ستخوانهای ا سکافوئید و لونیت با انتهای پایینی رادیوس و تریکویتروم به وا سطه یک دی سک مف صلی با انتهای‬ ‫تحتانی اولنا مفصل می شود‪.‬ردیف تحتانی در پایین با انتهای فوقانی استخوان های متاکارپ مفصل می شود‪.‬‬ ‫‪43‬‬ ‫نکته‪ :‬اسکتخوان های اسککافوئید و لونیت بیشکتر از بقیه اسکتخوانهای مچ به ترتیب دچار شککسکتگی و دررفتگی‬ ‫میشوند‪.‬شکستگیهای اسکافوئید در اثر سقوط بر روی کف دست اتفاق می افتد‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-18‬استخوان های دست را نشان می دهد‪.‬‬ ‫‪-7‬استخوان های کف دست (‪:)Metacarpus‬‬ ‫به تعداد ‪ 5‬عدد است و در وضعیت آناتومیکال از سمت خارج به داخل شمارهگذاری می شوند‪.‬انتهای فوقانی آنها‬ ‫با ردیف تحتانی اسکککتخوان های مچ و انتهای تحتانی آنها ب ا اولین بند انگشکککتانف مفصکککل متاکارپوفاالنژیال را‬ ‫می سازند‪.‬اولین متاکارپ به وا سطه چرخش‪ 90‬درجه حول محورطولی خود میتواند انگ شت ش ست را روبروی‬ ‫سایر انگشتان قراردهد‪.‬‬ ‫‪44‬‬  ‫‪-8‬استخوانهای بند انگشتان ‪:‬‬ ‫بند انگشتان یا ‪ Phalanges‬تعداد آنها سه عدد است به جز انگشت شست که دارای دو بند میباشد‪.‬‬ ‫استخوان های اندام تحتانی‬ ‫استخوان های اندام تحتانی جزو استخوان های دراز (بجزمچ پا) طبقه بندی میشوند و شامل‪:‬‬ ‫‪-1‬استخوان های لگن (‪.)Pelvic or hip bones‬‬ ‫‪-2‬استخوان ران (‪.)Femor‬‬ ‫‪-3‬استخوان های ساق شامل درشت نی (‪ )Tibia‬و نازک نی (‪.)Fibula‬‬ ‫‪ -4‬ا ستخوان های پا که شامل ‪ 7‬ا ستخوان مچ (‪ )Tarsus‬و ‪ 5‬ا ستخوان کف پا (‪ )Metatarsus‬و ‪ 14‬بند انگ شت‬ ‫اند‪.‬‬ ‫‪-1‬استخوان هیپ (‪:)Hip bone‬‬ ‫هیپ اسککتخوانی چهارگوش اسککت که حول محور طولی اش پیچ خورده اسککت و از جوش خوردن سککه اسککتخوان‬ ‫پوبیس (‪ ،)Pubis‬ای سکیوم (‪ )Ischium‬و ایلئوم (‪ )Ilium‬ت شکیل شده ا ست و دارای دو سطح داخلی و خارجی و‬ ‫چهار کنار فوقانی‪ ،‬تحتانی‪ ،‬قدامی و خلفی است‪.‬‬ ‫س طح خارجی هیپ شامل موارد زیر است‪:‬‬ ‫‪-1‬سطح گلوتئال‪ :‬محل اتصال عضالت است‪.‬‬ ‫‪-2‬حفره استابولوم )‪ :(Acetabulum fossa‬با سر استخوان فمور مفصل می شود‪.‬در مرکز فاقد غضروف مفصلی‬ ‫اسککت و غضککروف هاللی شکککلی اطراف آن را می پوشککاند‪.‬کف این حفره در قسککمت پایین ناقص بوده و بریدگی‬ ‫ا ستابوالر )‪ (Acetabular notch‬نامیده می شود که تو سط لیگامان عر ضی ا ستابوالر ‪(Transvers acetabular‬‬ ‫)‪ ligament‬کامل می شود‪.‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪ -3‬سوراخ ابتوراتور )‪ :(Obturator foramen‬از م شارکت دو ا ستخوان پوبیس و ای سکیوم ساخته شده و غ شای‬ ‫ابتوراتور آن را می پوشاند‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-19‬سطح خارجی استخوان هیپ را نشان میدهد‪.‬‬ ‫سط ح داخلی هیپ شامل سه قسمت زیراست‪:‬‬ ‫‪-1‬حفره ایلیاک (‪ )Iliac Fossa‬که مقعر و صاف ا ست و به و سیله خطی قو سی (‪ )Arcuate Line‬از بقیه سطح‬ ‫داخلی جدا می شود‪.‬‬ ‫‪-2‬سطح خاجی لگنی یا ‪ Sacropelvic‬که خود شامل‪:‬‬ ‫‪46‬‬  ‫الف‪-‬رویه گوشی شکل )‪ : (Auricular surface‬با ساکروم مفصل می شود‪.‬‬ ‫ب‪-‬برجستگی ایلیاک )‪ :(Iliac tuberosity‬محل اتصال لیگامان ساکروایلیاک است‪.‬‬ ‫ج‪-‬قسمت لگنی‪ :‬درتشکیل جداره حفره لگن کوچک شرکت دارد‪.‬‬ ‫‪-3‬نمای داخلی سوراخ ابتوراتور‪ :‬که توسط غشای ابتوراتور مسدود میشود‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-20‬سطح داخلی استخوان هیپ را نشان میدهد‪.‬‬ ‫استخوان هیپ دارای ‪ 4‬لبه زیر است‪:‬‬ ‫‪-1‬لبه قدامی‪ :‬در باال از خار خاصره قدامی‪-‬فوقانی شروع شده و در پایین تر به خارخاصره قدامی‪-‬تحتانی رسیده‬ ‫و به تکمه پوبیس (‪ )Pubic Tubercle‬ختم میشود‪.‬‬ ‫‪47‬‬  ‫‪ -2‬لبه خلفی‪:‬‬ ‫در باال از خارخا صره خلفی‪ -‬فوقانی (‪ )Posterior Superior Iliac Spine (Psis‬شروع شده و در م سیر خود در‬ ‫پایین به برجستگی ایسکیال ختم میشود‪.‬‬ ‫‪ -3‬لبه فوقانی‪ :‬لبه فوقانی هیپ را سککتیغ خاصککره )‪ (Iliac crest‬می نامند و از خار خاصککره قدامی‪-‬فوقانی تا خار‬ ‫خاصره خلفی‪-‬فوقانی ادامه دارد‪.‬‬ ‫‪-4‬کنار تحتانی‪:‬‬ ‫کنار تحتانی هیپ را شاخه ایسکیوپوبیک تشکیل می دهد‪.‬سه قسمت تشکیل دهنده هیپ در محل استابولوم به‬ ‫هم جوش خورده است و محل جوش خوردگی آنها شبیه حرف ‪ Y‬است‪.‬‬ ‫استخوان پوبیس یا شرمگاهی‪:‬‬ ‫قسمت تحتانی و قدامی هیپ را می سازد و از سه قسمت تنه‪ ،‬شاخه فوقانی و شاخه تحتانی تشکیل شده است‪.‬‬ ‫لبه فوقانی تنه پوبیس را (‪ )Pubic Crest‬می گویند که در خارج به تک مه پوبیس (‪ )Pubic Tubercle‬ختم می‬ ‫شود‪.‬‬ ‫ایسکیوم‬ ‫استخوان ایسکیوم شبیه حرف ‪ L‬است و از دو بخش تنه و شاخه تشکیل شده است‪.‬سطح خلفی تنه ایسکیوم را‬ ‫برجستگی ایسکیال )‪ (Ischial tuberosity‬یا نشیمنگاه می نامند‪.‬‬ ‫‪-2‬حفره لگن (‪:)Pelvic Cavity‬‬ ‫لگن استخوانی از مشارکت دو استخوان همنام هیپ‪ ،‬استخوان ساکروم و دنبالچه شکل می گیرد و توسط دهانه‬ ‫ورودی لگن یا ‪ Pelvic inlet‬به دو بخش زیر تقسیم می شود‪:‬‬ ‫‪-1‬لگن بزرگ (کاذب)‬ ‫‪48‬‬  ‫‪-2‬لگن کوچک (حقیقی)‬ ‫دهانه ورودی لگن درخلف از دماغه سککاکروم )‪ ،(Promontory of sacrum‬لبع قدامی بال سککاکروم‪ ،‬خط قوسککی‪،‬‬ ‫خط پکتینئال‪ ،‬ستیغ پوبیس و لبه فوقانی سمفیز پوبیس شکل می گیرد‪.‬در لگن بزرگ (کاذب) ق سمت تحتانی‬ ‫احشای شکمی قرار گرفته است و در لگن کوچک نیز احشای لگنی‪ ،‬سیستم تناسلی و مثانه قرار می گیرد‪.‬برای‬ ‫حفره لگن یک خروجی هم تعریف می کنندکه لوزی شکککل اسککت و در جلو از لبه تحتانی سککمفیز پوبیس و در‬ ‫عقب از انتهای دنبالچه و در طرفین اضکککالع قدامی آن را شکککاخه ایسککککیوپوبیک و اضکککالع خلفی آن را رباط‬ ‫ساکروتوبروس و زوایای طرفی آن را برجستگی های ایسکیال می سازد‪.‬این ورودی و خروجی در زایمان اهمیت‬ ‫فراوانی دارند‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-21‬ورودی لگن را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪49‬‬  ‫‪ -3‬استخوان ران )‪:(Femur‬‬ ‫استخوان فمور طویل ترین استخوان بدن (حدود ‪ 45‬سانتیمتر) استکه در باال با استخوان هیپ مفصل ران و در‬ ‫پایین با ا ستخوان تیبیا مف صل زانو را ت شکیل می دهد‪.‬ا ستخوان فمور دارای سری کروی شکل ا ست که بجز‬ ‫قسمت کوچکی در مرکز آن از غضروف پوشیده شده است‪.‬سر استخوان فمور توسط گردنی ‪ 5‬سانتیمتری و با‬ ‫یک زاویه ‪ 125‬درجه به تنه مت صل می شود البته این زاویه در زنان کوچکتر ا ست‪.‬ات صال بین گردن و تنه فمور‬ ‫در جلو توسط خط اینترتروکانتریک‪ ،‬در خارج توسط تروکانتر بزرگ و در سمت داخل و بخشی از خلف استخوان‬ ‫تو سط تروکانتر کوچک و در خلف تو سط ستیغ اینترتروکانتریک م شخص می شود که تروکانترهای فمور را بهم‬ ‫متصل میکند‪.‬تنه استخوان فمور به سمت جلو تحدب دارد و دارای سه کنار داخلیف خارجی و خلفی است‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-22‬استخوان فمور را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪50‬‬ ‫کنار خلفی فمور برجسته تر از دو کنار دیگر استخوان است و بعلت اتصال عضالنی برجسته میباشد و از همینرو‬ ‫به این کنار خط خ شن )‪ (Linea aspera‬گفته می شود‪.‬کناره های خط خ شن در ق سمت پایین ا ستخوان از هم‬ ‫فا صله گرفته و یک ف ضای مثلثی شکل بنام ف ضای پوپلیتئال را مح صور می کنند‪.‬انتهای تحتانی ا ستخوان فمور‬ ‫دارای دو برجستگی بنام کندیل داخلی و خارجی است که توسط یک فضای اینترکندیالر عمیق ‪(Intercondylar‬‬ ‫)‪ fossa‬در خلف از هم جدا می شوند ولی در ق سمت جلو سطح غ ضروفی آنها باهم یکی شده و یک رویه مف صلی‬ ‫برای کشکک میسازند‪.‬انتهای فوقانی فمور مکان شایع شکستگی در افراد مسن است‪.‬‬ ‫‪51‬‬  ‫شکل ‪ 3-23‬استخوان فمور را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪-4‬کشکک (‪:)Patella‬‬ ‫استخوان کشکک بزرگترین استخوان سزاموئید بدن است که در ضخامت تاندون عضله چهار سر رانی قرار گرفته‬ ‫و به امتداد این تاندون بعد از اسککتخوان کشکککک تاندون پتالر گفته میشککود‪.‬از نظر ظاهری کشکککک اسککتخوانی‬ ‫‪52‬‬ ‫مثلثی شکل و با یک قاعده و راس می باشد که در سطح خلفی توسط رویه ای غضروفی پوشیده شده است که با‬ ‫سطح پتالر استخوان فمور مفصل میشود‪.‬‬ ‫‪-5‬استخوان درشت نی (‪:)Tibia‬‬ ‫ا ستخوان تیبیا یا در شت نی تحمل کننده ا صلی وزن بدن ا ست و در طرف داخل ساق پا واقع شده و دارای دو‬ ‫انتهای فوقانی و تحتانی و یک تنه بشرح زیر است‪.‬‬ ‫انتهای فوقانی تیبیا شامل‪:‬‬ ‫‪-1‬کندیل داخلی (‪:)Medial Condyle‬‬ ‫سطح فوقانی مقعر و مفصلی داشته و با کندیل داخلی فمور مفصل می شود‪.‬‬ ‫‪-2‬کندیل خارجی (‪:)Lateral Condyle‬‬ ‫سطح فوقانی مقعر و مف صلی دا شته و با کندیل خارجی فمور مت صل می شود‪.‬در پایین و عقب کندیل خارجی‬ ‫سطح مف صلی برای سر فیبوال وجود دارد‪.‬دربین کندیل های تیبیا ف ضای بین کندیلی وجود داردکه در مرکزآن‬ ‫تکمه های بین کندیلی داخلی و خارجی قراردارد‪.‬‬ ‫‪-3‬برجستگی تیبا (‪:)Tibial Tuberosity‬‬ ‫در قسمت فوقانی کنار قدامی تیبا و ‪ 2/5‬سانتی متر پایین کندیل ها قراردارد‪.‬‬ ‫تنه تیبیا در مقطع مثلثی بوده و دارای سه کنار قدامی‪ ،‬داخلی و خارجی و سه سطح داخلی و خارجی وخلفی‬ ‫است‪.‬سطح داخلی آن از زیرپوست قابل لمس است‪.‬انتهای تحتانی تیبیا حجیم است و با استخوان قاپ (‪)Talus‬‬ ‫مفصل میشود‪.‬از قسمت داخلی انتهای تحتانی تیبیا زائده استخوانی بنام قوزک داخلی (‪ )Medial Malleolus‬به‬ ‫سکککمت پایین برآمده و قابل لمس اسکککت‪.‬در سکککطح خارجی انتهای تیبیا بریدگی فیبوال قرار دارد که با انتهای‬ ‫‪53‬‬ ‫تحتانی فیبوال مف صل تیبیوفیبوالر تحتانی را می سازد‪.‬انتهای فوقانی ا ستخوان تیبیا یکی از مکانهای شایع بروز‬ ‫استئومیلیت است‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-24‬استخوان های ساق پا را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪-6‬استخوان فیبوال (‪:)Fibula‬‬ ‫اسککتخوان فیبوال یا نازک نی در سککمت خارج سککاق پا قرار دارد و در تحمل وزن نقشککی ندارد و دارای دو انتهای‬ ‫(فوقانی و تحتانی) و یک تنه است‪.‬انتهای فوقانی آن شامل‪:‬‬ ‫‪-1‬سر‪ :‬که با کوندیل خارجی تیبیا مفصل می شود‪.‬‬ ‫‪-2‬گردن‪ :‬که در پایین سر قراردارد‪.‬گردن فیبوال با عصب پرونئال مشترک )‪ (Common proneal nerve‬مجاورت‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫‪54‬‬ ‫انتهای تحتانی فیبوال قوزک خارجی پا (‪ )Lateral Malleollus‬را می سازد و سطح داخلی آن با استخوان تالوس‬ ‫مفصل میشود‪.‬تنه فیبوال دارای سهکنار (قدامی‪ ،‬خلفی و داخلی) و سه سطح خارجی‪ ،‬داخلی و خلفی است‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-25‬استخوان های تیبیا و فیبوال را نشان می دهد‪.‬‬ ‫‪55‬‬ ‫نکته‪ :‬یکی از نقاط منا سب برای گرفتن پیوند ا ستخوان‪ ،‬سطح داخلی و زیر جلدی تیبیا ا ست‪.‬جدا شدن اپیفیز‬ ‫تحتانی تیبیا اگر در خردساالن اتفاق بیافتد باعث کوتاهی اندام تحتانی می شود‪.‬‬ ‫مچ پا (‪:)Tarsus‬‬ ‫مچ پا شککامل ‪ 7‬اسککتخوان مکعبی شکککل قاپ یا تالوس)‪ ، (Talus‬پاشککنه )‪ ،)Calcaneus‬ناویکوالر یا قایقیشکککل‬ ‫)‪ ،(Navicular‬مکعبی (‪ )Cuboid‬و سککه اسککتخوان میخی شکککل )‪ (Cuneiform‬که عبارتند از‪ :‬کونیفورم داخلی‪،‬‬ ‫میانی و خارجی‪.‬‬ ‫‪ -1‬استخوان قاپ (‪:)Talus‬‬ ‫استخوان تالوس شش سطح دارد و در زیر تیبیا و باالی پاشنه قرار می گیرد و دارای سه قسمت سر‪،‬گردن و تنه‬ ‫ا ست‪.‬در سطح فوقانی آن بخش مف صلی قرقره ای قرار دارد که با انتهای تحتانی تیبیا مف صل می شود‪.‬در سطح‬ ‫تحتانی آن سه رویه مف صلی ه ست که بزرگترین آنها مقعر بوده و ب ا همتایش در پا شنه مف صل می شود‪.‬سر‬ ‫تالوس کروی شکل بوده و با سطح خلفی ناویکوالر مف صل می شود‪.‬سطوح داخلی وخارجی تنه تالوس دارای‬ ‫رویه مفصلی برای قوزک های داخلی و خارجی است‪.‬‬ ‫‪-2‬پاشنه (‪:)Calcaneus‬‬ ‫کالکانئوس بزرگترین اسککتخوان مچ پا اسککت که در زیر تالوس و در عقب اسککتخوان کوبوئید قرار دارد‪.‬در سککطح‬ ‫فوقانی آن سه رویه مفصلی برای تالوس وجود دارد و در قسمت خلفی دارای برجستگی بزرگ پاشنه میباشد‪.‬‬ ‫‪-3‬ناویکوالر (‪ :)Navicular‬اسککتخوان ناویکوالر در عقب با سککر تالوس و در جلو با اسککتخوان های میخی شکککل‬ ‫متصل می شود‪.‬‬ ‫‪-4‬مکعبی (‪ :)Cuboid‬استخوان کوبوئید در عقب با کالکانئوس و در جلو با متاتارسهای ‪ 4‬و ‪ 5‬متصل میشود‪.‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪ -5‬ا ستخوان های میخی شکل داخلی‪ ،‬میانی و خارجی‪ :‬سطح قدامی آنها با انتهای خلفی متاتارس های ‪ 1‬و ‪ 2‬و‬ ‫‪ 3‬و سطح خلفی آنها با ناویکوالر متصل می شود‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-26‬استخوان های مچ پا را نشان می دهد‪.‬‬ ‫استخوان های کف پا (‪:)Metatarsal Bone‬‬ ‫متاتارسها پنج عدد و جزو استخوان های دراز هستند و هر کدام دارای تنه‪ ،‬انتهای پروگزیمال و انتهای دیستال‬ ‫هستند و با استخوان های مچ پا و انگشتان پا متصل می شوند و شماره گذاری آنها برعکس انگشتان دست از‬ ‫سمت داخل به خارج است وتقعر آنها به سمتکف پا میباشد‪.‬‬ ‫بندانگشتان (‪:)Phalanges‬‬ ‫‪57‬‬  ‫تمام انگشتان پا دارای ‪ 3‬بند هستند بجز شست پا که دو بند دارد‪.‬‬ ‫شکل ‪ 3-27‬استخوان های کف پا و انگشتان و اتصاالت آنها را نشان میدهد‪.‬‬ ‫استخوان های تنه‬ ‫‪58‬‬  ‫آشنا شدن با استخوان های تنه‬ ‫وظایف ستون مُهره ای عبارت ست از پ شتیبانی از سر و تنه‪ ،‬فراهم کردن قابلیت انعطاف و ت شکیل کانال مُهرهای‬ ‫که مسیری برای عبور نخاع به سمت مغز می باشد‪.‬‬ ‫ستون مُهره ها از قطعاتی بنام مُهره (‪ )Vertebrae‬تشکیل شده است که به وسیله صفحاتی غضروفیـ لیفی بنام‬ ‫دیسک بین مُهره ای (‪ )Intervertebral discs‬و همچنین لیگامان ها به هم وصل می شوند‪.‬‬ ‫طول سککتون مهره ای بین ‪ 60‬تا ‪ 70‬سککانتی متر در زنان و مردان تفاوت دارد‪.‬دیسککک های بین مُهره ای یک‬ ‫چهارم طول ستون مُهره ای را ت