PDF: پرتو از اسرار نماز - محسن قرائتی

‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬‬ ‫ﻣﺤﺴﻦ ﻗﺮاﺋﺘﯽ‬ ‫ﻧﺎﺷﺮ ﭼﺎﭘﯽ‪:‬‬ ‫ﺳﺘﺎد اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻧﺎﺷﺮ دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬  ‫ﻓ ﻬ ﺮﺳ ﺖ‬ ‫‪5‬‬...

‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬‬ ‫ﻣﺤﺴﻦ ﻗﺮاﺋﺘﯽ‬ ‫ﻧﺎﺷﺮ ﭼﺎﭘﯽ‪:‬‬ ‫ﺳﺘﺎد اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻧﺎﺷﺮ دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬  ‫ﻓ ﻬ ﺮﺳ ﺖ‬ ‫‪5‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬ ‫‪8‬‬ ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز‬ ‫‪8‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮐﺘﺎب‬ ‫‪9‬‬ ‫‪ -1‬ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‬ ‫‪10‬‬ ‫‪ -2‬ﺳﺨﻦ ﻧﺎﺷﺮ‬ ‫‪10‬‬ ‫‪ -3‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻋﺒﺎدت‬ ‫‪11‬‬ ‫‪ -4‬ﭼﺮا ﻋﺒﺎدت؟‬ ‫‪12‬‬ ‫‪ -5‬ﻧﻘﺶ ﻋﺒﺎدت‬ ‫‪17‬‬ ‫‪ -6‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﯿﻢ؟‬ ‫‪21‬‬ ‫‪ -7‬آﻓﺎت ﻋﺒﺎدت‬ ‫‪23‬‬ ‫‪ -8‬راﻫﻬﺎي دوري از ﻋﺠﺐ و ﻏﺮور‬ ‫‪29‬‬ ‫‪ -9‬ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫‪31‬‬ ‫‪ -10‬ﻋّﺒﻮدﯾﺖ ﻧﻪ ﻋﺒﺎدت‬ ‫‪33‬‬ ‫‪ -11‬ﺗﺪاوم ﻋﺒﺎدت‬ ‫‪35‬‬ ‫‪ -12‬ﻓﺮﺻﺖ ﻋﺒﺎدت ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮب ﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ‪ ،‬آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ دوام ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﻧﺪك ﺑﺎﺷﺪ!‬ ‫‪40‬‬ ‫‪ -13‬اﻧﮕﯿﺰه ﻫﺎي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻋﺒﺎدت‬ ‫‪41‬‬ ‫‪ -14‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﺒﻮﻟﯽ ﻋﺒﺎدات‬ ‫‪47‬‬ ‫‪ -15‬ﻧﺸﺎن ﻗﺒﻮﻟﯽ‬ ‫‪57‬‬ ‫‪ -16‬ﺗﺴﻠﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﮑﻠﯿﻒ‬ ‫‪58‬‬ ‫‪ -17‬ﺑﻬﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﺗﺤﻘﯿﻖ؟‬ ‫‪63‬‬ ‫‪ -18‬اﻫﻤّﯿﺖ ﻧﻤﺎز‬ ‫‪65‬‬ ‫‪ -19‬ﻧﻤﺎز‪ ،‬از دﯾﺪﮔﺎه ﻋﻘﻞ و وﺟﺪان‬ ‫‪67‬‬ ‫‪ -20‬ﭼﻨﺪ ﺳﺆال و ﺟﻮاب‬ ‫‪69‬‬ ‫‪ -21‬ﺗﺮك ﻧﻤﺎز‬ ‫‪69‬‬ ‫‪ -22‬ﺳﺒﮏ ﺷﻤﺮدن ﻧﻤﺎز‬ ‫‪71‬‬ ‫‪ -23‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻣﺮدود‬ ‫‪73‬‬ ‫‪ -24‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ‬ ‫‪77‬‬ ‫‪ -25‬ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭘﺮواز روح‬ ‫‪84‬‬ ‫‪ -26‬ﻟﺒﺎس و ﻣﮑﺎن ﻧﻤﺎزﮔﺰار‬ ‫‪86‬‬ ‫‪ -27‬ﻗﺒﻠﻪ‬ ‫‪92‬‬ ‫‪ -28‬اﺧﻼص در ﻧّﯿﺖ‬ ‫‪92‬‬ ‫‪ -29‬ﻧّﯿﺖ‪ ،‬ﻣﻼك ارزش‬ ‫‪94‬‬ ‫‪ -30‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از اﺧﻼص‬ ‫‪96‬‬ ‫‪ -31‬اﺧﻼص در ﻋﺒﺎدت‬ ‫‪98‬‬ ‫‪ -32‬آﺛﺎر دﻧﯿﻮي ﻧّﯿﺖ‬ ‫‪102‬‬ ‫‪ -33‬ﻧّﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻋﻤﻞ وﻗﺘﯽ ﻧّﯿﺖ ﺑﺮ ﭼﯿﺰي‪ ،‬ﻗﻮي و اﺳﺘﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪن اﺣﺴﺎس ﺿﻌﻒ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪104‬‬ ‫‪ -34‬راه ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ اﺧﻼص‬ ‫‪110‬‬ ‫‪ -35‬ﻧّﯿﺖ ﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ‬ ‫‪112‬‬ ‫‪ -36‬داﻧﺸﮕﺎه ﺣﮑﻤﺖ‬ ‫‪126‬‬ ‫‪ -37‬ﺳﻮره ﺣﻤﺪ‬ ‫‪136‬‬ ‫‪ -38‬ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬در رواﯾﺎت‬ ‫‪142‬‬ ‫‪ -39‬ﺳﻮره ﺗﻮﺣﯿﺪ‬ ‫‪146‬‬ ‫‪ -40‬رﮐﻮع‬ ‫‪148‬‬ ‫‪ -41‬ﺳﺠﻮد‬ ‫‪155‬‬ ‫‪ -42‬ﻣﻌﻨﺎي »ﺳﺒﺤﺎَن اﻟّﻠﻪ«‬ ‫‪158‬‬ ‫‪ -43‬ﻗﻨﻮت‬ ‫‪160‬‬ ‫‪ -44‬ﺗﺸّﻬﺪ‬ ‫‪162‬‬ ‫‪ -45‬ﺳﻼم‬ ‫‪168‬‬ ‫‪ -46‬ﺗﻌﻘﯿﺒﺎت و ﻧﻮاﻓﻞ‬ ‫‪168‬‬ ‫‪ -47‬ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻧﻤﺎز‬ ‫‪173‬‬ ‫‪ -48‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻣﺴﺘﺤﺐ )ﻧﻮاﻓﻞ(‬ ‫‪177‬‬ ‫‪ -49‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ و‪...‬‬ ‫‪177‬‬ ‫‪ -50‬اﻫﻤّﯿﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ‬ ‫‪181‬‬ ‫‪ -51‬آﺛﺎر ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ‬ ‫‪184‬‬ ‫‪ -52‬اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ‬ ‫‪196‬‬ ‫‪ -53‬ﻧﻤﺎز ﻗﻀﺎ‬ ‫‪198‬‬ ‫‪ -54‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي دﯾﮕﺮ‬ ‫‪198‬‬ ‫‪ -55‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‬ ‫‪200‬‬ ‫‪ -56‬ﺳﯿﺮه اوﻟﯿﺎء دﯾﻦ‬ ‫‪201‬‬ ‫‪ -57‬ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ‬ ‫‪220‬‬ ‫‪ -58‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي دﯾﮕﺮ‬ ‫‪222‬‬ ‫درﺑﺎره ﻣﺮﮐﺰ‬  ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻪ‪:‬ﻗﺮاﺋﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺴﻦ‪- 1324 ،‬‬ ‫ﻋﻨﻮان و ﻧﺎم ﭘﺪﯾﺪآور‪:‬ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز‪ /‬ﺗﺎﻟﯿﻒ ﻣﺤﺴﻦ ﻗﺮاﺋﺘﯽ؛ ﺗﺪوﯾﻦ ﺟﻮاد ﻣﺤﺪﺛﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﺸﺮ‪:‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺳﺘﺎد اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز‪.1374 ،‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮي‪ 251:‬ص‪.‬‬ ‫ﺷﺎﺑﮏ‪ 2950:‬رﯾـﺎل )ﭼﺎپ دﻫﻢ( ؛ ‪ 2200‬رﯾـﺎل )ﭼﺎپ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ( ؛ ‪ 4500‬رﯾﺎل ‪ :‬ﭼﺎپ ﻫﻔـﺪﻫﻢ ‪ 4-54-6268-964 :‬؛ ‪ 4500‬رﯾﺎل‬ ‫)ﭼﺎپ ﻫﺠﺪﻫﻢ( ؛ ‪ 6000‬رﯾﺎل )ﭼﺎپ ﺑﯿﺴﺘﻢ( ؛ ‪ 6000‬رﯾﺎل )ﭼﺎپ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ(‬ ‫ﯾﺎدداﺷﺖ‪:‬ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ در ﺳﺎل ‪ 1371‬ﺗﻮﺳﻂ ﻃﺮح اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾﺎدداﺷﺖ‪:‬ﭼﺎپ دﻫﻢ‪ :‬زﻣﺴﺘﺎن ‪.1372:‬‬ ‫ﯾﺎدداﺷﺖ‪:‬ﭼﺎپ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‪ :‬زﻣﺴﺘﺎن ‪.1374‬‬ ‫ﯾﺎدداﺷﺖ‪:‬ﭼﺎپ ﻫﻔﺪﻫﻢ‪.1378 :‬‬ ‫ﯾﺎدداﺷﺖ‪:‬ﭼﺎپ ﻫﺠﺪﻫﻢ‪ :‬زﻣﺴﺘﺎن ‪.1379‬‬ ‫ﯾﺎدداﺷﺖ‪:‬ﭼﺎپ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‪.1381 :‬‬ ‫ﯾﺎدداﺷﺖ‪:‬ﮐﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮﻧﻮﯾﺲ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‪:‬ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﻪ اﻓﺰوده‪:‬ﻣﺤﺪﺛﯽ‪ ،‬ﺟﻮاد‪ ،- 1331 ،‬ﮔﺮدآورﻧﺪه‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﻪ اﻓﺰوده‪:‬ﺳﺘﺎد اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز‬ ‫رده ﺑﻨﺪي ﮐﻨﮕﺮه‪/BP186:‬ق‪4‬پ‪1374 4‬‬ ‫رده ﺑﻨﺪي دﯾﻮﯾﯽ‪297/353:‬‬ ‫ﺷﻤﺎره ﮐﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﯽ ﻣﻠﯽ‪:‬م ‪5278-75‬‬  ‫ص‪1 :‬‬ ‫‪ -1‬ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‬ ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز « ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‬ ‫اراﺋﻪ ﻣﻌﺎرف دﯾﻦ اﺳﻼم‪ ،‬در زﻣﯿﻨﻪ »ﻋﻘﺎﯾﺪ« و »اﺣﮑﺎم« و »اﺧﻼق«‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﻪ زﺑﺎﻧﯽ روﺷﻦ و ﻣﺘّﮑﯽ ﺑﻪ آﯾﺎت و اﺣﺎدﯾﺚ‪ ،‬ﺿﺮورﺗﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪان ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﺎرف را ﺑﺮآورده ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﻓﯿﻖ اﻟﻬﯽ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »درﺳـﻬﺎﯾﯽ از ﻗﺮآن« در ﻃﻮل ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺳﺎل از ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن اراﺋﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳـﺘﻘﺒﺎل اّﻣﺖ ﻣﺎ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬ﺑﺤﺚ ﻫﺎي اﺻﻮل دﯾﻦ و ﻣﻌﺎد‪ ،‬از اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ﺑﺤﺚ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺻﻮل دﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮﺻـﯿﻪ دوﺳﺘﺎن ﻗﺮار ﺷﺪ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ »ﻓﺮوع دﯾﻦ« ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﺎپ و ﻣﻨﺘﺸﺮ‬ ‫ﮔﺮدد‪».‬ﺣﺞ« ﻗﺒًﻼ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﯿﺎزي ﻓﻮري ﺗﺮ در اﺧﺘﯿﺎر ﺷـﻤﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬اﯾﻨﮏ »ﻧﻤﺎز« را در دﺳﺖ دارﯾﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﺮاﻧﻪ ﻓﺮﺻﺖ‬ ‫و زﻣﯿﻨﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ ﺧﻮن ﺷﻬﯿﺪان‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻧﻤﺎز و ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮوع دﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ و ﺟﺰوات ﻣﻔﯿﺪ و ارزﺷﻤﻨﺪي ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻧﺸﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﯿﺪ ﻣﯽ رود اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻮع ﺗـﺪوﯾﻦ و ﺳـﺒﮏ ﺑﺤﺚ و دﺳـﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ آﯾﺎت و اﺣﺎدﯾﺚ ﻓﺮاوان‪ ،‬ﺑﺮاي ﻋﻤﻮم اﻫﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه‬ ‫ﻣﺮﺑﯿﺎن و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﻼس داري ﺑﻪ اراﺋﻪ ﺣﻘﺎﯾﻖ دﯾﻦ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﮑﺮار ﻣﮑﺮّرات ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮاد اﺻﻠﯽ ﮐﻪ در ﺗﻬﯿﻪ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻋﻤﺪه‪ ،‬ﻗﺮآن و ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺖ و در رواﯾﺎت ﻧﯿﺰ‪ ،‬از ﮐﺘﺐ ﺷﯿﻌﻪ‬ ‫و اﻫﻞ ﺳّﻨﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪) ،‬ﭘﺲ از ﻗﺮآن و ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ( ﻋﺒﺎرت ﺑﻮده اﺳﺖ از‪ :‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬وﺳﺎﺋﻞ اﻟﺸﯿﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺪرك‪ ،‬اﺻﻮل‬ ‫ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬ﻣﻦ ﻻﯾﺤﻀﺮه اﻟﻔﻘﯿﻪ‪ ،‬ﻏﺮراﻟﺤﮑﻢ‪ ،‬ﮐﻨﺰاﻟﻌﻤﺎل و‪...‬ﮐﻪ ﻣﺪرك رواﯾﺎت در ﭘﺎورﻗﯽ ﻫﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺗﻬﯿﻪ اﯾﻦ ﻧﻮﺷـﺘﻪ و ﻏﻨﺎي ﻣﻄﺎﻟﺐ آن‪ ،‬از اﻓﮑﺎر ﺳﻮدﻣﻨﺪ و اﺿﺎﻓﺎت ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﻋﺰﯾﺰاﻧﯽ ﻫﻢ اﺳـﺘﻔﺎده ﺷﺪه‪ ،‬ﮐﻪ در ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎ از آﻧﺎن‬ ‫ﺳﭙﺎﺳـﮕﺰاري ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬آﻧﭽﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻗّﻮت و ﻣﻄﻠﻮب در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳـﺨﻨﺎن ﻧﻮراﻧﯽ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﻫﻠﺒﯿﺖ ﻋﺼـﻤﺖ‬ ‫ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم و از ﺑﺮﮐﺎت آن اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻟﻐﺰش و ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ در ﺗﺮﺟﻤﻪ آﯾﺎت و اﺣﺎدﯾﺚ آﻣﺪه‪ ،‬ﻧﺴـﺒﺘًﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ آزاد و ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻮﺿـﯿﺢ و اﺿﺎﻓﺎت اﺳﺖ‪.‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﺤﺘﻮاي اﯾﻦ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻗﺒًﻼ از ﺳﯿﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ ﭘﺨﺶ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮﻫﺎ و ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺰرگ‪ ،‬اﺧﻼـص و دوام ﺗﻮﻓﯿﻖ و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺳـﺨﻦ و ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣﯽ ﻃﻠﺒﯿﻢ و اﻣﯿـﺪوارﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺎم ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬در زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎزي‬ ‫ﺑﺮاي ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﻀﻪ ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺳﺎﯾﻪ ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﻬﻤﯽ در ﻧﺸـﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﻼم در ﺳﺮاﺳـﺮ ﺟﻬﺎن داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ ﯾﮑﺎﯾﮏ ﻣﺎﺳﺖ و اﻣﺖ ﺑﺰرگ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﮑﯿﻪ ﺑﻪ ﻫّﻮﯾﺖ دﯾﻨﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻏﻨﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬دژ اﺳﺘﻮار ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺣﻖ‪ ،‬و ﭘﻨﺎه ﻣﺴﺘﺤﮑﻤﯽ ﺑﺮاي ﻣﺤﺮوﻣﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪...‬‬ ‫اﻧُّﻪ وﻟّﯽ اﻟﺘﻮﻓﯿﻖ‪.‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ‪ 1410‬ق ‪ /‬ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ 1369‬ش‬ ‫‪ -2‬ﺳﺨﻦ ﻧﺎﺷﺮ‬ ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز « ﺳﺨﻦ ﻧﺎﺷﺮ‬ ‫ﺑـﺎ ﺗﺄﺳـﯿﺲ »ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ درﺳـﻬﺎﯾﯽ از ﻗﺮآن« در ﺳـﺎل ‪ ،75‬ﺗﺄﻟﯿﻔـﺎت ﺣّﺠﺖ اﻻﺳـﻼم واﻟﻤﺴـﻠﻤﯿﻦ ﻣﺤﺴﻦ ﻗﺮاﺋـﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎﺷـﺮان ﻣﺤﺘﺮم ﭼﺎپ و ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺗﺼـﺤﯿﺢ و ﺗﮑﻤﯿﻞ در اﺧﺘﯿﺎر اﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﺤﻤﺪاﻟﱠﻠﻪ‬ ‫ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﻣﺠّﻠﺪات اّوﻟﯿﻪ »ﺗﻔﺴﯿﺮﻧﻮر« ﭘﺲ از ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ و وﯾﺮاﺳﺘﺎري در ﻣﺴﯿﺮ ﻧﺸﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ »ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز« ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺘﺎد اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ ﭘﺲ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻨﺘﺸﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫اﻣﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﺎ را از ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات و ﻧﻈﺮات ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﻧﻤﻮده و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﯽ زﯾﺮ ارﺳﺎل ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻬﺮان ‪ -‬ﺻﻨﺪوق ﭘﺴﺘﯽ ‪14185 / 586‬‬ ‫‪ -3‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز « ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﭘﯿﺶ از ورود ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻧﻤﺎز‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ »ﻋﺒﺎدت«‪ ،‬روح ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪ ،‬اﻧـﺪﮐﯽ درﺑﺎره ﻋﺒﺎدت و ﺑﻨـﺪﮔﯽ ﺑﺤﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و از ﻣﻌﻨﯽ و‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ و اﺑﻌﺎد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آن ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﻢ‪.‬‬ ‫ص‪2 :‬‬  ‫‪ -4‬ﭼﺮا ﻋﺒﺎدت؟‬ ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز « ﭼﺮا ﻋﺒﺎدت؟‬ ‫ﻋﺒـﺎدت‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﺎي اﻇﻬـﺎر ذﻟّﺖ‪ ،‬ﻋـﺎﻟﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﺗـﺬﻟّﻞ و ﮐﺮﻧﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاوﻧـﺪ اﺳﺖ‪.‬در اﻫﻤّﯿﺖ آن‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺲ ﮐﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ‬ ‫ﻫﺴﺘﯽ و ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان )ﻋﺎﻟﻢ ﺗﮑﻮﯾﻦ و ﺗﺸﺮﯾﻊ( ﺑﺮاي ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ‪.‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»َوَﻣﺎ َﺧَﻠْﻘُﺖ اﻟ ِْﺠﱠﻦ َواﻟ ِْﺈﻧَﺲ ِإﻟﱠﺎ ﻟ َِﯿْﻌﺒُُﺪوِن«)‪(1‬‬ ‫ﻫﺪف آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻫﺴﺘﯽ و ﺟﻦ و اﻧﺲ‪ ،‬ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ ﻫﻤﻪ اﻧﺒﯿﺎء و رﺳﺎﻟﺖ آﻧﺎن ﻧﯿﺰ‪ ،‬دﻋﻮت ﻣﺮدم ﺑﻪ ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪َ» :‬وﻟََﻘْﺪ ﺑََﻌﺜَْﻨﺎ ﻓِﯽ ُﮐﱢﻞ ُأﱠﻣٍﻪ ﱠرُﺳﻮًﻻ َأِن اْﻋﺒُُﺪواْ اﻟﱠﻠَﻪ‬ ‫َواْﺟَﺘﻨِﺒُﻮاْ اﻟﱠﻄُﻐﻮَت«)‪(2‬‬ ‫ﭘﺲ ﻫﺪف از ﺧﻠﻘﺖ ﺟﻬﺎن و ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧـﺪاي ﻣﺘﻌـﺎل‪ ،‬ﻧﯿـﺎزي ﺑﻪ ﻋﺒـﺎدت ﻣﺎ ﻧـﺪارد‪َ» ،‬ﻓِﺈﱠن اﻟﱠﻠَﻪ َﻏﻨِﱞﯽ َﻋﻨُﮑْﻢ«)‪ (3‬و ﺳﻮد ﻋﺒـﺎدت‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﻣﯽ‬ ‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ درس ﺧﻮاﻧﺪن ﺷﺎﮔﺮدان ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد آﻧﺎن اﺳﺖ و ﺳﻮدي ﺑﺮاي ﻣﻌﻠّﻢ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ص‪3 :‬‬ ‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻫﻤﻮاره در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎ‪ ،‬زﺑﺎن ﺳـﺘﺎﯾﺶ و ﺑﻨﺪﮔﯽ دارد‪.‬ﯾﺎدآوري ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي ﺑﯿﺸـﻤﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﻗﻮي ﺗﺮﯾﻦ اﻧﮕﯿﺰه ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧـﺪا و ﻋﺒﺎدت او ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬در ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻫﺎي اﻣﺎﻣﺎن ﻣﻌﺼﻮم‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮًﻻ اﺑﺘـﺪا ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ‬ ‫ﻗﺒـﻞ از ﺗﻮﻟّـﺪ اﻧﺴـﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﯾـﺎدآورده ﻣﯽ ﺷﻮد و از اﯾﻦ راه‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺧـﺪا را زﻧـﺪه ﻣﯽ ﺳﺎزد آﻧﮕﺎه درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﯿﺎز از او ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪.‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»َﻓﻠَْﯿْﻌﺒُُﺪواْ َرﱠب َﻫَﺬا اﻟ َْﺒﯿِْﺖ ‪ ،‬اﻟﱠِﺬي َأْﻃَﻌَﻤُﻬﻢ ﱢﻣﻦ ُﺟﻮٍع َوَءاَﻣَﻨُﻬﻢ ﱢﻣْﻦ َﺧْﻮِف«)‪(1‬‬ ‫ﻣﺮدم ﭘﺮوردﮔﺎر اﯾﻦ ﮐﻌﺒﻪ را ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬او را ﮐﻪ از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﺳﯿﺮﺷﺎن ﮐﺮد و از ﺗﺮس‪ ،‬اﯾﻤﻨﺸﺎن ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫در آﯾﻪ اي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن را ﺑﻨﺪﮔﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﻤﺎرا آﻓﺮﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ﻓﻄﺮت‬ ‫ﭘﺮﺳـﺘﺶ‪ ،‬ﺟﺰﺋﯽ از وﺟﻮد و ﮐﺸﺶ ﻓﻄﺮي اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬اﯾﻦ روح ﭘﺮﺳﺘﺶ‪ ،‬ﮐﻪ در اﻧﺴﺎن ﻓﻄﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ در ﻣﺴﯿﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻧﺴﺎن ﺑﻪ »ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺘﯽ« ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ اﻧﺴﺎن در ﺳﺎﯾﻪ ﺟﻬﻞ ﯾﺎ اﻧﺤﺮاف‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﺳـﻨﮓ و ﭼﻮب و ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﮔﺎو و‬ ‫ﭘﻮل و ﻣﺎﺷﯿﻦ و ﻫﻤﺴﺮ و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻃﺎﻏﻮت ﻫﺎ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﻧﺒﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﺣّﺲ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻌﺜﺖ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ اﯾﻦ ﻏﺮﯾﺰه ﻓﻄﺮي ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮ درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ» :‬ﻓَﺒﻌﺚ اﻟّﻠُﻪ ُﻣَﺤﱠﻤﺪًا ﺑ ِﺎﻟ ْﺤّﻖ ﻟ ِﯿُﺨِﺮَج ِﻋﺒﺎَدُه ﻣِْﻦ ِﻋﺒﺎَدِه اَﻻؤﺛﺎن اِﻟﯽ ِﻋﺒﺎَدﺗِﻪ«)‪(2‬‬ ‫‪ -5‬ﻧﻘﺶ ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز « ﻧﻘﺶ ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﻋﺒـﺎدت‪ ،‬ﻗﺮار دادن ﻫﻤﻪ اﺑﻌـﺎد زﻧـﺪﮔﯽ در ﻣﺴـﯿﺮ ﺧﻮاﺳﺖ و رﺿـﺎي اﻟﻬﯽ اﺳﺖ‪.‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ رﻧـﮓ ﺧـﺪاﯾﯽ زدن ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮﻫﺎي‬ ‫ﻣﻬّﻤﯽ در زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ اي از آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺑﺎﻗﯽ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﺎﻧﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤّﻤﺪ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وآﻟﻪ را ﺑﻪ ﺣﻖ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را از ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺘﯽ دﻋﻮت‬ ‫ﮐﻨ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ آﯾﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت در ﻗﺮآن‪ ،‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ در ﻋﺒﺎدت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﺻﻞ ﻋﺒﺎدت‪.‬زﯾﺮا روح ﻋﺒﺎدت در اﻧﺴﺎن وﺟﻮد‬ ‫دارد‪.‬ﻣﺜﻞ ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ﻏﺬا ﮐﻪ در ﻫﺮ ﮐﻮدﮐﯽ ﻫﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﻏﺬا‪ ،‬ﺧﺎك ﻣﯽ ﺧﻮرد و ﻟّﺬت ﻫﻢ ﻣﯽ ﺑﺮد!‬ ‫اﮔﺮ رﻫﺒﺮي اﻧﺒﯿﺎ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺴـﯿﺮ اﯾﻦ ﻏﺮﯾﺰه ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧـﺪا‪ ،‬ﻣﻌﺒﻮدﻫﺎي دروﻏﯿﻦ و ﭘﻮچ ﭘﺮﺳﺘﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬آﻧﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﮐﻪ در ﻧﺒﻮد ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ و ﻏﯿﺒﺖ ﭼﻬﻞ روزه اش‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﺎ اﻏﻮاي ﺳﺎﻣﺮي‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﻃﻼﯾﯽ ﺳﺎﻣﺮي روي آوردﻧﺪ‪.‬‬  ‫ص‪4 :‬‬ ‫‪ (4 -1‬ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬آﯾﻪ ‪ 3‬و ‪.4‬‬ ‫‪ (5 -2‬ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ ‪.147‬‬ ‫اﻧﺴـﺎن‪ ،‬و ﻫﻤﻪ ﺗﻼـش ﻫـﺎﯾﺶ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اّﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي رﺿﺎي ﺧـﺪا اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد و ﻣﺘﻌﻠّﻖ ﺑﻪ اﻟﻠّﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ذﺧﯿﺮه‬ ‫درﻣﯽ آﯾﺪ و ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ‪.‬ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»َﻣﺎ ِﻋﻨَﺪُﮐْﻢ َﯾﻨَﻔُﺪ َوَﻣﺎ ِﻋﻨَﺪ اﻟﱠﻠِﻪ ﺑَﺎٍق«)‪(6‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻧﺰد ﺷﻤﺎﺳﺖ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد و آﻧﭽﻪ ﻧﺰد ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و ﻧﯿﺰ‪ُ» :‬ﮐﱡﻞ َﺷْﯽ ٍء َﻫﺎﻟ ٌِﮏ ِإﻟﱠﺎ َوْﺟَﻬُﻪ«)‪(7‬‬ ‫ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﮕﺮ آﻧﭽﻪ وﺟﻬﻪ و رﻧﮓ و روي اﻟﻬﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﺎدّﯾﺎت ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻮﯾﺎت‬ ‫اﮔﺮ ﻫـﺪف در ﮐﺎرﻫﺎ ﺧـﺪا ﺑﺎﺷـﺪ و اﻧﺴﺎن ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﻧّﯿﺖ و اﻧﮕﯿﺰه و ﺟﻬﺖ ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ را در ﻣﺴـﯿﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧـﺪا ﻗﺮار دﻫﺪ و ﺑﻨﺪه او‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﺎّدي از ﻗﺒﯿﻞ ﺧﻮردن‪ ،‬ﭘﻮﺷـﯿﺪن‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮت‪ ،‬دﯾﺪار‪ ،‬ﮐﺎر روزاﻧﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ داري‪ ،‬ﺗﺤﺼﯿﻞ‪ ،‬ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻨﻮي ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﮔـﺎﻫﯽ ﻣﻘـّﺪس ﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻫـﺎ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑـﺎ ﻫـﺪف ﻣﺎّدي و دﻧﯿﻮي اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬از ارزش ﻣﯽ اﻓﺘـﺪ‪.‬اّوﻟﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ اﺳـﺘﻔﺎده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬دّوﻣﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ زﯾﺎن‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎدت و ﺗﻮّﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﺮﺳـﺘﺶ او‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻮس ﻫﺎ و ﺗﻤﺎﯾﻼت‪ ،‬و ﺗﻔﺎﺧﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﮋاد و ﻟﺒﺎس و‬ ‫زﺑـﺎن و زﻣﯿﻦ و ﺷـﻬﺮ اﺳﺖ و اﻧﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ ﺧـﺪا و دل ﺑﺴـﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻗـﺪرت و ﮐﻤﺎل و ﺗﺸـﮑﺮ از ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻌﻤﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﮑﺮ و زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺮدم ﻧﻘﺶ دارد‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ در ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ‪َ» :‬وَأِن اْﻋﺒُُﺪوﻧِﯽ َﻫَﺬا ِﺻَﺮٌط ﱡﻣْﺴَﺘِﻘﯿٌﻢ«)‪(8‬‬ ‫ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﺑﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻫﺮم ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪َ» :‬واْﺳَﺘِﻌﯿﻨُﻮاْ ﺑ ِﺎﻟﱠﺼﺒِْﺮ َواﻟﱠﺼَﻠﻮ ِه«)‪ (9‬از ﺻﺒﺮ و ﻧﻤﺎز ﮐﻤﮏ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺒـﺎدت‪ ،‬ﻫﻢ اﻧﺴـﺎن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺮدي‪ ،‬از ﺑﺮدﮔﯽ ﻫﻮس ﻫـﺎ و ﮔﻨﺎﻫـﺎن و ﺷـﯿﻄﺎن ﻧﺠﺎت ﻣﯽ دﻫـﺪ‪ ،‬و ﻫﻢ ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪارا ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬از ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻃﺎﻏﻮت ﻫﺎ و ﺳﺘﻤﮕﺮان و اﺑﺮﻗﺪرت ﻫﺎ آزاد ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬اﻗﺒﺎل ﻻﻫﻮري ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫آدم از ﺑﯽ ﺑﺼﺮي ﺑﻨﺪﮔﯽ آدم ﮐﺮد‬ ‫ﮔﻮﻫﺮي داﺷﺖ وﻟﯽ ﻧﺬر ﻗﺒﺎد و ﺟﻢ ﮐﺮد‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ از ﺧﻮي ﻏﻼﻣﯽ ز ﺳﮕﺎن ﭘﺴﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻦ ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﺳﮕﯽ ﭘﯿﺶ ﺳﮕﯽ ﺳﺮ ﺧﻢ ﮐﺮد‬ ‫ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﻫﻢ »ﻓﺮد ﺳﺎز« اﺳﺖ و ﻫﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺎز‪ ،‬ﻓﺴﺎد ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﻋﺒﻮدﯾﺖ و ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ و رﯾﺸـﻪ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ص‪5 :‬‬ ‫ص‪6 :‬‬  ‫‪ - 5‬اﻧﺘﻈﺎر ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺪل ﺟﻬﺎﻧﯽ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وآﻟﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪َ» :‬اﻓَْﻀُﻞ اﻟ ِْﻌﺒﺎَدِه اِﻧ ْﺘِﻈﺎُر اﻟ َْﻔَﺮِج«)‪ (1‬اﻧﺘﻈﺎر ﻓﺮج وﮔﺸﺎﯾﺶ )ﺑﺎ آﻣﺪن اﻣﺎم زﻣﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم( ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺜﺒﺖ و ﺳﺎزﻧﺪه ﮐﻪ زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎزي و ﺗﻼش ﺑﺮاي دوﻟﺖ ﻋﺪل ﻣﻬﺪي ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ رﻧـﮓ و ﺻـﺒﻐﻪ اﻟﻬﯽ دادن ﺑـﻪ ﮐﺎرﻫـﺎ‪ ،‬ﺑﺮ ارزش آﻧﻬـﺎ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾـﺪ وآﻧﻬـﺎ را ﻋﺒـﺎدت وﮔـﺎﻫﯽ ﺑﺮﺗﺮ از ﻋﺒـﺎدت ﻣﯽ ﺳـﺎزد‪.‬ﻧّﯿﺖ‬ ‫ﺻﺤﯿـﺢ‪ ،‬اﮐﺴـﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻓﻠﺰ ﺑﯽ ارزش را‪ ،‬ﻃﻼ ﻣﯽ ﺳﺎزد وﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧّﯿﺖ ﺗﻘّﺮب ﺑﻪ ﺧﺪا اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻋﺒﺎدت ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑـﺎاﯾﻦ ﺣﺴـﺎب‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﺑﻌـﺎد وﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫـﺎي ﻋﺒـﺎدت‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺷـﻤﺎرش ﻧﯿﺴﺖ وﺣّﺘﯽ ﻧﮕﺎه ﭘﺮ ﻣﻬﺮ ﺑﻪ ﭘـﺪر وﻣﺎدر‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﭼﻬﺮه‬ ‫ﻋﻠﻤﺎ‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻗﺮآن و ﮐﻌﺒﻪ و رﻫﺒﺮ ﻋﺎدل ﯾﺎ ﺑﺮادر دﯾﻨﯽ ﻫﻢ‬ ‫ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ‪(2).‬‬ ‫‪ -6‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﯿﻢ؟‬ ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز « ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﯿﻢ؟‬ ‫روش ﻋﺒـﺎدت را ﺑﺎﯾـﺪ از ﻗﺮآن و ﻋـﺘﺮت آﻣـﻮﺧﺖ‪.‬آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ آدرس ﻫﺮ ﺧـﺎﻧﻪ را ﺑﺎﯾـﺪ از ﺻـﺎﺣﺐ ﺧـﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬آﯾـﺎت ﻗﺮآن و‬ ‫اﺣـﺎدﯾﺚ ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻬـﺘﺮﯾﻦ ﻋﺒـﺎدت را ﮐـﺪام ﻣﯽ داﻧﻨـﺪ و ﭼﻪ اوﺻـﺎﻓﯽ ﺑﺮاي آن ﻣﯽ ﺷـﻤﺎرﻧﺪ؟ ﺟﻮاب را ﺑﺎﯾـﺪ از ﻗﺮآن و ﻋـﺘﺮت‬ ‫درﯾﺎﻓﺖ‪.‬ﭘﺲ ﻣﺮوري ﺑﻪ ﮐﻠﻤﺎت اوﻟﯿﺎء دﯾﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪ -1‬آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ‬ ‫در ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»َرْﮐَﻌﺘﺎِن ﻣِْﻦ ﻋﺎﻟ ٍِﻢ َﺧﯿٌﺮ ﻣِﻦ َﺳﺒْﻌﯿَﻦ َرْﮐَﻌًﻪ ﻣِﻦ ﺟﺎِﻫٍﻞ«)‪ (15‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از ﻫﻔﺘﺎد رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﺎﻫﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و رﺳﻮﻟﺨـﺪا ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وآﻟﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬از ﻧﻤﺎز‪ ،‬آن ﻗﺴـﻤﺘﯽ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌّﻘﻞ و آﮔﺎﻫﯽ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫)‪(16‬‬ ‫در ﺣﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪َ» :‬اﻟ ُْﻤﺘَِﻌﱠﺒُﺪ َﻋﻠﯽ َﻏﯿِﺮ ﻓِﻘٍْﻪ َﮐِﺤﻤﺎر اﻟّﻄﺎُﺣﻮﻧِﻪ«)‪(17‬‬ ‫ﻋﺎﺑﺪي ﮐﻪ از روي ﻓﻬﻢ ودرك ﻋﺒﺎدت ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن اﻻغ آﺳﯿﺎب ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ در ﺟﺎ ﻣﯽ زﻧﺪ وﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽ رود‪.‬‬ ‫ﻧﻤﺎز آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺪاﻧـﺪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﻗﻠﺐ و ﺗﻮّﺟﻪ ﺑﻪ ﺧـﺪا داﺷـﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وآﻟﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﺗﻮّﺟﻪ‪ ،‬از ﺷﺐ زﻧﺪه داري ﻏﺎﻓﻼﻧﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪(18).‬‬ ‫ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻟَﺎ َﺗْﻘَﺮﺑ ُﻮاْ اﻟﱠﺼَﻠﻮ َه َوَأﻧ ْﺘُْﻢ ُﺳـ َﮑَﺮي َﺣﱠﺘﯽ َﺗْﻌَﻠُﻤﻮاْ َﻣﺎ َﺗُﻘﻮﻟ ُﻮَن«)‪ (19‬در ﺣﺎل ﻣﺴﺘﯽ ﺳﺮاغ ﻧﻤﺎز ﻧﺮوﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﺪ‪.‬‬ ‫ص‪7 :‬‬ ‫‪ (13 -1‬ﻧﻬﺞ اﻟﻔﺼﺎﺣﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ‪.409‬‬ ‫‪ (14 -2‬ﺳﻔﯿﻨﻬﺎﻟﺒﺤﺎر‪ ،‬ﮐﻠﻤﻪ »ﻧﻈﺮ«‪.‬‬  ‫اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻫﺮ ﮐﻪ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﺪاﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ و ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪(20).‬‬ ‫‪ -2‬ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ‬ ‫آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎر‪ ،‬از ﻏﺬاي ﻟﺬﯾﺬ‪ ،‬ﻟّﺬت ﻧﻤﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﯽ ﺷﻮق ﻫﻢ‪ ،‬ﻟّﺬﺗﯽ از ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﻧﻤﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬ﻋﺒﺎدت ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﺮاه‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﺸﻖ و ﻧﺸﺎط و ﻟّﺬت ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻫﻤﺮاه ﮐﺴﺎﻟﺖ و ﺑﯿﺤﺎﻟﯽ و اﻓﺴﺮده دﻟﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﺸﺎط در ﻋﺒﺎدت‪ ،‬اﻣﺘﯿﺎزي اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺷﯿﻔﺘﻪ دل از آن ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪.‬زﻣﯿﻨﻪ آن را ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺗﻮّﺟﻪ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺎدت زوري و ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ‪ ،‬ﺑﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫»ﻻ ﺗُْﮑِﺮُﻫﻮا اِﻟﯽ َاﻧ ُْﻔِﺴُﮑﻢ اﻟ ِْﻌﺒﺎَده«)‪ (21‬ﻋﺒﺎدت را ﺑﻪ ﺧﻮدﺗﺎن ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺮاي دﯾﺪار ﯾﮏ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﺤﺒﻮب و ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻧﺸﺎط و ﺷﻮق ﻣﯽ ﯾﺎﺑﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي دﯾﺪار ﺑﺎ ﺧﺪا و ﭘﺮﺳﺘﺶ در آﺳﺘﺎن او ﻫﻢ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﻗﻠﺒﯽ ﻣﺸـﺘﺎق و ﺑﺎ ﻧﺸﺎط ﺑﯿﺎﺑﯿﻢ‪.‬اوﻟﯿﺎء دﯾﻦ و ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴـﻼم ﭼﻨﺎن ﺷـﯿﻔﺘﻪ ﻟﺤﻈﻪ دﯾﺪار ﺑﺎ ﺧﺪا ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﻋﺎﺷـﻘﺎﻧﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎز و ﻋﺒﺎدت داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﮕﻔﺖ آور اﺳﺖ )ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ در ﺑﺤﺚ ﻫﺎي ﺑﻌﺪ اﺷﺎره ﻣﯽ ﺷﻮد(‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ‬ ‫ﮔﻮﻫﺮ ﺧﻠﻮص‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎ ارزش و اﻋﺘﺒﺎر ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ و ﻋﺒﺎدﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻧﺒﺎﺷﺪ و رﯾﺎ‪ ،‬ﻧﻔﺎق و ﺷـﻬﺮت ﻃﻠﺒﯽ و ﻋﻮام‬ ‫ﻓﺮﯾﺒﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ ارزش اﺳﺖ و ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ» :‬وﻟَﺎ ﯾُْﺸِﺮْك ﺑ ِِﻌَﺒﺎَدِه َرﺑﱢِﻪ َأَﺣَﺪا«)‪(22‬‬ ‫)ﻫﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن دارد( ﮐﺴﯽ را در ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﺷﺮﯾﮏ ﺧﺪا ﻧﺴﺎزد‪.‬‬ ‫اﻣﺎم رﺿﺎ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮد‪َ» :‬ﻣْﻦ َﺷﱠﻬَﺮ َﻧْﻔَﺴُﻪ ﺑﺎﻟ ِْﻌﺒﺎَدِه َﻓﺎﱠﺗَﻬُﻤﻮُه َﻋﻠﯽ دﯾﻨِﻪ«)‪(23‬‬ ‫ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺎ ﻃﺮح ﻋﺒﺎدت ﺧﻮﯾﺶ در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻣﺸﻬﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﻦ او ﺑﺪﺑﯿﻦ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ از دﯾﻦ‪ ،‬داﻣﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮﯾﺐ ﻣﺮدم ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬ﻋﺒﺎدت ﺑﯽ اﺧﻼص‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﺟﺴﻢ ﺑﯽ ﺟﺎن و ﭘﯿﮑﺮ ﺑﯽ روح اﺳﺖ‪.‬و ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺮدم ﻓﺮﻣﺎن ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﺎ دﯾﻨﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﺧﺪا را ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ‪َ» :‬وَﻣﺂ ُأﻣُِﺮواْ ِإﻟﱠﺎ ﻟ َِﯿْﻌﺒُُﺪواْ اﻟﱠﻠَﻪ ُﻣْﺨﻠِِﺼﯿَﻦ ﻟﱠُﻪ اﻟﱢﺪﯾَﻦ«)‪(24‬‬ ‫‪ -4‬ﺧﺎﺷﻌﺎﻧﻪ‬ ‫ص‪8 :‬‬ ‫ﺧﺸﻮع‪ ،‬آن ﺗﻮّﺟﻪ ﻗﻠﺒﯽ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر و داﺷـﺘﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ ﺧﺪاوﻧـﺪ اﺳﺖ‪.‬ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﺧﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻗﻠﺒﯽ‬ ‫ﺳﺮﺷﺎر از اﺣﺴﺎس ﻋﻈﻤﺖ ﺧـﺪا و ﮐﻮﭼﮑﯽ و ﻧﯿﺎز در ﻣﻘﺎﺑﻞ او ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﻗﺮآن‪ ،‬در وﺻﻒ ﻣﺆﻣﻨﺎن رﺳـﺘﮕﺎر‪» ،‬ﺧﺸﻮع در ﻧﻤﺎز« را ﺑﯿﺎن‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪» :‬اﻟﱠِﺬﯾَﻦ ُﻫْﻢ ﻓِﯽ َﺻَﻠﺎﺗِِﻬْﻢ َﺧِﺸُﻌﻮَن«)‪(1‬‬ ‫اﯾﻦ ﺧﺸﻮع ﻗﻠﺒﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮاﺳﺮ وﺟﻮد اﻫﻞ ﻋﺒﺎدت را ﻓﺮا ﺑﮕﯿﺮد‪.‬راه ﺑﺪﺳﺖ آوردن آن‪ ،‬اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎزﮔﺰار‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﻮﯾﺎ ﺧﺪا را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ و ذﻟﺖ و ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺧﻮﯾﺶ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت و ﻋﻈﻤﺖ او ﺣّﺲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺖ‪» :‬اُْﻋﺒُُﺪاﻟﱠﻠَﻪ َﮐَﺎﱠﻧَﮏ َﺗﺮاه«)‪(2‬‬ ‫ﺧﺪا را ﭼﻨﺎن ﻋﺒﺎدت ﮐﻦ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ او را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬ ‫در ﺣﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪َ» :‬ﻓَﺼﱢﻠﻬﺎ ﻟ َِﻮﻗﺘِﻬﺎ َﺻﻼَه ُﻣَﻮِدع«)‪(3‬‬ ‫ﻧﻤﺎز را در وﻗﺘﺶ ﭼﻨﺎن ﺑﺨﻮان‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﺗﻮﺳﺖ و ﺗﻮ از ﻧﻤﺎز و دﻧﯿﺎ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪.‬‬ ‫‪ - 5‬ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ‬ ‫اﻧﺴـﺎن‪ ،‬ﻣﺼﻮن از دام ﻫـﺎي ﺷـﯿﻄﺎن ﻧﯿﺴﺖ و ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﻋﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺎ ُﻋﺠﺐ و رﯾﺎ و ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ ﺗﺒﺎه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬راه ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫آﻓﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وآﻟﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪َ» :‬اْﻋَﻈُﻢ اﻟ ِْﻌﺒﺎَدِه َاْﺟﺮًا َاْﺧﻔﺎﻫﺎ«)‪(4‬‬ ‫‪ -7‬آﻓﺎت ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز « آﻓﺎت ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﺷـﯿﻄﺎن‪ ،‬اﯾﻦ دﺷـﻤﻦ ﻗﺴﻢ ﺧﻮرده و دﯾﺮﯾﻨﻪ اﻧﺴـﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره در ﮐﻤﯿﻦ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﺗﺎ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎﯾﺶ را ﺗﺒﺎه و ﺑﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺎزد‪ ،‬از‬ ‫اﯾﻦ راه ﻫﺎ ﺑﺮاي ﻓﺎﺳﺪ ﮐﺮدن و ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﻮدن ﻋﺒﺎدات ﻣﺎ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬ ‫‪ -1‬رﯾﺎ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﻣﺮدم ﯾﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌّﯿﺖ و ﺷﻬﺮت‪ ،‬ﻋﺒﺎدت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬او ﮔﺮﻓﺘﺎر دام ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ و‬ ‫ﻋﺒﺎداﺗﺶ ﺑﻪ ﻫﺪر ﻣﯽ رود‪.‬اﯾﻦ اﺧﻼل در ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﺗﻮّﺳﻂ ﺷـﯿﻄﺎن ﺣّﺘﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﭘﯿﺶ از ﻋﻤﻞ ﻫﻢ‪ ،‬در ﻧّﯿﺖ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آﯾﺪ و از »ﻗﺼﺪ‬ ‫ﻗﺮﺑﺖ« ﺑﺎز ﻣﯽ دارد‪.‬‬ ‫ﭘﺎداش ﻋﺒﺎدﺗﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﻔﯽ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ در ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد اﺳـﻼم‪ ،‬دﺳـﺘﻮر ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﻋﻠﻨﯽ )ﻣﺜﻞ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﺟﻤﻌﻪ و ﺣّﺞ( ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ در ﻣﺴـﺠﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮ از ﻧﻤﺎز ﻓﺮادي در ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬ﻋﺒﺎدت ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎري اوﻗﺎت‪ ،‬ﺟﻠﻮي رﯾﺎ و ﺗﺒﺎه ﺷﺪن ﻋﺒﺎدت را ﻣﯽ‬ ‫ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ص‪9 :‬‬ ‫‪ (25 -1‬ﻣﺆﻣﻨﻮن‪ ،‬آﯾﻪ ‪.3‬‬ ‫‪ (26 -2‬ﻣﺼﺒﺎح اﻟﺸﺮﯾﻌﻪ‪ ،‬ص ‪.8‬‬ ‫‪ (27 -3‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ج ‪ ،84‬ص ‪.223‬‬ ‫‪ (28 -4‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ج ‪ ،70‬ص ‪.251‬‬  ‫‪ُ -2‬ﻋﺠﺐ‬ ‫ﺷـﯿﻄﺎن اﻧﺴﺎن را در ﺣﯿﻦ ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮدﭘﺴـﻨﺪي و ﻣﻬﻢ داﻧﺴـﺘﻦ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎ ﻣﯽ ﮐﺸـﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺎم و ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻫﻢ ﺷـﺮوع‬ ‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻧﯿﻤﻪ راه‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن آﻧﺮا ﺗﺒﺎه ﻣﯽ ﺳﺎزد و اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻏﺮور‪ ،‬دﭼﺎر ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﮔﻨﺎه‬ ‫ﺑﯽ ﺷـﮏ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫـﺎن‪ ،‬آﺛـﺎر ﺧﻮب ﻋﺒـﺎدات را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺮﻧـﺪ‪.‬ﮐﺸﺎورزي ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﺎﻫﻬﺎ ﺗﻼش وزﺣﻤﺖ درراه ﺑﻪ ﺛﻤﺮ رﺳﺎﻧـﺪن‬ ‫ﻣﺰرﻋﻪ وﺑـﺎغ‪ ،‬در اﺛﺮ ﯾـﮏ ﻏﻔﻠﺖ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘـﺎر آﺗﺶ ﺳﻮزي و ﺣﺮﯾﻖ ﺧﺮﻣﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬رﻧﺠﻬـﺎﯾﺶ ﻫـﺪر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬ﮔﻨﺎﻫﺎن‪ ،‬آﺗﺸـﯽ در‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﻋﺒﺎدات و اﻋﻤﺎل ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ﺑﺎد ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ آﻧﮑﻪ‪ :‬ﺷـﯿﻄﺎن‪ ،‬ﯾﺎ ﺟﻠﻮي ورود آب زﻻل را ﺑﻪ ﺟﺎم دل اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﯾﺎ ﭘﺲ از ﭘﺮ ﺷﺪن اﯾﻦ ﻇﺮف‪ ،‬آﻧﺮا آﻟﻮده و ﻓﺎﺳﺪ‬ ‫ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﯾﺎ »زﯾﺮاب« آﻧﺮا ﮐﺸﯿﺪه‪ ،‬آب ﻫﺎ را ﻫﺪر ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم ﺳـﺠﺎد ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم در دﻋﺎي »ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق« از ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﻃﻠﺒﺪ‪» :‬اِﻟﻬﯽ َﻋﱢﺒْﺪﻧﯽ ﻟََﮏ َو ﻻ ﺗُْﻔِﺴْﺪ ِﻋﺒﺎَدﺗِﯽ ﺑ ِﺎﻟ ُْﻌْﺠِﺐ‪...‬‬ ‫َاِﻋﱠﺰﻧﯽ َوﻻ َﺗﺒَْﺘﻠﯿّﻨﯽ ﺑ ِﺎﻟ ِْﮑﺒِْﺮ‪ (29)«...‬ﺧـﺪاﯾﺎ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻨﺪه ﺧﻮدت ﺳﺎز‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﺒﺎدﺗﻢ را ﺑﺎ ُﻋﺠﺐ‪ ،‬ﻓﺎﺳﺪ ﻣﮕﺮدان‪ ،‬ﻣﺮا ﻋﺰﯾﺰ ﮐﻦ وﻟﯽ ﺑﻪ ﺗﮑّﺒﺮ‬ ‫ﻣﺒﺘﻼﯾﻢ ﻣﺴﺎز‪.‬‬ ‫ﺻﺪﻗﻪ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻋﺒﺎدت ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻗﺮآن‪ ،‬ﺑﺎ ﻣّﻨﺖ ﻧﻬﺎدن ﺑﺎﻃﻞ و ﺗﺒﺎه ﻣﯽ ﺷﻮد‪(30).‬‬ ‫ﮐﺎﺷـﺘﻦ ﻧﻬـﺎل‪ ،‬وﻗﺖ ﭼﻨـﺪاﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺛﻤﺮ رﺳﺎﻧـﺪن و ﻣـﻮاﻇﺒﺖ از ﺳـﻼﻣﺖ آن و زدودن آﻓﺖ ﻫـﺎ دﺷـﻮار اﺳﺖ‪.‬ﮔـﺎﻫﯽ‬ ‫ﮔﻨﺎﻫﺎن ﯾﺎ ﺣﺎﻻت ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ روﺣﯽ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﻫﺎ را ﺑﺮ ﺑﺎد ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫در ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ‪» :‬اِﱠن اﻟ َْﺤَﺴَﺪ َﯾﺎُْﮐُﻞ اﻟ َْﺤَﺴﻨﺎِت َﮐﻤﺎ َﺗْﺄُﮐُﻞ اﻟّﻨﺎُر اﻟ َْﺤَﻄَﺐ«)‪(1‬‬ ‫آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ آﺗﺶ‪ ،‬ﻫﯿﺰم را ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺣﺴﺪ ﻫﻢ ﺣﺴﻨﺎت را ﻣﯽ ﺧﻮرد‪.‬‬ ‫در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه ﮐﻪ‪ :‬ﻋﺎﺑﺪي ﻣﻐﺮور و ﻓﺎﺳـﻘﯽ ﺷﺮﻣﻨﺪه‪ ،‬ﻫﺮ دو وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺳﻖ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮﺑﻪ و ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬دﮔﺮﮔﻮن‬ ‫ﮔﺸﺖ و ﻣﺆﻣﻨﯽ ﺻﺎﻟﺢ ﺷﺪ وﻟﯽ ﻋﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻏﺮورش‪ ،‬ﻓﺎﺳﻖ از ﮐﺎر درآﻣﺪ‪(2).‬‬ ‫‪ -8‬راﻫﻬﺎي دوري از ﻋﺠﺐ و ﻏﺮور‬ ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز « راﻫﻬﺎي دوري از ﻋﺠﺐ و ﻏﺮور‬ ‫از آﻓﺖ ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻋﺒﺎدت‪» ،‬ﻏﺮور« و ُﻋﺠﺐ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان آﻧﺮا درﻣﺎن ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ آن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺸﺪ؟‬  ‫ص‪10 :‬‬ ‫‪ (31 -1‬ﻣﯿﺰان اﻟﺤﮑﻤﻪ‪ ،‬واژه ﺣﺴﺪ‪.‬‬ ‫‪ (32 -2‬ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.314‬‬  ‫ﺗﻮّﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮑﺎت زﯾﺮ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ﯾﺎ درﻣﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ آﻓﺖ ﺗﺒﺎه ﮐﻨﻨﺪه ﻧﻤﺎز و ﺳﺎﯾﺮ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎ دارد‪:‬‬ ‫‪ -1‬آﯾﺎ واﻗﻌًﺎ ﻋﺒﺎدت ﮐﺮده اﯾﻢ؟‬ ‫ﮔﺎﻫﯽ اﻧﺴﺎن در »ﺟﻬﻞ ﻣﺮﮐﺐ« اﺳﺖ و ﻣﯽ ﭘﻨﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺮاﻫﻪ ﻣﯽ رود و ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻮد‬ ‫را ﺑﯿﺶ از ﺣـّﺪ ﺑﻬـﺎ ﻣﯽ دﻫـﺪ‪.‬ﮔـﺎﻫﯽ ﮐﺎرﻫـﺎي ﻧﺎﭘﺴـﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ اﻧﺴﺎن »ﮐﺎر ﻧﯿﮏ« ﺟﻠﻮه ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و اﺑﻠﯿﺲ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﻓّﻌﺎل‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن در آﯾـﺎﺗﯽ ﭼﻨـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ »ﺗﺰﯾﯿﻦ ﻋﻤـﻞ ﺳﻮء« اﺷـﺎره دارد‪.‬از ﺟﻤﻠﻪ در اﯾﻦ آﯾﻪ ﻫـﺎ‪َ» :‬أَﻓَﻤﻦ ُزﱢﯾَﻦ ﻟَُﻪ ُﺳﻮُء َﻋَﻤﻠِِﻪ َﻓَﺮَءاُه َﺣَﺴـ ﻨًﺎ«)‪(33‬‬ ‫و»اﻟﱠِﺬﯾَﻦ َﺿﱠﻞ َﺳْﻌﯿُُﻬْﻢ ﻓِﯽ اﻟ َْﺤَﯿﻮِه اﻟﱡﺪﻧ َْﯿﺎ َوُﻫْﻢ َﯾْﺤَﺴﺒُﻮَن َأﱠﻧُﻬْﻢ ﯾُْﺤِﺴﻨُﻮَن ُﺻﻨْﻌًﺎ«)‪ (34‬و »ُزﱢﯾَﻦ ﻟَُﻬْﻢ ُﺳﻮُء َأْﻋَﻤﻠِِﻬْﻢ«)‪(35‬‬ ‫‪ -2‬آﯾﺎ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﻣﺎ ﻗﺒﻮل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫در ﺑﺤﺚ ﺷـﺮاﯾﻂ و ﻧﺸـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﻗﺒﻮﻟﯽ ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿـﺪ ﺧﻮاﻧـﺪ ﮐﻪ ارزش ﻣﻬّﻢ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎ و ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﻗﺒﻮﻟﯽ آﻧﻬﺎﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧـﺪ از‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و اﻫﻞ ﺗﻘﻮا ﻋﺒﺎدت را ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد و اﻧﻔﺎق و ﺻﺪﻗﺎت را ﻗﺒﻮل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪(36).‬‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﻮﻟﯽ ﻋﺒﺎدت ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻣﻐﺮور ﺑﻪ آن ﺷﻮد؟‪...‬‬ ‫‪ -3‬آﯾﺎ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﻣﺎ ﺗﺒﺎه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﮔﻨﺎﻫﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز و ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﯾﮏ ﻋﻤﺮ را »ﺣﺒﻂ« و ﺗﺒﺎه ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و اﻓﺮاد‪ ،‬از ﺑﺎزار ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺗﻬﯿﺪﺳﺖ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﺎز و ﻋﺒﺎداﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬آﯾﺎ از ﺣﺒﻂ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ دل ﺧﻮش ﮐﻨﯿﻢ؟)‪(37‬‬ ‫‪ -4‬آﯾﺎ ُﺣﺴﻦ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ؟‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎرﻧﺪ آﻧﺎﻧﮑﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻓﺮﺟﺎم ﺑـﺪ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺳﻮء ﺷﺪﻧﺪ‪ُ.‬ﺣﺴﻦ ﻋﺎﻗﺒﺖ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺨﯿﺮي ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻟﯿﺎء ﺧﺪا ﻫﻤﻮاره‬ ‫از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻃﻠﺒﯿﺪه اﻧﺪ‪.‬ﺣﻀﺮت ﯾﻮﺳﻒ از ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﺮا ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻤﯿﺮان »َو َﺗَﻮﱠﻓﻨِﯽ ُﻣْﺴﻠِﻤًﺎ«)‪(38‬‬ ‫ﻗﺮآن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺮدﻣﻨﺪان‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻫﺎﯾﺸﺎن از ﺧﺪا آﻧﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺑﺎ ﻧﯿﮑﺎن ﺑﻤﯿﺮاﻧﺪ‪َ».‬وَﺗَﻮﱠﻓَﻨﺎ َﻣَﻊ اﻟ َْﺄﺑ َْﺮاِر«)‪(39‬‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻫـﺪاﯾﺖ ﺑﻪ »ﺻـﺮاط ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ«‪ ،‬دﻋﺎ ﺑﻪ ﺗـﺪاوم اﯾﻦ راه اﺳﺖ و ﻗﺮآن در ﭼﻨـﺪ ﺟﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ را از آِن اﻫﻞ ﺗﻘﻮا ﻣﯽ ﺷـﻤﺎرد‪:‬‬ ‫»َواﻟ ْﻌﺎﻗَِﺒُﻪ ﻟ ِﻠُْﻤﱠﺘﻘﯿَﻦ«)‪(40‬‬ ‫ص‪11 :‬‬ ‫ﻣﮕﺮ ﺷـﯿﻄﺎن ﺑـﺎ آﻧﻬﻤﻪ ﻋﺒـﺎدت‪ ،‬از ﻣﺤﻀـﺮ ﺧـﺪا راﻧـﺪه ﻧﮕﺸﺖ؟ ﻣﮕﺮ اﻓﺮادي ﭘﺲ از ﯾـﮏ ﻋﻤﺮ ﻧﻤﺎز و ﻋﺒﺎدت‪ ،‬در ﺑـﺪﺗﺮﯾﻦ وﺿـﻊ‬ ‫روﺣﯽ و ﻋﻤﻠﯽ و ﮔﻤﺮاﻫﯽ از دﻧﯿﺎ ﻧﺮﻓﺘﻨﺪ؟ ﭘﺲ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ وﺿﻊ ﻓﻌﻠﯽ ﻣﻐﺮور ﺷﺪ!‬ ‫‪ - 5‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎ و ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎ‬ ‫ﻣﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ دارﯾﻢ از ﺧﺪاوﻧـﺪ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻌﻤِﺖ ﺳـﻼﻣﺘﯽ‪ ،‬اﻋﻀﺎء‪ ،‬اﻣﮑﺎﻧﺎت و رزق‪ ،‬ﻫﻤﻪ از اﻟﻄﺎف ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻋﺒﺎدت ﻫﻢ‬ ‫از اوﺳﺖ‪.‬ﺳـﺮاﭘﺎ ﻏﺮق در ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي اوﯾﯿﻢ‪ ،‬او ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﻣﺎرا ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬دﻋﻮت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﺳﯿﻠﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺎرا در ﻫﺮ ﻣﮑﺎن و زﻣﺎن و ﺷﺮاﯾﻂ و ﺳّﻦ و وﺿﻌﯽ ﮐﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬ﻓﺮارﯾﺎن را ﻫﻢ ﻗﺒﻮل ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﺗﮑﺮار درﺧﻮاﺳﺖ و ﺣﻀﻮر ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬از‬ ‫ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﻧﺎﻗﺎﺑﻞ را ﻫﻢ ﻣﯽ ﭘـﺬﯾﺮد و ﮔﺮان ﻫﻢ ﻣﯽ َﺧَﺮد‪ ،‬ﻋﯿﻮب را ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧـﺪ و ﺻـﺪﻫﺎ ﻟﻄﻒ و اﻧﻌﺎم‬ ‫دﯾﮕﺮ‪.‬‬ ‫آﯾﺎ ﻋﺒﺎدت ﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﯿﮑﯽ ﻫﺎي او ﺑﻪ ﭼﻪ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﻣﯽ آﯾﺪ؟ »َو ﻣﺎ َﻗﺪُر َاْﻋﻤﺎﻟﻨﺎ ﻓﯽ َﺟﻨِْﺐ َﻧْﻌﻤﺎﺋَِﮏ؟«‬ ‫‪ -6‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎ و ﻏﻔﻠﺖ ﻫﺎ‬ ‫آﯾـﺎ ﻋﺒـﺎدت ﻣـﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾـﺎ ﻏﻔﻠﺖ و ﮔﻨﺎه ﻣﺎ؟ ﻗﺮآن ﺑﺎرﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪َ» :‬ﻓَﺎﯾَْﻦ َﺗـﺬَﻫﺒُﻮن؟« )‪ (41‬ﺑﻪ ﮐﺠـﺎ ﻣﯽ روﯾـﺪ؟ ﮐﺠﺎ ﻧﻤﺎز و‬ ‫ﻋﺒﺎدت ﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺒﺮان ﮐﻨﻨﺪه ﻟﺤﻈﺎت ﻏﻔﻠﺖ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ و ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻫﺎ و ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎري ﻫﺎ و ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎﯾﯽ ﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫اﻣﺎم ﺳﺠﺎد ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم در دﻋﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪َ» :‬وﻟَْﺴُﺖ َاَﺗﻮﱠﺳُﻞ اِﻟَﯿَْﮏ ﺑ َِﻔْﻀِﻞ ﻧﺎﻓَِﻠٍﻪ َﻣَﻊ َﮐﺜﯿِﺮ ﻣﺎ َاْﻏَﻔﻠُْﺖ ﻣِْﻦ َوﻇﺎﯾِﻒ ﻓُُﺮوِﺿَﮏ َو َﺗَﻌﱠﺪﯾُْﺖ‬ ‫َﻋْﻦ َﻣﻘﺎﻣﺎِت ُﺣُﺪوِدَك‪...‬؟«)‪(42‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﺎ! ﻣﻦ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻏﻔﻠﺖ از واﺟﺒﺎت و ﺗﻌّﺪي از ﻣﺮزﻫﺎ و ﺣﺮﯾﻢ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻫﺎ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻧﺎﻓﻠﻪ ﻫﺎ و ﻣﺴﺘﺤّﺒﺎت‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻮ‬ ‫راه ﯾﺎﺑﻢ؟‬ ‫‪ -7‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎ و ﻧﯿﺎزﻫﺎ‬ ‫ﻋﺒـﺎدت ﻫـﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺷﻪ راه آﺧﺮِت ﻣﺎﺳﺖ‪.‬راﻫﯽ دراز و دﺷﻮار در ﭘﯿﺶ دارﯾﻢ‪.‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻔﺎف آن ﻫﻤﻪ راه و ﺑﺮآوردن آن‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻧﯿﺎز ﻣﺎرا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟‬ ‫ﻣﮕﺮ ﻧـﺎﻟﻪ ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﺑﻠﻨـﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‪ :‬آه‪...‬از ﮐﻤِﯽ ﺗﻮﺷﻪ و دورِي راه »آْه ﻣِْﻦ ﻗِﱠﻠِﻪ اﻟّﺰاِد‪ «...‬ﻣـﺎ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از دﻧﯿـﺎ‪ ،‬در ﻋﻘﺒﻪ ﻫـﺎي‬ ‫ﺑﻌﺪي‪ ،‬در ﻗﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮزخ‪ ،‬ﻣﺤﺸﺮ و آﺧﺮت‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا و اﻧﻌﺎم او ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﯾﻢ‪.‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه آن ﻧﯿﺎزﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫اﺑﻮدرداء‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬در ﻣﺴـﺠﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬درﺑﺎره اﻋﻤﺎل اﻫﻞ ﺑﺪر و رﺿﻮان ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻮد‪.‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻋﺒﺎدت و ورع ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم‬ ‫از ﻫﻤﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺮ آﻧﺎن ﮔﺮان آﻣﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮه را ﮐﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ آن ﺑﻮدم ﻧﻘﻞ ﮐﺮدم‪:‬‬ ‫ص‪12 :‬‬ ‫ﺷﺒﯽ ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم را دﯾـﺪم ﮐﻪ در ﻧﺨﻠﺴـﺘﺎن ﭘﻨﻬـﺎن ﺷـﺪ‪.‬او را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﺮدم وﻟﯽ از ﻧﻈﺮم ﻧﺎﭘﺪﯾـﺪ ﮔﺸﺖ‪.‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ‬ ‫رﻓﺖ‪.‬وﻟﯽ‪...‬ﺻـﺪاي ﻧﺎﻟﻪ او را ﻣﯽ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ!‪...‬آه از آن ﮔﻨﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻓﺮاﻣﻮﺷـﺶ ﮐﺮده ام وﻟﯽ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﻢ‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻪ اي‪...،‬آه از آﺗﺸـﯽ ﺳـﻮزان و‪...‬آﻧﻘـﺪر ﮔﺮﯾﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑﯿﻬـﻮش و ﺑﯽ ﺣﺮﮐـﺖ ﺷـﺪ‪.‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم از دﻧﯿـﺎ رﻓﺘـﻪ اﺳﺖ‪.‬ﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ‬ ‫زﻫﺮاﻋﻠﯿﻬﺎ اﻟﺴﻼم رﻓﺘﻢ ﺗﺎﺧﺒﺮ دﻫﻢ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬از ﺧﻮف ﺧﺪا ﺑﺮاي‬ ‫ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬ﺳـﭙﺲ‪ ،‬آﺑﯽ آوردﯾﻢ وﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﺑﻪ ﻫﻮش آﻣﺪ وﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺴﺘﻢ‪.‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﻮش آﻣﺪ‪،‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اي اﺑﻮدرداء! ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮا ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه ﮐﻪ در ﻗﯿـﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﺳﻮي ﺣﺴـﺎب‪ ،‬ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﮔﻨﻬﮑﺎران ﺑﻪ ﻋـﺬاب ﺧـﺪاي‬ ‫ﯾﻘﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪(43).‬‬ ‫آري‪ ،‬ﻏﺮور ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﻧﺎﭼﯿﺰ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ وﺳﻌﺖ ﻧﯿﺎز ﻣﺎ ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻏﻔﻠﺘﯽ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ - 8‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻋﺒﺎدت ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﺒﺎدت اوﻟﯿﺎء ﺧﺪا‬ ‫ﻋﺒـﺎدات ﻧـﺎﭼﯿﺰ ﻣـﺎ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي اوﻟﯿﺎء اﻟّﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﻪ اﻧـﺪك اﺳﺖ‪.‬ﺑﺎ آﻧﮑﻪ آﻧﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺼﻮم ﺑﻮدﻧـﺪ و در ﻋﺒﺎدت و‬ ‫ﻧﯿﺎﯾﺶ و ﺑﻨـﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺳـﺮآﻣﺪ ﻋﺼـﺮ ﺧﻮﯾﺶ و ﻫﻤﻪ دوران ﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬اّﻣﺎ آﻧﻬﻤﻪ اﻫﻞ ﺗﻮّﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﻋﺒﻮدّﯾﺖ در‬ ‫آﺳـﺘﺎن او ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬ﻣﺎ ﮐﻪ ﺳـﺮاﭘﺎ ﻧﻘﺺ و ﻋﺠﺰ و ﻧﯿﺎزﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺴـﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﯿﻢ‪.‬ﺗﻮّﺟﻪ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت اوﻟﯿﺎء ﺧﺪا‪،‬‬ ‫ﻣﺎرا از ﻣﻐﺮور ﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﻤﺎز و دﻋﺎﯾﻤﺎن ﺑﺎز ﻣﯽ دارد‪.‬‬ ‫اﯾﻨﮏ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪(44):‬‬ ‫‪ -1‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧـﺪا ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وآﻟﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻋﺒﺎدت ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺸـّﻘﺖ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﮑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪َ» :‬ﻃﻪ ‪َ.‬ﻣﺂ‬ ‫َأﻧَﺰﻟ َْﻨﺎ َﻋَﻠﯿَْﮏ اﻟ ُْﻘْﺮَءاَن ﻟ َِﺘْﺸَﻘﯽ «)‪(45‬‬ ‫اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﻣﺎ ﻗﺮآن را ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﻧﺴﺎﺧﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺸّﻘﺖ ﺑﯿﻔﮑﻨﯽ!‬ ‫‪ -2‬اﻣﺎم ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﮐﺎَن ﻓﯽ اﻟﱡﺪﻧ ْﯿﺎ َاْﻋَﺒُﺪ ﻣِْﻦ ﻓﺎِﻃَﻤﻪ ﻋﻠﯿﻬﺎ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﮐﺎَﻧﺖ َﺗُﻘﻮُم َﺣﱠﺘﯽ َﺗَﺘّﻮَرم َﻗَﺪﻣﺎﻫﺎ«)‪(46‬‬ ‫ﻋﺎﺑﺪﺗﺮ از ﺣﻀﺮت ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻋﻠﯿﻬﺎ اﻟﺴﻼم ﮐﺴﯽ در دﻧﯿﺎ ﻧﺒﻮد‪.‬آﻧﻘﺪر ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽ اﯾﺴﺘﺎد ﺗﺎ ﻗﺪم ﻫﺎﯾﺶ ورم ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪ -3‬اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫اﻣﺎم زﯾﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم در ﺷﺐ و روز‪ ،‬ﻫﺰار رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم اﻧﺠﺎم ﻣﯽ داد‪،‬‬ ‫وي ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻧﻬﺎل ﻧﺨﻞ داﺷﺖ ﮐﻪ ﭘﺎي ﻫﺮ ﻧﺨﻠﯽ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪(47).‬‬ ‫ص‪13 :‬‬  ‫‪ -4‬اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫وارد ﺷـﺪم‪ ،‬ﭘﺪرم را دﯾﺪم ﮐﻪ ﭘﺎﯾﺶ ورم ﮐﺮده‪ ،‬رﻧﮕﺶ ﻣﺘﻐّﯿﺮ‪ ،‬ﭼﺸـﻤﺎﻧﺶ ﺳـﺮخ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ اش ﻧﺸﺎن ﺳـﺠﺪه دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎدم‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﻣﺘﻮّﺟﻪ ﻣﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻓﻼن ﻧﻮﺷﺘﻪ را ﺑﯿﺎور!‬ ‫در آن ﻧﻮﺷـﺘﻪ‪ ،‬از ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﮐﻤﯽ ﺑﺮاﯾﻢ ﺧﻮاﻧـﺪ و ﮐﻨﺎر ﮔـﺬاﺷﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴـﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﻋﻠﯽ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﺪ؟)‪(1‬‬ ‫‪ - 5‬اﻣﺎم ﮐﺎﻇﻢ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم در زﻧﺪان‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ از ﺻـﺒﺢ ﺗﺎ ﻇﻬﺮ را ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳـﺠﺪه ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻨﺎن ﺳﯿﻨﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﭘﺎرﭼﻪ اي ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪(2).‬‬ ‫‪ -9‬ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز « ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫ﮔﻔﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﯽ و اﻃﺎﻋﺖ و ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﺟﻬﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و رواﺳﺖ و ﻫﺮ ﭘﺮﺳﺘﺸﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﭘﺪﯾﺪه ﯾﺎ اﻧﺴﺎن‬ ‫و ﻣﻮﺟﻮدات دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪.‬اﯾﻦ ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﻧﺎروا‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از راه ﺟﻬﺎﻟﺖ‪ ،‬ﯾﺎ دوري از ﻫﺪاﯾﺖ ﻫﺎي اﻧﺒﯿﺎ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺘﻌﺎل در ﻗﺮآن‪ ،‬ﺿـﻤﻦ اﺷﺎره ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﻧﺎروا و ﺑﺎﻃﻞ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﯽ دﻟﯿﻞ و ﺑﯿﻬﻮده ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺎ دﻟﯿﻞ‪ ،‬رّد ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪.‬از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﯾـﺎري ُﺟﺴــﺘﻦ از دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺳــﺮاغ ﻏﯿﺮ ﺧــﺪا ﻣﯽ روﯾــﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﯿـﺪ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪ ﻗـﺪرت ﻫـﺎ از آن ﺧـﺪاﺳﺖ‪َ» :‬أﱠن اﻟ ُْﻘـﱠﻮَه ﻟ ِﱠﻠِﻪ‬ ‫َﺟِﻤﯿﻌًﺎ«)‪ (50‬اﮔﺮ در ﭘﯽ ﻋّﺰت ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻋّﺰت ﺑﺮاي ﺧﺪا و در دﺳﺖ ﺧﺪاﺳﺖ‪َ» :‬ﻓﻠِﱠﻠِﻪ اﻟ ِْﻌﱠﺰُه َﺟِﻤﯿﻌًﺎ«)‪(51‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﻌﺎش و روزي ﻫﺴﺘﯿﺪ‪.‬ﻣﻌﺒﻮدﻫﺎي ﺑﺎﻃﻞ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ رزق ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪» :‬ﻟَﺎ َﯾْﻤﻠُِﮑﻮَن ﻟَُﮑْﻢ ِرْزﻗًﺎ«)‪(52‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﻪ اﻣﯿـﺪ ﻧﻔﻊ ﯾـﺎ ﺿـﺮر‪ ،‬ﺗﻮّﺳـ ﻂ ﻣﺒﻌﻮدﻫﺎي دﯾﮕﺮﯾـﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﺗﻮان ﺳﻮد رﺳﺎﻧـﺪن ﯾﺎ دﻓﻊ زﯾﺎن ﻧﺪارﻧـﺪ‪َ» :‬ﻣﺎ ﻟَﺎ َﯾْﻤﻠُِﮏ ﻟَُﮑْﻢ ـَﺿ ّﺮًا َوﻟَﺎ‬ ‫َﻧْﻔﻌًﺎ«)‪(53‬‬ ‫اﮔﺮ ﻃﺎﻏﻮت ﻫﺎ را ﺑﺮﺗﺮ از ﺧﻮد ﻣﯽ داﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻤﺎﯾﻨﺪ‪ِ» :‬ﻋَﺒﺎٌد َأﻣَْﺜﺎﻟ ُُﮑْﻢ«)‪(54‬‬ ‫اﮔﺮ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺖ ﻫﺎ‪ ،‬روي ﺗﻘﻠﯿﺪ از ﻧﯿﺎﮐﺎن اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﺎن ﺧﻮد در ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪َ» :‬أﻧﺘُْﻢ َوَءاﺑَﺂُؤُﮐْﻢ ﻓِﯽ َﺿَﻠٍﻞ ﱡﻣﺒِﯿٍﻦ«)‪(55‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﻌﺼﻮم ﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﻧـﺪ و ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﻗﺼﻮر ﺧﻮﯾﺶ در ﻋﺒﺎدت اﻋﺘﺮاف دارﻧﺪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ »ﻣﺎ ﻋﺒﺪﻧﺎك ﺣﻖ ﻋﺒﺎدﺗﮏ«‬ ‫ﮔﻮﯾﺎﺳﺖ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﭼﻪ ﺟﺎي ﻏﺮور و ﺧﻮدﭘﺴـﻨﺪي‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻨﺎم »ﻋﺒﺎدت« اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﯿﻢ‪ :‬ﻣﯿﺎن ﻋﺒﺎدِت ﻣﺎ و ﻋﺒﺎدت اوﻟﯿﺎء ﺧﺪا‬ ‫»ﺗﻔﺎوت از زﻣﯿﻦ ﺗﺎ آﺳﻤﺎن اﺳﺖ« ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﻐﺮور ﺷﺪن؟‬  ‫ص‪14 :‬‬ ‫‪ (48 -1‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ج ‪ ،46‬ص ‪.75‬‬ ‫‪ (49 -2‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ج ‪ ،48‬ص ‪.107‬‬ ‫اﮔﺮ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯿـﺪ در ﻗﯿـﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎدﺗﺎن ﻣﯽ رﺳـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﯿـﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﻫﺎي ﺷـﻤﺎ را ﻧﺎدﯾـﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺷـﻤﺎ دﺷـﻤﻦ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪َ» :‬ﺳَﯿْﮑُﻔُﺮوَن ﺑ ِِﻌَﺒﺎَدﺗِِﻬْﻢ َوَﯾُﮑﻮﻧُﻮَن َﻋَﻠﯿِْﻬْﻢ ِﺿّﺪًا«)‪(1‬‬ ‫اﯾﻨﺎن ﺑﺪون ﺟﻬﺖ و ﺑﯽ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﺳـﺮاغ ﻣﻌﺒﻮدﻫﺎي دﯾﮕﺮ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﺮﻫﺎﻧﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﺪارﻧﺪ‪َ» :‬وَﯾْﻌﺒُُﺪوَن ﻣِﻦ ُدوِن اﻟﱠﻠِﻪ َﻣﺎﻟَْﻢ ﯾَُﻨﱢﺰْل‬ ‫ﺑ ِِﻪ ُﺳﻠَْﻄﻨًﺎ«)‪(2‬‬ ‫ﻫﯿـﭻ ﭼﯿﺰ و ﻫﯿـﭻ ﮐﺲ ﺟﺰ ﺧـﺪا‪ ،‬ﻻﯾﻖ ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﻣﻌﺒﻮدﻫﺎي ﺑﺎﻃﻞ‪ ،‬ﯾﺎ وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺪارﻧـﺪ و ﺳﺎﺧﺘﻪ ذﻫﻦ اﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮداﺗﯽ ﺑﯽ ﺧﺎﺻـّﯿﺖ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﮔﺮ ﮐﺎرآﯾﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﺖ و ﻣﺤﺪود و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣّﻨﺖ ﻫﺎ و ﻫﻮس ﻫﺎ و ﺗﺤﻘﯿﺮﻫﺎﺳﺖ‪.‬ﭘﺲ در‬ ‫ﻫﺮ ﺳﻪ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻃﻮق ﺑﻨـﺪﮔﯽ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﮔﺮدن اﻧﺪازد‪.‬اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﯿﭻ ﻣﺨﻠﻮﻗﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻃﺎﻋﺖ و ﭘﺮﺳﺘﺶ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم ﺟﻮاد ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ» :‬ﻣْﻦ َاْﺻﻐﯽ اِﻟﯽ ﻧﺎِﻃٍﻖ َﻓَﻘﺪ َﻋَﺒﺪُه«)‪(3‬‬ ‫ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﮐﺴﯽ ﮔﻮش دﻫﺪ‪.‬او را ﭘﺮﺳﺘﯿﺪه اﺳﺖ!‬ ‫ﭘﺲ اﮔﺮ ﮔﻮﯾﻨـﺪه ﺣﻖ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﺣﻘﯿﻢ و اﮔﺮ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻃﻞ را ﭘﺮﺳﺘﯿﺪه اﯾﻢ‪.‬و اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻓﺮﻣﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪َ» :‬ﻣْﻦ َاﻃﺎَع َﻣﺨﻠُﻮﻗًﺎ ﻓﯽ َﻣْﻌِﺼَﯿِﻪ اﻟ ْﺨﺎﻟ ِِﻖ َﻓَﻘْﺪ َﻋَﺒﺪُه«)‪(4‬‬ ‫‪ -10‬ﻋّﺒﻮدﯾﺖ ﻧﻪ ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز « ﻋّﺒﻮدﯾﺖ ﻧﻪ ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﭘﺮﺳـﺘﺶ و اﻃﺎﻋﺖ ﻇﺎﻫﺮي‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺪون ﺗﺴـﻠﯿﻢ و ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻠﺒﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯽ ارزش اﺳﺖ‪».‬ﺑﻨﺪه« ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﻣﺤﺾ و ﺑﯽ ﻗﯿﺪ و ﺷـﺮط‬ ‫اﻣﺮ »ﺧﺪا« ﺑﺎﺷﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮﻣﺎن اﻟﻬﯽ و دﯾﻦ ﺧﺪا‪ ،‬ﺳـﻠﯿﻘﻪ ﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارد و ﺑﻪ ﻧﯿﺶ و ﻧﻮش دﯾﮕﺮان و‬ ‫ﺧﻮش آﻣﺪن و ﺑﺪ آﻣﺪن ﻣﺮدم ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬اﯾﻦ ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﻣﺤﺾ و ﺑﯽ ﭼﻮن و ﭼﺮا ﺑﻮدن‪ ،‬ﻫﻤﺎن »ﻋﺒﻮدﯾﺖ« اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﺒﺎدت‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺑﻠﯿﺲ‪ ،‬ﺑـﺎ آن ﻫﻤﻪ ﺳـﺎﺑﻘﻪ ﻋﺒـﺎدت‪ ،‬ﭼﻮن روﺣﯿﻪ ﻋﺒﻮدﯾﺖ ﻧـﺪاﺷﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻓﺮﻣﺎن ﺧـﺪا درﺑﺎره ﺳـﺠﺪه ﺑﺮ آدم ﺳـﺮﭘﯿﭽﯽ ﮐﺮد و‬ ‫ﻣﻄﺮود ﺷﺪ‪.‬‬ ‫رﯾﺸﻪ اﺳﺘﮑﺒﺎر و اﻋﺮاض ﻣﺮدم از دﻋﻮت ﻫﺎي اﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬آن ﺑﻮده ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺴﻠﯿﻢ و ﻋﺒﻮدّﯾﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻮاﺳﺘﻪ دل ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ» :‬أَﻓُﮑﱠﻠَﻤﺎ َﺟﺂَءُﮐْﻢ َرُﺳﻮٌل ﺑ َِﻤﺎ َﻻ َﺗْﻬﻮي َأﻧُﻔُﺴـ ُﮑْﻢ اْﺳَﺘْﮑَﺒْﺮﺗُْﻢ«)‪ (60‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑـﺎ اﻃﺎﻋﺖ از ﻣﺨﻠﻮﻗﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻖ را ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن ﻣﺨﻠﻮق را ﭘﺮﺳﺘﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﻋﺒﺎدت ﺑﺎﻃﻞ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﺳـﻨﮓ و ﭼﻮب و ﺧﻮرﺷـﯿﺪ و ﺳـﺘﺎره ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬دل و ﺟﺎن ﺳﭙﺮدن ﺑﻪ ﻫﺮ ﻓﮑﺮ و ﺳﺨﻦ و‬ ‫ﻗـﺪرت و ﺣﮑﻮﻣِﺖ ﻏﯿﺮ اﻟﻬﯽ‪ ،‬ﻋﺒـﺎدت ﮐﺮدن ﻧـﺎروا اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﭘـﺬﯾﺮش ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺿـّﺪ اﻟﻬﯽ ﻫﻢ‪ ،‬از ﻋﺒﺎدت ﻫﺎي ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯽ‬  ‫رود‪.‬‬ ‫ص‪15 :‬‬ ‫‪ (56 -1‬ﻣﺮﯾﻢ‪ ،‬آﯾﻪ ‪.82‬‬ ‫‪ (57 -2‬ﺣﺞ‪ ،‬آﯾﻪ ‪.71‬‬ ‫‪ (58 -3‬ﺗﺤﻒ اﻟﻌﻘﻮل‪ ،‬ص ‪.456‬‬ ‫‪ (59 -4‬ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﯿﻦ‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪.357‬‬  ‫آﯾﺎ ﻫﺮ ﮔﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﯽ آورد ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ دﻟﺨﻮاﻫﺘﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗﮑّﺒﺮ ﻣﯽ ورزﯾﺪ؟‬ ‫در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ» :‬ﻓَﻠﺎ َوَرﺑﱢَﮏ ﻟَﺎﯾُْﺆﻣِﻨُﻮَن ﺑﮏ َﺣﱠﺘﯽ ﯾَُﺤﱢﮑُﻤﻮَك ﻓَِﯿﻤﺎ َﺷـ َﺠَﺮ ﺑَﯿَْﻨُﻬْﻢ ﺛُﱠﻢ ﻟَﺎَﯾِﺠُﺪواْ ﻓِﯽ َأﻧ ُْﻔِﺴـ ِﻬْﻢ َﺣَﺮَﺟًﺎ ﱢﻣﱠﻤﺎ َﻗَﻀﯿَْﺖ‬ ‫َوﯾَُﺴﱢﻠُﻤﻮاْ َﺗْﺴﻠِﯿﻤًﺎ«)‪(1‬‬ ‫ﺑﺨـﺪا ﺳﻮﮔﻨـﺪ‪ ،‬اﯾﻤـﺎن واﻗﻌﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﯽ آورﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﮕـﺎه ﮐﻪ در ﻣﺸـﺎﺟﺮات و ﻧﺰاﻋﻬﺎﯾﺸـﺎن ﺗﻮرا ﺑﻪ داوري ﺑﭙﺬﯾﺮﻧـﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻗﻀﺎوت ﺗﻮ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﯽ ﭼﻮن و ﭼﺮاي ﺣﮑﻢ اﻟﻬﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ‪ ،‬ﻋﺒﺎدﺗﯽ ارزﺷـﻤﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ از ﻋﺒﻮدّﯾﺖ و ﺗﺴﻠﯿﻢ و رﺿﺎي اﻧﺴﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺧﺪا ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ‬ ‫ﺑﻨﺪه ﺧﻮد و ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻮس و ﺗﻤﺎﯾﻼت ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻮدن‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﺮاي ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻـﺪر اﺳـﻼم‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﺟﻬﺎد ﻣﯽ آﻣﺪ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬ﻣّﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﯿﻔﺘﺎد و ﺣﺎﻻ ﻓﺮا‬ ‫ر ﺳﯿ ﺪ ؟‬ ‫»ﻟَْﻮﻟَﺂ َأﱠﺧْﺮَﺗَﻨﺂ ِإﻟَﯽ َأَﺟٍﻞ َﻗِﺮﯾٍﺐ«)‪(2‬‬ ‫در واﻗﻌﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ از ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﻋّﺪه اي ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا؟ ﻗﺮآن ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دﻫﺪ‪» :‬ﻟ َِﻨْﻌَﻠَﻢ َﻣْﻦ َﯾﱠﺘﺒُِﻊ اﻟﱠﺮُﺳﻮَل ﻣِﱠﻤْﻦ َﯾﻨَْﻘﻠِْﺐ َﻋَﻠﯽ‬ ‫َﻋِﻘَﺒﯿِْﻪ«)‪(3‬‬ ‫ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﭘﯿﺮو ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ و ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدد )و دﻫﻦ ﮐﺠﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ(‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺴـﻠﯿﻢ و ﻋﺒﻮدﯾﺖ را در داﺳـﺘﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻢ و اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴـﻼم ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻢ ﭘـﺪر‪ ،‬ﻣﻄﯿﻊ ﻣﺤﺾ دﺳـﺘﻮر ﺧﺪا‬ ‫اﺳﺖ و ﻓﺮزﻧـﺪ را ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎه ﺑﺮده و ﮐﺎرد ﺑﺮ ﺣﻠﻘﻮﻣﺶ ﻣﯽ ﮔـﺬارد‪.‬و ﻫﻢ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اي ﭘﺪر‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن اﺳـﺖ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺑﺪه »ﯾﺎ َاﺑَِﺖ اِﻓَْﻌﻞ ﻣﺎﺗُُﻮَﻣﺮ«)‪(4‬‬ ‫‪ -11‬ﺗﺪاوم ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز « ﺗﺪاوم ﻋﺒﺎدت‬ ‫رﻫﺮو آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻪ ﺗﻨﺪ و ﮔﻬﯽ ﺧﺴﺘﻪ رود‬ ‫رﻫﺮو آﻧﺴﺖ ﮐﻪ آﻫﺴﺘﻪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ رود‬ ‫دوام و ﭘﺸـﺘﮑﺎر در ﻫﺮ ﮐـﺎري ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﻋﺒـﺎدت ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬از ﻧﻈﺮ اﺳـﻼم‪ ،‬ﻋﺒـﺎدت ﮐﻮﭼـﮏ و ﮐﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ‪،‬‬ ‫ارزﺷﻤﻨﺪﺗﺮ از ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮏ ﺑﺰرگ وﻟﯽ ﺑﯽ دوام اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ» :‬ﻓﺎْﻋﺒُْﺪُه َواْﺻَﻄﺒِْﺮ ﻟ ِِﻌَﺒَﺪﺗِِﻪ«)‪(65‬‬  ‫ﺧﺪا را ﺑﭙﺮﺳﺖ‪ ،‬و در راه ﻋﺒﺎدت او ﺻﺒﻮر و ﺷﮑﯿﺒﺎ ﺑﺎش‪.‬‬ ‫از رﺳﻮﻟﺨﺪا ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وآﻟﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ‪» :‬آَﻓُﻬﺎﻟ ِْﻌﺒﺎَدِه اﻟ َْﻔﺘَْﺮُه«)‪(66‬‬ ‫آﻓﺖ ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﺳﺴﺘﯽ و ﮔﺎﻫﯽ اﻧﺠﺎم دادن و ﮔﺎﻫﯽ ﺗﺮك اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﺑﻨﺪه ﻣﻄﯿﻊ و ﺗﺴـﻠﯿﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ در ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﻓﺮزﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ در رﻫﺎ ﮐﺮدن ﻫﺎﺟﺮ و اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ‬ ‫در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎي ﺧﺸﮏ ﻣّﮑﻪ‪ ،‬ﭼﻪ در آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮاي اﻓﺘﺎدن در آﺗﺶ ﻧﻤﺮودﯾﺎن‪.‬‬ ‫ص‪16 :‬‬ ‫‪ (61 -1‬ﻧﺴﺎء‪ ،‬آﯾﻪ ‪.65‬‬ ‫‪ (62 -2‬ﻧﺴﺎء‪ ،‬آﯾﻪ ‪.77‬‬ ‫‪ (63 -3‬ﺑﻘﺮه‪ ،‬آﯾﻪ ‪.143‬‬ ‫‪ (64 -4‬ﺻﺎﻓﺎت‪ ،‬آﯾﻪ ‪.102‬‬  ‫و در اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺴﯿﺎري اﯾﻦ ﻣﻀﻤﻮن آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫»اِﱠن َاَﺣﱠﺐ اﻻْﻋﻤﺎِل اِﻟَﯽ اِﷲ َﺗﻌﺎﻟﯽ َاْدَوُﻣﻬﺎ و اِْن َﻗﱠﻞ«)‪(1‬‬ ‫‪ -12‬ﻓﺮﺻﺖ ﻋﺒﺎدت ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮب ﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ‪ ،‬آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ دوام ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﻧﺪك ﺑﺎﺷﺪ!‬ ‫ﺳـﻔﺎرش ﺷـﺪه ﮐﻪ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺎري را ﺷـﺮوع ﮐﺮدﯾـﺪ‪ ،‬ﺣـّﺪاﻗﻞ ﺗﺎ ﯾﮑﺴﺎل اداﻣﻪ دﻫﯿـﺪ‪.‬ﭘﺲ ﺗﺪاوم داﺷـﺘﻦ ﻋﺒﺎدت و روﺣﯿﻪ ﭘﺮﺳـﺘﺶ در‬ ‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﻬّﻢ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻪ آﻧﮑﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺗﺐ ﻋﺒﺎدت و دﻋﺎ و ﻣﺴـﺠﺪ اﻧﺴﺎن را ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬و ﻣـّﺪﺗﯽ ﻫﻢ ﺑﮑّﻠﯽ اﯾﻦ اﻣﻮر را رﻫﺎ ﮐﻨﺪ و ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻋﺒﺎدت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺗﻮي از اﺳﺮار ﻧﻤﺎز « ﻓﺮﺻﺖ ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﻋﻤﺮ و ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ از ﮐﻒ ﻣﯽ رود و ﻫﻤﭽﻮن اﺑﺮﻫﺎي ﮔﺬران‪ ،‬از آﺳﻤﺎن ﺣﯿﺎت ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪.‬ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻮﺷﯿﺎر ﺑﻮد‬ ‫و از اﯾﻦ رﻫﮕﺬر‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺑﻬﺮه را ﺑﺮد و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺧﺪا ﮐﺮد‪.‬‬ ‫در ﺣﺪﯾﺚ زﯾﺒﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»اِﱠن اﻟﱠﻠﯿَْﻞ َو اﻟﱠﻨﻬﺎَر َﯾْﻌَﻤﻼِن ﻓﯿَﮏ َﻓﺎْﻋَﻤْﻞ ﻓﯿِﻬﻤﺎ َو َﯾﺄُﺧـ ﺬاِن ﻣِﻨَْﮏ َﻓُﺨـ ْﺬ ﻣِﻨُْﻬﻤﺎ«)‪ (68‬ﺷﺐ و روز در ﺗﻮ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﻫﻢ در آﻧﻬﺎ‬ ‫ﮐﺎر ﮐﻦ‪ ،‬و از ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﻫﻢ از آن ﻫﺎ ﺑﮕﯿﺮ‪.‬‬ ‫راﺳﺘﯽ‪...‬ﻋﻤﺮي را ﮐﻪ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ و اﯾﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ را ﺷﺐ و روز ﺧﺮج ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ د