บทที่ 1 สุขภาพแบบองค์รวม PDF

แนวคิดการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม สุขอนามัยและการป้ องกันโรค 0042003 HOLISTIC HEALTH PROMOTION ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL Asst.Prof.Wanlapa Leelananthakul 1 วัตถุประสงค์ 1. อธิบายแนวคิดและความหมายการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม...

แนวคิดการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม สุขอนามัยและการป้ องกันโรค 0042003 HOLISTIC HEALTH PROMOTION ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL Asst.Prof.Wanlapa Leelananthakul 1 วัตถุประสงค์ 1. อธิบายแนวคิดและความหมายการดูแลสุขภาพแบบองค์รวมได้ 2. อธิบายการดูแลสุขภาพในมิตทิ างกาย จิตใจ สังคม จิตวิญญาณและสามารถ นาไปประยุกต์ใช้ได้ 3. อธิบายการป้องกันโรคและนาไปประยุกต์ใช้ได้ ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 2 เนือ้ หา 1. แนวคิดและความหมายการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม 2. การดูแลตนเองเพื่อสุขภาวะแบบองค์รวม 3. การป้องกันโรค 4. การปฏิบตั ิตวั เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพอนามัย ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 3  Health ? ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 4 ความหมายของสุขภาพ: พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน อนามัย (2500) สุขภาพ (2525) อน + อามัย “ความสุขปราศจากโรค “ความไม่มีโรค” ความสบาย” ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 5  ความหมาย “สุขภาพ” - 1948- WHO definition states that health is: “a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity” -1998- “Spiritual well-being” ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL (สุขภาวะทางจิตวิญญาณ) 6  ความหมาย “สุขภาพ” พ.ร.บ. สุขภาพแห่ชาติ (2550) “สุขภาวะสมบูรณ์ทงั้ ทางด้านร่างกาย จิตใจ สังคม และ ปั ญญา ทีเ่ ชือ่ มโยง เป็ นองค์รวมอย่างสมดุล” ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 7  2 ความหมายการดูแลสุ ขภาพแบบองค์ รวม การดูแลสุขภาพแบบองค์รวม (Holistic Health) ซึ่งความหมายดัง้ เดิม ของ Holistic มาจากภาษากรีก คือ คําว่า Holos หมายถึง Whole แปลว่าทัง้ หมด สุขภาพองค์รวมหมายถึง ความสมบูรณ์ทั้งทางร่างกาย จิตใจ สังคมและจิต วิญญาณ (Body Mind &Spirit) ไม่เพียงแต่ไม่เจ็บป่ วยหรือไม่มีโรคหากยั ง ครอบคลุมถึงการดําเนินชีวิตที่ยืนยาวและมีความสุขของทุกคนด้วย ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 8  ความหมายการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม (ต่อ) การด ูแลส ุขภาพแบบองค์รวม จึงหมายถึง การดูแลสุขภาพทัง้ มิติทางจิตใจ มิติทางสังคม และมิติทางจิตวิญญาณ ที่เกี่ยวข้องเชือ่ มโยง กันทั้งชีวิตมากกว่าการเน้นแค่ความเจ็ บป่ วยหรือการจัดการกับส่ วนใดส่วน หนึ่งของร่างกาย โดยจะพิจารณาที่ “ตัวคนทัง้ คน” ความเกี่ยวเนื่องของ ร่างกายจิตใจและจิตวิญญาณ รวมถึงปั จจัยแวดล้อมต่าง ๆ ที่มีปฏิ สัมพันธ์ กับคนคนนัน้ ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 9  องค์ประกอบของสุขภาพองค์รวม Spiritual or Physical Mental Social Wisdom Wellbeing Wellbeing Wellbeing Wellbeing ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 10  ระดับของสุขภาพองค์รวม ระดับของสุขภาพองค์รวม แบ่งเป็ น 3 ระดับ ได้แก่ 1. ระดับบุคคล 2. ระดับครอบครัวและชุมชน 3. ระดับสังคม ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 11  1. ระดับบ ุคคล หมายถึง การทาให้เกิดความสมดุลภายในตัวคนแต่ละคน ทั้งด้าน ร่างกายและจิตใจ เกิดเป็ นเอกภาพ ที่กลมกลืนระหว่างร่างกาย จิตใจ และ วิญญาณ โดย หนทางไปสูค่ วามเอกภาพคือ การดาเนินชีวิตที่เหมาะสม ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 12  2. ระดับครอบครัวและชุมชน 1. ครอบครัว ครอบครัวที่อบอุ่น สมาชิกในครอบครัวมีความรักให้กั นและกัน ช่วยกันดูแลให้ทุกคนมีสุขภาพทีด่ ที งั้ กายและใจ ทุกคนมีหน้าที่รบั ผิดชอบและ บทบาทแตกต่างกันไป เมื่อมาประกอบกันเข้าก็ทาให้เกิดความเป็ นเอกภาพองค์ รวม 2. ชุมชน ชุมชนที่มีความเกือ้ กูล เอือ้ อาทรซึง่ กันและกัน สุขภาพและชีวิตของ คนในชุมชนก็ยอ่ มดีไปด้วย ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 13  3. ระดับสังคม สังคมในที่น้ ีรวมถึงสิ่ งแวดล้อมหรื อธรรมชาติดว้ ย ได้แก่ 1. ความสั ม พั น ธ์ ร ะหว่ า งคนต่ อ คน หมายถึ ง คนในสั ง คมมี ค วามเป็ นเอกภาพกัน ถึงแม้วา่ คนในสังคมนั้น ๆ จะมีความแตกต่างและหลากหลาย แต่มีเจตจานงอย่างเดียวกัน 2. ความสั มพันธ์ ระหว่ างคนกับธรรมชาติ ถ้าทุกคนตระหนักว่ามนุษย์เป็ นส่ วนหนึ่งของ ธรรมชาติและเรี ยนรู ้ที่จะอยูร่ ่ วมกับสรรพชีวิตอื่น ๆ และใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างยัง่ ยืน ก็จกั เกิดความสัมพันธ์ที่กลมกลืนระหว่างคนกับธรรมชาติและสิ่ งแวดล้อม ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 14 ความหมายของโรค disease > dis + ease > “ความไม่สบาย” ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 15 ความหมายของโรค หาย ร่างกายของ สิ่งทีท่ าให้เกิด พิการ หรือ เป็ นโรค เรา โรค ทุพลภาพ ตาย ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 16 ความหมายของ “โรค” (ดัดแปลงจาก Last, 2001) ประเภทของโรค  โรคติดต่อ (Communicable Disease)  โรคไม่ตดิ ต่อ (Non Communicable Disease: NCD) ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 17 ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 18 ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 19  ปั จจัยทีท่ าให้เกิดโรค 1. Host: คน อายุ เพศ พันธุกรรม ภูมิคมุ้ กัน ภาวะสุขภาพกายและใจ พฤติกรรมสุขภาพ 2. Agent: สิ่งทีท่ าให้เกิดโรค ทางกายภาพ สารเคมี สิ่งก่อโรคทางชีวภาพ สารอาหาร 3. Environment: สิ่งแวดล้อม ทางกายภาพ ทางชีวภาพ ทางเคมี ทางสังคมเศรษฐกิจ ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 20  environment ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 21 host agent ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 22 ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 23 องค์ประกอบการเกิดโรค ภาวะทีม่ คี วามสมดุลระหว่างปั จจัยทัง้ สาม ไม่มโี รคเกิดขึน้ ในชุมชน ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 24 องค์ประกอบการเกิดโรค ภาวะที่ไม่มีความสมดุลระหว่างปั จจัยทัง้ สาม มีโรคเกิดขึน้ ในชุมชน ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 25  องค์ประกอบการเกิดโรค - คนเกิดโรคเนื่องจาก Host อ่อนแอภูมิไวรับโรคมากขึน้ หรือพฤติกรรมเสี่ยงมากขึน้ - คนเกิดโรคเนื่องจาก Environment เปลี่ยนแปลงสนับสนุนให้ Host อ่อนแอ ภูมิไวรับโรคมากขึน้ หรือมีพฤติกรรมเสี่ยงมากขึน้ ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 26 องค์ประกอบการเกิดโรค - คนเกิดโรคเนื่องจาก Agent แพร่กระจายเพิ่มขึน้ ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 27 - คนเกิดโรคเนื่องจาก Environment เปลี่ยนแปลงสนับสนุนให้เพิ่ม Agent ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 28 ธรรมชาติของการเกิดโรค  หมายถึง การดาเนินโรคทีเ่ กิดขึน ้ ในคน โดยทีไ่ ม่มีการรักษาหรือการแทรกแซงใด ๆ  การเกิดโรคเริม่ จากการสัมผัสปั จจัยทีเ่ ป็ นสาเหตุของโรค  ถ้าไม่มีการรักษา โรคอาจจะจบลงด้วยการ หาย, การพิการ, หรือการตาย ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 29 ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 30 วิธีการถ่ายทอดเชือ้ (MODE OF TRANSMISSION) Direct transmission Indirect transmission Direct contact Air-borne Droplet spread Vehicle-borne Vector-borne – Mechanical – Biological ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 31 หลักและวิธีการป้ องกันและควบคุมโรค ▪ Primary prevention ▪ Secondary prevention ▪ Tertiary prevention ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 32 ระดับการป้ องกันโรค ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 33  สรุ ป  การเจ็บป่ วย เป็ นภาวะที่แสดงออกถึงความไม่สมดุลของร่างกาย  โรคที่เกิดจากการเจ็บป่ วยจะมีทงั้ โรคติดต่อ และโรคไม่ติดต่อ  การมีความรูเ้ กี่ยวกับธรรมชาติการเกิดโรค การถ่ายทอดโรค จะนาไปสูก่ ารป้องกันโรคที่ ถูกต้อง ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 34  สรุ ป  การป้องกันโรคที่มีประสิทธิภาพมากที่สดุ คือ การป้องกันโรคปฐมภูมิ หรือ การป้องกันโรค ตัง้ แต่ท่ยี งั ไม่เกิดโรค  เมื่อไม่สามารถป้องกันการเกิดโรคได้ และมีการเกิดโรคในบุคคลแล้ว ก็ตอ้ งมีการควบคุม โรค เพื่อไม่ให้เกิดการแพร่กระจายของโรค ซึง่ จะส่งผลกระทบทัง้ ในบุคคล ครอบครัว ชุมชน และอาจส่งผลกระทบถึงการท่องเที่ยว เศรษฐกิจ และ สังคมได้ในที่สดุ ASST.PROF.WANLAPA LEELANANTHAKUL 35