Rafael Santi (1483-1520) - Život i delo

Rafael Santi 1483-1520  Rafael Santi Rođen u Urbinu 1483. na Veliki petak. Njegov otac je bio slikar sa bliskim vezama na dvoru Federika da Montefeltra. Kao mali bio upoznat sa delima Pjera dela Frančeske, Peruđina, Luke Sinjorelija i Andree Mantenje. Školovao se kod Pe...

Rafael Santi 1483-1520  Rafael Santi Rođen u Urbinu 1483. na Veliki petak. Njegov otac je bio slikar sa bliskim vezama na dvoru Federika da Montefeltra. Kao mali bio upoznat sa delima Pjera dela Frančeske, Peruđina, Luke Sinjorelija i Andree Mantenje. Školovao se kod Peruđina i Pinturikija, a sa 17 godina postao samostalan slikar Venčanje Bogorodice (1504.)- kompozicija preuzeta sa istoimene slike Peruđina, ali stilski napredak. Simetrična kompozicija, ali dinamičnija nego ona kod njegovog učitelja. Figure življe i realnije, bolje modelovane, sa više izraza na licima. Peruđino Venčanje Bogorodice Rafael Venčanje Bogorodice 1500-1504 1504 Krunisanje Bogorodice 1504. Kompozicija podeljena na nebesku i zemaljsku sferu. Nebeska sfera scena na kojoj se odvija glavni događaj Krunisanje Bogorodice. Oko Bogorodice i hrista koji je kruniše Rafael je naslikao nebeski koncert sa andjelima koji sviraju i time je izbegao prikazivanje smrti tj. uspenja Bogorodice. U zemaljskoj sferi stoje apostoli oko sarkofaga iz koga niču ruže i ljiljani- simboli Bogorodice; Rafael im daje različite gestove i izraze lica. Firentinski period 1504-1508 1504. godine Rafaelo na poziv firentinske republike dolazi u Firencu gde nastaje niz portreta koje je radio za bogate Firentince, kao je nekoliko njegovih Madona. 1505 portret Anjolo Doni 1505 portret Magdalene Stroci Porteti Anjola Donija i Magdalene Stroci su nastali povodom njihovog venčanja. Ovo dvoje uglednih građana Rafael je prikazao u prefinjenim pozama i sa ozbiljnim izrazima lica koji ukazuju na svečani trenutak sklapanja braka. Pejzaž u pozadini je deo nordijske tradicije koja je bila popularna u centralnoj Italiji, a koju je Rafaelo usvojio od svog oca.  Dama sa malim jednorogom Jednorog se smatra simbolom venčanja, te je prikazana osoba verovatno buduća mlada. Bogorodica velikog vojvode 1506 U rafaelovom radu primećuje se uticaj Leonarda ostvaren kroz fine inkarnate i kjaroskuro koji on obilato koristi. Izvire iz tamne pozadine, sa puno nežnih i suptilnih prelaza svetla i senke (chiaroscuro). Ipak, i pored uticaja velikog slikara, kao i uticaj Botičelija i Peruđina, Rafael razvija sopstveni stil koji ga čini prepoznatljivim, i koji će brojni umetnici s početka 16 veka uzimati kao svoj slikarski manir.  Bogorodica sa češljugarom, 1506. Rafael figure komponuje piramidalno po uzoru na Leonarda i uklapa ih u pejzaž Toskane, jasan i pitom, drugačiji od Leonardovog. Hrist stoji na majčinoj nozi (bliskost) i mazi malu pticu- češljugara, (štiglica). Za ovu malu pticu koja se hrani bobicama iz trnja vezuje se simbolika trna, trnovog venca i Hristovih muka. Na ovoj nežnoj slici Rafael nas opominje na Hristovo stradanje, koje je najavljeno i Bogorodici znano, te je to uzrok njene sete. Bogorodica u vrtu 1506 Lepa baštovanka 1507 1508 na preporuku arhitekte Bramantea, Rafael prelazi u Rim u službu pape Julija II i sa 25 godina postaje glavni slikar u Vatikanu gde oslikava prostorije (stance) papske rezidencije. Stanza della Segnatura (soba pečata) u kojoj je bila smeštena biblioteka Julija II a u vreme pape Lava X sudnica, sadrži 4 freske- Rasprava o presvetom sakramentu, Parnas, Atinska škola, Kardinalne vrline. Svaka od ovih fresaka ima personifikovan jedan od načina dostizanja blaženstva- kroz Teologiju, Poeziju, Filozofiju i Pravdu Stanza della Segnatura (soba pečata Svod Stanze della Segnatura sa personifikacijama vrlina: Teologija, Poezija, Filozofija i Pravda Atinska škola 1509 (Stanza della Segnatura)  Atinska škola detalj Rafael stvara kompoziciju sačinjenu od najznačajnijih antičkih filozofa uklopljenih u perspektivno savršen prostor koji se poistovećuje sa Bramanteovom osnovom crkve Svetog Petra. U arhitektonskim nišama stoje skulpture Apolona i Atine. Spoj savremenog hrama i antičkog ambijenta ukazuje na to da je crkva Hram filozofije. U centru su Platon, sa Timajem (nauka o prirodi), i Aristotel, sa Etikom; levo od njih je Sokrat kako priča sa atinskim građanima; ispred su orfisti, pa Pitagora i Empedokle, zatim Heraklit koji piše na kamenu (lik Mikelanđela), Diogen sedi sam na stepenicama; desno su Ptolomej, Zaratustra i Rafaelo. Atinska škola naslikana je na zidu Parnas 1510-1511 Dante- detalj na fresci “Parnas” Naslikana iznad prozora koji gleda na brdo Vatikana, koje su humansti smatrali Parnasom tj. planinom Apolona i muza odnosno hramom umetnosti na otvorenom Prikazan Apolon sa 9 muza, 9 antičkih i 9 savremenih pesnika među kojima se prepoznaju Sapfo, Petrarka, Dante, Homer, Vergilije, Bokačo, Ovidije, Horacije i Pindar Sapfo i Pindar su prikazani iluzionistički, čemu se Rafaelo neće više vraćati, i u njima se ogleda jasan uticaj Mikelanđelovih Sibila i proroka. Heliodorova soba Misa u Bolzeni- Heliodorova soba 1512: Na desnoj strani prikazan je Julije II kako se moli, iza njega su kardinali, a ispod njih švajcarska garda u originalnim kostimima. Rafaelo je maestralno iskoristio prostor zida na kome je prozor ukomponovavši na stepenicama izdignuti oltar. Oslobađanje Svetog Petra- Heliodorova soba Oslobađanje Sv Petra, 1513-1514. i detalj freske proterivanje Heliodora iz hrama sa portretom pape Julija II Prema legendi, anđeo je, uspavavši vojnike, izbavio Sv Petra iz zatočeništva. Obzirom da je Julije II umro dok je Rafaelo radio na slici, može da se protumači i kao da je njegova duša napustila svoju „zemaljsku tamnicu“ Portret Julija II 1511  Sikstinska Madona (1513.) Tokom boravka u Rimu Rafael radi seriju Madona među kojima su najslavnije Sikstinska Madona (1513.) i Madonna della Sedia (1513/1514.) Zrela faza Rafaelovog stvaralaštva koja se ogleda u dobrim kompozicijama, dobrom upotrebom svetla i senke koji su uklopljeni, ne samo u modelovanje figura, već i u stvaranje atmosfere na slikama i u duhovnosti kojom su prožete ove slike. Bogorodica stoji ,sa Hristom u naručju, na oblaku i deluje kao da se približava posmatraču. Ovo je dodatno naglašeno razmaknutim zavesama, koje pored iluzionizma doprinose i utisku intimnosti između posmatrača i Bogorodice. Pored nje su papa Sikst II i Sveta Varvara, a ispod dva anđela.  sedia (Bogorodica u stolici) (1513/1514.) Bogorodica je ovde u vrlo prisnom odnosu sa Hristom naglašavajući majčinsku nežnost. Ovo je dodatno pojačano gestom malog Hrista koji svoju ruku zavlači pod majčin ogrtač. U pozadini je mali Sv Jovan Krstitelj Čiste nežne boje, odlična kompozicija uklopljena u kružnu formu slike (tondo), kao i pažljiv tretman detalja (ornamenti na draperijama i ručka od stolice) stavile su ovu sliku u vrh Rafaelovog opusa Freska “Trijumf Galateje” u vili Farnezina u Rimu 1512 Nimfa Galateja čiju barku u vidu školjke vuku delfini (verovatno inspirisana Botičelijevom Venerom) sluša muziku diva Polifema u koga se zaljubljuje- dok je amori gađaju strelama ljubavi. Rafael slika fresku sa nežnom paletom boja. Stvara dinamičnu vedru kompoziciju. Ovakva obrada mitološke teme bila je preteča rimskom baroknom slikarstvu. Dekoracija Vatikanskih lođa, 1516. U vreme boravka u Rimu Rafael je bio postavljen za nadzornika arheoloških radova. Tad se otkriva deo Neronove palate Domus aurea- takozvane grote- pećine koje otkrivaju renesansni rimljani inspirisale su stil dekoracije koji izvodi Rafael “groteske” portret Baldazara Kastiljone 1518 Pisac Baldazare Kastiljone svojim delom Dvoranin najavio je novu epohu koja je izdvajala ljude dobrih manira, i bila okrenuta visokom sloju društva kome je pripadao i sam Rafael. La Fornarina (pekarka) 1518 Slika predstavlja Rafaelovu ljubavnicu koja ga je posećivala dok je slikao freske za Agostina Kiđija. O tome koliko je njihov odnos bio blizak svedoči i rafaelov potpis na njenoj mišici. Portret pape Lava X sa nećacima 1518 Portet izuzetne psihološke snage i vrhunske materijalizacije prikazuje novog moćnog papu sa njegovim rođacima : dva kardinala- Đulio Mediči (buduči papa Klement VII) i Luiđi de Rosi. Preobraženje, 1516-1520. Preobraženje je bila poslednja Rafaelova velika slika. Umro je od groznice na Veliki petak 1520 sa tek navršenih 36 godina života. Tog dana se pojavila velika pukotina na zidu vatikanske palate, pa je papa Lav X morao da beži odatle. Ovo je shvaćeno kao loš znak i uistinu, to veče je Rafaelo umro i bio položen ispred ove slike Preobraženja koju su neki tumačili tako da su videli njegov lik na licu Hrista. Sahranjen je, po svojoj želji, unutar Panteona, ispod statue Bogorodice sa Hristom.