Заттардың құрылымы және қасиеттері

Заттардың құрылымы

• Атом: Заттардың ең кішкентай бөлшегі; элементтерді құрайды.
• Молекула: Атомдардың комбинациясы; заттың химиялық қасиеттерін анықтайды.
• Элементтер: Бөлшектері бір ғана объектіден тұратын заттар; периодтық кестеде орналасады.
• Қосылыстар: Әр түрлі элементтердің комбинациялары, мысалы, су (H₂O).
• Молекулалық формула: Заттың химиялық құрамын көрсетеді, мысалы, H₂O - су.

Физикалық қасиеттер

• Түс: Заттың көріну сыртқы қабығы; белгілейді.
• Салмақ: Заттың масса саны; өлшеу бірлігі – грамм.
• Тығыздық: Масса мен көлемнің қатынасы; анықталады (D = m/V).
• Температура: Заттың жылулық күйін көрсетеді; өлшенеді градуста.
• Буындар: Заттың күйін (сұйық, қатты, газ) сипаттайды; термиялық және механикалық қасиеттермен байланысады.
• Еру: Заттардың бір-бірінде ерігіштік қасиеті; судағы ерігіштік жиі кездеседі.

Химиялық қасиеттер

• Реакция: Бір заттың екінші затқа қайта құрылуы; жаңа өнімдер пайда болады.
• Қышқылдар мен негіздер: Заттардың негізгі химиялық қасиеттері; қышқылдар протон беріп, негіздер – алатын заттар.
• Жану реакциясы: Заттың оттекпен әрекеттесіп, жарылыс немесе температураның артуы.
• Оксидтер: Оттекпен байланысқан элементтер; болады негізгі және қышқылды оксидтер.
• Тотықтыру және тотықсыздану: Элементтердің электрондарды жоғалтуы немесе алу процесі.

Қорытынды

• Заттардың құрылымы олардың қасиеттеріне әсер етеді; физикалық және химиялық қасиеттері заттарды классификациялау мен танып-білу үшін маңызды.

Заттардың құрылымы

• Заттардың ең кішкентай бөлшегі - атом.
• Атомдар бірігіп, молекулалар құрайды.
• Молекулалар заттың химиялық қасиеттерін анықтайтын бөлшектер.
• Елементтер - бір ғана атом түрінен құрылған заттар, мысалы, оттегі, көміртегі.
• Элементтер периодтық кестеде орналасады.
• Қосылыстар - әртүрлі элементтердің атомдарынан құрылған заттар, мысалы, су (H₂O).
• Молекулалық формула заттағы элементтердің мөлшерін көрсетеді, мысалы, H₂O - су молекуласының формуласы.

Физикалық қасиеттер

• Түс - заттың көріну қасиеті.
• Салмақ - заттың массасы, грамммен өлшенеді.
• Тығыздық - масса мен көлемнің арақатынасы, D = m/V формуласы арқылы анықталады.
• Температура - заттың жылулық күйін көрсетеді.
• Буындар - заттың күйін (сұйық, қатты, газ) сипаттайды.
• Еру - заттардың бір-бірінде еру қабілеті.

Химиялық қасиеттер

• Реакция - бір заттың екінші затқа қайта құрылуы, оның нәтижесінде жаңа заттар пайда болады.
• Қышқылдар және негіздер - заттардың химиялық қасиеттері, қышқылдар протон береді, ал негіздер протон қабылдайды.
• Жану реакциясы - оттекпен заттың әрекеттесуі, нәтижесінде жарылыс немесе температураның артуы байқалады.
• Оксидтер - оттекпен байланысқан элементтер.
• Тотықтыру-тотықсыздану реакциясы - элементтердің электрондарды жоғалтуы немесе алуы.

Қорытынды

• Заттардың құрылымы олардың қасиеттеріне әсер етеді.
• Физикалық және химиялық қасиеттері жаттарды классификациялау мен танып-білуге көмектеседі.

Таза заттар

• Таза заттар біртекті компоненттерден тұрады.
• Таза заттардың химиялық қасиеттері мен құрылымдары тұрақты.
• Мысалдар: оттек, көміртек, су, тұз.
• Сұйықтықтар мен газдар да таза заттар болып табылады, егер құрамында бір ғана компонент болса.

Қоспалар

• Қоспалар бірнеше компоненттердің араласуынан тұрады.
• Қоспаларда екі немесе бірнеше таза зат бар.
• Мысалдар: құм мен тастың араласуы, әр түрлі газдардың араласуы.

Қоспалардың түрлері

• Гомогенді (біртекті) – бір фаза, мысалы, тұзды су.
• Гетерогенді (әртекті) – бірнеше фазалар, мысалы, мұз бен су.

Заттардың қасиеттері

• Физикалық қасиеттер:
  • Түс, дәм, иіс, тығыздық, балқу, қайнау температурасы
• Химиялық қасиеттер:
  • Реакцияға түсу қабілеті, оттекті, қышқылдар мен негіздермен әрекеттесу.

Заттардың өзгерісі

• Физикалық өзгерістер:
  • (Мысалы, еріту, қайнау) – заттың құрамы өзгермейді.
• Химиялық өзгерістер:
  • (Мысалы, тоттану) – заттың химиялық құрамы өзгеруі мүмкін.